<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yapay Zekânın Arkasındaki “Otomasyon”</h2>Yapay zekâ ile birlikte her şeyin otomasyona bağlanacağı, insanların daha az iş yapmak zorunda kalacağı gibi ütopyalar son dönemde popülerleşene <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/02/27/yapay-zeka-degil-buyuk-dil-modeli/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Büyük Dil Modelleri (BDM)</a> ile tekrar gündemimize girdi. Ancak bu teknolojileri üreten şirketlerin bizlere sunduğu pazarlama metinlerinde gizlenen şeylerden birisi de <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/04/23/yapay-zekayi-ne-besliyor/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">her yerden topladıkları bu verilerin</a> nasıl işlendiği konusu.Yapay zekâ konusundaki “internet uzmanları” her ne kadar sadece yapay zekânın elinizden alacağı işlerden veya yeni uygulamalardan bahsetse de aslında bu sistemler <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/features/23764584/ai-artificial-intelligence-data-notation-labor-scale-surge-remotasks-openai-chatbots" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni bir meslek yaratıyor: Etiketleyiciler</a>. BDM sistemlerinin eğitiminde kullanılan veri yığınlarının düzenlenmesi, görsellerde neyin ne olduğunun işaretlenmesi ve metinlerin etiketlenmesi gibi birçok işi dünyanın dört bir yanındaki düşük gelirli ülkelerde yaşayan ve İngilizce bilip iş arayan insanlar yapıyor. Bu insanlar çoğu zaman kime çalıştıklarını, tam olarak ne iş yaptıklarını bile bilmiyor ve etraflarındaki insanlara da anlatmaları yasaklanıyor.Haberin girişindeki David Graeber göndermesi durumu çok iyi özetliyor. Bir yandan hayatımızdaki <a fr-original-style="" href="https://www.everestyayinlari.com/kitap/tiriskadan-isler-david-graeber/405813" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“tırışkadan işlerin”</a> sayısı artıyor. Diğer yandan da birçok insanın aslında otomatikleştiğini zannettiği işlerin arkasında, o işlerin amacının ne olduğunu tam olarak bilmeden yapan bir sürü insan çalışıyor.&nbsp;

n okuyoruz|

Bu yazının ikinci bölümünde Hollywood, diziler, Gekkoculuk, refah politikalarında gerilemeler, güvencesizlik, kripto paralar, büyüyen bahis ekonomisi, girişimcilik mitleri ve çalışmaktan yırtmaya çabalayanlarla çalışmanın değişen toplumsal koşullarına ve çalışma rejimindeki değişim eğilimlerine odaklanacağız.&nbsp;Değişen iş ve çalışma koşulları üzerine daha önce de bültenler yayınlamıştık. Bu makalelere tekrar dönmek isterseniz;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/kirli-islerimizi-kime-yaptiralim" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kirli İşlerimizi Kime Yaptıralım</a> başlıklı yazımızda David Graeber’in 2018 tarihli Bullshit Jobs: A Theory [Tırışkadan İşler, Everest Yayınları, 2021] ve Eyal Press’in Dirty Work: Essential Jobs and the Hidden Toll of Inequality in America [Kirli İş: Amerika'da Temel İşler ve Eşitsizliğin Gizli Ücreti] başlıklı kitaplarından hareketle ruhu yoran ve vicdanı kirleten işlerin yaygınlaşmasını tartışmıştık.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/21-yuzyilda-zanaatkar-olmak" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">21. Yüzyılda Zanaatkar Olmak</a> yazımızda ileri modernlik çağında zanaatkarlığın artan popülerliğini anlamaya çalışmıştık.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="Makinalas%CC%A7mak%20istiyorum.%20Trrrrum,%20Trrrrum,%20Trak%20Tiki%20Tak!" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Makinalaşmak istiyorum. Trrrrum, Trrrrum, Trak Tiki Tak!</a>’ın odağında ise edebiyat ve popüler bilimin çerçevesinde yapay zeka ve insanlığın geleceği vardı.</li></ul>Bültenimizin hazırlanmasında bize her zaman olduğu gibi büyük destek veren editörümüz Ege Öztokat’a çok teşekkür ederiz.Bitirirken her zamanki hatırlatmalarımızı yapalım: Bu yayını çevrenize iletebilir, https://aposto.com/n/zappa-zamanlar adresi üzerinden kayıt olabileceklerini söyleyebilirsiniz.&nbsp;zappazamanlar@gmail.com adresinden bize ulaşabilir ve düşüncelerinizi, okuma ve dinleme önerilerinizi bizimle paylaşabilirsiniz.Hepinize şimdiden iyi haftalar dileriz.

