Henüz yılın ilk yarısında Lanthimos, Linklater ve Villeneuve gibi iddialı isimlerin yeni filmlerini izledik bile. Fakat asıl şimdi başlıyoruz...<img src="https://images.aposto.com/2024/6/5/1720780172817.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gladiator II | Kaynak: VarietyYaklaşan aylarda Gladiator&nbsp;(2000) ve Joker&nbsp;(2019) gibi yapımların devam filmlerini izleyecek, Altın Palmiye ödüllü Anora&nbsp;başta olmak üzere Cannes’dan ödülle dönen filmlere dair merakımızı giderecek, Francis Ford Coppola’nın dönüşüne şahit olacak, aynı yıl içinde ikinci bir Luca Guadagnino filmi izleyecek ve Saoirse Ronan’dan Tilda Swinton’a, Ralph Fiennes’dan Paul Mescal’e yıldızlarla buluşacağız.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">A Real Pain&nbsp;| Yönetmen: Jesse Eisenberg<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye gösterim tarihi:&nbsp;28 Şubat 2025 (TR)</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anora| Yönetmen: Sean Baker<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye gösterim tarihi: 1 Kasım 2024 (TR)</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Blitz | Yönetmen: Steve McQueen</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Conclave | Yönetmen: Edward Berger</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gladiator II&nbsp;| Yönetmen: Ridley Scott<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye gösterim tarihi:&nbsp;15 Kasım 2024</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Joker: Folie à Deux| Yönetmen: Todd Phillips<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye gösterim tarihi:&nbsp;4 Ekim 2024</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Megalopolis | Yönetmen: Francis Ford Coppola</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Queer | Yönetmen: Luca Guadagnino</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">The Room Next Door&nbsp;|&nbsp;Yönetmen: Pedro Almodóvar</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">The Substance |&nbsp;Yönetmen: Coralie Fargeat </li></ul>

Duende

2024'ün ikinci yarısının merakla beklenen filmleri.

Yakında sinemalarda: İkinci yarının merakla beklenenleri

Beyazperdede yılın ilk yarısının öne çıkanlarıyla bir yarı yıl değerlendirmesi, bir keşif ve öneri listesi.

2024 sinemasında yolun yarısı: Bir keşif ve öneri listesi

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Evde:</h3><img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1713185925284.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Dead Boy Detectives | Kaynak: Netflix<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cam Perde (2023, Fikret Reyhan) 19 Nisan’da MUBI’de,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rebel Moon — Part Two: The Scargiver (2024, Zack Snyder) 19 Nisan’da Netflix’te,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">The Nile Hilton Incident (2017, Tarik Saleh) 21 Nisan’da MUBI’de,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Spider-Man: Homecoming&nbsp;(2017, Jon Watts) 24 Nisan’da Prime Video’da,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dead Boy Detectives&nbsp;(2024-..., Steve Yockey) 25 Nisan’da Netflix’te yayınlanıyor. </li></ul>

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Şehirde:</h3><img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1713186306243.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İstanbul Üçlemesi: Meze | Kaynak: MUBI<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir İstanbul Üçlemesi: Meze-Müzik-Muhabbet&nbsp;(2023, Ferzan Özpetek) <a fr-original-style="" href="https://film.iksv.org/tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">43. İstanbul Film Festivali</a> kapsamında 20 Nisan Cumartesi saat 21.30’da Atlas 1948, 21 Nisan Pazar saat 21.30’da Kadıköy Sineması ve 22 Nisan Pazartesi saat 19.00’da Cinewam City’s’de gösteriliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Stitching Palestine&nbsp;(2017, Carol Mansour) SALT’ın <a fr-original-style="" href="https://saltonline.org/tr/2694/gosterim-programi-kirik-kameralar?home" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kırık Kameralar</a>&nbsp;seçkisi kapsamında, 20 Nisan Cumartesi saat 16.30’da SALT Beyoğlu’nda gösteriliyor. </li></ul>

