Venedik Bienali’ne doğruVenedik Bienali 18. Uluslararası Mimarlık Sergisi’ne gitmeden, gideyazarken ya da gittikten sonra incelemesi makbul olanlardan:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Podcast: Açık Radyo’da. Mimarlığın tüm hâlleri üzerine söyleşiler yapan Yağmur Yıldırım’ın hazırladığı: <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/show/1JZwz895D3da3vY6hCM8eX" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Açık Mimarlık</a>.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kitap:&nbsp;Norgunk Yayınları’ndan Beral Madra’nın İstanbul, Venedik ve Kahire Bienalleri üzerine kaleme aldığı yazılarını derlediği <a fr-original-style="" href="https://www.norgunk.com/iki-yilda-bir-sanat" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İki Yılda Bir Sanat. Bienal Yazıları</a>&nbsp;ve So? Mimarlık ve Fikriyat ekibinin kütüphanesinde de olan David Harvey’den <a fr-original-style="" href="https://www.nadirkitap.com/umut-mekanlari-david-harvey-kitap12166370.html?gclid=CjwKCAjw1YCkBhAOEiwA5aN4AeoOmyx9OCAitWabJC9SRbdZq7On2r7F3haXaslyKv41aArFd1WsrxoCHGUQAvD_BwE" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut Mekânları</a>.&nbsp;</li></ul>

Aposto Seyahat

Soli

Caddebostan Kültür Merkezi, Ragıp Paşa Köşkü, Barış Manço Evi, Ayia Triadda Klisesi ve diğerleri.

