Ticaret Bakanlığı, inşaat sektörü ile savunma sanayiinde hammadde ve bileşen olarak kullanılan 54 ürün grubunda İsrail'e ihracat kısıtlaması getirildiğini <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/ticaret/status/1777577177489305889" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>. Kararın İsrail, Gazze'de ateşkes ilan edene kadar yürürlükte kalacağı belirtildi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ticaret Bakanlığı'nın açıklamasında, İsrail'in 6 ayı aşkın süredir yürüttüğü ve sivil-askerî hedef ayrımı yapılmayan operasyonlar sonucunda Gazze Şeridi'nin yerle bir olduğuna ve büyük bir yıkıma uğradığına dikkat çekildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bakanlık, askerî amaçla kullanılabilecek herhangi bir ürün veya hizmetin İsrail’e satışına önceden beri izin verilmediğini savundu.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2024/3/2/1712668608461.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ticaret Bakanlığı'nın açıklamasının tam metnine <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/savasin-altinci-ayinda-turkiyeden-israile-54-urun-grubunda" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan ulaşabilirsiniz</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı Fatih Erbakan, “‘Uçak Benzini ve Jet Yakıtı’ başta olmak üzere 50 maddeye kısıtlama getirilmesi, çocuk katili Siyonist rejim ile bugüne kadar yapılan ticaretin boyutunu, olayın vahametini açıkça gözler önüne sermiştir” yorumunda bulundu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'na bağlı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi'nden yapılan açıklamada ise kısıtlama listesinde yer alan "uçak benzini-jet yakıtı" satışının İsrail savaş uçaklarıyla ilgisi olmadığı beyan edilerek bunların yolcu uçakları için kullanıldığı savunuldu.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir adım geriden</h2>Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Gazze'deki savaşın 6. ayını doldurduğu 8 Nisan'da yaptığı açıklamada İsrail'in Türkiye'nin Gazze'ye havadan yardım ulaştırma talebini reddettiğini ve Ankara'nın da bu doğrultuda İsrail'e karşı yeni tedbirler uygulama kararı aldığını bildirmişti.Bununla birlikte:&nbsp;Yeni Akit, 8 Nisan tarihli sayısında manşet olarak "İsrail'le ticaret koca bir yalan" ifadelerini kullanmış, Türkiye'nin Filistin'e yaptığı ihracatın ağırlıklı olarak Hayfa ve Aşdod limanları üzerinden İsrail'e girerek Batı Şeria'ya gönderildiğini <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/metcihan/status/1777607481008505095" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iddia etmişti</a>.&nbsp;Dahası: Anadolu Ajansı ise "Filistin’e gönderilen mallar İsrail üzerinden geçmek zorunda" başlığıyla yaptığı 7 Nisan tarihli <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/anadoluajansi/status/1777087797989425368" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberde</a> "Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret hacminin Gazze'ye yönelik saldırılar sonrası 6 ayda yaklaşık %33 düşerken, Filistinlilere ulaştırılmak üzere bazı kalemlerdeki sevkiyatların özel sektör eliyle devam ettiğini" <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israile-ihracat-onemli-oranda-azalirken-filistinlilere-ulastirilan-mallarin-sevkiyati-devam-ediyor/3185792" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">savunmuştu</a>.Öte yandan: Ticaret Bakanı Ömer Bolat, <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/yirmidorttv/status/1773067223751446771" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçen ay katıldığı</a> Yirmidört TV canlı yayınında "Hükümet'in İsrail'le ticaret suçlamaları ile sıkıştırılmak istenmesinin, bazı marjinal unsurların ve terör örgütlerinin itibarsızlaştırma çalışmaları olduğunu" ifade etmişti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail'den ilk tepki</h2><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Israel_katz/status/1777618127762698395" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sosyal medyadan yaptığı açıklamada</a> karara sert tepki gösteren İsrail Dışişleri Bakanı Yisrael Katz, İsrail'in misillimede bulunacağını söyledi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İbranice yaptığı açıklamada "Ticaret anlaşmalarının tek taraflı olarak ihlal edilmesine göz yummayacağız"&nbsp;diyen Katz, İsrail'in Türk ekonomisine zarar verecek paralel tedbirler alacağını duyurdu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Katz, "ABD'deki kuruluşlarla temasa geçerek Türkiye'deki yatırımların durdurulması ve Türkiye'den ürün ithalatının engellenmesi için talimat verdim" diyerek "Kongre'deki dostlarımızdan boykot yasalarının ihlalinin incelenmesini ve buna göre Türkiye'ye yaptırım uygulanmasını istedim" ifadelerini kullandı.</li></ul>

Aposto Gündem

Ticaret Bakanlığı, savaşın altıncı ayında 54 ürün grubu için İsrail'e ihracat kısıtlaması getirildiğini; kararının İsrail Gazze'de ateşkes ilan edene kadar yürürlükte kalacağını açıkladı. İsrail, "Türk ekonomisine zarar verecek karşı tedbirler alınacağını" bildirdi.