Film:&nbsp;Bob Marley: One LoveYönetmen:&nbsp;Reinaldo Marcus GreenYapım yılı:&nbsp;2024Süre: 104 dakikaBiyografik filmlerin karşılaştığı en büyük zorluk, yaşamını konu aldıkları kişinin çok popüler, çok göz önünde olmasıdır. Özellikle sıkı hayranlarının, çoktan aramızdan ayrılmış olsalar dahi o kişiyle ve yaşamıyla ilgili çok fazla bilgiye sahip, yüzlerce video izlemiş olması, taklit ile gerçek arasında haksız bir rekabet oluşturur. Kendi tecrübelerimden yola çıktığımda aklıma gelen ilk örnek, 2010’ların en büyük sinematik felaketlerinden biri olarak gördüğüm Bohemian Rhapsody&nbsp;(2018) filmi. Freddie Mercury’e dair çok okumuş ve izlemiş bir Queen hayranı olarak beni Queen dinlemekten soğutan bu 2018 yapımının en kötü yanı, Freddie Mercury’nin yaşam öyküsünde neyi gösterdiği ve neyi göstermediğiydi. Keza Elton John biyografisi Rocketman’in iyi olmasının sebebi de tersine, bu seçicilikteki başarısıydı. Şimdi bir diğer müzik efsanesinin, Bob Marley’nin yaşamı beyazperdeye taşınıyor. Üstelik Bob Marley: One Love’ın beni kazanması çok kolay çünkü Bob Marley’nin yaşamına dair zihnimde hiçbir bilgi yok.Filmi izlerken Bob Marley’in politikayla, inançla, halkla ilişkisine dair çok şey öğreniyor; bildiğim ve bilmediğim birçok şarkısını dinliyor; onu bir sanatçı, bir insan, bir eş ve bir iş ortağı olarak tanıyorum. Politik olarak oldukça karmaşık durumdaki ülkesi Jamaika’daki etkisini anlıyor, müziğin birleştirici gücünü kanıtlayan bir figüre dönüşmüş olmasını yadırgamıyorum. Hayatını tehlikeye atarak, politik açıdan taraf tutmayarak çıktığı iki konser ve bunların arasında yaşananlar filmin esas meselesi gibi duruyor. Buraya kadar her şey yolunda. Fakat film bitip de “sonra ne oldu” metinleri akmaya başladığında, filmin beyazperdeye neyi taşıdığıyla ilgili seçimlerinin iyi niyetine ve yerindeliğine dair şüphelere düşüyorum: Marley’in filmde sadece bir niyet, bir hayal olarak gösterilen Afrika konserinin gerçekleştiğini, dahası filmin esas meselesi olduğunu düşündüğüm, karmaşık Jamaika politikasının ortasında müzik yapıp konser vermeye devam etme idealinin somut bir yansıması olan rakip liderlerin sahnede buluştuğu anı sadece okuduğum metinlerle öğreniyorum. İzlediğim filmin Marley’i benim için daha da yüceltecek bu olayları göz ardı ediyor olması; onun yerine çok satan plaklara, Avrupa turnelerine, aşktaki kıskançlıklara ya da işteki ihanetlere odaklanması gözümdeki değerini azaltıyor.<img src="https://images.aposto.com/2024/1/4/1707986852193.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bob Marley: One Love | Kaynak: Paramount TurkeyFilmin en güçlü yanı, kuşkusuz ki Bob Marley’i canlandıran Kingsley Ben-Adir’in performansı. Meryl Streep (Margaret Thatcher, The Iron Lady, 2011), Daniel Day-Lewis (Abraham Lincoln, Lincoln, 2012) ve Gary Oldman’ın (Darkest Hour, 2017)&nbsp;Oscar ödüllü performanslarına dahi burun kıvırmama neden olan, biyografik filmlerdeki taklit odaklı ve makyaj destekli performanslardan kaçınan Kingsley Ben-Adir’in Bob Marley’i taklit etmediğini, yorumladığını düşünüyorum. Bunda pek tabii ki fiziksel olarak Marley’den çok daha bebek yüzlü, bakımlı ve seksi olmasının etkisi var. (Rocketman&nbsp;filminde Taron Egerton’ın yaptığı gibi) Bob Marley şarkılarını yeniden, kendi sesiyle kaydetmiş olmasının artıları da hissediliyor. Her şeyden önce Marley’i anladığı ve onun ruhuna kendisinden bir şeyler kattığı, rahatlığını benimseyerek sette eğlendiği anlaşılıyor. Marley’nin müzikteki ve hayattaki partneri Rita Marley rolündeki Lashana Lynch de dikkate değer bir performans sergiliyor. Lynch, Oscar-yemi filmlerdeki destekleyici eş rolünün ötesine geçmek istese, (filmin yapımcıları arasında da yer alan) Rita Marley’nin hikayesi bunun için yeterince güçlü olsa da, senaryo ve anlatmayı seçtikleri ne yazık ki buna olanak vermiyor, alan açmıyor.<img src="https://images.aposto.com/2024/1/4/1707986863457.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.59" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bob Marley: One Love | Kaynak: Paramount TurkeyMüziğin, sanatın ve sporun bireylerin, halkların üzerindeki birleştirici gücü sinemada çoğu zaman duygusal yönden güçlü hikayeler anlatmak için kullanılıyor. Bob Marley: One Love&nbsp;da bunu kullanmak için gerekli malzemeye fazlasıyla sahip. Oysa filmde Marley’in müziğinin zıt görüşlü kitleleri ve Jamaika halkını neden ve nasıl birleştirdiğine dair ipuçlarını toplamakta, birleştirerek büyük resmi görmekte zorlanıyoruz. Bob Marley’nin Exodus&nbsp;albümünün yaratım süreci, Avrupa turnesi ya da eşiyle olan ilişkisi neden-sonuç ilişkilerinden çok bir biyografi metninde yer verilmek istenen ansiklopedik paragraflar olarak geçiliyor. Ekran süresi oldukça fazla olan Rita Marley karakterinin derinine inilmekte zorlanılıyor. İyi yorumlanmış ve iyi yeniden-kaydedilmiş şarkılar müzikal anlamda izleyiciyi (ve beklentilerini) doyursa da hikayeye olan etkileri sembolik düzeyde kalıyor. Müziğin gücü ve Kingsley Ben-Adir’in performansı, filmi bir Bohemian Rhapsody&nbsp;olmaktan kurtarsa ve zevkle izlenen bir müzik filmine dönüştürse de, maalesef başarılı bir biyografik film olarak anılmasına yetmiyor.Bob Marley: One Love, müziği merkezine alan biyografik yapımlar arasında benim için çok özel bir yere sahip değil ama 2024 sinema yılının sonuna geldiğimizde Kingsley Ben-Adir isminin ve etkileyici performansının halen hafızamda kalacağına eminim.Alternatif işler:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Invictus&nbsp;(2009, Clint Eastwood)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rocketman&nbsp;(2015, Dexter Fletcher)</li></ul>Nerede izleyebilirsin? Bob Marley: One Love,&nbsp;bugün gösterime giriyor.

