<img src="https://images.aposto.com/2024/6/5/1720184888365.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Travma ve Anlatı | Deniz Gündoğan İbrişim | Livera Yayınları<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne anlatıyor? Bu kitapta kaleme alınan özgün incelemeler, travmanın anlatıda sancılı dile gelişinde veya dile gelemeyişinde tek tipleşen biçimine ve sınırlı estetik algısına meydan okuyor. Türkiye özelinde ise, Osmanlı sonrası çağdaş Türkçe edebiyatta travma ve travmatik belleğin yansımalarının peşi sıra giderken, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sancısı, çatışma, savaş, darbe, yerinden yurdundan edilme, göç ve sürgünlük gibi süreçlerin estetiğini irdeliyor. Travma ve Anlatı, bireysel, kolektif, kültürel, siyasi ve çevresel kırılmaların birbirinden esasen nasıl ayrılamaz olduğunun altını çiziyor. Bu yanıyla, travmatik deneyimler ile travmatik belleğin sadece zihinsel durumlar aracılığıyla değil, maddesel, duyumsal ve spiritüel süreçlerle de iç içeliğini gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden okumalısınız?&nbsp;Travma ve Anlatı’daki yazıların ortaklaştıkları genel izlek, bireysel, tarihsel, kolektif, çevresel ve ekolojik travmanın edebiyatta, edebiyatla yakın temas eden kültürel çalışmalarda kışkırtıcı biçimde nasıl tezahür ettiğidir.</li></ul>