Caddebostan’dan Süreyya Operası’na

Mekân: Kurşunlu HanSoru: Hanlar mahalleliye ve zamana nasıl adapte olur?16. yüzyıl. Toprak üstüne taş dokuma yol. Hanın 4 kapısı var. İsmini aldığı çatı, kurşundan. Kalabalık. Avluda 13. yüzyıldan kalma olduğu söylenen St. Michael Ceneviz Katedrali’ne ait çeşme. Alt katta yola eşlik eden hayvanlar, üst katta yolcular konaklıyor.&nbsp;20. yüzyıl. Toprak üstüne taş dokuma yol. Taşlar toprağın içine göçmüş ama yürürken hissediliyor. Çatıdaki kurşunlar çalınmaya başlamış. Çeşme duruyor. Alt kat depo olarak kullanılıyor. Üst katta Mıgır Abi iş arkadaşlarıyla birlikte sabaha çıkacak Ermeni gazetesi Agos’u hazırlıyor. 1960-1970 sonrası Mıgır Abi ve arkadaşları hanı terk etmek zorunda kalıyor.&nbsp;21. yüzyıl. Toprak üstüne taş dokuma yol. Taşlar zor seçiliyor. Yağmur yağdığında toprak suyu çeksin diye yapılan yol, yan yolların betonlaşması sonucu su baskınlarına açık. Mübadelede hanı terk etmek zorunda kalan Mıgır Abiler’in emanet ettiği 35 dükkân, artık hanın hamalbaşının.&nbsp;23 Mart 2023. Bugün Kurşunlu Han’dayım. Hanın sadece 1 kapısı var. Çatıda kurşun kalmamış. Çeşme, mütemadiyen yanında duran mavi leğenle birlikte yerinde. Alt kat hâlâ depo. Üst kat; sanatçı atölyeleri, torna ustaları, sanat galerileri ve iç mimari ofisleriyle kolektif bir yaşam alanı.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1680180675855.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mavi leğen bu fotoğraf çekildikten 7 dakika sonra çeşmenin sağına konuldu<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mekân, durağan ve değişmez bir yapı mıdır? Değilse mekânı dönüştüren nedir?&nbsp;</h3>David Harvey’e göre mekân sosyal olarak oluşturulmuş bir yapı. Hanı gezerken bunu daha iyi anlıyorum. Kurşunlu Han, zamana ve mahallelisine göre formunu revize etmiş. Cenevizlilerin oluşturduğu alt kat, ilk günden bugüne çoğunlukla aynı amaçla kullanılırken Mimar Sinan’ın yaptığı düşünülen üst kat, mahallelisinin yaşam tarzına göre dönüşmüş.&nbsp;Aslan Torna’nın ustası Aydoğan Bey 49 yıldır handa. Atölyesinin tavanında ve yanında, demir çubukların kapladığı pencereler var. Bilirkişi raporuna göre üst kat, bir dönem hapishane olarak kullanılmış. Şimdiyse torna atölyesi. Aydoğan Bey’in mesleğini öğretebileceği kimse olmadığından muhtemelen bundan 50 yıl sonra bambaşka bir işleve bürünecek burası. Ayrıca hanın her odasında bir ocak bulunuyor. Kervansaray zamanından kalma bu ocaklar, her odanın ziyaretçilerin konaklama süresi boyunca vakit geçirdikleri birer yaşam alanı olduğunun kanıtı. Şu an ise bu yapıların geneli ahşap dolapla kapalı. Zamanında birilerinin kısa dönemlik evi olan Kurşunlu Han; bugün birçok kişi için uğrak noktası. Pişirme ve doyurma yerini üretime bırakıyor 21. yüzyılda. &nbsp;Palimpsest; parşömen yapraklarındaki mürekkebin kazındıktan veya suyla silindikten sonra üzerine yeniden yazı yazılmasıyla meydana gelen kitap. Doç. Dr. Banu Apaydın bu kavramı kullanım alanları değiştiği için dönüşen mekânlar üzerinden okuyor. Apaydın’a göre; zamanla ve mahallelisinin değişmesiyle alanlar, özelliklerini yitiriyor ve daha sonra farklı bir amaçla tekrar günlük hayata kazandırılarak eskiyle yeninin bir arada yorumlanabildiği katmanlı bir yapı yaratıyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1680169400964.png" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Alt kat: depo&nbsp;Üst kat: seramik stüdyosu<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hanlar kültürü nasıl korur?</h3>Çevreyi oluşturan en küçük birimlerden olan mahalle, yapıların dönüşümünde önemli bir etkiye sahip. Değişen mahalleli ve alışkanlıkları mekâna yeni kimlik kazandırıyor. Bu sayede hanın yani mekânın silinen ve yeniden yazılan belleği; o toplumunun kültürel kimliğini oluşturuyor. Palimpsest bir yapı olarak ele alabileceğimiz Kurşunlu Han; bugün hâlâ yaşayan, üreten ve üretime yer açan bir bina, alan. Bu sebeple müze işlevi görmüyor, turistik ziyaretler yapılsa bile sadece bakılan, içinde gezilen ve zamanla durağanlaşarak etki alanını kaybeden bir mekân değil. Peki bu yapı, üstelik yol geçen hanı olarak tanımladığımız Karaköy'de neden yolumuzun geçmediği bir yer? Kurşunlu Han’ı şehrin hafızasında değil günlük hayatında tutmak için neler yapılabilir? Belki de buradaki üretimi, esnafı tanımak, duyurmak ve paylaşmak; hanın yapısını, aktaran ve sürekli kılan bir forma dönüştürebilir. Kurşunlu Han esnafından karşılanabilecek herhangi bir ihtiyaç için yolu mahalleye, hana düşürmek sadece oradaki ekonomiye katkı sağlamakla kalmaz, aynı zamanda yok olma tehlikesi altında olan zanaate de umut olur. Yıllardır İstanbul’da yaşayan cam sanatçısı Natali’nin ülkesine dönmeme sebebi de bu sirkülasyon. Kurşunlu Han’daki atölyesinin tüm ihtiyaçlarını handaki ustalardan temin edebildiği ve onu besleyen bu kolektif yaşamın varlığı için bugün Karaköy’de, Kurşunlu Han’da.&nbsp;Kurşunlu Han 23 Mart 2023’te Arthan Gallery, Candan Arıcı Art Studio, Aslan Torna, Gülen Kesovart, Doğan Ergen Carft &amp; Art ve daha birçok esnafıyla sanatın buluşma noktası. Aynı Kurşunlu Han 23 Mart 2043’te mahallelisinin etkisiyle başka insanların buluşma noktası olabilir, olacaktır.

Hanlar mahalleliye ve zamana nasıl adapte olur?

