<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/alierensar%C4%B1/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alieren Sarı</a>Bu konuyla ilgilenelim ya da ilgilenmeyelim, dertlenelim veya hiç umursamayalım, sürekli duyduğumuz bir kavram oldu “iklim değişikliği”. Peki, “iklim zaten sürekli değişmiyor mu? Buzul çağları ve aşırı sıcak dönemler, yaşamın çoğalmasına uygun koşulları sağlayan iklimsel dönemlerdi; peki, bu seferkinin farkı ne?”Yaklaşık 20.000 yıl öncesinin manzarasını hayal edelim. Geçit vermez devasa buzul örtüleri bugün bildiğimiz Kanada’nın neredeyse tamamını, ABD’nin kuzey kesimlerini, Grönland’ı, Kuzey Avrupa’yı tamamen kaplamış, canlı popülasyonları ciddi şekilde düşmüş, kuraklık her yerde baş gösterirken bazı bölgelerde de alışılmışın dışında yağış artışları görülüyor. Devasa buzullar büyüleyici bir manzara sunsa da, canlı yaşamı için pek şefkatli olmayan bir çevrede olduğumuz da aşikar. İşte son ve iddialara göre de insan türünün gördüğü son buzul maksimum döneminin görüntüsü kabaca böyle.&nbsp;Dünyada buzul çağları yaşandığı gibi sıcak dönemler de yaşanmış, devasa buzullar kutuplara çekilmiş, çekilirken topografyayı da şekillendirmeyi unutmamış, hakimiyetini geri dönmek üzere geçici olarak daha “stabil” iklimlere bırakmıştır. Bu ardışık buzul ve buzularası dönemler dünya tarihi boyunca gerçekleşmiş ve biz günümüzde Holosen olarak adlandırdığımız buzularası dönemi yaşıyoruz. Böyle anlatınca kısa sürelermiş gibi gelse de içinde bulunduğumuz dönemin aslında 2.58 milyon yıllık Kuvaterner buzullaşma döneminin küçük bir parçası olduğunu da belirtmekte fayda var. Bu buzularası dönemler de kendi içinde ısınma, soğuma ve kuraklık periyotlarına ayrılır ve medeniyet tarihimizi bu periyotlarla eşleştirdiğimizde anlamlı bir korelasyon görürüz.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Büyük imparatorluklar, medeniyetler, insanlık tarihinin altın dönemleri iklimin affedici olduğu dönemlerde yaşanırken kuraklık dönemlerinde büyük savaşlar, isyanlar, kıtlık, yıkılan hükümdarlıklar ve insanlığın acı tarihinin örneklerini görürüz.</li></ul>Devasa buzullardan, çok uzun yıllardan, insan ömrüyle gözlemlenemeyecek kadar uzun süren değişimlerden bahsettik. Buradaki anahtar cümle “insan ömrüyle gözlemlenemeyecek kadar uzun süren değişimler” aslında. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM)’nin sitesindeki tanımda “Bir yerin iklim koşullarının belirlenebilmesi için en az 30 yıllık gözlem değerlerine gereksinim” olduğu yazıyor. Keza iklim gibi uzun yıllarda karakteristik bir salım gösteren bir olgu için 30 yıl da oldukça kısa bir süre.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Günümüzde iklim değişikliğini konuşma sebebimiz, esasında ömrümüz süresince fark etmemize imkan olmayan ekstrem ve karakteristik değişimleri artık bariz şekilde görüyor olmamızdan kaynaklanıyor.&nbsp;</li></ul>Hikayenin gerisini zaten biliyorsunuz, Sanayi Devrimi, karbon salımında artış, çevre kirliliği, orman ve biyoçeşitlilik kaybı ve 1.5 derece atmosfer ısınmasını önleme çabası. 8 yaşında küçük ve meraklı bir çocukken Kasım ayında mahallemizde gece yağan ve boyumu aşacak kadar birikmiş karın içinde oyunlar oynadığımı hatırlıyorum. Bugün bu yazıyı yazarken yine Kasım ayı, ben 24 yaşındayım ve üzerimdeki kazağın bile fazla geldiğini düşünüyorum.

Dünyahali

Buzul çağlarından bugüne 

İklim Zaten Sürekli Değişmiyor Mu?