Türkiye'den İsrail'e 54 ürün grubunda ticaret kısıtlaması

📬 Aposto’dan:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/en/s/besinci-cinko-deutsche-bank" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pareto</a> | Deutsche Bank: Beşinci çinko</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/dijital-cagda-bankaya-hucum-riski" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pareto</a> | Dijital çağda ‘bankaya hücum’ riski</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/credit-suisse-yeniden" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Exante</a> | Credit Suisse: Tartışılan akıbet</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/silicon-valley-bank-iflasi-ne-kadar-bulasici-olur" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pareto</a> | SVB'nin iflası ne kadar bulaşıcı olur?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/15-yilda-ikinci-buyuk-cokus-hikayesi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pareto</a> | SVB: 15. yılda ikinci büyük çöküş hikayesi</li></ul>🍴 Ramazan | <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-44111796.amp" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">BBC Türkçe</a>: Oruç tuttuğunuzda vücudunuzda neler olur?🕑 Sağlık | <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2023/01/31/aralikli-oruc-nedir-aralikli-orucun-vucuda-faydalari-nelerdir" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Euronews</a>: Aralıklı oruç nedir?&nbsp;🇫🇷 Fransa'da emeklilik reformu | Protestolar sürerken Paris'te hayat olağan akışını sürdürdü:<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/Culture_Crit/status/1639683622138511363" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2023/2/0/1679851364908.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.73" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Günün Sözü:</h2><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“HÜDA-PAR’la Hizbullah arasında tabii ki bağ vardır.”</blockquote>– 1999-2001 yılları arasında İçişleri Bakanı olarak görev yapmış <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/cw9rqwdq99lo.amp" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Saadettin Tantan'ın</a> Sözcü TV’ye verdiği röportajdan.