Kingsley Ben-Adir, biyografik yapım Bob Marley: One Love’da reggae efsanesini canlandırıyor.

Bob Marley: One Love

“İnsanlarla tanışmakta iyi değilim. Kişiliğimin insanları huzursuz edebileceği söylendi. Bu yüzden bunu telafi etmek için çalışmalıyım. İçgüdüsel olarak mizaha yöneliyorum ama her şaka bir kumar gibi. Şimdiye kadar iyi gidiyordu, gitmek de zorundaydı... Çünkü bu adamdan canını bana emanet etmesini isteyecektim. Kor Skeet, Brooklyn, New York’lu 50 yaşında bir öğretmen. Bilgi yarışmaları kadar sevdiği bir şey yok. Birkaç ay önce Kor, muğlak bir Craigslist gönderime yanıt verdi ve 12 yıl önce bardaki bilgi yarışması takımına söylediği bir yalanla ilgili bir hikaye paylaştı. Artık onlara her gün yalan söylemek zorunda olduğu bir noktaya gelmişti. İkilemini anlıyorum. Bu takım onun hayatı. Ve gerçek benliğinizi paylaştığınızda insanlar gördüklerinden her zaman hoşlanmazlar. Ama ona, her değişken için plan yaparsanız mutlu bir sonun şansa bağlı olmadığını göstermek istedim.”The Rehearsal’ın methini çok duymamış, konusunu birkaç kişiden dinlememiş olsaydım; Nathan Fielder Kor Skeet’in dairesinin kapısından ilk kez içeri girdikten sonra bu monolog eşliğinde attığı adımları ve yaşananları izlerken dizinin mockumentary&nbsp;türünde kurmaca bir dizi mi, gerçek hayattaki trajikomik anları belgeleyen bir belgesel dizi mi yoksa bir reality show&nbsp;mu olduğunu anlamakta güçlük çekerdim. Buna eminim. Nathan’ın o apartman dairesinden ilk kez içeri girmediği her hâlinden belli olsa da sebebi The Rehearsal’ın gerçekleri yansıtmayışı değil: Nathan, bizzat o dairede bulunmuş olmasa da haftalar önce bir stüdyoda inşa ettirdiği replikasının içinde vakit geçirmiş, hatta Kor’un yerini alan bir oyuncuyla, Kor ile tanışacağı anın ve olası konuşmalarının provasını defalarca yapmış. Bir kontrol manyağı, Tanrı’yı oynamaya çalışan bir fani ya da HBO’nun parasını savurmaya ant içmiş bir deli... Nathan için ne derseniz deyin, The Rehearsal&nbsp;hayatın tahmin edilemezliğinin bir kanıtı gibi.<img src="https://images.aposto.com/2024/1/4/1707985096673.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nathan Fielder | Kaynak: Vanity FairMevzu nedir?&nbsp;Nathan, Craigslist’e kısa bir ilan veriyor: “Televizyon fırsatı: Hayatınızda kaçındığınız bir şey var mı? Video ile başvurun.”&nbsp;Gelen başvurular arasında gereğinden fazla uzayan bir yalanı arkadaşlarına itiraf etmek ya da mirasını kontrol eden abisine başkaldırmak gibi görece basit vakalar da, çocuk büyütmeye hazır olup olmadığına karar vermek gibi çok daha karmaşık durumlar da var. Nathan’ın ekibi, kendilerini basit sorulara dev bütçeli cevaplar bulmaya adıyor. Kişilerin itiraflarına, açılmalarına ve hatta çocuk büyütme simülasyonlarına uygun setler inşa ediliyor, oyuncular kiralanıyor, projeler geliştiriliyor. Hayat prova ediliyor. Defalarca...Fielder metodu.&nbsp;Nathan Fielder’ı ve komedi üslubunu çok geç, The Rehearsal&nbsp;yayınlandıktan çok sonra tanıdım. Kendi işlerinden önce John Wilson ile imza attığı How To with John Wilson’ı hayranlıkla izlemiş, eski işlerinden önce yine HBO için, yanına Benny Safdie ile Emma Stone’u da alarak yaptığı mini-dizi The Curse’ü şaşkınlıkla, bir solukta tüketmiştim. Fielder, The Rehearsal’ın bölümlerinden birinde bizi insanların yerine geçmeleri için tuttuğu oyunculara eğitim verdiği odaya sürüklüyor. Fielder Metodu&nbsp;olarak adlandırdığı eğitim yönteminin tam olarak ne olduğundan kendisi de haberdar değil. Kendi metodunun ne olduğunu daha iyi anlayabilmek için öğrencilerinden birinin yerine geçmeye karar veren Nathan, söz konusu durumu canlandırmak için, oyuncuların yerine geçecek yeni oyuncular tutuyor. Hayatın provasını yapmak için oluşturulmak istenen şartların sürdürülebilirliğini ve etkisini test etmek için provaların provasını yapma çok-katmanlılığı, Charlie Kaufman’ın Synecdoche, New York’unu hatırlatıyor bana. Oyun içinde oyun, prova içinde prova; canlandırdığı kişinin yerini alan oyuncuları canlandıran oyuncular...&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/1/4/1707985120070.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The Rehearsal | Kaynak: Rolling StoneKadere karşı.&nbsp;Nathan’ın olası her senaryoyu düşündüğüne ve her şeyin planladığı gibi gideceğine emin olduğu yolculuğu, kendi hayatını da prova ettiği, yolda öğrendiği, bilinmezlerle hatta pişmanlıklarla dolu bir maceraya dönüşüyor. Henüz ilk bölümün ilk dakikalarında, basit bir tanışmanın bile oturacağı koltuğun değişmesiyle prova ettiği rotadan şaşacağını fark eden Nathan, ileriki bölümlerde kendisini bir yol gösterici, bir eğitmen, bir partner ve bir baba rolünde bulduğunda hayatın ya da kaderin karşısında ne kadar güçsüz ve küçük olduğunun farkına varıyor. Hayatı ne kadar kontrol etmeye çalışırsan çalış, bir konuşmanın hazırlığını ne kadar yaparsan yap, en uygun şartları yaratmak için ne kadar zaman ve para harcarsan harca en ufak bir aksiliğin tüm planlarını altüst edeceğini kabullenmen gerektiğini mi düşünüyorsun? The Rehearsal,&nbsp;birkaç aylık terapi seansı etkisinde.Nerede izleyebilirsin?&nbsp;The Rehearsal,&nbsp;BluTV’de izlenebiliyor.Benzer işler:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Synecdoche, New York&nbsp;(2008, Charlie Kaufman)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Jury Duty&nbsp;(2023-..., Lee Eisenberg ve Gene Stupnitsky)</li></ul>