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Venezuela’nın modern zamanlarda tüm buzullarını kaybeden ilk ülke olarak tarihe geçtiği <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/articles/cx8qv1nvdppo?utm_campaign=Bundle&utm_medium=referral&utm_source=Bundle" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünülüyor.</a><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar:&nbsp;Uluslararası Kriyosfer İklim Girişimi (ICCI) yaptığı açıklamada, ülkenin kalan tek buzulu olan And Dağları'ndaki Humboldt’un "buzul olarak sınıflandırılamayacak kadar küçüldüğünü" söyledi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden:&nbsp;Venezuela, deniz seviyesinden yaklaşık 5.000 metre yükseklikte yer alan Sierra Nevada de Mérida sıradağlarında altı buzula ev sahipliği yapıyordu. Bu buzullardan beşi 2011 yılı itibariyle yok olmuş ve geriye sadece ülkenin en yüksek ikinci dağı olan Pico Humboldt'un yakınında bulunan ve La Corona olarak da bilinen Humboldt buzulu kalmıştı.</li></ul>

Angst

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/leventkurnaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Levent Kurnaz</a>Gezegenimizdeki buzulları kabaca ikiye ayırabiliriz. İlki çoğumuzun aklına gelen kuzey ve güneyde kutupları kaplayan buzullar, diğeri de yüksek dağların tepelerindeki buzullar. Lisedeki coğrafya derslerinde 5000 metre yüksekliğin üzerindeki buzulların 12 ay erimeden kalacaklarını öğrenmiştik. Ancak bu günümüzde pek doğru değil çünkü küresel ısınma nedeniyle vadiler ısındıkça onların tepesindeki buzullar da yavaş yavaş erimeye başlıyor.Dağlık bölgelerdeki buzullar aşağılarda yaşayan çoğu insanın temiz su kaynağını oluşturuyor. Himalayalardaki buzullar Çin, Hindistan ve Orta Asya’daki altı nehrin ana su kaynağını oluşturuyor. Bu buzulların önümüzdeki yıllarda tamamen erimesinin yeryüzünün en büyük nüfusunu barındıran bu bölge için ne anlam taşıyacağını anlayabilmek çok da zor değil.Benzer bir sorun ülkemiz için de geçerli. Fırat ve Dicle Doğu Anadolu’daki yükseklere yağan karın yavaş yavaş erimesiyle beslenen iki nehrimiz. Ancak yağış artık kar olarak değil de yağmur olarak düşmeye başladığında hem suyun akış rejimi değişiyor hem de bölgedeki toprak erozyonu önlenemez biçimde artıyor. Bu tür sorunlar her taraftaki yüksek dağlar ve çevresindeki bölgeler için geçerli. Bu buzullardaki su bittiği zaman oluşacak kuraklık büyük insan hareketliliğine de yol açacak.Kutuplardaki buzullar çok daha büyük bir tehlike barındırıyor. Büyük dağların tepesine tekrar kar yağacak olursa susuzluk sorununu hafifletmek mümkün ama kutuplardaki buzulların oluşması binlerce, hatta milyonlarca yıl sürdüğünden o buzullar bir kez eridiler mi tekrar yerine koymak