Doğadaki canlılar, besinleri faydasına ve zararına göre yenilebilir veya yenilmez olarak sınıflandırırken biz insanlar için dinî inanışların detaylı filtresi devreye girer. Haram ve helal listeleriyle kurulan birbirinden farklı sofralar, yılın belirli zamanlarında oruç ibadetine göre yemeğin zamanını ve davetlileri tayin eder.İlk bedensel günahın Âdem’in nefsine yenik düşüp ısırdığı elma olduğu inancını düşününce, tek tanrılı dinlerin ilk yasakları yeme içme üzerine inşa etmesi pek de şaşırtıcı değildir. Oruç da hayatın en büyük hazlarından biri olan yemekten vazgeçip günahların bedelini bu dünyada ödemeye başlamak için Tanrı'ya armağan edilen çile ve kefaret olarak değerlendirilir. &nbsp;Tabii biz bülbülden mütevellit dert aşılayan çile kelimesine takılmaktansa orucun sırasıyla üç büyük semavi dinde toplumu birleştirmesinden ve gastronomiyi şekillendirmesinden bahsedelim.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toplumsal hafızayı canlı tutmak</h2>Musevilikle başlayacak olursak yemek, bayram ve oruç kavramlarının tarihi hatırlatıp toplumsal hafızayı canlı tutmak üzerine kurulduğunu görebiliriz. Musevilerin Mısır’daki esaret zamanını ve hamur mayalamaya bile fırsat bulamadan kaçmak zorunda kalan atalarını simgeleyen “Pesah” yani “Hamursuz Bayramı” buna bir örnek olabilir. Mayalı yiyeceklerden, süt ve süt ürünlerinden uzak durulan bu perhiz döneminin yanı sıra İbranice “tövbe günü” olarak bilinen “Yom Kippur” da Tevrat’ta farz kılınan önemli bir ibadet. Gün batımında başlayıp ertesi günün ilk iki yıldızını görünceye kadar tutulan oruç, 25 saati bulan uzun bir pişmanlık, tövbe ve affedilme vesilesi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Perhiz adı altında kısıtlamalar</h2>Hristiyanlıkta belirli bir zaman aralığında yeme içmeyi yasaklamak yerine, perhiz adı altında bazı kısıtlamalar karşımıza çıkar. Oburluk ve açgözlülüğü en büyük yedi günahtan biri kabul eden inanışta, beslenme ve erdem arasında ciddi bir bağ mevcut. En büyük fedakârlık ise gücün, canlılığın, savaşma yeteneğinin simgesi olan etten vazgeçmek. Bu aynı zamanda "cinsel kızıştırıcı" olarak kabul edilen bir yiyeceği reddederek şehvetten ve beraberinde getirdiklerinden kaçınma yolu olduğundan, takdir edersiniz ki iffetli yaşamı benimseyen manastır keşişleri için mühim bir mesele. Hatta Orta Çağ Avrupa mutfağında parmağı olan perhiz uygulamasının keşişlerin yaratıcılığını artırdığı da söylenir. Hénaut ve Mitchell Lezzetli Fransa Tarihi kitabında sütü serbestçe kullanan keşişlerin Fransız mutfağının demirbaşı olan birçok kırsal peyniri keşfettiğini, etin ikamesine dönüşen balıkta ustalaştıklarını, Lyon’da oluşturdukları yapay göletlerin bugün bile ülkedeki balık yetiştiriciliğinin beşte birini kapsadığını yazar.Paskalya ve Noel öncesi Büyük Perhizler'le her hafta çarşamba ve cuma günleri uygulanan perhizler doğrultusunda, etobur toplumu 140 ila 160 gün etsiz beslenmeye teşvik eden Hristiyanlık, hayvansal gıdaları kısıtlayarak bakliyatları, sebzeleri ve meyveleri öne çıkaran bir mutfak geliştirmiştir. Su muhallebisi ve pelte gibi sütsüz tatlıların yanı sıra günümüzün temiz beslenme dedektörü badem sütünün sütlü tatlılardaki vegan aktörlüğü de perhize dayanır. Üstelik Osmanlı mutfağının zeytinyağlı yemeklerindeki gayrimüslim katkısı da göz ardı edilemez. Zira Türk mutfağının veganlığına dem vuran, <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWVkM2VjZDZjNWE4NmNjZDFlMjRjYTRhJm5ld3NsZXR0ZXI9NWYyZWExOTFlN2UwMWIwMDA3ZTdkOGU2Jmlzc3VlPTYwODQwMmJhYzllYmRjMDAwN2YwYjc5ZCZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MDg3NGE4OTZkODVhYTAwMDY4ZDllMDgmYXV0aG9yPTYwMTAyOGUxMzcxNTc2MDAwNjZlNmFiYSZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZhcG9zLnRvJTI1MkZzJTI1MkY1ZjQ0ZGIyYjZhMjE0MjAwMDgxYTUwZGE=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu yazıda</a> bahsi geçen zeytinyağlı dolmaların, Osmanlı Hristiyanları tarafından geliştirilen perhiz reçeteleri olması tesadüf değildir. Türkçede etsiz dolmalara “yalancı dolma” denmesiyse Müslümanların ete olan düşkünlüğünü gösteren ufak bir detay.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Oruç modeli</h2>İslamiyete geldiğimizde, aynı Musevilikte olduğu gibi belirli bir saat diliminde yemeyi yasaklayan oruç modeli karşımıza çıkar. İslam dininde gastronominin tavan yaptığı ay olarak kabul edebileceğimiz Ramazan’da, gün doğumu ile gün batımı arası ağızlar mühürlenir. Tabii tarihi Hicri takvim belirlediği için Büyük Perhiz gibi illa yiyeceklerin kıt olduğu kış sonunda değil, hasat veya ekim-dikim zamanlarında da tüm aile top sesi ve cami ışıklarını beklemeye koyulur.Dinî geçmişine rağmen bugün kimi yabancı toplumlarda oruç denince akla önce&nbsp;intermittent fasting&nbsp;yani aralıklı orucun gelmesi enteresandır. Fakat belki de yıl boyu kutu misali ofislere kapanıp dört günlük yaz tatiliyle D vitamini alacağına inanan hafif göbekli plaza çalışanlarının sosyal medyada az rötuş gerektirecek plaj vücudu için 16 saat açlığa katlanması, modern zamanın en çileli kefaretidir.

apéro

Üç semavi dinde ibadet için şart koşulmuş beslenme kısıtlamalarının farklı modelleri.