Aposto Kitap

Bu kanalda psikoloji, sosyoloji gibi alanlardan çeşitli konulara ilişkin "Nedir?" sorusunu soruyoruz. Bu sayıda “Fawn” Travma Tepkisi Nedir? sorusuna cevap arayacağız.Bu kavramın Türkçesi için psikolog bir arkadaşıma danıştım, ancak gelin görün ki Türkçe literatürde tam olarak tatmin edici bir sonuca ulaşamadık. Önerilerden “uyumlanma” kavramı benim hoşuma gitti. Yine de bu yazımda ben “fawn” tepkisi olarak kullanmaya devam edeceğim. Ne olduğunu anlarsak kafamızda biraz daha oturacağını sanıyorum.Fawn&nbsp;travma tepkisi, terapist Pete Walker tarafından icat edilmiş bir terim ve kendinizi daha fazla zarardan korumak için tehdit olarak algılanan durumlarda karşıdakini memnun etmeyi ve yatıştırmayı amaçlayan (genellikle bilinçsiz) davranışı tanımlıyor.Fawn&nbsp;tepkisine devam etmeden önce bütünlük oluşturması adına belki kısaca, travma tepkisinin dört “F”sini tanımlamamız da iyi olabilir. Travma tepkisinin dört F'sinin her biri, canlıların tehdit edici veya istismar edici durumlarla karşı karşıya kaldığında sahip olabileceği bir dizi tepkiyi tanımlıyor. Bu 4 F, tepkilerin İngilizce isimlerinin baş harflerini karşılıyor: Fight, Flight, Freeze ve Fawn. İlk üç tepkiye genelde aşinayız, bunlar bizim literatürde, “Savaş” “Kaç” ve “Don” olarak bildiğimiz tepkiler.Bu çeşitli travma tepkileri, çocuklukta, istismarcı ilişkilerde veya şiddetli travmada hayatta kalmanın bir yolu olarak öğrenilmiş olabilir. Tepki türü, daha sonra, kişi bir tehdit olarak algıladığı herhangi bir şeyle karşı karşıya kaldığında, varsayılan olarak yaşamın ilerleyen dönemlerinde yeniden ortaya çıkıyor.Şimdi bunlardan en az bilinen fawn&nbsp;travma tepkisine geri dönersek, Psychology Today'e göre, bu travma tepkisi, bazı insanların çatışmadan kaçınmak için kullandığı bir tür başa çıkma mekanizması. İstismarcı bir ortamda büyürken, bazı insanlar saldırganlaşır, diğerleri kaçar ve bazıları da karar veremez, &nbsp;yani donma tepkisi gösterir. Uyumlanma yani fawn tepkisine sahip olanlar ise, çatışmayı önlemek için istismarcıyı memnun etmek adına acele eder ve sorunun önüne geçmeye çalışırlar. Bunun için, söylenen her şeye katılabilir, onaylanacağını bildikleri şeyleri yapar ve istismardan kaçınmak için, kişisel duygularını bir kenara koyabilirler. Sonunda bu, yetişkinliğe taşınan normal bir davranış kalıbı haline gelebilir. Örneğin toksik insanların etrafında çok fazla zaman harcayan bireyler, bazen toksik kişiyi mutlu etmek için daha fazlasını yapmayı öğrenirler, böylece tehdidi etkisiz hâle getirirler.Fawn travma tepkisine sahip kişilerin aşağıdaki davranışları sergileyebileceği belirtiliyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir istekten rahatsız olduğunda dahi hayır diyememek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendisi için bir şeyler yapmakta zorlanmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevresindeki herkesi mutlu etmek adına kendi ihtiyaçlarını bastırmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer insanların tepkilerinden sorumlu hissetmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendi kimliği yokmuş gibi hissetmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir ilişkide veya bir durumda nasıl hissetmeniz gerektiğini görmek için sürekli olarak başkalarına bakmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçmeyen bir suçluluk duygusu yaşamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karşılıklı bağımlı ilişkiler kurmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şiddet içeren bir ilişkinin içinde kalmak.