mümkün olmuyor. Ayrıca gezegenimizin kuzey ile güneyi arasında önemli bir fark var. Güneyimizde epey büyük bir kara parçası ve onun üzerinde birkaç kilometre kalınlıkta buz tabakası var. Kuzeyimizde ise sadece deniz ve o denizin üzerinde birkaç metre kalınlıkta bir buz tabakası bulunuyor. Dolayısıyla kuzeydeki buzu eritmek son derece kolay, zaten son elli yılda kuzeydeki buzun yarısı da bu şekilde eriyip gitti. Kuzey Kutbu’nda buz kalmadığı ve oranın açık deniz olduğu günleri görmek için çok uzun süre beklemek gerekmeyecek. Kötü haber Kuzey Kutbu’ndaki buzulların erimesi kuzey bölgelerin ısınmasını da artıracak. İyi haber ise, bu bu çok ince olduğu için erimesi deniz seviyesine ciddi bir etki yapmaz. Ama Antarktika ve Grönland üzerindeki buzullar böyle değil. Bu buzullar kara üzerinde olduklarından eridiklerinde doğrudan deniz seviyesini artırıcı etki yapıyorlar.Antarktika ve Grönland’daki toplam buz miktarına baktığımızda bu buzulların erimesinin yeryüzündeki deniz seviyesini 80 metre civarında yükselteceğini görüyoruz. Bunun ne derece büyük bir felaket olacağını anlatmaya gerek yok sanırım. Ama, Taksim’in bir ada olup Çamlıca Adası’ndan Taksim Adası’na motorla gideceğimiz günleri bizler görmeyeceğiz çünkü özellikle Antarktika’nın bir kısmının erimesi öyle kolay değil.Grönland ve Antarktika’nın ortak bir özelliği var. Bu iki kara parçası da ortası kenarlara göre oldukça yüksek bölgeler. Dolayısıyla da sadece buzlar eriyerek suları denize akmıyor. Dev buz kütleleri de denize doğru kayabiliyorlar. Bunu engelleyen ise karanın bittiği yerde milyonlarca yıldır birikmiş olan buz kütleleri. Yükseklikleri birkaç yüz metre olan bu kütlelerin erimesini belgesellerde görüyoruz. Esas kötü olan bu kütleler eridikten sonra kara üzerindeki buzun aşağıya doğru kaymaya başlaması. Bu bağlamda Grönland ve Antarktika’nın batı kesimleri daha kritik durumda. Bu yüzyıl içerisinde bu iki bölgedeki buzulların tamamen eriyip denize karışmaları büyük bir sürpriz olmayacak. Doğu Antarktika’nın ise bu hızda erimesi beklenmiyor. Ancak Grönland ve Batı Antarktika’nın erimesi tüm dünyadaki deniz seviyesini yaklaşık on metre yükseltebilir. Ne yazık ki deniz seviyesindeki olası hızlı artışı gören nesil de bizler olabiliriz.Kutuplar genelde bizden çok uzakta olduğundan onları tamamen hafızamızdan çıkartıyoruz. Arada penguenleri gösteren belgeseller gördüğümüzde “ay ne şirin” demekle yetiniyoruz sadece. Ama gerçekte gezegenimizin kutuplarında çok önemli değişiklikler oluyor ve bu değişiklikler küresel ısınmanın şiddetlenmesiyle birlikte artıyor. Bu erimeyi azaltmak için iklim krizini durdurmaktan başka çare yok. Etkilerinden kendimizi korumak içinse aklımızı kullanmamız gerekiyor, son buzul erimeden.

