Zappa Zamanlar

Yapay zekada bugün büyük bir sıçrama yapmamızı sağlayan yapay sinir ağları, aslında daha ileri soyutlama yapabilmek amacıyla bağlantılar ve dönüşümler üzerine kurulmuş bir yapı. 

Nobel'e götüren soyutlamanın öyküsü

Bu kısımda psikoloji, sosyoloji gibi alanlardan çeşitli konulara ilişkin, Nedir? sorusunu soruyoruz. Bu sayıda Ayna Nöronlar Nedir?&nbsp;sorusuna cevap arayacağız.1990'ların başında, Parma Üniversitesi'nden bir sinirbilimci ekibi şaşırtıcı bir keşif yapmışlar: 3 tane makak maymununun&nbsp;beynindeki bir kısma (ventral pre-motor&nbsp;kortekslerine) elektrotlar yerleştirerek makakların el ve vücut hareketlerini bir süre takip etmişler ve denek maymunların bir kısmı, bircismi kavrayamadıkları halde, kavrayan birisini izledikleri sırada, beyinlerinin aynı bölgesinde o ismi gerçekten kavrıyormuş gibi bir düzeyde aktivite gerçekleştiği gözlemlenmiş.&nbsp;Kısacası, bu “ayna nöronların” beynin motor sisteminin bir parçası olsalar da, belirli hareketlerle değil, belirli hedeflerle ilişkili oldukları anlaşılmış. Peki neye yarar bu ayna nöronlar?&nbsp;Ayna nöronlar, hem bir birey bir motor eylemi gerçekleştirdiğinde hem de aynı veya benzer bir motor eylemi gerçekleştiren başka bir bireyi gözlemlediğinde boşalan farklı bir nöron sınıfını temsil ediyor ve taklit yoluyla öğrenmemizi sağlıyorlar. Beden dilini, yüz ifadelerini ve duyguları yansıtmamızı mümkün kılıyorlar ve bu kapsamda sosyal hayatımızda önemli bir rol oynuyorlar, özellikle de ilişkilerimizde ve eğitimde. Karşımızdakinin davranışlarını anlama, kompleks davranışları taklit etme, yorumlama ve davranış modelleri oluşturma gibi sosyal yönleri de bulunan bu nöronlar için, “empati” kavramının nörobiyolojik karşılığı tanımlamaları da yapılmıştır. Bu empati benzeri algı sayesinde örneğin; merdivenden düşen birini gördüğümüzde aynı olayı kendimiz yaşıyormuş gibi hissederiz, çünkü ayna nöronlar gördüklerimizle kendi deneyimlerimizi eşleştirmemizi sağlar.Son olarak, ayna nöronlar, hem hareket yapılırken, hem de bir hareket izlenirken ateşlenirler. Yani algılanan harekete karşı beynimizde sinirsel bir refleks oluşur. Bu fonksiyon, hareketin algılanması ve üretilmesinin, iki farklı bilişsel süreç olmayıp aksine, bir bütünün ayrılmaz parçaları olduklarının da en önemli göstergesi olduğu belirtiliyor. Ah bu beyin nelere kadir.&nbsp;

İçimdeki Dünya

Sen bana, ben sana. 

Ayna Nöronlar Nedir?