23 Mart 2023. Kurşunlu Han: ortak üretim ve yaşam alanı

Günümüzde dolaysız iletişim kurma imkânlarımız giderek azalıyor. Duygularımızı doğrudan ifade etmek yerine dolaylı yollardan anlaşılmayı bekliyoruz. Duygusal ilişkilerimizde ikincil yolları kullanmayı tercih ediyoruz, net ifadelerden de kaçınıyoruz. Bir noktadan sonra, kendimizi iletişim kurmak yerine karşımızdakileri idare ettiğimiz bir sarmalın içinde buluyoruz.&nbsp;Belirsizlik ve güvencesizlik Doğrudan iletişim biçimleri yerine geçen idare etme hâli, yani dolaylı ifade biçimleri kültürel olarak belirsizliğin hâkim olduğu dünyaya katkıda bulunuyor. Hemen her düzeyde yaşadığımız güvencesizliğin yakın ilişki biçimlerine de sızmasına neden olabiliyor. Çünkü bu iletişim biçiminde söylenmeyen şeylerin söylenenlerden daha değerli olduğu bir düzlem ortaya çıkıyor. Hakiki bağlar kurmak yerine kısa süreli ve tüketim kültürünün uzantısı olan ilişki biçimlerine hapsoluyoruz.&nbsp;Uzun vadeli iletişim Uzun vadeli iletişim biçimlerinden yoksun olmak, sosyolog Richard Sennett'in bahsettiği “karakter aşınmasına” yol açabiliyor. İlişkilerimiz, uzun erimli bir inşa sürecinden geçmek yerine bir tür alışveriş pratiğinin sığ sularında kaybolup gidebiliyor.&nbsp;Zygmunt Bauman yeni ilişki biçimlerini incelediği Akışkan Aşk (Versus Kitap, 2016) kitabında, dolaylı ve sahici iletişimler yerine idare etme kültürünün hâkim olduğunu ve mesajların kendisinden ziyade yalnızca gidip gelmesinin önemli hâle geldiğini anlatıyor. Bauman’a göre iletişimi sürdürmek zorunda hissediyoruz ama bir taraftan dolaysız iletişim kurma biçimlerinden mahrumuz. Her ne kadar sürekli iletişim hâlinde olsak bile çağımızın insanı derin bir yalnızlık duygusuyla karşı karşıya.&nbsp;Hızlı kararlar Bu ilişkilenme biçiminin bir başka sonucu da potansiyel iletişim fırsatlarını kısa süreli değerlendirmelere sıkıştırmak. David Harvey Postmodernliğin Durumu’nda (Metis Yayıncılık, 2014) bir imaj danışmanının “insanlar sizin hakkınızdaki kararlarını saniyenin onda biri kadar kısa bir sürede veriyorlar” sözlerini aktarıyor.&nbsp;Doğrudan iletişim biçimlerinin zorluğu ve baş döndürücü bir enformasyon akışının etrafımızı kuşatması, bizi potansiyel karşılaşmalardan mahrum bırakıyor. Kısacası, bir tür imaj rejiminin ortasında olduğumuz söylenebilir. Tarihte hiç olmadığımız kadar yeni mesajlara maruz kalsak da sahici iletişim olasılıkları giderek azalıyor.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Her nedense bugünkü sosyal varlığımızda hislerimizi ancak tuhaf ve dolaylı biçimde ifade edebiliyoruz. Eğer doğrudan gösterirsen herkes çıldırıyor.” –My Dinner With Andre (Louis Malle, 1981)</blockquote>Kültürel aleksitimi Doğrudan iletişim kuramamanın getirdiği bazı psikolojik çıktılar da bulunuyor. Kavramsal olarak literatüre girmiş çıktılardan biri de “aleksitimi”, yani “duygu körlüğü”. Bu kavram, araştırmacılar tarafından duyguları deneyimleme, tanımlama ve ifade etme güçlüğü olarak tanımlanıyor.&nbsp;Aleksitimi, Harvard Tıp Fakültesi’nde psikiyatri profesörü olan Peter Sifneos, tarafından 1970’lerin başında tanımlandı. Kelime Yunanca’dan “a” (eksiklik), “lexis” (kelime) ve “tymos” (duygu) kombinasyonundan türetildi. &nbsp;Aleksitimi, klinik bir tanı veya ruhsal bir bozukluk olarak değerlendirilmiyor. Ancak bazı ruh sağlığı problemleriyle birlikte ortaya çıkabiliyor. Aleksitimiye sahip kişiler, iç gözlem, zihinsel ve duygusal süreçleri gözlemlemede sorun yaşıyorlar, duygularını başkalarına iletmekte zorlanıyorlar.&nbsp;Ayrıca başkalarının duygularını anlamada da çeşitli sorunlara yol açan bu psikolojik durum, bizi hem kendimiz hem de başkalarına ilişkin bir çeşit sessizliğe mahkum edebiliyor. Bir başka deyişle, bu psikolojik durumun dolaylı iletişim çağında kültürel bir davranış örüntüsü hâline geldiğini söylemek mümkün.&nbsp;Sağlıklı iletişimin önkoşulu Elbette hayatımızın her anında duygularımızı doğrudan paylaşmak ya da sürekli net olmamız gerekmiyor. Kaba saba bir dobralığı benimsemek de pek doğru değil. Ancak sağlıklı iletişim biçimlerine her şeyden önce ruhsal sağlığımız için ihtiyacımız var. Başkalarından duyduklarımızla doğrudan bağlantı kurmak yerine tükenmez monologların içine düşmek, kendimize ve başkalarına dair farkındalığımızı olumsuz etkileyebilir.&nbsp;“Cool olmak” gibi kültürel bir fenomenin neredeyse dayatıldığı bir çağda duygularımızı ifade etmenin güçsüzlükle ilişkili olmadığını fark etmemiz gerekiyor. Bunun bir zayıflık belirtisi değil, aksine sağlıklı iletişim için bir önkoşul olabileceğini hesaba katmalıyız. Uzun süreli duygusal bağlar kurmak için sahici iletişim biçimlerine ihtiyacımız var.