Deniz seviyesindeki olası hızlı artışı gören nesil bizler olabiliriz

Son Buzul Erimeden

• İsviçre'de kış ve yaz aylarının az yağışla ve sıcak hava dalgalarının etkisiyle geçmesi nedeniyle ülkedeki buzulların %6'sının eridiği bildirildi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: Almanya'da Bavyera Bilimler Akademisi, ülkede sadece dört buzul kaldığını duyurdu. Alpler'deki Güney Schneeferner'ın buzul statüsünden çıkarıldığı bildirildi.&nbsp;</li></ul>

Aposto Gündem

“Uzmanlardan Kıyamet Buzulu Uyarısı” yazısını son zamanlarda bolca okumaya başladık. Aslında bu cümleyi Google’a yazıp arama yaptığınızda uzmanların epey zamandır aynı uyarıyı yapmakta olduklarını görebiliyoruz.&nbsp;O zaman problem ne? Uzmanlar bizi hep uyarıyorlar da biz dinlemiyor muyuz? Yoksa basın gene bizim ilgimizi çekmenin bir yolunu mu arıyor?Cevap her ikisi de.&nbsp;Bilim insanları çıkıp “yeryüzündeki kritik ve büyük buz kütlelerinden biri beklenenden çok daha hızlı eriyebilir” dese çoğunuzun gözünde bardağın içine attığınız buz küpünün erimesinin ötesinde bir resim oluşmaz. Ama “uzmanlardan Kıyamet Buzulu uyarısı” dendiğinde, dikkatimizi kısa süre de olsa çekmeyi başarıyorlar. Aynı uyarıyı, aynı cümlelerle, üç - dört ayda bir verdiklerinde ise, bu uyarının da fazla bir etkisi kalmıyor ne yazık ki.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öyleyse ne bilmemiz gerekiyor?</h3>Antarktika ve Grönland üzerinde epey kalın birer buz tabakası var. Bu buz tabakaları eridiği zaman yeryüzünün deniz seviyesi bugünkünden 70 ila 80 metre daha yüksek olacak. Dikkat ederseniz, “eriyecek olursa” değil, “eridiğinde” dedim. Yani, biz atmosfere o denli fazla karbondioksit saldık ve salmaya da devam ediyoruz ki, ısınan atmosfer bu buzulların da eninde sonunda erimesine yol açacak. Bugün bilimin tartıştığı konu, bu erimenin nasıl olacağı ve ne kadar uzun süreceği. Uykunuzu kaçırmamak için baştan söyleyeyim, deniz seviyesinin 70 metre yükselip Taksim’in bir ada olduğu günü bizler görmeyeceğiz. Bu epey uzak gelecekte yaşayacağımız bir felaket.Bilim insanları deniz seviyesinde gelecekte oluşacak yükselmeyi hesaplarken, Antarktika ve Grönland’daki buzulların hızla eriyeceğini hesaba katmıyorlar. Belki kenar kısımlarından kopan parçalar deniz seviyesinin azıcık yükselmesine neden olabilir, ama iklim krizinin yaratacağı en büyük tehlike bu değil düşüncesindeler.&nbsp;Deniz seviyesinde yüzyılın sonuna kadar beklenen 1 ila 2 metrelik artış aslında ısınan deniz suyunun genleşmesi veya Himalayalar’daki eriyen buzullara dayanıyor, biraz da Antarktika ve Grönland’a. Fizik bilimi genelde böyle çalışıyor. Isınan su genleşiyor, okyanusların sıcaklığı birkaç derece artacağı için bu genleşmenin en önemli etmen olacağı düşünülüyor. Himalayalar’daki buzulların üzerine de güneş ışığı düştükçe onları eriteceği hesaplanıyor.“Kıyamet Buzulu” diye adlandırılan türdeki buzulların bir kötü özelliği var. Bunlar Antarktika ve Grönland’ın denize yakın sayılabilecek tepelerinden denize kadar uzanıyorlar. Bu buzulların kayıp denize düşmesini ise hemen kıyıda ve deniz üzerinde bulunan birkaç yüz metre kalınlıktaki deniz buzları engelliyor. Deniz buzları eriyecek ya da kopacak olursa, bunların tuttuğu dev buzullar da hızla yokuş aşağı kayarak denize düşebilirler.&nbsp;İşte esas tehlike burada;&nbsp;çünkü bilim insanları deniz seviyesinde bu tür bir olaydan meydana gelebilecek yükselmeyi normal hesaplarının içine hiç katmıyorlar.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şimdi gelelim habere: </h3>“Kıyamet Buzulu” olarak nitelendirilen Batı Antarktika’daki Thwaites Buzulu’nun aşağı kaymasını önleyen deniz buzunda çözülme başlamış. Uzmanlar bu çözülmenin yaklaşık 10 yıl içerisinde tamamlanacağı ve o zaman Thwaites Buzulu’nun kayarak denize düşmesinin önünde bir engel olmadığını söylüyorlar. Bu da yaklaşık bir on yıl daha sürebilir. Tüm bu olay, yeryüzünün deniz seviyesini 65 santimetre yükseltir. Yani 2050 yılına geldiğimizde, İstanbul veya İzmir gibi sahil kentlerimizde deniz seviyesi çocukların oynadığı, büyüklerin gezdiği yerlere kadar ulaşabilir. Bir lodos fırtınasında sular kolayca Kadıköy Metrosuna dolabilir. Unutmayın; bu durum, deniz seviyesinde normalde beklenen yükselmeye ek olarak oluşacak.&nbsp;“2050’den bana ne, ben 2021’den sağ çıkmaya bakıyorum” diyenlere söyleyecek bir lafım yok, ama “benim çocuklarım 2050’de sağ olsunlar” diyenlerimiz için hiç güzel bir haber değil bu. Neyse ki, bu tür buzulların erimesi, hesaba katmadığımızı bildiğimiz bir olay. Gelecekte ise esas olarak, hesaba katmadığımızı bilmediğimiz olaylar uykumuzu kaçırmalı.

buzul ile ilgili hikayeler