Yazı: Murat KoyuncuDünya Bankası'nın 2023 Uluslararası Borç Raporu, azgelişmiş ülkelerin ya da Dünya Bankası gibi uluslararası finans kuruluşlarının kullanmayı tercih ettiği teknokratik dille düşük ve orta gelirli ülkelerin dış borçlarına dair uluslararası kamuoyuna yapılan bir acil yardım çağrısı niteliğinde. Rapor, aralarında uzun yıllardır en yoksul ülkeler sıralamalarında başı çeken birçok Afrika ülkesinin de olduğu bu ülkelerin dış borçlarının son on yılda, ekonomilerinin büyüme hızına oranla çok daha hızlı biriktiğini gösteriyor. Asıl önemlisi, bu borç yükünün sürdürülebilir olmaktan çıktığının altını çiziyor.&nbsp;Borç ödemelerinde sıkıntı yaşayan ülke örnekleri hızlı bir şekilde artıyor. 2020’den bu yana geçen üç senede çeşitli devletler 18 kez yaklaşan bir tahvil ödemesini yapamayacağını ilan etti. 2000-2020 arasındaki 20 yıllık dönemde ise bu sayı 15 idi. Ödeme zorluğu ile karşılaşanlar arasında Zambiya, Çad, Gana, Mali ve Etiyopya gibi Afrika ülkelerinin yanı sıra Ekvator, Sri Lanka ve Lübnan da var. Diğer yandan Tanzanya, Mozambik ve Benin ise borç yapılandırması için IMF’ye başvurmak zorunda kalan ülkelerden bazıları. Benzer bir yüksek borç yükü ile karşı karşıya olan Mısır için İsrail’in–Gazze’ye saldırısının ilk haftalarında–Gazze’den zorla çıkarılacak Filistinli mültecileri kabul etmesi karşılığında borçlarının silinmesi yönünde pazarlıklar yaptığına dair <a fr-original-style="" href="https://www.middleeasteye.net/news/israel-palestine-war-netanyahu-lobbied-eu-push-egypt-accept-gaza-refugees" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberler</a> çıktı.Raporun ayrıntılarına girdiğimizde 2022’ye dair ilk gözümüze çarpan olgu, azgelişmiş ülkelerin toplam dış borcunda 2015'ten bu yana ilk kez hafif bir düşüş olduğu. Ancak bunda sevinilecek bir durum yok. Aksine bu düşüşün ardında daha derin bir sorun yatıyor. Azalma, esasen döviz kurlarındaki dalgalanmalardan ve bu ülkelere borç vermeye istekli pek kimsenin kalmamasından kaynaklanıyor, borç geri ödemelerinden değil. Özellikle özel sektörün bu ülkelere verdiği krediler keskin bir şekilde düştü. Devletlere verilecek yeni kredi taahhütleri 2022’de %23 oranında azalarak 2011 seviyesinin bile altında kalmış durumda.Bu özel sektör kredilerindeki düşüş, UC Berkeley’den tanınmış uluslararası iktisatçı Maurice Obstfeld ve Princeton Üniversitesinden Haonan Zhou’nun “<a fr-original-style="" href="https://cepr.org/voxeu/columns/tracking-global-dollar-cycle" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Küresel Dolar Çevrimleri</a>” adını verdiği bir olgunun yansıması. Önce COVID-19, sonra Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile merkez ülkelerde yaşanan fiyat artışları, başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere, gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının politika faizlerini yükseltmesine ve böylece uluslararası sermaye akımlarının yönünü (azgelişmiş ülke ekonomilerinden) kendilerine doğru çevirmesine sebep oldu. Bu değişim, merkez ülke para birimlerinin–özellikle Amerikan dolarının–çevre ülke para birimlerine karşı değer kazanmasına yol açtı. Obstfeld ve Zhou, ABD dolarındaki yüzde 10’luk değerlenmenin 26 azgelişmiş ülke ekonomisi üstündeki etkilerinin aşağıda göreceğiniz grafikten anlaşılacağı üzere oldukça olumsuz olacağını tahmin ediyor:<img alt="https://cepr.org/sites/default/files/styles/flexible_wysiwyg/public/2023-03/obstfeld29marchfig1.png?itok=8KUw5Aku" src="https://images.aposto.com/2023/11/0/1703406084054.png" width="550" height="296" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.86" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yükselen dolar kuru ve kredi faizi oranları da hesaba katıldığında