Zappa Zamanlar

Yolu ekonomiden geçen tüm yaralı yürekler bilir, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/John_Maynard_Keynes" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">John Maynard Keynes</a> diye bir 20. yüzyıl ekonomisti vardır, teorileri ve yaklaşımları hâlâ mühim görülür. Ben tabii tüm ekonomi derslerimi güç bela geçtiğimden kendisinin mihenk taşı sayılan makalelerine veya modellerine değil ufak tefek köşe yazılarına, denemelerine merak saldım. Bu yazılardan birinde (<a fr-original-style="" href="https://www.aspeninstitute.org/wp-content/uploads/files/content/upload/Intro_and_Section_I.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Economic Possibilities for Our Grandchildren</a>, 1930) Bay Keynes torunlarının kendisinden çok daha az çalışacağını iddia etmiş. 1930 ve 2030 karşılaştırıldığında haftalık çalışma saatinin düşmesi gerektiğini, çünkü bu noktaya gelene kadar gelişen teknolojiyle birçok işin otomatize olacağını anlatmış. Teknolojiyle ilgili öngörüsünde haksız sayılmaz rahmetli Keynes, kim ne derse desin, vazgeçemeyeceğim tek kişisel eşyam robot süpürgem.&nbsp;2030 yaklaşırken ABD'li medya kuruluşu NPR, Keynes’in torunlarını kısa <a fr-original-style="" href="https://www.npr.org/2015/08/13/432122637/keynes-predicted-we-would-be-working-15-hour-weeks-why-was-he-so-wrong" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir mülakata</a> davet etmiş. Bu mülakatta torunlardan biri özetle şunu demiş: “Büyük dedemin tahminleri yersiz değildi ama insanların ne kadar hırslı olabileceğini hesaba katmamıştı.” Ben bu cevabı oldukça basitleştirilmiş buldum, çevremdeki kimsenin hırs yüzünden 35-40 saat çalıştığını zannetmiyorum. Antropolog David Graeber’ın duruma yönelik çok daha detaylı bir açıklaması var, kendisi bu konuya dair koca bir kitap yazmış: <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bullshit_Jobs" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bullshit Jobs</a>, Türkçe ismiyle <a fr-original-style="" href="https://www.everestyayinlari.com/kitap/tiriskadan-isler-david-graeber/405813" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tırışkadan İşler</a>. Sevdiğim bir podcastte kitaba ayrılmış <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/3thSIUpZJGOhalaiCv0HsH?si=eaa4af6e55204481" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tam bir bölüm</a> de var.&nbsp;Graeber özetle diyor ki, bu kadar teknolojik gelişmeye rağmen halen bu kadar çalışmamızın kültürel, politik, ve ekonomik; oldukça karmaşık sebepleri var. Yüz binlerce insanın haftada kırk saati kötü floresan ışıklarla aydınlatılmış plazalarda ekranlara bakarak geçirmesinin tek sebebi hırs olamaz. Anarşistliğiyle de bilinen Graeber, faturayı tabii ki kapitalizme biçiyor. Keynes teknolojik gelişmeleri öngörmüştü ama tüketim kültürünün ne hâllere geleceğini bilememişti diyor.Daha fazla oyuncak mı daha az çalışmak mı deyince kapitalizm çağının çocuklarının daha fazla oyuncağı nasıl da seçtiğinden, tüm iş modellerinin ve kültürel normların nasıl da 40 saat çalışan insanlar üzerine kurulduğundan bahsediyor. Sonra da kendi deyimiyle tırışkadan işlerin tanımını yapıyor. Sekreterlerden yazılımcılara birçok meslek erbabını inceliyor Graeber ama benim dikkatimi bir grup konusundaki gözlemleri