Manastır keşişinden plaza çalışanına: Orucun öyküsü

<a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWVkM2VjZDZjNWE4NmNjZDFlMjRjYTRhJm5ld3NsZXR0ZXI9NWYyZWExOTFlN2UwMWIwMDA3ZTdkOGU2Jmlzc3VlPTYwODQwMmJhYzllYmRjMDAwN2YwYjc5ZCZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MDg3ZGYzOTZkODVhYTAwMDY4ZTk5ZWUmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGdHdpdHRlci5jb20lMjUyRmNlcmJvemt1cnQ=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ceren Bozkurt</a>Altı yüzyıldan fazla hüküm sürmüş ve kümülatif yemek kültürünün en lezzetli hâlini hissedebildiğimiz Osmanlı Ramazanlarındayız.&nbsp;Ramazanın yaklaşmasıyla birlikte özellikle Osmanlı elitlerinin hanelerinde hazırlıklar başlardı. Sanal marketlerin olmadığı dönemlerde, hanenin genel ihtiyaçlarıyla birlikte özel tüketime giren sucuk, pastırma, reçel, zeytin, peynir, şerbetlik şeker gibi erzakların temini yapılırdı. Yemekler bakır kaplarda piştiği için bu kapların kalaylanması için hallaçlar çağrılır; yeni elbiseler ve kahve fincanları, kıymetli kaşıklar, şerbetlikler alınırdı. Böyle hummalı bir çalışmayla Ramazan’ın gelişi beklenirdi. Genellikle oruç döneminden önce, Müslüman halkın yaşayış tarzında bir değişiklik olmaz; aksine insanlar bu döneme daha az yiyerek hazırlanırlardı.Ramazan gelince Müslümanlar arasında iftar, cömert bir misafirperverlik yarışına ev sahipliği yapardı. Bu yarış öyle önemliydi ki herkesin bütçesine göre ortaya bir tabak daha koyduğu iftar sofraları için kimi zaman insanlar, Kapalı Çarşı’daki tefecilere nakit para karşılığında değerli mücevherlerini rehin olarak bırakırdı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Osmanlı Müslümanları iftarda ne yiyordu?&nbsp;</h2>Âdet olan bir bardak su — ki bu da tercihen Zemzem suyu — bir tutam tuz ve hurmayla oruç açmaktı. Oruç açıldıktan sonra taama iştah açıcılarla devam edilirdi. Salata, reçel, pastırma, zeytin, hurma, tuzlanmış balık, havyar, meyve türleri, Ramazan çöreği, pidesi ve simidi gibi yiyecekler, iftar sofrasının ilk bölümünü oluştururdu.&nbsp;Yılın diğer aylarında çıkmadığına üzüldüğümüz Ramazan pidesi anasonlu, çörek otlu, safranlı olmak üzere çeşitlilik gösterirdi. Ardından çorba ve sıcak yemeklerin servisi başlardı. Mükellef sofraların vazgeçilmez menüleri genellikle iki çeşit çorba, üç çeşit tatlı, iki çeşit börek ve hoşaf, en az beş türlü sebzeden oluşurdu. Ramazan geleneklerinden bir diğeri, özellikle alafranga sofra âdetlerinin Osmanlı elitleri tarafından özümsendiği 19. yüzyılda, çatal-bıçak kullanma, yemeği masada yeme gibi gündelik pratiklerden vazgeçilip yemeği klasik yollarla (elle ve yalnızca kaşık kullanarak) yemekti. Yemekten sonra evde pişirilen ikinci kahve, genellikle kakuleyle pişirilirdi. Tabii ki tütün, olmazsa olmazdı.Artık iftar taamının son demlerindeyiz, bitiriş tatlıya ait. Her ne kadar günümüzde güllaç Ramazanla eşleşmiş bir tatlı olsa da Osmanlı’da bu durum biraz farklıydı. 15. yüzyıldan beri Osmanlı’da Ramazan tatlısı olarak baklava kabul edilirdi ve özellikle Ramazan'ın 15. günü yeniçerilere dağıtılırdı. Güllaç, baklavanın yerini 19. yüzyıldan sonra alabildi.&nbsp;Yine Osmanlı’da bir Ramazan geleneği olarak büyük konaklarda yalnızca eşe dosta değil, aynı zamanda fakir halk için de iftar sofraları kurulurdu. Diş kirası adı altında insanlara hediye ve harçlık gibi yardımlar da yapılırdı.Ramazan akşamlarının bu denli önemli olduğu zamanlarda, gündelik hayat seyri de zaman içinde iftar ve sahur arasındaki zamana doğru kaymıştı. İftar sonrası başta İstanbul olmak üzere Anadolu’da da bir hayli önemli olan kahvehaneler, insanların hem sosyalleşebildiği hem de sahura kadar vakit geçirebildiği kültür mekânları işlevini görüyordu.&nbsp;İftarda sunulan bu mide fesadı garantili sofralara nazaran, Osmanlı sahur sofraları daha sade olurdu. Söğüş et, ızgara köfte, donmuş paça gibi et ürünleriyle sebzeler ve görece daha hafif olan sütlaç, muhallebi gibi tatlılar yenirdi. Akabinde yeni gün, yeniden büyük şaşalı sofra hazırlıkları...&nbsp;Yemeğin sembolik manasının ön planda olduğu bu zaman diliminde, arşivlerden cevabı çıkmayan tek soru şu: Bu kadar yemeği nasıl yiyorlardı?&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kaynaklar:</h2><ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Abdülaziz Bey, (1995). Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Priscilla Mary Işın, (2019). Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Priscilla Mary Işın, (2019). Gülbeşeker-Türk Tatlıları Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Priscilla Mary Işın, (2020). Bereketli İmparatorluk: Osmanlı Mutfağı Tarihi, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul.</li></ol>