yükselen borçluluk oranları, özellikle en yoksul ülkeler için yoksullukla mücadele, sağlık, eğitim ve altyapı yatırımları yerine yükselen dış borç faizlerine kaynak ayırma zorunluluğu ve beraberinde gelen ekonomik daralma ile birlikte ortaya çıkacak olan derin yoksulluk oranlarında patlama anlamına gelecek.Tüm bunlar Dünya Bankası raporunda özellikle en yoksul ülkeler için borç ödemelerinin önümüzdeki yıllarda hızla yükselmesine sebep olacak faktörler olarak sıralanıyor. Bu zorluklarla mücadele etmek için küresel çapta koordine bir acil eylem çağrısı da yapılıyor. Burada daha önce çok da başarılı olamamış borç silme (debt relief) inisiyatiflerine dair vurguların yanında uluslararası kuruluşlara düşen rolün altının çizilmesi de dikkate değer.Türkiye’ye dair de veriler var elbette raporda. Türkiye, yukarıdaki bahsettiğimiz yüksek borçluluktan muzdarip ülke grubuyla kıyaslandığında çok kötü bir durumda değil. Örneğin, dış borç stokunun millî gelirine oranı 2022’de %51’ken Zambiya’da bu oran %102, Gana’da ise %62. Ama aşağıdaki ilk grafikte görebileceğiniz gibi tüm borcu içinde özel kesimlere olan borç oranı %78, yani görece yüksek. Bu da Türkiye ekonomisinin hem yukarıda anlattığımız ABD dolarının güçlenmesi durumunda oluşabilecek ekonomik risklere hem de mesela 2018 yazındaki kur şokunu tetikleyen Rahip Brunson olayında olduğu gibi siyasi krizlere açık olmasına sebep oluyor. 2022 yazından bu yana döviz kuru üzerinde etkili bir kontrol mekanizması işletildiği için kur üzerinden bu baskı hissedilmese de TC tahvillerindeki artan faiz oranı bunun bir göstergesi. Bunu da ikinci grafikte görebilirsiniz. Borç faizlerindeki yükselişin etkisi belki Afrika ülkelerindeki gibi korkutucu derecede olmayacak, ama yeni borçların yüksek faizle alınacak/alınıyor olması, büyümeyi yavaşlatacak ve kalkınmaya veya sağlığa, eğitime yapılacak harcamaları düşürecek. Dolayısıyla, 2018-2020 aralığı kadar çalkantılı olmasa da daha yavaş ve kalitesiz bir büyüme patikasına geçeceğimiz aşikar.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/11/0/1703406083449.png" width="550" height="431" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.28" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <img src="https://images.aposto.com/2023/11/0/1703406083469.png" width="550" height="282" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.95" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tekrar raporun ana meselesine dönerek toparlayalım. Kağıt üstünde Dünya Bankası’nın üzerine düşeni yaptığı ve yoksul ülkeler düştüğünde onlara bir yardım eli uzattığı söylenebilir. Ancak uluslararası finans sistemini özellikle yoksul ülkelerin ihtiyaçları doğrultusunda radikal olarak yeniden yapılandırmadan bu sorunların çözümü pek mümkün görünmüyor. Çünkü raporda da zaman zaman hatırlatıldığı üzere, dünya ekonomisi (ve özellikle azgelişmiş ülkeler) 1973’ten bu yana sık sık benzer borç çevrimlerinden geçiyor.&nbsp;Dünya Bankası ve IMF gibi uluslararası finansal sistemin emniyet supabı olarak tasarlanmış Bretton Woods kuruluşları ise özellikle genişleme dönemlerinde bu çevrimlerin olası sorunlarına karşı sessiz kalıyor. Aynı kuruluşlar, ibre daralmaya ve devamında krize dönmeye başladığında ise azgelişmiş ülkelerin sistemde sorun çıkarmadan kalması için gereken minimum düzenlemelerin yapılması için uğraşıyor gibi görünüyorlar. Dolayısıyla asıl görevlerinin azgelişmiş ülkelerin sorunlarına çözüm bulmak değil, finansal sistemin olabildiğince sorunsuz işlemesini sağlamak olduğu gözler önüne seriliyor. Diğer bir deyişle, Dünya Bankası raporunu hırsızlık yapmak için girdiği evin daha önce soyulup soğana çevrildiğini gören hırsızın balkona çıkıp yardım istemesine benzetmek mümkün.