çekiyor: 1950’den sonra ABD’de ve tüm dünyada büyüyen FIRE (finans, sigorta, gayrimenkul kelimelerinin ingilizce baş harfleri) sektörü. Bu kadar çok bankacıya, borsa simsarına, sigorta mümessiline ihtiyaç var mıydı diye soran Graeber’ı görüyor ve arttırıyorum: Birbirine çok benzeyen ürün ve servisleri A markasından değil B &nbsp;markasından alalım diye saatlerce çalışan bunca pazarlama ve satış uzmanına gerek var mıydı?Kuvvetle muhtemel ki düşüncelerimde önyargılıyım. Lisede eşit ağırlıkçıydım, lisansta özel sektörün cancağzı Boğaziçi Üniversitesi İşletme Bölümü'ndeydim, sınıf arkadaşlarımın pek çoğunun pazarlama ve finans işlerine geçişini, bu işlerde yükselişini izledim. Şimdilerde 20’lerinin sonunda olan bu arkadaşlarım nereden baksanız 6-7 yıldır, haftada 40 veya daha fazla saat çalışmakta. Kahramanmaraş depremlerinin ilk şokunu atlatınca herkese telefon açtım, herkesten değil ama hatırı sayılır bir çoğunluktan işlerinin anlamına dair sorgulamalar duydum. Kimi dostlarım büyük bir bunalımın pençesindeydiler, ülkenin bir köşesinde ölüm kalım savaşı verilirken bilgisayar başında Excel tablosu doldurmanın hiçbir anlamı kalmamıştı.Graeber kitabında bu gruba tetikçi* adını veriyor. Yeryüzünde tetikçilerin var olmasının tek sebebi bir başkasının tetikçi tutmuş olmasıdır, tüm ülkeler diğer ülkelerin ordularından korkarak kendine bir ordu kurar. Buna benzer şekilde pazarlama, halkla ilişkiler, iletişim guruları da biraz diğer şirketlerdeki benzer rollere misilleme olması adına işe alınmıştır. Bana sorarsanız, fena benzetme değil.Özellikle deprem sonrası dönemde sorularım oldukça yoğunlaştı: Neden çalışıyoruz, neden haftada 40 saat çalışıyoruz, hangilerimiz işimizde anlam buluyoruz, anlam bulamayanlar nasıl devam ediyor? Maddi imkânlarımızı kaybetmeden daha az çalışmanın veya kişilerin anlam bulduğu işlerde çalışmalarının etkilerine dair çalışmalara göz attım. Belki de en ilgi çekici olan <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/business-57724779" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçtiğimiz on yılda İzlanda</a>’da süregelen haftada 4 gün çalışma deneyimi: Aynı maaşları aldıkları hâlde çalışma saatleri düşürülüp haftada 4 gün çalışan İzlandalı işçiler verimliliklerinden hiçbir not kaybetmemişler, hatta bazı sektörlerde verimlilik artışı bile olmuş. Ülkenin battığı falan da yok, yerli yerinde duruyor minik adamız.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">David Graeber kadar kapsamlı bir işe kalkışamasam da tüm bu kafa yoruşlarım, okumalarım, araştırmalarım sonucunda meselenin Türkiye’deki yansımalarına bakmak isterken buldum kendimi. Bu dönem yazacağım yüksek lisans tezimde Türkiye'deki beyaz yakalıların işlerine atfettikleri anlama ve çalışma pratiklerine eğiliyorum. İşe güce dair dertleşmek ve anonimliğin tadına vararak şirket dedikodusu yapmak isterseniz, buyrun çalışmamın ilk adımı olan <a fr-original-style="" href="https://forms.gle/wWrznhxBZRBeCmBc8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çevrimiçi anketime</a>. Eşe dosta yaymaktan çekinmeyin.*Bu yazıyı yazarken kitabın Türkçesine erişimim yoktu, İngilizcesinde “goon” olarak geçen bu terimi Türkçeye “tetikçi” olarak ben çevirdim. Kitabın Türkçe versiyonunda farklı bir kelime kullanılmış olabilir.&nbsp;