Nathan Fielder’ın henüz sadece altı bölümden ibaret projesi; belgesel, kurmaca ve reality programlarının bir harmanı.

Hayatı prova etmek: The Rehearsal

Yönetmen Erdem Tepegöz ve senarist Erdi Işık ile Netflix’te yayınlanan yeni filmleri Kül’ü konuştuk.

Netflix’ten Kül: Bu kimin hikayesi?

Yapay zeka modellerini eğitirken kullanılan veri setlerinin nasıl elde edildiği, önceki yıllarda başlayan ve hâlâ devam eden en büyük tartışma konularından biri.İnternetteki blog, forum ve tartışma platformlarında yorum ve görüş bildiren sanatçıların neredeyse tamamının ortak bir şikayeti olduğunu görmek mümkün: Yapay zeka modellerini eğitirken eserlerinin izinsiz kullanılması. Sesi daha gür çıkan bazı yazar ve sanatçılar ise telif haklarının ihlal edilmesine daha etkili biçimde itiraz edebilmek için konuyu yargıya taşıyor.Aralarında Pulitzer Ödüllü Michael Chabon ile Buz ve Ateşin Şarkısı (Game of Thrones) serisinin yazarı George R.R. Martin'in de bulunduğu bir grup yazar, ayrı ayrı davalarda OpenAI ve Stability AI gibi yapay zeka modeli geliştiren şirketleri dava etmişti.&nbsp;İnternetin en büyük lisanslanabilir görsel havuzlarından Getty Images da metinden görsel üreten yapay zeka aracı Stable Diffusion’ın yaratıcısı Stability AI’ı telif haklarına konu olan görsellerin izinsiz kullanımını gerekçe göstererek dava etmiş, Britanya'daki mahkeme davayı kabul etmişti. ABD'de ise bir adım ileri giderek geliştiricisi Stability AI haricinde Stable Diffusion’ı kullanan Midjourney ve DeviantArt'ı da dava eden 3 sanatçının şikayetini ise mahkeme kısmen ele alacağını açıklamıştı.AI girişimlerine milyarlarca dolar yatıran ve kendi yapay zeka araçlarını geliştiren teknoloji devleri de bu girişimlere karşı kayıtsız kalmadı. Microsoft, Adobe ve Google, araçlarını kullanarak görsel üreten ticari müşterilerini davalık olmaları hâlinde hukuki olarak koruyacaklarını açıkladı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sanatçılardan misilleme</h2>Diyelim ki öğle yemekleri için getirdiğiniz sefer tasınızı ofisin buzdolabında saklıyorsunuz. Bir mesai arkadaşınız yemeğinizi aşırma alışkanlığı edinmiş. Bu durumda içine müshil koyduğunuzda kendisine ait olmayan bu yemeği yiyen kişinin başına geleceklerden siz sorumlu olabilir misiniz?Aslına bakarsanız evet. Bir başkasına zarar vermek maksadıyla gıdanın içeriğiyle oynadığınız için sizin de mesuliyetiniz mevcut. Bu nedenle başınız yasal olarak derde girebilecek olsa da, buna karşılık olarak başına gelenlerden dolayı hırsızın da bir ders çıkaracağı düşünülebilir.Peki “zehirlenen” gerçek bir insan değil de bir yapay zeka modeliyse?İşte eserleri yapay zeka modellerini geliştirmek için izinsiz olarak kullanılan sanatçıların başvurduğu yol da buna benzer.Hem de yasal herhangi bir sorumluluk yaratmadan.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Karşınızda: Nightshade</h2>Chicago Üniversitesi'nin bir projesi olan Nightshade, görsel verileri “zehirleyerek” yapay zeka modeli eğitimi için işe yaramaz veya yıkıcı hâle getiriyor ve sanatçılara bir mücadele yolu sunuyor. Projeyi yöneten bilgisayar bilimleri profesörü Ben Zhao, Nightshade'i "işyerindeki buzdolabından çalınmaması için öğle yemeğinize acı sos koymaya" benzetiyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Nightshade, bu şirketlerin sonunu kendi başına getirecek derecede güçlü bir silah değil, ancak sosyal medyada şikayet etmek ya da Kongre'ye e-posta göndermekten daha etkili bir geribildirim metodu.”