Zappa Zamanlar

Dünya Bankası raporunu hırsızlık yapmak için girdiği evin daha önce soyulup soğana çevrildiğini gören hırsızın balkona çıkıp yardım istemesine benzetmek mümkün.

Kontrolden çıkan borçlar ve Dünya Bankası

Birleşik Krallık’ta Manş Denizi üzerinden gelerek iltica başvurusunda bulunanların bekletilmesi için düzenlenen “Bibby Stockholm” isimli gemiye geçtiğimiz günlerde ilk mülteci grubu yerleştirildi. Dorset bölgesinde demirli gemide 500 kadar mülteci, iltica başvuruları sonuçlanana dek kalacak.Bu Birleşik Krallık'taki tartışmalı mültecilere yönelik uygulamalardan biri. İnsan hakları savunucuları bu uygulamayı “insanlık dışı” olarak nitelendirirken, hükümet ise uygulamanın güvenli olduğunu ve mültecileri otellerde barındırmaktan daha ucuz olduğunu söylüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler oluyor?&nbsp;</h2>Birleşik Krallık'ta uzun süredir mültecilerilere yönelik politikalar tartışılıyor. Hükümetin, yasa dışı yollarla ülkeye giriş yapan mültecileri, Ruanda'ya gönderme planı da henüz rafa kaldırılmış değil.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ruanda planı</h3>Geçtiğimiz yıl büyük tepki toplasa da bu uygulama, Yargıtay ve Yüksek Mahkeme tarafından yasaya uygun bulunmuştu. Ruanda'ya 7 kişiyi taşıyan ilk uçuş ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararıyla durdurulmuştu. Bunun üzerine, İçişleri Bakanlığı, Yüksek Mahkeme'de yeni bir dava açmış, mahkeme de 19 Aralık'ta Ruanda uçuşunun yasal olduğuna karar vermişti. Bunun üzerine kararı, insan hakları savunucuları Temyiz Mahkemesine taşımış, mahkeme de Ruanda planının hükümetin uymakla yükümlü olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı&nbsp;olduğuna hükmetmişti.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni Ruanda'lar</h3><a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ingilterenin-ruanda-plani-basarisiz-olursa-siginmacilari-ascension-adasina-gonderebilecegi-iddiasi/2962916" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Times gazetesi</a>, geçtiğimiz gün yayımladığı haberinde Birleşik Krallık'ta hükümetin, mültecileri "denizaşırı topraklarına gönderme önerilerini" yeniden gündemine aldığını yazdı. Haberde, söz konusu öneriler kapsamında 4 bin mil uzaklıkta Güney Atlantik'teki Ascension Adası'nın, göçmenlere kalıcı bir varış noktası bulunmadan önce götürmeleri için "yeniden incelenen bölgelerden biri" olduğu ifade edildi.&nbsp;Haberde hükümetin Gana, Nijerya, Namibya, Fas ve Nijer'in bulunduğu en az 5 ülkeyle görüşmeler yürüttüğü öne sürüldü.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir gemi "Bibby Stockholm"&nbsp;</h3>Bu planların yanında şu anda uygulamaya konan ise "Bibby Stockholm" isimli gemide göçmenlerin bekletilmesi. Üç katlı ve 222 odalı gemi, üç hafta önce limana demirlemişti. Hükümet bu şekilde günde 6 milyon sterlini bulduğu söylenilen otel masraflarını azalacağını vurguluyor. Hükümet, başlangıçta mültecileri üç ila altı ay arasında mavnada tutmayı öngörürken, bu sürenin dokuz aya kadar uzatılabileceği de açıklandı.Portland'da yaşayanlar ise güvenlik nedeniyle geminin bölgede bulunmasını istemiyor. Bir vatandaş konuya ilişkin "Savaştan kaçan insanlar buraya korku içinde geliyor ve biz de onları kilit altına alıyoruz. Bence bu yüzen hapishane" ifadelerini kullanıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden? Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak daha önce yaptığı açıklamada, düzensiz göçmenlerin otellerde konaklamasının vergi mükelleflerine maliyetinin günde yaklaşık 6 milyon sterlini bulduğunu ve bunun sürdürülemez olduğunu bildirmişti. Bununla birlikte, BBC tarafından derlenen verilere göre, 2021'de en az 28 bin 431 mülteci, küçük botlarla Manş Denizi'nden geçti. Sayı, 2020 yılına göre 3 katına çıktı. Hükümet, mülteci sayısındaki bu artışla da baş etmeye çalışıyor.&nbsp;</li></ul>Birleşik Krallık'ta mart ayında, mültecilerin ülkeye girişini kısıtlamak, vatandaşlık almalarını ve sığınma başvurusu yapmalarını zorlaştıracak bir yasa tasarısı da parlamentoda görüşülmüş; Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ise yasa tasarısının uluslararası hukukun açıkça ihlali olduğunu vurgulamıştı. Tabii "mülteci sorununa" tek çare arayan ülke, Birleşik Krallık değil.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Diğer ülkeler ne yapıyor?&nbsp;</h2>Türkiye'nin komşu ülkesi Yunanistan da kaçak geçişlere müsade etmeyen ülkelerden biri. Yunanistan'ın özellikle Türkiye'den botlarla ülkeye geçmeye çalışan göçmenleri geri ittiği haberlerde yer alıyor. Bunun yanında Türkiye'den kara sınırıyla Yunanistan'a geçmeye çalışanlar için de sınırda yoğun bir asker kontrolü yer alıyor.&nbsp;İtalya’da hükümet, denizden ulaşan göçmen sayısında önceki yıllara göre gözlenen büyük artış üzerine olağanüstü hâl ilan etti. Geçtiğimiz yıl eylül ayında yapılan seçimlerde hükümetin en büyük vaadi "yasadışı geçişleri durdurmak"tı. Bu kararla birlikte, göçmenlerin geri gönderilmesi işlemlerinin hızlandırılması amaçlandı; ancak muhalefet hükümeti "yetersizlikle" suçladı.&nbsp;Göçmen politikalarında anlaşmazlık yaşayan tek ülke İtalya değil. Zira 1 ay önce Hollanda'da hükümet, göçmen politikalarının sıkılaştırılmasına yönelik görüşmelerin ardından istifa etti. Göç meselesinin büyük bir sosyal problem olduğunu belirten eski Başbakan Rutte, "Koalisyondaki politik destek kayboldu. Bu üzücü bir durum ve göz ardı edemeyeceğimiz politik bir gerçeklik" dedi. &nbsp;Avrupa Birliği ülkelerinin içişleri bakanlıklarının bir araya geldiği , haziran ayında yapılan toplantıda bloğun göç ve iltica politikasını yenilemek için anlaşmaya varıldığı, bu anlaşmanın da sığınmacıların kabulü ve yeniden yerleştirilmesini toplu olarak yönetmek için yeni kurallar oluşturduğu açıklanmıştı. Yapılan anlaşmaya karşın AB veri koruma şefi, bloğun göç politikasının "siyasi çıkarların rehinesi" hâline geldiğini ve çifte standart uyguladığını söyledi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya şimdi?</h2>Alternatif arayan Avrupa ülkelerinin, Birleşik Krallık'ın yeni uygulamalarını gözlemleyeceği bir gerçek. Mültecilerin bir gemide bekletilmesi sonucu, ülkelerinden kaçan insanların Birleşik Krallık yerine farklı ülkeleri tercih etmeye başlaması hâlinde ise bu uygulama, farklı Avrupa ülkeleri tarafından desteklenebilir.&nbsp;Ruanda planının bu ülke veya farklı ülkelerle gerçekleşmesi; yine mülteci sorununa çözüm arayan Avrupa ülkeleri için de "başarılı bir alternatif" sayılabilir. Bunun sonucunda ise bu ülkeler "mülteci konaklama ülkelerine"&nbsp;dönüşebilir.&nbsp;"Eşitlik", "hak", "adalet" ve "özgürlük" kavramlarının temel alındığı "insan hakları"nın üretildiği Avrupa'da hükümetlerin bu tavrı ve uygulamaları ayrıca bu konulardaki samimiyetlerini de sorgulatıyor.

