✒️ Celal Nuri İleri tarafından 1916 yılında yayımlanan ve Türk edebiyatının ilk fantastik novella’sı kabul edilen Perviz, Karakarga Yayınları tarafından Latin harflerine aktarıldı.

Aposto Gündem

Bir romanın tiyatroya uyarlanması her zaman doğru bir tercih mi? Sahnedeki dünyanın okurun kendi hayal dünyasında kurduğu dünyayla örtüşmemesi nasıl bir his yaratır? Kafamda bu soru işaretleriyle 12 Ocak’ta Uniq İstanbul’un yolunu tuttum. Can Yayınları’ndan İkiz, İletişim Yayınları’ndan Öteki ismiyle Türkçeleştirilen Dostoyevski’nin novellasını, “Öteki” adıyla sahneye uyarlayan, Kurak Günler filmiyle 59. Antalya Altın Portakal Festivali’nde 9 ödülün sahibi olan yönetmen/yazar Emin Alper’in oyununu izlemeye gidiyorum.Aslında Dostoyevski’nin eserleri daha önce de farklı tiyatro toplulukları tarafından sahneye konulmuştu. Yeraltından Notlar, Budala, Suç ve Ceza, Uysal Kadın, İnsancıklar bunlardan bazıları. Öteki’yi ise ilk kez sahnede izleyeceğiz.Öteki’nin yolculuğu, tiyatro yapımcısı Nisan Ceren’in, yönetmen Emin Alper’le biraraya gelmesiyle başlıyor. Birkaç metin değerlendirildikten sonra Öteki’de karar kılıyorlar. Metnin özgür bir uyarlamaya uygun olması da kararlarında etkili oluyor. İki aylık bir hazırlık sürecinden sonra ise oyun 12 Ocak’ta prömiyer yapıyor. Anlaşılması pek de kolay olmayan bir metin tercih edilmiş, ama yerele ve güncele uyarlanmasıyla bu mesafeyi kapatmayı başarmışlar. Ayrıca Dostoyevski gibi karanlık bir yazardan bu kadar güldürücü öğe çıkartabilmek de oyunun ayrı bir başarısı olmuş. Tabii bu, yazarın eserlerine sinmiş sivri ve alaycı dilin günümüze uyum sağlaması olarak da okunabilir. Oyun, temel çatışmasını, alter-egomuzla mücadelemiz üzerine kuruyor. Size fiziksel olarak benzeyen, ancak karakter bakımından taban tabana zıttınız olan, üstelik de nefret ettiğiniz özellikler taşıyan biriyle aynı işyerinde çalışmaya başlarsanız neler olur? Hele ki sizin hayallerinizi bir bir gerçekleştirmeye başlayan o olursa nasıl tepki verirsiniz?&nbsp;Bütün bu soruları, kara komedi tarzıyla ele alan oyunun kadrosunda Erdem Şenocak, Cem Yiğit Üzümoğlu, Derya Karadaş ve Gökhan Yıkılkan var. Tehlikeli Oyunlar’daki muazzam oyunculuğuyla hatırladığımız Erdem Şenocak, yine müthiş bir performansa imza atıyor. Craft’ın sahneye koyduğu Kalp oyunuyla radarımıza giren, daha sonra Evlat ve Sırça oyunlarıyla da hafızamızda yer edinen Cem Yiğit Üzümoğlu’nu ise onun “şeytan ikizi” olarak izliyoruz. “İş arkadaşı” rolünde Gökhan Yıkılkan ve Hayriye rolünde televizyon ekranlarından tanıdığımız Derya Karadaş da rollerinin hakkını veriyorlar.Kitabın baş kahramanı Jakov Petroviç Golyadkin, bir memur; daha doğrusu işinde terfi bekleyen bir memur. İstediği terfi başkasına verildiği gibi, bir de kendisiyle aynı pozisyona gelen kişinin fiziksel olarak kendisine tıpatıp benzediğini görüyor. Neredeyse ikizi gibi... Bu karşılaşma sonrası kurdukları arkadaşlık, “ikizinin” onun hayatını ele geçirmeye başlamasıyla bir düşmanlığa dönüşüyor.