“Nerede o eski Ramazanlar?” diye hayıflananlar, işte bu yazı tam size göre.

Nerede o eski Ramazanlar?

Barbaros&nbsp;adı ülkenin her bir köşesinde görülebilirken, özellikle Barbaros&nbsp;Hayrettin Paşa’nın türbesinin bulunduğu İstanbul, Beşiktaş ile özdeşleşmiştir. Peki bu özgün isim nereden gelmektedir?Barbaros&nbsp;Hayrettin Paşa’nın doğum adı Hızır’dır, ve unvanlarını edinmeden önce Hızır Reis olarak anılır(dı). 1533 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın kendisini donanmanın başına kaptan-ı derya olarak atamasıyla beraber, “Hayreddin” (dine hayırlı, dinin hayrı) unvanını kullanmaya başlamıştır. Ancak “Barbaros” ismi aslen kendisinin değildi.Üç tane kardeşi olan Hızır Reis genç yetişkinliğinde, abisi Oruç Reis ile beraber denizcilik yapmıştır. Cezayir beyi Oruç Reis, İber Yarımadası’ndan Müslüman ve Yahudi göçmenlerini İspanyol Krallığı’ndan kurtarıp, Kuzey Afrika’ya taşıdığı için Baba Oruç olarak anılmaya başlanmıştır.Bir rivayete göre, bu “Baba Oruç” ismi Akdeniz Avrupalıları, özellikle İtalyanlar tarafından zor telaffuz edildiğinden, İtalyancada “kızıl sakal” anlamındaki tamlama barba rossa’yı kendisine yakıştırmışlardır. Başka kaynaklar ise, Oruç Reis’in sakalının kızıl olduğunu iddia eder, bu yüzden İtalyanların kendisine “kızıl sakal” barba rossa&nbsp;diye hitap ettiğini savunurlar. Her şekilde Barbaros lakabı, İtalyanca “kızıl sakal” tamlamasından türemiştir.Oruç Reis, Tilimsan’ı İspanyollar ve Bedevilere karşı savunurken 1518’de ele geçirilip, öldürülmüştür. Ölümün ardından küçük kardeşi Hızır Reis, abisinin lakabını kendine unvan olarak almıştır.İşte böylece, İngiliz korsan Edward Teach, namıdiğer “Karasakal”ın yanında başka bir denizci lakabı “Kızılsakal”, Barbaros&nbsp;Hayrettin Paşa’ya, ondan önce de abisi Oruç Reis’e hitap etmektedir.