</li></ul>Hatta daha da hayatın içinden şöyle özellikli örnekler verilmiş:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anne babanızı memnun etmek için belirli bir kariyer peşinde koşmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akşam yemeği için nereye gideceğinizi seçerken restoran tercihleriniz hakkında konuşmamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aşırı özür dilemek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kronik ağrı veya hastalık yaşamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Duygusal güvenlik duygusunu sürdürmek için başkalarının seçimlerini kontrol etmeye çalışmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendi rahatsızlığınızı, şikâyetlerinizi, acılarınızı, ihtiyaçlarınızı ve isteklerinizi reddetmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Başkalarına uyum sağlamak için tercihlerinizi değiştirmek.</li></ul>Aslında, tüm bu yukarda bahsettiğimiz travma tepkileri, sağlıklı sınırlar içerisinde kullanıldığında çok işe yarayabilir ve bazı durumları kolaylaştırabilir. Sağlıklı bir fawn&nbsp;tepkisinin de başkaları için şefkat duymayı, anlaşabilmeyi, aktif dinlemeyi, adalet duygusunu destekleyeceği belirtiliyor. Ancak belirtilen o ki, toksik ilişkiler içinde olan insanlar sağlıksız fawn tepkileri geliştirmekten öteye geçemiyorlar.&nbsp;2020 yılında yapılan bir <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S019188692100177X" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırma</a>, travmanın uyumluluk, duygusallık ve nevrotiklik gibi kişilik özelliklerini - başkalarıyla nasıl ilişki kurduğumuzu ve ilişkilerimizi etkileyen tüm nitelikleri - etkileyebileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca yine bu araştırmalarda travma sonrası stres bozukluğu ile bir kişinin stresi nasıl ele aldığı arasında da bir ilişki olduğu belirtilmiş. Bir eş veya ebeveynle muhtemelen işlevsiz bir bağ bağlamında, stresi yönetme girişimi temel düzeyde, kişiliğinizi, genellikle kendiniz pahasına, sevdiğiniz kişiye hitap edecek şekilde uyarlamakla yani uyumlanmakla sonuçlanabilir.Şunu unutmamız gerektiğini düşünüyorum: Her birimiz insanız ve İçimden bölümünde de belirttiğim gibi, kendi yolculuğumuz ve süreçlerimiz var. Bu süreçlerde bazı uçlarda gidip gelebileceğimiz gibi, kendimizde her şeyin mükemmel olmasını beklemek, “en” birinci ve “en” iyi olmak gibi amaçlarımızın olması bize zarar vermekten başka işe yaramıyor. Araştırmaların da söylediği gibi, travma tepkilerinin her biri, ölçülü ve yerinde kullanıldığında, hayatta kalmamızı ve ruh hâlimizin iyiliğini destekliyor.Hayatımızı sürdürürken verdiğimiz tepkilerimizi tanırsak, bunların bize zarar mı verdiği yoksa bizi destekliyor mu olduğu konusunda daha net bir iç görü sahibi olabiliriz. En önemlisi de, bize zarar verdiğini düşündüğümüz noktada yetkin kişilerden destek alma ve tedavi arayışına geçebiliriz. Bu bölümde&nbsp;fawn travma tepkisinin ne olduğunu genel hatlarıyla açıklamaya çalıştım. Dilerim sizlerin de ilgisini çekmiştir ve dilerim ki bu konuda zorluk yaşayanlar varsa, doğru çözüm arayışlarına yönelmeleri mümkün olur.