</blockquote>Zhao, Nightshade ile bu modellerin savunmasız olduğunu göstermek ve karşı taarruza geçmenin mümkün olduğunu ispatlamak istiyor. Zhao ve ekibi, yapay zekayı ortadan kaldırmaya çalışmıyor; onlar yalnızca AI modellerini internetten “kazınmış” telif hakkına tabi görüntülerle eğiten teknoloji devlerini, eser sahiplerine lisans ödemesi yapmaları gerektiğini konusunda eğitmeye uğraşıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nasıl çalışıyor?</h2>Nightshade, görsellerin insan gözünün fark edemeyeceği kadar ufak detaylarını manipüle ederek AI modellerinin pikselleri farklı biçimlerde yorumlayacağı bir hâle getiriyor. Böylece modeli eğiten kişilerin görsele ilişkin girdiği metin bazlı tanımlar yapay zeka tarafından tamamen farklı öğeler olarak işleniyor.&nbsp;Bu şekilde yeterli sayıda zehirli görsel ile eğitilen bir model, ilgili istemlerle tamamen ilgisiz görüntüler üretmeye başlıyor. Araştırmacılar, (şu anda hakemli bir dergide inceleme aşamasındaki bir makalede) Stable Diffusion’daki bir istemi bozmak için 100'ün altında zehirli örnek beslemenin yeterli olacağını belirtiyor.Örneğin insan gözünün Mona Lisa tablosu olarak gördüğü bir resim, Nightshade ile işlendikten sonra yapay zeka modeli tarafından bornozlu bir kedi olarak algılanıyor. Böylece yapay zekadan Mona Lisa benzeri bir görsel üretmesi istendiğinde bunun yerine ortaya tamamen alakasız bir ürün çıkıyor.<img src="https://images.aposto.com/2024/0/1/1706565545758.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="3.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nightshade'den önce / Nightshade'den sonra / AI modelinin gördüğüZhao, yapay zeka modellerinin belli bir tarza sahip eserleri görme ve işleme kabiliyetini etkileyen bir araç olan Glaze'i yaratan ekibi de yönetmiş. Nightshade'de olduğu gibi, Glaze de bu sefer objeleri değil çizim tekniğini zehirleyerek, örneğin karakalem bir resmi soyut bir eser olarak tanıtabiliyor. Böylece kullanıcı karakalem bir çıktı almak istediğinde modelin bunun yerine dağınık soyut resimler üretmesine neden oluyor.Zhao’nun ekibi, sanatçılara eserlerini çevrimiçi olarak paylaşmadan önce sırasıyla hem Nightshade hem de Glaze kullanarak korumaya almalarını tavsiye ediyor. Ekip her iki işlemi aynı anda uygulayacak entegre bir araç üzerinde çalıştıklarını da bildiriyor. Zhao, bu şekilde işlenmiş bir görselin ekran görüntüsünü göstererek dahi bir modeli zehirlemenin mümkün olduğunu belirtiyor.&nbsp;Elbette, Nightshade'i&nbsp;eleştirenler de yok değil. Bu kişiler programın bir "virüs" olduğunu iddia ediyor ve onu kullanmanın "açık kaynak topluluğuna zarar vereceğinden" yakınıyor. Ancak Zhao, model eğitmenlerinin hem zehirlenmiş hem de zehirlenmemiş görüntüleri gönüllü olarak “kazıdığını” ve AI şirketlerinin bundan maddi çıkar elde ettiğini vurguluyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Daha adil bir AI mümkün</h2>Zhao, Glaze ve Nightshade ile yapay zekayı ortadan kaldırmayı değil, lisanslanmamış görselleri kazımanın şirketlere telif ödemekten daha pahalıya mal olmasını amaçlıyor.Bu şekilde sanatçıların hakkını teslim eden etik modeller de mevcut. Örneğin Nvidia, bir süre önce Getty Images ile işbirliğine giderek Getty'nin geniş stok fotoğraf kütüphanesinden faydalanarak eğitilmiş bir üretken AI aracı geliştirdi. Bu hizmete abone olanlar ne kadar görsel üretmek istediklerine bağlı olarak bir ücret ödüyor ve eserleri bu modeli eğitmek için kullanılmış olan sanatçılar da bu gelirden paylarını alıyor.Neticede Nightshade, AI şirketlerinin etki dışı uygulamalarına karşı kendilerini savunmasız hisseden sanatçılara Big Tech’e karşı mücadele etmek için <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2024/01/26/nightshade-the-tool-that-poisons-data-gives-artists-a-fighting-chance-against-ai/amp/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir şans tanıyor</a>.