Hatırlayanlar vardır, 2014 yazında her tarafta bir <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ice_Bucket_Challenge" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">#IceBucketChallenge</a> akımı vardı. İnsanlar bir kova buzlu suyu kafalarından aşağı döküp başkalarına da aynısını yapmaları için meydan okuyorlardı. Eylemi muhtemelen hatırladınız, peki çıkış noktasını hatırlayan var mı? Hafızaları tazeleyelim, ALS hastalığı için bir farkındalık kampanyasıydı bu eylemi başlatan. &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.als.org.tr/als-mnh-nedir-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ALS</a>&nbsp;(Amiyotrofik Lateral Skleroz), merkezi sinir sisteminde nöron kaybına yol açarak hasta bireylerin zamanla yürüme, konuşma ve diğer fiziksel aktivite yapma yeteneklerini kaybetmesiyle sonuçlanan bir hastalık. Bu bağlamda da ALS hastaları, belli bir süre sonunda kişisel ihtiyaçlarını göremeyecek duruma geliyorlar. &nbsp;Fakat bu hastalıkta, zihinsel faaliyetler sağlıklı bireylerde olduğu gibi normal seyrinde devam ediyor. Gerçekten zorlu bir hastalık ve hem bu hastalığın tedavisine yönelik ilaç çalışmaları hem de ALS hastalarının ihtiyaç ve bakımlarını sağlamak için ciddi bir bütçeye ihtiyaç var. Ne mutlu ki bu #IceBucketChallenge akımıyla ALS tedavi araştırmaları için <a fr-original-style="" href="https://www.als.org/stories-news/ice-bucket-challenge-dramatically-accelerated-fight-against-als" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">milyonlarca dolar toplanıp ciddi bir farkındalık yaratılabilmiş</a>. Şimdi gelelim mevzunun müzikle ilgili kısmına. Metal müzik camiasının yakından tanıdığı, tanımayanların da eminim ki hem müziğini hem hikayesini ilginç bulacağı gitarist ve besteci <a fr-original-style="" href="https://jasonbecker.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Jason Becker</a> da bu hastalıkla mücadele eden bir birey, hem de tam 22 senedir! Üstelik bu süreçte müzik üretimine de durmadan devam ediyor!Jason Becker’ın müzik hayatındaki ilk ve en önemli oluşumlardan biri, bir dönem Megadeth ile de çalmış Marty Friedman ile 1986 yılında kurdukları <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cacophony_(band)" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cacophony</a> isimli neo-klasik speed metal grubu. Bu grupla “<a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/10GSH4KBQnSbXtdrckvLw1?si=iffV8xb2TS-Pqz3A_fvmMA" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Speed Metal Symphony</a>”&nbsp;ve <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/5S7Oy6TCZjhztEpK5A5X2O?si=QfJmruvDQUSTKw7mriYwbg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Go Off!”</a>&nbsp;isimli iki albüm yayınladıktan sonra Becker yoluna yalnız devam ediyor ve 1988’de ilk solo albümü <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/1kQCBlHH7TeIYNqTspaRjK?si=hY4bRyNET-mBmyhv7_K2kQ" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Perpetual Burn”</a>&nbsp;albümünü yayınlıyor. Sonrasında ise maalesef hastalanıyor. Hikayenin asıl enteresan ve ilham kısmı da buradan itibaren başlıyor. Tabii ki ALS öncesi Jason Becker gitaristliğini de yabana atacak değilim, kendisi virtüözlük derecesinde bir gitarist, <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/UPVhmwz1Jw8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şu videosunda</a> görebilirsiniz.&nbsp;Lakin ALS gibi ciddi kas kaybı yaşatan bir hastalıkla henüz 20 yaşında ve kariyerinin belki de en önemli zamanlarında tanışan Becker, zamanla gitar çalma yetisini kaybetse de müzik üretimine devam ediyor. Hastalığının ilk aşamalarında, henüz çok kas kaybı yaşamamışken yapmaya başladığı albümü <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/02SS2P7fdXex7iDReKCErf?si=wncd_fsiTnmaHdgV3ty4Bg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Perspective”</a>i bir bilgisayar programı ve ona yardımcı olan ailesi/arkadaşları aracılığıyla tamamlayıp 1996 yılında yayınlıyor.&nbsp;Daha sonra ise önceden yayınlanmamış bazı parçalar ve demolardan oluşun &nbsp;<a href="https://open.spotify.com/album/26gUKTQuzWoVY09vFSz7L1?si=qnlW7l_2ToyymKTAPIlR0A" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/26gUKTQuzWoVY09vFSz7L1?si=Z1On8CFoRX68chLP7eg-mg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“The Raspberry Jams”&nbsp;</a>1999’da ve <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/10sNuPwi4yQw8Y2dlRrktk?si=X0CJTINgTN6JbDLaymdtMQ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“The Blackberry Jams”</a> de 2003’te yayınlanıyor.&nbsp;Becker’ın müzisyenliği ve hastalık sürecini anlatan “Not Dead Yet” isimli 2012 tarihli belgeseli ise mutlaka izlemenizi tavsiye ederim hem bir müzisyenin şartlar ne olursa olsun müzisyen kalışını hem de ALS sürecini görüp anlamaya çalışmak adına. Fragmanını <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/wGFDWTC8B8g" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> bırakıyorum.<a href="https://jasonbecker.com/" target="_blank" rel="noopener noreferrer" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Jason Becker, &nbsp;ALS ile mücadelesine halen devam ediyor. Geçtiğimiz günlerde rahatsızlığının arttığına dair haberler duyduğum için yeniden aklıma düştü. Böylesine yetenekli, üretken ve yılmak bilmeyen bu harika müzisyeni tanımayanlarla tanıştırmak ve sevenlerine hatırlatmak istedim. Kendisine ise her daim sağlık ve müzik dolu bir hayat dileyerek sevgilerimi yolluyorum. #NotDeadYet

Müzikli Mevzular

“Not Dead Yet”