Aposto Gündem

Birleşik Krallık'ta "Bibby Stockholm" adlı gemiye mültecilerin yerleştirilmesi, farklı uygulamalar arayan Avrupa ülkelerine bir seçenek oluşturabilir mi? 

Bibby Stockholm mülteci politikalarını değiştirecek mi?

Çikolata üreticileri ürünlerinin fiyatlarını günden güne artırıyor. Kakao çekirdekleri neredeyse on yılın en yüksek seviyelerinde işlem görüyor ve yakın zamanda bir düşüş yaşanması beklenmiyor. Üreticiler çikolatanın ana bileşeninin artan maliyetleriyle boğuşuyor. Rabobank'taki analistler çikolatadaki ikinci ana bileşen şekerin de hiç olmadığı kadar yüksek seviyelerde fiyatlandırıldığına dikkat çekti. Yardımcı Analist Pia Piggott, "Avustralya'da en sevdiğimiz çikolata türlerinin fiyatları yaklaşık %10 ila 20 arasında arttı. Maliyet baskıları yükseldikçe bu artış devam edebilir." dedi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden? Dünyanın kakao yetişen belli başlı bölgelerindeki yaygın sel nedeniyle kakao fiyatları bir yılda %25'ten fazla arttı. Küresel anlamda kakao arz açığının üçüncü yılına girerken kakao fiyatları Eylül 2022’den bu yana yükselişte. Piggott, "Özellikle küresel kakao üretiminin %40'ından fazlasını oluşturan Fildişi Sahili başta olmak üzere başlıca üretim bölgelerinde çok yağışlı hava koşullarıyla beraber seller yaşandı. Bu durum ağaçlarda çürüme ve hastalığa neden oluyor." dedi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? Küresel çikolata ticaretinin 1 trilyon dolardan fazla değere sahip olduğu tahmin ediliyor. Çikolata ticaretini olumsuz etkileyecek kakao tedarik sıkıntısı ABD’nin Batı yakasındaki Fildişi Sahili ve Gana'daki yaygın ormansızlaşmayla da bağlantılı. Tropikal kakao ağacının tohumundan üretilen kakao meyvesinin anavatanı Güney Amerika olmasına rağmen artık hammaddenin büyük kısmı Afrika'da üretiliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neler oldu? Birleşmiş Milletler gıda fiyat endeksine göre et, süt ürünleri, bitkisel yağlar ve çoğu tahıl için küresel fiyatlar önemli ölçüde düştü. Son 12 ayda toptan gıda fiyatlarının büyük bir kısmının düşmesiyle beraber son dönemde yüksek enflasyon döneminde kâr marjlarını artıran süpermarketlerin bu indirimleri etiketlerine yansıtmaları gerektiği vurgusunda bulunuluyor. Ancak hava durumu ve jeopolitik olaylar belirli ürünleri mahvediyor. Buğday fiyatları, Kremlin'in Karadeniz Tahıl Anlaşması’ndan çekilmesinin ardından yakın zamanda yükseldi. Daha sonra Rusya’nın tahıl depolarını ve limanları füze saldırılarıyla hedef almasının ardından buğday fiyatlarını tekrar yükseldi. Özellikle Afrika Boynuzu'nda artan yaşam maliyetleri, çatışma ve kuraklık gibi sebeplerle yaşanılan fiyat artışları endişe yaratıyor.</li></ul>

apéro

Kakaonun maliyeti %25 arttığı için çikolata fiyatları yükseliyor.

Çikolata fiyatları yükseliyor

Pasifik Okyanusu’nun doğu ve orta bölümlerindeki deniz yüzeyi sıcaklığının normalden daha yüksek olduğu durum ve Pasifik Değişkenliği&nbsp;olarak bilinen daha geniş bir iklim olayı döngüsünün parçalarından biri El Niño, hammadde tedariğindeki sıkışıklığı <a fr-original-style="" href="https://time.com/6286286/el-nino-coffee-high-prices/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tetikliyor</a>. Bu, kahve, kurabiye ve çikolata fiyatlarını artırmaya devam edecek gibi görünüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Özet: El Niño’nun geri dönüşüyle beraber, kahve, kurabiye ve çikolata gibi ürünlerin üretimlerini yapan ülkelerdeki daha sıcak ve daha kuru hava koşulları, hammadde tedarikini olumsuz etkiliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyada durum: Birleşik Krallık’ta perakendeciler, hırsızlığı önlemek için anında kahve kavanozlarını güvenlik kutularına kilitliyor. Japonya’da bir içecek üreticisi, kıtlık nedeniyle Tropicana portakal suyu satışını durdurdu. Almanya’da çikolata ve kurabiye üreticileri, artan şeker ve kakao maliyetlerinden şikâyetçi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kahvede durum:&nbsp;Brezilya’da robusta çekirdeği üretiminin %5 düşmesi beklenirken dünyanın ikinci en büyük robusta ihracatçısı Endonezya’da da üretimin %20 oranında düşmesi öngörülüyor. Bu durum, en büyük robusta&nbsp;üreticisi Vietnam’da stokların azalmasıyla birleşince fiyatların yüksek seviyede kalması muhtemel.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Robusta kahve çekirdeği fiyatları bu hafta, 2008 yılından beri görülen en yüksek seviyeye ulaştı. Bu, alıcıların uygun fiyatlı bir demlemeyi elde etmelerini daha pahalı hâle getiriyor.</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çikolatada durum:&nbsp;Batı Afrika’daki en büyük kakao yetiştiricisi bölge Gana’da, olumsuz hava koşulları nedeniyle bir sonraki sezon kakao fasulyesi üretiminin %8 civarı düşmesi bekleniyor. Zaten zor durumda olan çikolata üreticileri için El Niño’nun getireceği ağrının daha da kötüleşebileceği bildiriliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yorum: Süpermarket fiyatlarının yakın zamanda çok düşmeyebileceği, ancak tatlı atıştırmalıkların satışlarının diğer büyük tüketimlerle kıyaslandığında vazgeçmekte daha isteksiz olunan küçük lüksler kabul edildiği için dayanıklı kalması bekleniyor.</li></ul>