Quando

Birçok yazar ve sanatçı, yapay zeka modellerini eğitmek için ürettikleri eserlerin izinsiz biçimde kullanıldığını savunarak AI girişimlerini telif hakkı ihlali ile suçlarken, bazıları mücadeleyi karşı sahaya taşımaya başladı bile. Görsellerini Nightshade ile "zehirleyen" tasarımcılar, eserlerini yapay zeka modellerinin eğitiminde izinsiz olarak kullanmak isteyenlere bir ders vermeyi amaçlıyor.

Nightshade: Yapay zeka ‘hırsızlığına’ karşı yeni silah

<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enflasyon:&nbsp;TÜİK verilerine göre 2023'te TÜFE %64,77, ÜFE %44,22 olarak kaydedildi. Böylece enflasyon AK Parti'nin iktidara gelişinden önceki yıl olan 2001'den bu yana en yüksek seviyesine çıktı. ENAG'in ölçtüğü E-TÜFE ise 2023 yılında %127,21 seviyesinde kaydedildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Vergi rekortmenleri:&nbsp;Gelir İdaresi Başkanlığı, 2022'de en fazla vergi beyan eden 100 mükellefi açıkladı. Buna göre vergi rekortmeni 564,1 milyon lirayla Baykar Yönetim Kurulu Başkanı Selçuk Bayraktar olurken ilk 100'deki 76 rekortmen isimlerinin açıklanmasını istemedi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kurumlar vergisinde ilk 10'a girenlerin tamamını bankalar oluştururken diğer 3 şirket isimlerinin açıklanmasını istemedi.</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anayasal düzen tartışmaları:&nbsp;Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Can Atalay hakkında Anayasa Mahkemesi'nce verilen ikinci ihlal kararının "hukuki değeri olmadığını" ve bu bağlamda uygulanabilecek bir kararın var olmadığını belirterek AYM'nin kararına uyulmayacağını açıkladı. Daire, kararın "jüristokratik bir davranış"&nbsp;olduğunu bildirdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">CHP, İstanbul 13. Ceza Mahkemesi başkanı ve üyeleri hakkında "görevi kötüye kullanma" gerekçesiyle HSK'ya, Yargıtay 3. Ceza Dairesi üyeleri hakkında da Yargıtay'ın Birinci Basamak Kurulu'na başvurarak görevden el çektirme kararı talep etti.</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İsias Otel:&nbsp;6 Şubat'taki Kahramanmaraş merkezli depremlerde yıkılan ve aralarında KKTC'den voleybol turnuvası için gelen sporcu, öğretmen ve antrenörlerin yanı sıra Türkiye Turist Rehberleri Birliği üyelerinin de bulunduğu 72 kişinin hayatını kaybettiği Adıyaman'daki İsias Otel davasında 5'i tutuklu 11 sanığın yargılanmasına başlandı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İddianamede 11 kişi hakkında "bilinçli taksirle birden fazla insanın ölümüne ve yaralanmasına neden olma" suçundan 22 yıla kadar hapis cezası isteniyor. Aileler, sanıkların "olası kast"la yargılanmasını talep ediyor.&nbsp;</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Marşandiz YHT kazası:&nbsp;Ankara'da 2018 yılında meydana gelen ve 9 kişinin hayatını kaybettiği yüksek hızlı tren kazasına ilişkin dava dosyasına giren Adli Tıp Raporu'nda, daha önce bilirkişilerin kusurlu bulduğu TCDD yöneticileri için "kusur değerlendirmesi" yapılmadı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Raporda kusurlu bulunan 4 isimden YHT makinistleri Böler ve Yaşar kaza sırasında, makasçı Yıldırım ise yargılama aşamasında hayatını kaybetmişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Savcılık aşamasında alınan bilirkişi raporunda TCDD'nin o dönemki Genel Müdürü İsa Apaydın, sonraki Genel Müdürü Ali İhsan Uygun, daire başkanları ve bölge müdürü ile trafik müdür ve yardımcılarının da kusurlu oldukları tespit edilmişti.</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kadın cinayetleri: Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu tarafından yayımlanan Kadın Cinayeti ve Şüpheli Kadın Ölüm Gerçekleri Raporu'na göre, 2023'te en az 315 kadın öldürüldü. Raporda 2023 yılındaki kadın cinayetlerinin %10'unda faillerin adli sicil kaydı olduğu bilgisi de yer aldı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İsrail-Hamas savaşı:&nbsp;Lübnan resmî haber ajansı, İsrail'e ait bir SİHA'nın Beyrut’ta bulunan Hamas ofisini vurduğunu bildirdi. İsrail ordusu, saldırıda Hamas'ın üst düzey yöneticilerinden Salih Aruri'nin öldürüldüğünü duyurdu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İsrail Ordusu Sözcüsü Daniel Hagari, Gazze'deki savaşın 2024 boyunca sürmesinin beklendiğini söyledi.</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İran'da bombalı saldırı: Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin ABD tarafından öldürülmesinin 4. yıl dönümünde, Süleymani'nin mezarı yakınında düzenlenen tören sırasında art arda meydana gelen iki patlamada 200'ün üzerinde kişi yaralandı; yaklaşık 100 kişinin yaşamını yitirdiği kaydedildi. Saldırının sorumluluğunu IŞİD üstlendi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Epstein-Maxwell davası:&nbsp;ABD'de kız çocuklarına yönelik cinsel istismar ağı oluşturmakla suçlanan ve yargılanmayı beklerken hapishanede intihar ettiği açıklanan Jeffrey Epstein'in yargılandığı davada Ghislaine Maxwell ile ilişkili dosyada adı geçen 187 kişinin kimlikleri <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2024/01/04/jeffrey-epstein-davasinda-adi-gecen-isimler-aciklandi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklandı</a>.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dosyada anılan isimler arasında eski ABD başkanlarından Bill Clinton, Birleşik Krallık Kraliyet Ailesi üyesi Prens Andrew, David Copperfield, Donald Trump ve Michael Jackson da yer alıyor.</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Var böyle tipler":&nbsp;Yaklaşık 150 milyon liralık dolandırıcılık yaparak yurt dışına kaçtıkları iddia edilen sosyal medya fenomeni Kıvanç Talu ile reklamcı eşi Beril Talu, Gürcistan'dan Sabiha Gökçen Havalimanı'na dönüşte gözaltına alındı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İddiaları kabul etmeyen çiftin Dolandırıcılık Büro Amirliği'ndeki ifadelerinde "Biz onlardan borç para aldık. Asıl onlar tefecilik yaptılar. Asıl suçlu onlar" dedikleri belirtildi.</li></ul></li></ol><img src="https://images.aposto.com/2024/0/5/1704468523297.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: İHA