İçimdeki Dünya

Kendimize zarar verene kadar uyumlanmak

“Fawn” travma tepkisi nedir?

Yazı: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/dilaquis/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dila Toplusoy</a>Travma, bağımlılık, stres ve çocukluk gelişimi gibi alanlarda onlarca yıllık tecrübeye ve uluslararası bilinirliğe sahip bir uzman olan Dr. Gabor Maté, Travmanın Bilgeliği (The Wisdom of Trauma) belgeselinde travmayı şöyle tanımlıyor: “Travma temel olarak benlikle bağlantı kopuşu demektir. Neden kendimizle bağlantımız kopar? Çünkü kendimiz olmak acı verir.” Ve ekliyor: “Dünyayla bağımızın kopması, kendimizden de bağımızın kopması anlamına gelir. Bu ikisi birliktedir. Ve dünyanın bizden ayrı bir şeymiş gibi sömürülmesinin ataerkil tahakkümle çok ilgisi var. Doğa anadan bahsediyoruz. Anneye yaptığımız şeye bakın. Bu neredeyse bir anne nefreti. Toplumsal ve kolektif travmanın bir işareti olan körlüğe ve pasifliğe işaret ediyor.”Ülkemizin ve dünyanın dört bir yanı sağlık krizi, ekonomik kriz, mülteci krizi ve iklim kriziyle, hem bireysel hem de kolektif boyutta travmalarla çevrelenmişken; gözlerimizi açıp harekete geçme zamanının çoktan geldiği aşikar… Bu yazının tohumlarının atıldığı günlerde BM’nin iklim krizi raporu “insanlık için kırmızı alarm” verirken; ülkemizde ve birçok ülkede arka arkaya yaşanan orman yangınları ve derinden sarsıcı kayıplar benim için hem Dr. Maté’nin vurguladığı aciliyetin, hem de bu aciliyet karşısında nelerin elimizden tutabileceğinin çok güçlü bir hatırlatıcısı niteliğindeydi. Bu süreçte; sosyal medyada yardım-dayanışma çağrılarının, bilimsel içeriklerin, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CSOYzY8tqhu/?utm_medium=copy_link" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ruh sağlığı</a> ve&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CSAZAqSLwZQ/?utm_medium=copy_link" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mindfulness-şefkat temelli müdahaleler</a> alanlarında uzman ve eğitmenlerin değerli hatırlatmalarının, gönüllü oluşumların duyurularının yanı sıra; giderek artan bir sıklıkla karşılaştığım ve bu yönüyle dikkatimi çeken bir paylaşım kategorisi daha vardı: şiir.&nbsp;Yangın yerinin* tam ortasında, şiir. Aslında tam da olması gerektiği yerde, kırık kalplerimize ve korku dolu zihinlerimize bir nebze de olsa merhem, su, şifa olan. Kelimeler yoluyla kelimeler ötesi o yere, derine dokunan. Yüzünü daima, kendiliğinden güneşe dönen günebakanlar gibi; küllerin arasında yüzümüzü döndüğümüz, yükümüzü yalnız taşımamız gerekmediğini ışığında -bir anlığına da olsa- hatırladığımız şiir…&nbsp;Metaforik &amp; PsikolojikFazla romantik ve metaforik geliyor belki kulağa - ancak travmada şiirin etkisi üzerine okudukça, bu cümleleri kurarken işaret etmek istediğim temel ve insani gerçekliğin psikolojik/nörobilimsel araştırma ve görüşlerle de desteklendiğini gördüm:Psychology Today’de okuduğum “Şiir ve Pandemi: Travmayla Nasıl Baş Edilir” (Poetry and the Pandemic: How to Deal With Trauma) başlıklı <a fr-original-style="" href="https://www.psychologytoday.com/us/blog/sonnet-freud/202012/poetry-and-the-pandemic-how-deal-trauma" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazıya</a> göre; araştırmalar gösteriyor ki travmanın somut ve deneyim temelli işlemlenmesi, intruzif (istenmeyen ve zorlayıcı) anıları önlemede çok iyi bir strateji — ve şiir tam da bu somut işlemlemeye olanak veren şekilde, soyut ve kompleks hisleri somut metaforlar yaratarak tanımlıyor. Yazıda bunun travmaya yanıt olarak etkili bir iyileşme stratejisi olabileceği vurgulanıyor. Şiirin bununla sınırlı kalmayıp, okuyucuların mevcut travmatik deneyimleri daha az yargılayarak ve onlardan kaçmayarak yaşamalarına yardımcı olabileceğinden de bahsediliyor… The Conversation’da yayınlanan bir <a fr-original-style="" href="https://theconversation.com/moved-by-words-how-poetry-helps-us-express-our-feelings-161892" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a> ise şiirin medyadaki temsillerine odaklanılarak; şiire dair insancıl ve sezgisel bir anlayışın, bilişsel nörobilimin bulgularıyla nasıl örtüştüğü ele alınıyor. Günümüzde pek çok bilim insanının bedeni ve duyguyu hem bilişin hem konuşmanın temeli kabul etmesinden hareketle, bilişsel nörobilim perspektifinden kelimelerin anlamını bedenimizde nasıl hissettiğimiz irdeleniyor. Özellikle de yalnızlık, yas ve travmayı bedenimizde güçlü bir biçimde hissettiğimizden, bu hisleri ifade etme mücadelesinden ve tam da bu noktada devreye giren şiirin desteğinden bahsediliyor. Sözün özü, ”his yoluyla anlam aktarmak için bebeklikten itibaren konuşmayı keşfetmemize yardım etmiş olan kafiye ve ritimleri kullanan, dilin işitsel niteliklerine dikkat çeken” şiir, duygularımıza ”tercüman” oluyor.Yukarıdakilere benzer, ilgilenenlerle seve seve paylaşabileceğim pek çok değerli makale ve araştırma mevcut; ancak özellikle de söz konusu şiir olduğunda, günün sonunda yine romantik ve metaforik ifadelerden yanayım :) O nedenle diyorum ki bu yazıyı, kısa bir şiirimin çevirisiyle** tamamlayayım:Her Şeyin SenfonisiBugün, duydumŞarkısını iki kuşunBir serçe, ve bir kızılgerdanŞarkı, olmakla ilgiliydiBurada, ve duymaklaKediyi, uyananÇiçeği, hayata açanBugün, duydumO hafif damlalarını düşen yağmurunBaharın rüzgarıyla oynayan yapraklaraDavet ettiler tüm diğer varlıklarıKatılmaya ve oynamaya ve söylemeye şarkılarınıBu senfonideNefes alan ve canlıHer şeyin senfonisinde<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">*Bu Yangın Yerinde – Ataol Behramoğlu**Pandeminin ilk aylarında yazdığım bu şiirin orijinali “Symphony of Everything”, ilk olarak <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CFRhEfFA21Z/?utm_medium=copy_link" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Coronaverses Collective</a> ‘de yayınlandı ve seslendirildi.

20'lik

"Ülkemizin ve dünyanın dört bir yanı sağlık krizi, ekonomik kriz, mülteci krizi ve iklim kriziyle, hem bireysel hem de kolektif boyutta travmalarla çevrelenmişken; gözlerimizi açıp harekete geçme zamanının çoktan geldiği aşikar."

Travma ile ilgili hikayeler