Kelime Köşesi

Doğadaki canlılar, besinleri faydasına ve zararına göre yenilebilir veya yenilmez olarak sınıflandırırken biz insanlar için dinî inanışların detaylı filtresi devreye girer. Haram ve helal listeleriyle kurulan birbirinden farklı sofralar, yılın belirli zamanlarında oruç ibadetine göre yemeğin zamanını ve davetlileri tayin eder.İlk bedensel günahın Âdem’in nefsine yenik düşüp ısırdığı elma olduğu inancını düşününce, tek tanrılı dinlerin ilk yasakları yeme içme üzerine inşa etmesi pek de şaşırtıcı değildir. Oruç da hayatın en büyük hazlarından biri olan yemekten vazgeçip günahların bedelini bu dünyada ödemeye başlamak için Tanrı'ya armağan edilen çile ve kefaret olarak değerlendirilir. &nbsp;Tabii biz bülbülden mütevellit dert aşılayan çile kelimesine takılmaktansa, orucun sırasıyla üç büyük semavi dinde toplumu birleştirmesinden ve gastronomiyi şekillendirmesinden bahsedelim.Musevilikle başlayacak olursak yemek, bayram ve oruç kavramlarının tarihi hatırlatıp toplumsal hafızayı canlı tutmak üzerine kurulduğunu görebiliriz. Musevilerin Mısır’daki esaret zamanını ve hamur mayalamaya bile fırsat bulamadan kaçmak zorunda kalan atalarını simgeleyen “Pesah” yani “Hamursuz Bayramı” buna bir örnek olabilir. Mayalı yiyeceklerden, süt ve süt ürünlerinden uzak durulan bu perhiz döneminin yanı sıra İbranice “tövbe günü” olarak bilinen “Yom Kippur” da Tevrat’ta farz kılınan önemli bir ibadet. Gün batımında başlayıp ertesi günün ilk iki yıldızını görünceye kadar tutulan oruç, 25 saati bulan uzun bir pişmanlık, tövbe ve affedilme vesilesi.Hristiyanlıkta belirli bir zaman aralığında yeme içmeyi yasaklamak yerine, perhiz adı altında bazı kısıtlamalar karşımıza çıkar. Oburluk ve açgözlülüğü en büyük yedi günahtan biri kabul eden inanışta, beslenme ve erdem arasında ciddi bir bağ mevcut. En büyük fedakârlık ise gücün, canlılığın, savaşma yeteneğinin simgesi olan etten vazgeçmek. Bu aynı zamanda "cinsel kızıştırıcı" olarak kabul edilen bir yiyeceği reddederek şehvetten ve beraberinde getirdiklerinden kaçınma yolu olduğundan, takdir edersiniz ki iffetli yaşamı benimseyen manastır keşişleri için mühim bir mesele. Hatta Orta Çağ Avrupa mutfağında parmağı olan perhiz uygulamasının keşişlerin yaratıcılığını artırdığı da söylenir. Hénaut ve Mitchell Lezzetli Fransa Tarihi kitabında sütü serbestçe kullanan keşişlerin Fransız mutfağının demirbaşı olan birçok kırsal peyniri keşfettiğini, etin ikamesine dönüşen balıkta ustalaştıklarını, Lyon’da oluşturdukları yapay göletlerin bugün bile ülkedeki balık yetiştiriciliğinin beşte birini kapsadığını yazar.Paskalya ve Noel öncesi Büyük Perhizler ile her hafta çarşamba ve cuma günleri uygulanan perhizler doğrultusunda, etobur toplumu 140 ila 160 gün etsiz beslenmeye teşvik eden Hristiyanlık, hayvansal gıdaları kısıtlayarak bakliyatları, sebzeleri ve meyveleri öne çıkaran bir mutfak geliştirmiştir. Su muhallebisi ve pelte gibi sütsüz tatlıların yanı sıra günümüzün temiz beslenme dedektörü badem sütünün sütlü tatlılardaki vegan aktörlüğü de perhize dayanır. Üstelik Osmanlı mutfağının zeytinyağlı yemeklerindeki gayrimüslim katkısı da göz ardı edilemez. Zira Türk mutfağının veganlığına dem vuran,<a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/5f44db2b6a214200081a50da" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;bu yazıda</a> bahsi geçen zeytinyağlı dolmaların, Osmanlı Hristiyanları tarafından geliştirilen perhiz reçeteleri olması tesadüf değildir. Türkçede etsiz dolmalara “yalancı dolma” denmesi ise Müslümanların ete olan düşkünlüğünü gösteren ufak bir detay.İslamiyete geldiğimizde, aynı Musevilikte olduğu gibi belirli bir saat diliminde yemeyi yasaklayan oruç modeli karşımıza çıkar. İslam dininde gastronominin tavan yaptığı ay olarak kabul edebileceğimiz Ramazan’da, gün doğumu ile gün batımı arası ağızlar mühürlenir. Tabii tarihi Hicri takvim belirlediği için Büyük Perhiz gibi illa yiyeceklerin kıt olduğu kış sonunda değil, hasat veya ekim-dikim zamanlarında da tüm aile top sesi ve cami ışıklarını beklemeye koyulur.Dinî geçmişine rağmen bugün kimi yabancı toplumlarda oruç denince akla önce&nbsp;“intermittent fasting”&nbsp;yani aralıklı orucun gelmesi enteresandır. Fakat belki de yıl boyu kutu misali ofislere kapanıp dört günlük yaz tatiliyle D vitamini alacağına inanan hafif göbekli plaza çalışanlarının sosyal medyada az rötuş gerektirecek plaj vücudu için 16 saat açlığa katlanması, modern zamanın en çileli kefaretidir.&nbsp;