Angst

El Niño, tedarik durumunu ağırlaştırarak çeşitli ürünlerin üretimini zorlaştırıyor.

Kahve, kurabiye ve çikolata fiyatları artacak mı?

Ganalı bir oyun yazarı, yazar ve aktivist olarak tanınan; Afrika’nın önde gelen edebî figürlerinden ve en etkili feministlerinden biri kabul edilen Ama Ata Aidoo hayatını kaybetti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eserleri: Feminist düşünür, The Dilemma of a Ghost, Our Sister Killjoy ve Changes gibi üretimlerinde Afrika’daki kadınların durumunu temsil etti ve kültürlerini kutladı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gelenekteki yeri: Aidoo, Feminist Manifesto: Kadınların Özgürlüğü İçin 15 Madde’nin yazarı Chimamanda Ngozi Adichie de dâhil olmak üzere genç jenerasyon yazarlar üzerinde büyük bir etkiye sahipti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu arada: Yazar, 1980’lerin başında Gana’da eğitim bakanı olarak görev yapmış, ancak eğitimi ücretsiz hâle getiremediği için istifa etmişti.</li></ul>

Aposto Kitap

Kolonyalizmin gölgesinde yaşayan modern kadınların hikâyelerini irdeleyen yazarın ardından.

Yazar ve feminist Ama Ata Aidoo, hayatını kaybetti

Yakın geçmişte Batı Afrika'nın etnik topluluklarının ürettiği ve 70'li yıllarda klasik örneklerini vermiş müziklere giderek artan bir ilgi var. Salif Keita ve <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/4QYwF3SPWWDwoiS8SnKX4X?si=8m6PdrVRROa0DoUa14my3Q" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Toumani Diabaté</a>'nin Mali'nin kökenlerinden beslenen mande müziğini Londra'dan yükselten <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/6x3e4qZeY518KCtSkb3ns3?si=HZksUjH2SXqHAzLDcZeEvg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Balimaya Project</a>; Fela Kuti'nin Nijeryalı Yoruba halkının vokal geleneğinden hareketle yarattığı Afrobeat'i İstanbul'da yankılatan <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/0hCDZM6ysl7wLxUREBASGR?si=RM3j7tnkRQSAr9ikjRNaqg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Deli Bakkal</a>&nbsp;ve tohumları&nbsp;Gana'nın kıyı şerinde, 1920'lerde atılan; <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/6pPT62I6pue86sMm4MZkId?si=CrtYaRxkRWe6ymRgsKjC7Q" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alhaji K. Frimpong</a> ve <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/6vqY4CxUewSHoLPi2G0s99?si=ONKjNzpNQ3yPs9XGP8nbjA" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ebo Taylor</a> gibi müzisyenlerin öncü işleriyle tanımlanmış highlife'ı Berlin'in kalbine getiren Jembaa Groove&nbsp;bunlardan yalnızca birkaçı.🚀 Jembaa GrooveJembaa Groove, üyelerinin kişisel ve yaratıcı geçmişlerinin yanı sıra Batı Afrika'nın ilham dolu müzikal mirasını gün yüzüne çıkararak ona taze bir nefes üfleyen inisiyatiflerin hayat verdiği bir hikâyeye sahip.&nbsp;Gana'da doğan, ancak hayatının önemli bir kısmını Nijerya'da geçiren perküsyonist Eric Owusu; kariyerinin biçimlendirici yıllarını Lizbon'da müzisyenlik ve prodüktörlük yaparak geçiren Yannick Nolting'le yukarıda adı geçen ülkelerin hepsinden uzakta bir yerde, Berlin'de buluştu. 2020'lerin sonunda oğullarını bir kreşten alırken tesadüf eseri karşılaşan ikili, kısa bir süre sonra Jembaa Groove adını alacak projelerinin temellerini orada attı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/4/5/1684486766893.