Angst

Sağlıklı iletişim biçimlerine her şeyden önce ruhsal sağlığımız için ihtiyacımız var.

Dolaylı iletişime mahkum değiliz

Büyük çaplı protestolarla ilgili olarak, şehir üzerine sıklıkla yazan antropoloji profesörü David Harvey, Asi Şehirler kitabında “Şehir üzerine hak talep etmek, aslında artık var olmayan bir şey üzerinde hak iddia etmek anlamına gelir (ki daha önce var olduğu da şüphelidir),” der. Burada protestolara katılanların içinde kaldığı durum için de Kapital’den alıntı yaparak eşit haklar arasında son kararı belirleyenin güç olduğunu vurgular. Pandemi ile radikal bir değişikliğe uğrayan ve ABD’de siyah vatandaş George Floyd’un öldürülmesiyle başkalaşan gündem, herkesi daha önce yaşananlara benzer bir durumun içine çekiyor. Ya da alanında bilgili kişiler bunları söylüyor. Bireyleri sokağa çıkmaya teşvik eden hâletiruhiye ise daha önce üstüne yazılıp çizilenleri okumaya yönlendirirken yaşadığımız “ortak alanlar” üzerindeki hakkımızı düşündürebilir.<ul><li>Şehir hakkı: Sosyolog Henri Lefebvre, 1967 yılında yazdığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_the_city">metinde</a>, bir yerleşim yerindeki sakinlerin düzen içinde nasıl bir hakka sahip olduğunu kaleme alır. Lefebvre, merkeziyet arayışının sonucu olarak, “geleneksel” güç simgesinin tahrip olduğu durumlarda onu yeniden inşa etme sürecine girdiğimizi söyler. Bu konudaki açıklamaya Harvey gibi akademisyenler de katılır ve birkaç yıl öncesinde Kahire, Atina ve Madrid gibi Avrupa şehirlerinde gerçekleşen meydan protestolarını örnek verirler. Ortak alanlar söz konusu olunca “şehre erişim hakkı” da göz ardı edilemez. Özellikle bir mekânın yeniden tanımlanması gerektiği durumlar veya zamanlarda beraber yaşama isteği bireylerin birbirini kollamasına sebep olur. Bu kimi zaman şehir planlaması sebebiyle de olabilir, yani somut bir eylem, sonrasında bir felakete yol açar. 1853 yılında İmparator Napolyon Bonaparte’ın, Paris’e <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.theguardian.com/cities/2016/mar/31/story-cities-12-paris-baron-haussmann-france-urban-planner-napoleon">bayındırlık</a> işleri için Georges-Eugène Haussmann’ı getirtmesiyle şehrin geniş bulvarlar ve ışıklarla donatılması buna bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Georges-Eug%C3%A8ne_Haussmann">örnektir</a>. Banliyöler şehre eklenir, mahalleler tekrar tasarlanır. Yaşayanların erişim hakkı ve alışkanlıkları değişir. Şehirdeki problemler de yaklaşık 15 yıl sonra patlak verir, düzen devam edemez, finansal sistem ve krediler çöker. Ardından Paris Komünü doğar. &nbsp;</li><li>Kabulü: Şimdiye kadarki sermaye birikimi ve kentleşme stratejisi neoliberal politikalarda yer edinerek 2008 yılında büyük bir krizi yaşattı. Şehir hakkı kavramı ise bundan yıllar önce sınıf mücadeleleri üzerinden Fransa başta olmak üzere birçok ülkeyi etkilemeye başladı. Yukarıda alıntıya dönersek; "şehrin bir hakkı var mı, bunu yaşayanlar ne kadar başarılı olabilir" soruları konusunda, 2001 yılında Brezilya anayasasına giren şehir hakkı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.researchgate.net/publication/259953398_The_Right_to_the_City_Theory_and_Practice_in_Brazil">tabiri</a>, olumlu bir sonuca varılabildiğini örnekliyor.</li></ul>

Aposto Gündem

Bireyleri sokağa çıkmaya teşvik eden hâletiruhiye daha önce üstüne yazılıp çizilenleri okumaya yönlendirirken yaşadığımız “ortak alanlar” üzerindeki hakkımızı düşündürüyor.

David Harvey ile ilgili hikayeler