Jason Becker 

<ul><li>Matrix’te Neo’nun ensesine takılan kablolar, kafatasımıza yerleştirilen implantlara dönüştü. Modern bilgisayarlar ve gelişen teknoloji sayesinde etkileyici bir bilim kurgunun gerçeğe dönüşmesine tanıklık ediyoruz. Elon Musk’ın kurucusu olduğu, Beyin-Bilgisayar Arayüzleri (BBA) geliştiren ABD merkezli nöroteknoloji şirketi Neuralink, cuma günü dünyada bir ilki gerçekleştirdi. 2016 yılında kurulan şirket Beyin-Bilgisayar Arayüzünü somutlaştıran ve ticari forma getiren ilk şirket unvanını kazandı. &nbsp;</li><li>Peki BBA nasıl ortaya çıktı? 1924 yılında Almanya doğumlu psikiyatr Hans Berger’in insan beyninin elektriksel aktivitesini ve elektroensefalografi (EEG) gelişimini keşfiyle başlayan süreçle birlikte, bugün Nature Machine Intelligence dergisinde yayımlanan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGVhNWYxYTU5NGVlMDAwN2QwMDVhNSZ1c2VyPTVmMjk3NWMzYjA3MjNjMDAwNzcxMTNiOSZhdXRob3I9NWYyOTc1YzNiMDcyM2MwMDA3NzExM2I4JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5uYXR1cmUuY29tJTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGczQyMjU2LTAxOS0wMDkxLTc=""">makalede</a> fiziksel engelli kişilerin, Beyin-Bilgisayar Arayüzü teknolojisiyle tekerlekli sandalyelerini kontrol etmesini konuşuyoruz. Öyle ki ortaya çıkan veriler, bu konunun önümüzdeki yıllarda daha çok konuşulacağını gösteriyor. &nbsp;</li><li>BBA nedir? Beyinle dış bir cihaz arasındaki doğrudan iletişim yoludur. Farklı yöntemlerle beyinden elde edilen bilgiyi deşifre edip kişinin farklı cihazları kullanmasına olanak tanıyan bir arabirim olarak da adlandırılır. Makine öğrenme ve çeşitli şifre çözücü metotlarla veriler beyinden cihaza aktarılır. &nbsp;</li><li>Peki BBA’lar neden bu kadar önemli? 1990’lı yıllarda başlayan araştırmalar, beynin aslında yaşlılığa karşı bile esnek kaldığını ve yeni koşullara uyum sağlayabildiğini gösterdi. Beyin yeni bir şey öğrenmek veya yeni aktivitelere katılmak için nöronlar arasında yeni bağlantılar kurar. Son araştırmalara göre BBA’nın da beyinde yeni bağlantılar oluşturduğu ve beynin bu yeni nöron kullanımına uyum sağlayabildiği ortaya çıktı. BBA işte bu yüzden insanlık tarihinin en heyecan verici olaylarından biri olmaya aday. BBA teknolojisi ilk bakışta her ne kadar video oyunu gibi algılansa da aslında bir bilgisayar imlecini kontrol etmek kadar kolay. Yaşam kalitesini artıran devrim niteliğinde bir gelişmeyi temsil edebilir. Felç geçiren ve bu nedenle beyniyle kasları arasındaki bağlantı koptuğu için hareketsiz kalan insanlar yeniden hareket edebilme imkanı bulacak; el, ayak gibi organ kayıplarında ya da ALS gibi, giderek tüm kasları felç eden hastalıklarda hareket ve dış dünyayla etkileşimin tekrar sağlanabilmesi mümkün olabilecek. İnsan ve makinelerin zihnini birleştiren bu teknoloji, ayrıca askerî alanda da büyük önem taşıyor. DAPRA, sahadaki askerler arasında daha hızlı, daha sessiz ve iyi bir iletişim kurmak için beyin-bilgisayar arayüzü üzerinde çalışıyor. Yani bir nevî düşünceleri okumak yerine çalışmalarını sürdürüyor. &nbsp;</li><li>BBA araştırmaları nereye varacak? Beyin-Bilgisayar Arayüzü, sadece hasta bireyleri tedavi etmek için değil aynı zamanda, sık sık tartışılan ve gündeme gelen “Yapay zekâlar insanlığın sonunu mu getirecek?” sorusu için farklı bir alternatif olabilir. Ve belki de... Gerçeklikte BBA’lardan geçiyor. Kim bilir önümüzdeki yıllarda BBA sayesinde, beynimizle bir oyunu kontrol edebileceğiz ve zihinsel durumlara potansiyel olarak duyarlı hâle gelmiş sistemler sayesinde bir korku oyunu oynarken korku hormonu salgılamak durumunda kalacağız.</li></ul>

Aposto Gündem

Elon Musk'ın Neuralink'i ile gündeme gelen BBA'nın incelemesi

Beyin-Bilgisayar Arayüzü ile neler yapabilir?

nöron

nöron ile ilgili hikayeler