&nbsp;Yönetmen Emin Alper, oyunda 1846’da yazılan Golyadkin karakterini yerelleştirip bugüne taşıyarak “Burak Çıplak” adını veriyor. Onu beyaz yakalı bir banka çalışanı olarak tasvir ediyor. Alper, Milliyet Sanat’a verdiği röportajda karakteri şöyle anlatmış: “Romanın orijinalinde Dostoyevski’nin ve 19. yüzyıl romanlarının pek çoğunda olduğu gibi yükselme arzuları, hırsları aristokrasi tarafından ketlenmiş bir küçük memurun mücadelesi ve trajedisi anlatılıyor. Ben onu büyük ölçüde beyaz yaka dünyasına transfer etmeye çalıştım.”&nbsp;Büyük plazaların büyük ofislerindeki yükselme yarışına taşınan hikayede, hayatın neredeyse her alanında karşımıza çıkan “kayırmacılık” ve “liyakatsizlik” de temel çatışma eksenlerinden. Emin Alper’in sıklıkla sinema perdesine aktardığı taşradan şehre, şehirden taşraya giden karakterlerin varoluş mücadelesi, burada da yansımasını buluyor. Kayseri’den İstanbul’a gelen “öteki” Burak, kısa zamanda kendini insanlara sevdirerek bir yerlere gelmeye çalışırken, “Golyadkin”i temsil eden esas Burak’ın kurumsal beyaz yaka dünyasının iktidar duvarlarına toslarken dengesini iyice yitirmesini izliyoruz.&nbsp;Oyunun en merak uyandırıcı yönlerinden biri, Emin Alper’in ilk tiyatro deneyiminde nasıl bir dil benimseyeceğiydi. Bir tiyatro oyununun, sinemacı gözüyle sahneye nasıl konulacağını görmek seyirci açısından da heyecan verici bir deneyim. Nitekim sinemacı gözünün yarattığı fark, aynalar ve dijital ekranlarla donatılmış sahnede de kendisini hissettiriyor–burada sahne tasarımına imza atan Deniz Göktürk Kobanbay’a bir alkış. Aynalardaki yansımaların kullanımı, farklı benlik algıları ve yüzleşmeyle ilgili temel temayı desteklerken oyunla eşzamanlı olarak arka plandaki ekrandan izlediğimiz bazı sahneler, sinematografik bakış açısının tiyatroyla iç içe geçtiği anları yansıtıyor. Bunun başka bir örneğini geçen sezon sahnelenen “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nde de görmüştük. Dijital teknolojinin giderek tiyatronun parçası hâline geldiği bir ana şahitlik ediyoruz. Ancak bu tercihin tiyatroya kattıklarını ya da ondan eksilttiklerini tartışmak başka bir yazının konusu olsun.Sonlara doğru maskelerin kullanımı da karakterlerin kendileriyle konuştuğu hissini yaratmak bakımından yaratıcı bir tercih olmuştu. Oyunun alt metnindeki “kendine dışarıdan bakma” meselesiyle de örtüşüyordu.Bazı oyunların sonları belliyken bazı oyunların sonları muğlak bırakılarak seyirciye teslim edilir. “Öteki”de de Burak’ın akıbeti seyirciler olarak bize teslim edilmiş. Burak’ın yaşadıkları rüya mı, gerçek mi? Gerçekse ne kadarı gerçek? Oyunun sonunda bu sorular havada kalırken, biz de kendimizle karşılaşmanın dünyayı ve içindeki her şeyi sorgulamaya kapı açıp açmayacağını düşünerek salondan ayrılıyoruz. Hatta belki gerçekliğin kendisini bile… <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"> ÖTEKİSüre: 90 dakika. Yaş Sınırı: +12 Yazar: Fyodor Mihailoviç Dostoyevski Yönetmen / Uyarlayan: Emin Alper Oynayanlar:&nbsp;Cem Yiğit Üzümoğlu, Erdem Şenocak, Derya Karadaş, Gökhan Yıkılkan Yapımcı: Luz Yapım, Nisan Ceren Özerten Sahne Tasarım:&nbsp;Deniz Göktürk Kobanbay Işık Tasarım: Ahmet Sesigürgil Ses Efekt &amp; Tasarım:&nbsp;Okan Kaya Yardımcı Yönetmen:&nbsp;Ömer Güneş Yapım Asistanı: Ekinsu Köse Uygulayıcı Yapımcı: Deniz Saip Yürütücü Yapımcı: Naz Güven