20'lik

Aldı saatlerimi, verdi zulmü :/

Bana sosyal sınıfımın bir oyunu mu bu?

1. Kimdir?Editörlük ve çevirmenlik yapan, ufak ufak da yazan biriyim. Bir sanat kurumunda tam zamanlı editörlüğün yanında edebi çevirmenlik yapıyor, yazdığım bir uzun metraj film senaryosu (Son Çıkış) ve bir romanın (Tepemizdeki Gölge) ardından vakit kaldıkça ikinci romanıma çalışıyorum. Çeviri olarak da David Foster Wallace’ın Infinite Jest’iyle sevgi-nefret ilişkisi içinde bir süredir yaşayıp gidiyoruz.Ha bir de, Flu TV’de arada sırada <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=T6t-uz-V0Hs" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">beliriyorum</a>.2.&nbsp;Ne dinler?Şu sıralar, eskiden beri çok sevdiğim albümleri (Arcade Fire – Funeral, Serdar Ateşer – Avdet Seyri, Augie March – Strange Bird, Vangelis – Opera Sauvage) yeniden dinlemenin yanında, Türkiye’den <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=hBsUp374Tfw" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Klor</a> son zamanlarda bana keyif veriyor. Bir de arkadaşım Yusuf’un oğlum için Spotify’da hazırladığı ve adından da anlaşılacağı üzere klasik müzik parçalarından oluşan <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/playlist/6ScrNc5MVUlxB4lAfutiC1?si=d7fa374d04d94cdd&nd=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Classical jr.</a> listesini bayıla bayıla dinliyorum.3.&nbsp;Kimi takip eder?Twitter’da <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/greatdismal" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">William Gibson</a>’ı, Instagram’da <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/jamesclear/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">James Clear</a>’ı, e-postamda Aposto!’yu, uygulamalarda Guardian’ı, Substack’te <a fr-original-style="" href="https://georgesaunders.substack.com/?utm_source=substack&utm_medium=web&utm_campaign=substack_profile" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">George Saunders</a>’ı, podcast olarak <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/show/6UmBytzR58EY4hN1jzQG2o?si=3adb8741df254052" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Philosophy Bites</a>’ı, genel olarak webde <a fr-original-style="" href="https://birartibir.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1+1 Express</a> ve <a fr-original-style="" href="https://vesaire.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vesaire</a>’yi.4.&nbsp;Ne izler?Arkadaşım Umut’un tavsiyesiyle keşfettiğim Metin Erksan – Gecelerin Ötesi (1960) muazzam bir film; her zaman denk geldikçe sahne ya da bölüm açıp izlediğimse, David Simon’ın The Wire adlı, neredeyse kusursuza yakın dizisi.5.&nbsp;Ne okur?David Graeber &amp; David Wengrow – Dawn of Everything, Leyla Erbil – Tuhaf Bir Kadın, Quentin Tarantino – Once Upon a Time in Hollywood (roman olan), Ursula Le Guin – The Left Hand of Darkness.&nbsp;6.&nbsp;Neyi tekrar eder?Oğlumla legoculuk; mevsimine göre masa tenisi, boks ya da bisiklet; vakit kaldıkça bilgisayar oyunları (ZA/UM – Disco Elysium özellikle)

David Graeber ile ilgili hikayeler