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Jembaa Groove, SusumaGrup, alametifarikası poliritmik ses manzaları olan highlife ve afrobeat janrlarının gerektirdiği enstrüman katmanlılığını Berlin'in diğer müzisyenlerini kadrolarına dahil ederek yakaladı. Nihayetinde başta yalnızva Owusu ve Nolting'ten müteşekkil Jembaa Groove ailesi genişledi, 7 üyeden oluşan bir kolektife dönüştü. 2007 yılında Hannover'de kurulan, kataloğunu Afrika'nın engin coğrafyasından yeşeren envaiçeşit müziğine adayan ve sanatçıları arasında efsanevi ethio-jazz bayraktarı <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/1475ygGcXf7C3oQ4XMYkMX?si=9LbBRvohQMi6LzSZem3H4Q" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mulatu Astatke</a>'nin de olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.agogo-records.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Agogo Records</a>,&nbsp;grubu şemsiyesi altına aldı ve ilk albümleri <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/6tAM5ZObxBSp0oALQjAIah?si=9IDxb0vRTqaI40lJ7EIf9w" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Susuma</a>'yı geçtiğimiz yıl dünyayla paylaştı.Öncesinde Ebo Taylor ve Orlando Julius gibi highlife&nbsp;devleriyle stüdyo giren, onlara canlı performanslarında da eşlik eden Owusu; bir tarafta Gana'dan devraldığı bu müzikal ipuçlarını, diğer tarafta da Nijerya'da geçirdiği yılların getirdiği afrobeat esinlerini Jembaa Groove'un merkezine oturttu. Öyle ki Owusu, hiçbiri İngilizce olmayan 9 şarkılık Susuma'da Gana'nın lokal dillerinden Ga ve Twi'yi, afrobeat'in call-and-response vokal harmonilerinin kaynağı Yoruba'yı kullandı. Bakır üflemelilerle Tony Allen-vari akışkan perküsyonları, Nolting'in melodik bas dizilerimleriyle "parlak" gitar minimalizmlerini bir araya getiren grup, adındaki groove&nbsp;kelimesini somutlaştıran kompozisyonlarıyla Batı Afrika'nın bereketli müzikal coğrafyasında nostaljik bir gezinti vadediyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz yılın sonunda BBC 6 Music için canlı bir <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/1Xg86WOZyU872tDJCwj6Dj?si=xAGVQ-G4QyeO1gbbpqFfJw" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kısaçalar</a> kaydeden, SXSW'in son edisyonunda sahneye <a fr-original-style="" href="https://schedule.sxsw.com/2023/artists/2064803" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkan</a> Jembaa Groove, son teklisi Sweet My Ear'ı 2023'ün başında paylaşmıştı.&nbsp;<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#e06535" color="#000000" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#e06535 !important;color:#090909 !important" href="https://open.spotify.com/album/0ye0MtQ698cRNGgA6NLrfR?si=laBXLRNUTX28C1yX5LAapQ" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(224, 101, 53) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dinle</a><a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/0ye0MtQ698cRNGgA6NLrfR?si=laBXLRNUTX28C1yX5LAapQ" rel="noopener noreferrer" style="text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2023/4/2023-05-19T10:58:11.385Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.59" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>

Duende

Kökenleri Gana'dan Nijerya'ya, Lizbon'dan Berlin'e uzanan 7 kişilik kolektif Jembaa Groove, highlife'la afrobeat'in evliliğinde afro müziğin "soul" ses manzaralarını çiziyor.

🚀 Çıkışta: Jembaa Groove

This Is England

Bu hafta sonundaki Arjantin-Fransa finaliyle sonlanacak olan 2022 Dünya Kupası futbola birçok miras bıraktı. Penaltı atışlarının istatistiksel bir veriden ziyade psikolojik bir savaş olduğu gerçeği de bu miraslardan biri; İngiltere’nin istikrarlı bir şekilde kaybettiği bir savaş.

Nasıl Kaçar?