Aposto Gündem

Bir çırpıda geçen haftanın öne çıkan gelişmeleri.

10 maddede bu hafta

<a href="https://www.evh-bochum.de/hauptamtlich-lehrende.html?show=750" rel="noopener noreferrer" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.evh-bochum.de/hauptamtlich-lehrende.html?show=750" rel="noopener noreferrer" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://www.evh-bochum.de/hauptamtlich-lehrende.html?show=750" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Marc Augustin</a><a href="https://www.evh-bochum.de/hauptamtlich-lehrende.html?show=750" rel="noopener noreferrer" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.evh-bochum.de/hauptamtlich-lehrende.html?show=750" rel="noopener noreferrer" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Geçen ay OpenAI'ın sohbet robotu ChatGPT'nin&nbsp;piyasaya sürülmesinin birinci yıl dönümüydü. Şirketler, çığır açan bu teknolojiyi operasyonlarına dahil etmek için acele ederken birçok çalışan da büyük dil modellerine (LLM'ler) dayanan üretken yapay zekanın kendilerinin yerini alacağı endişesini taşıyor. İronik bir şekilde psikoterapistler de bununla başa çıkmak için eğitilmiş profesyoneller de aynı kaygıyla yaşıyor.Elbette ChatGPT, Google'ın Bard'ı ve Meta'nın LLaMA'sının yalnızca buzdağının görünen kısmını oluşturduğu üretken yapay zeka hizmetleri, modern çalışma pratiklerini de kökten bir değişime uğratacak. Accenture, dil ve iletişime ilişkin görevlerin ABD'deki toplam çalışma süresinin %62'sini oluşturduğunu ve LLM'lerin bu görevlerin %65'ini otomatikleştireceğini veya zenginleştireceğini tahmin ediyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu'nun bu yılın başlarında yayımladığı çalışma, üretken yapay zeka tabanlı bir konuşma asistanına erişimin müşteri destek temsilcilerinin üretkenliğini ortalama %14 artırdığını göstermişti.</li></ul>Ek olarak: Küresel sağlık sistemleri de üretkenlik kazanımlarından faydalanabilir. Birçoğu yeterince iyi finanse edilmeyen koruma programları, aşırı çalışan personel ve kronik hastalıkların artan maliyetleriyle mücadele ediyor. Bu durum, özellikle de pandeminin ardından artan talebi karşılamakta zorlanan akıl sağlığı alanında kendisini hissettiriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">OECD tarafından 2021 yılında yayımlanan bir rapora göre, insanların %67'si ihtiyaç duydukları ruh sağlığı desteğine ulaşmakta zorlanıyor. Ayrıca, ABD Hastalık Kontrol ve Koruma Merkezleri (CDC), 2022'de ABD'de her 8 vatandaşın düzenli olarak endişe, gerginlik veya kaygı hislerine sahip olduğunu ve sağlık çalışanlarının neredeyse yarısının sık sık tükenmiş hissettiğini bildirdi.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Üretken yapay zeka devrimiyle terapistlerin iş yükü azalacak mı?</h2>Üretken yapay zeka terapistlerin iş yükünü azaltarak akıl sağlığı hizmetlerinde devrim yaratacak mı? Hatta insan terapistlerin yerini tamamen alacak mı? ChatGPT veya Bard gibi LLM'ler bizi aynı şekilde "tedavi" edebilir mi?Dil ve iletişimin psikoterapinin başlıca araçları olduğu düşünüldüğünde üretici yapay zekanın tedaviyi kolayca otomatikleştirebileceği varsayılabilir. Bu modeller binlerce sayfalık terapi kılavuzlarını, araştırma makalelerini ve klinik vaka çalışmalarını doktora derecesine sahip herhangi bir insandan daha hızlı sindirebildikleri için, bu veri tabanını hastalara psikoterapi uygulamak için kullanabilirler. Ancak bu istek ya da korku, psikoterapinin nasıl işlediğini ve onu neyin etkili kıldığını göz ardı ediyor. Araştırmalar, başarılı tedavinin temel olarak iki unsura bağlı olduğunu gösteriyor: "Özel" ve "genel" faktörler.