Aposto İstanbul

Abluka, Kız Kardeşler ve Kurak Günler filmleriyle tanıdığımız yönetmen Emin Alper, tiyatro sahnesindeki prömiyerini Dostoyevski uyarlaması “Öteki”yle yaptı. 

Sinemacı gözü sahneye taşınırsa: Emin Alper'den 'Öteki'

Düşünsel mücadelesi, psikolojik savrulmaları, varoluşunu belirleyen tüm unsurlar ve en nihayetinde yazma sürecinin bizatihi kendisi yazısının yaşamsal katmanlarını oluşturur. Dolayısıyla masada kesilip biçilen aynı zamanda yapıtın kendisidir.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tüm yazdıkları büyük bir yapıtın parçalarıdır.&nbsp;</h3>Yapıtı bir bütündür.&nbsp;Öykülerden, novellalardan, romanlardan oluşan bir bütündür ki onlar da farklı seslerden, birbirinin içinden doğan ve bazen birbirinin sözünü kesen metinlerden oluşur.&nbsp;Yazısının sürekliliği bilinçli bir arayışın sonucudur.Bu yüzdendir ki yapıtında bir araya gelen metinlerin oluşturduğu bütün her zaman başka bir bütünün parçasıdır.&nbsp;Kitaplarının içinden başka kitaplar doğarken yaşanan gerçekliğin baskısı eleştirel bir karşı duruşla dengelenir.Böylece yapıt metinselliğini aşarak tarihsel ve toplumsal olana uzanır.&nbsp; <h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bitmeyecek bir anatomi dersidir onun yazısı.&nbsp;</h3>Teşrih masasında yatan gövde öncelikle yazara aittir.&nbsp;Düşünsel mücadelesi, psikolojik savrulmaları, varoluşunu belirleyen tüm unsurlar ve en nihayetinde yazma sürecinin bizatihi kendisi yazısının yaşamsal katmanlarını oluşturur.&nbsp;Dolayısıyla masada kesilip biçilen aynı zamanda yapıtın kendisidir.&nbsp;Yapıt tipografik müdahalelerle organlarına, dokularına ayrılmış bir metinler kolajı şeklinde yapılandırılır.&nbsp;Bu ayrışma hem yazının olanaklarını zorlayarak onu genişletir hem de yazarın kendi zihninin kıvrımlarında giriştiği kesip-biçme-analiz etme işlemlerini zenginleştirir.&nbsp;Anlatım olanakları genişlerken ortaya çıkan manzara bir savaş alanına benzer.&nbsp; <h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bilinçdışı süreçlerinin yapıtını şekillendirdiğinin farkındadır.&nbsp;</h3>Takıntı hem esir alır hem de gövdeyi diri tutar.&nbsp;Gizlenenin, saklananın, utanılanın, deliliğin yüzeye çıkması tüm metni belirleyen yaratıcı ve yıkıcı enerjiyi sağlar.&nbsp;Analiz ve inşa yazısının hareketini belirler.&nbsp;Böylelikle metnin dünyası bilindik olay örgülerinin dışına taşar.&nbsp;Yazarının da önceden kestiremediği, onun için de şaşırtıcı olduğu izlenimi yaratan sonuçlara ulaştırır.Tarihin dışına atılmaya çalışılanları gövdesine davet eder.&nbsp;Gövde toplumsal kıyımlarla çivilenir teşrih masasına.&nbsp;Dışarısı içeriye taşınır.&nbsp; <h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sınırlarda çarpışırken dile karşı zor kullanır.&nbsp;</h3>Yazısı sürekli olarak kendi gövdesini parçalayarak dışına taşar.&nbsp;Verili kabul edilen en temel işaretleri bile yeniden tanımlamaya girişir.&nbsp;Türlerin sınırlarını yıkar, sayıklamalardan, gazete haberlerinden, kâbuslardan, itiraflardan, mitlerden, şarkılardan, masallardan, arkeolojik buluntulardan aynı anda hem şiir hem roman olabilen bir metin inşa edebilir.&nbsp;Muktedire ait mitlerin “bilgeliğine” savaş açar, siyasi ya da kültürel ikonları yerle bir eder.Analiz ederken yıkar, okuyanı isyana ve yeniden inşa etmeye çağırır.&nbsp;Ezen insanın ezilen üzerinde yarattığı büyüyü bozmaktır amacı.&nbsp; Anlatısı zamanın ötesinden ses alır.&nbsp;Geçmiş uzak değildir.&nbsp;Tarih süreklidir, üstelik buradadır ancak dile getirilemez, kavrayıcı bir bellek inşa edilemez.&nbsp;Geçmiş, mekâna hapsolmuştur.&nbsp;Mekân, zamanın dilsiz belleğidir.&nbsp;Kazılması gerekir.&nbsp;Süregiden katliamların, işkencelerin, cinayetlerin susturduğu belleğin canlandırılması için sarsılması gerekir, bazen kırılan bir kalemin “çat” sesiyle, bazen bir delinin sayıklamaları ile.&nbsp;Bu seslerle gözlerini teşrih masasında açan gövde artık tüm bir coğrafyadır.&nbsp;Aynı zamanda o gövde: Üzerinde, altında, geçmişinde, geleceğinde yaşayan, yaşamış, yaşayacak halklardır.

Notos Dergi

"Bitmeyecek bir anatomi dersidir onun yazısı."

Leylâ Erbil Edebiyatı Üzerine Önermeler

• Günler Aylar Yıllar, Yan LiankeHayatın zorlukları karşısında hep diri kalabilen bir umudun romanı.<a fr-original-style="" href="http://jaguarkitap.com/books-edebiyat/gunler-aylar-yillar/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/11/4/1640877014895.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" width="550" alt="Jaguar Kitap" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Varoluşun ve benliğin en belirgin hislerinden biri belki de umut.&nbsp;Koşullara ve yaşamın götürdüklerine rağmen direnmek, güdülen amaç uğrunda, sonuçları belirsiz biz yolda düşe kalka yürümek gibi bir şeydi bu novella benim için. Baştan sona aynı sıcaklıkta ilerleyen ve aslında sıradanlıktan geriye kalanın sadece sıradanlık olduğunu hissettiren ve hayatın sadece hayat olmasına rağmen umut ve amaç kapılarının her zaman açık olduğunu gösteren bir kitap Günler Aylar Yıllar.Çin’in yaşayan en güçlü yazarlarından biri olduğu düşünülen Yan Lianke, aynı zamanda Franz Kafka Ödülü sahibi.&nbsp;“Mutlu azınlığa” sloganıyla Jaguar’dan…

novella ile ilgili hikayeler