⚽ 2022 FIFA Dünya Kupası'nda günün maçları; İsviçre-Kamerun 1-0; Uruguay-Güney Kore 0-0; Portekiz-Gana 3-2; Brezilya-Sırbistan 2-0 skorlarıyla sona erdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;İsviçre Teknik Direktörü Murat Yakın, ilk Dünya Kupası maçından galibiyetle ayrıldı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bununla birlikte:&nbsp;Cristiano Ronaldo, Gana'ya attığı golle 5 ayrı Dünya Kupası'nda gol atan tek futbolcu oldu.</li></ul>⏰ Dünya Kupası'nda bugünkü maçlar:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Galler-İran: 13:00</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Katar-Senegal: 16:00</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hollanda-Ekvador: 19:00</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İngiltere-ABD: 22:00</li></ul>

Dünya üzerinde irili ufaklı pek çok ülke var ve pek çoğunun birbiriyle neredeyse hiçbir teması yok. Ancak Simon Kuper’in de dediği gibi futbol asla sadece futbol değil ve belki de benzer hiçbir yanı olmayan ülkelerin insanlarını bir araya toplayabiliyor. 2022 Katar’da da bunun örneklerini göreceğiz.Gana ve Uruguay, fiziken dünyanın birbirine pek de yakın olmayan iki ülkesi, en azından günümüzde. Sosyal ve politik olarak da pek ortak noktası olmayan Afrika ve Güney Amerika’nın iki temsilcisini aynı sahada, ekranda buluşturan ilk futbol maçı belki de bu yüzden ancak 2010’da Güney Afrika’da düzenlenen Dünya Kupası’nda oynandı. Dönemin iddialı ekiplerinden Uruguay, kariyerlerinin en iyi dönemlerini geçiren, tecrübesiyle Avrupa futboluna damga vurmuş yıldızlarıyla favori olarak çıkmıştı çeyrek final maçına. Gana ise turnuvanın sürprizi sayılabilecek performansıyla temsil ettikleri kıtanın çeyrek final yapan tek takımı olarak sadece kendi ülkesinin değil tüm Afrika’nın desteğini arkasına almıştı.&nbsp;Seyir zevki yüksek mücadelenin normal süresi 1-1 tamamlandı. 120. dakikaya yaklaşılırken Gana’nın artan baskısı seri penaltı atışlarını seven futbol izleyicilerini korkutsa da imdada yıldız santrafor Luis Suarez yetişti. Yeşil sahalarda eşine az rastlanır olayın kahramanı Suarez, Adiyiah’ın kafa vuruşunu çizgiden elleriyle çıkararak tarihe adını yazdırdı. Kimileri için nefret sembolü olurken kimileri için kahramandı. Tabii ki Suarez bu hareketinin ardından kırmızı kartla oyun dışı kaldı ve Gana penaltı kazandı. Asamoah Gyan, Afrika uluslarının ilk yarı final başarısının mimarı olabilmek için geçtiği topun başından hayal kırıklığıyla ayrıldı. Maç 1-1 sona ermişti ancak değişen momentum Uruguay’ı kazanmışçasına sevindirdi ve seri penaltılar sonucunda da yarı final biletini kapan taraf Uruguay oldu.Bu maçın üzerinden tam 12 yıl geçti. O gün sahada olan pek çok futbolcu emeklilik günlerinin tadını çıkarıyor. Bazıları o günü masal gibi hatırlarken bazılarının belki de hala kabuslarına giriyor tarihe geçen maç. Kadrolar değişti, çok zaman geçti ve şimdi 2022 Katar’da bu iki ekibi tekrar karşı karşıya gelirken izleyeceğiz. Güçlerin dengeli dağıldığı H Grubu’nda bu kez yarı final değil ama üst tur için mücadele edecek Gana ile Uruguay adına bu maç tam anlamıyla bir rövanş olacak. Bir Dünya Kupası’ndan diğerine uzanan yolculukta, tarihi tekerrür ettirecek olaylar olup olmayacağını göreceğiz.&nbsp;

RÖVANŞ

• Global Citizen, aynı adlı müzik festivalinin 10. edisyonunda sahne alacak isimleri açıkladı. 24 Eylül günü New York ve Accra, Gana’da gerçekleşecek festivalin New York ayağında Metallica, Rosalía, Måneskin; Accra ayağında Usher, SZA, H.E.R ve daha fazlası var.

Gana ile ilgili hikayeler