&nbsp;Özel faktörler, psikoterapistlerin kasıtlı olarak kullandığı gevşeme egzersizleri ve maruz bırakma gibi tekniklerdir. Örneğin bir kişi örümcek fobisi hakkında saatlerce konuşabilirken korkusunu yenmek için örümceklere kademeli olarak maruz kalması gerekir. Ancak etkili psikoterapinin anahtarı, genel faktörlerde yatar. Bunlar empati ve umut gibi gerçekten insani olan özellikleri içerir. Aynı zamanda insani bağın temelini oluşturan ve hastayla terapist arasında bir güven bağı kurmak için çok önemli olan eylemleri de—dinleme, duygu ve düşünceleri paylaşma—kapsar ki bunlar olmadan psikoterapi başarısız olmaya mahkumdur. Dahası, ancak böyle bir ilişkinin sınırları içinde iki taraf beklentiler ve hedefler üzerinde anlaşabilir: Bu da bir başka önemli genel faktördür.Nihayetinde, her iki kategori de psikoterapinin neden bir vakada işe yararken diğerinde yaramadığını açıklamaya yardımcı olabilir. Örneğin, doğru tekniği seçen mesafeli ve soğuk bir uzman başarılı olamayacağı gibi, hastayla ilgisi olmayan konuları ele alan nazik ve motive bir terapist de başarılı olamayacaktır.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Meslek, otomatikleşecek mi?</h2>Üretken yapay zekanın mesleği otomatikleştireceğine inanmıyorum. Psikoterapi, içlerinden birinin kişisel sıkıntısını gidermek için biraraya gelen iki insanın son derece insani etkileşimidir. LLM'ler, doğal dil kullanarak metin oluşturabilme hızı ve kolaylığına rağmen insanlarla bizim birbirimizle kurduğumuz gibi bir bağ kuramayacaklar.Dahası psikoterapi, başka bir kişiyle tartışmaktan utanabileceğimiz ya da çekineceğimiz duygular, hassasiyetler ve düşünceler hakkında konuşmak için—profesyonel gizlilikle korunan—güvenli bir alan sunar. Terapi odasında konuşulanlar orada kalır. İstemsizce aklımıza gelen uygunsuz düşünceleri, takıntılarımızı ve hassas bilgilerimizi, kendisini geliştirmek için girdi olarak kullanabilecek bir sistemle paylaşmak konusunda ne kadar rahat hissedeceğimiz tartışılır. Veriler anonimleştirilse bile, hastalar hassas sağlık bilgilerini büyük ölçekli özel bir şirketle paylaşıyor olacaktır—bu da tek bir terapistle yapılan yüz yüze seanstan oldukça farklı bir duruma işaret eder.Bununla birlikte:&nbsp;Üretken yapay zeka, her hasta için en uygun teknikleri belirlemeyi kolaylaştırarak terapistlerin çalışmalarını geliştirebilir. Örneğin karmaşık bir vakada terapiste yol göstererek danışanla ilişkisinde en doğru müdahale için kişiselleştirilmiş çözümler önerebilir. Ayrıca, özellikle resmî dile daha az hâkim olan azınlık grupları ve göçmenler için&nbsp;ruh sağlığı hizmetlerine erişimi yaygınlaştırabilecek yapay zeka destekli bir yardım aracı da hayal edilebilir. Tüm bu gelişmeler, terapinin yerini almak yerine ona yardımcı olacaktır.Terapistlerin bu nedenle üretken yapay zekadan korkmalarına da gerek yok. Dünya Ekonomik Forumu'na (WEF) göre, evlilik ve aile terapistleri ile ruh sağlığı danışmanları, LLM’ler tarafından işleri ellerinden alınma olasılığı en düşük işler arasında. Bunun yerine, teknolojinin yerlerini alacağı endişesiyle çalışan terapistlerin kendi tavsiyelerine uymaları gerekiyor: Korkuyla doğrudan yüzleşmek. Böylece yapay zekanın psikoterapinin üzerine inşa edildiği temel olan ortak insanlığımızı kopyalamakta başarısız olduğunu da görecekler.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Alman kurul sertifikalı bir psikiyatrist/psikoterapist olan Marc Augustin, Almanya'nın Bochum kentindeki Protestan Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nde profesör ve SCIANA bursiyeridir.© Project Syndicate 1995-2024

Araştırmalar, psikoterapinin her hasta için en uygun teknikleri bulmaya indirgenemeyeceğini ve empatik bağ kurma gibi insan özelliklerinin başarılı tedavinin temelinde yer aldığını gösteriyor.

Lorem ipsum ile ilgili hikayeler