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/aysenurmus/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşenur Müslümanoğlu</a>İlk yudum, iftariyelikler, elden ele koparılan pideler, barışılan yemekler ve o zamanın Ramazan aylarında göze çarpan kola reklamları…Bir yemek sevdalısı olarak “Ramazan” deyince aklıma ilk gelen iftar sofralarının güzelliği olur. Hep beraber oturulan iftar sofralarına dâhil edilmek için küçüklüğümde duyduğum heyecanı, sandalyeler arasına sıkıştırılan taburelerle birlikteliğimizi hatırlarım.Büyüdükçe anımsadığım iftar sofraları değişti; fakat iftarın hissettirdikleri hiçbir zaman taburesinden kalkmadı. Masada gezdirilen gözler, “ezan okundu mu” merakı ve ortamın sıcak pideyle şenlenmesi hangi masada, kiminle olursam olayım çocukluktan gelen bir alışkanlık olarak kaldı. Yıllar sonra lise arkadaşlarımla Beyoğlu’ndaki Hacı Abdullah’a gidip bamya çorbasıyla açtığım oruçtaki sıcak pide, yeni simalarla bir aile aktivitesini paylaşmaya benziyor. Bunu yaşamak için masadaki herkesin oruç tutmasına da gerek yok. Masanın tek niyetlisi olduğum zamanlarda, bana kurulmuş bir masada bulunmanın özü veya masanın güler yüzlü “Allah kabul etsin”lerle çevrelenmesi de yeterli. Yurt dışındayken tek başıma olduğum iftarlarda, iftar masasının ne denli birleştirici bir güce sahip olduğunu hisseder ve “yalnız” olsam da kültürümü yaşamanın tadını alırım.&nbsp;Oruçtan bahsedince hemen aklımda annemin&nbsp;“niyetliyim” deyişi canlanır. İbadetlere başlarken ilk adım niyettir. Oruca, abdeste, namaza ilk olarak niyet edilir. Dinî ibadetin gerçekleşmesi bilinçte başlar, ardından sözlü niyetle mühürlenir. Kimi zaman üzerine kafa yorarak veya düşünmeksizin yaşadığım hayatımda bilinçli farkındalığı (mindfulness) ararken küçüklüğümden beri duyduğum “niyet” bana böyle göz kırpar.Gündelik hayatta aç kalmaya dayanamayan, her gördüğünü yemek istediği için kendini “primitif” bilen benim bile, niyetin de etkisiyle Instagram'daki keşfet sayfasına veya yanımdaki tabakları dolduran yemeklere karşı gönlüm tok kalıyor. En azından kalmaya gayretli. İslam’da oruç, öfke ve şehvet gibi tabii duyguların terbiyesi olarak <a fr-original-style="" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/190/183-184-ayet-tefsiri" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">görülüyor</a>. Ben de günlerimi duygu durum değişikliklerimde imdadıma yetişen yemekten arındırırken hayatıma midem yoluyla bir göz atıyorum. Duygularımla yalnız kalıyor, sinirimle karşılaşıyorum. Bazen ağır geliyor ama amacın terbiye olduğunun farkında olup kendine çeki düzen vermekten başka kaçacak bir yerin de kalmıyor. Bu bakımdan Ramazan ayı, yılbaşında kendime koyduğum hedefleri andırıyor. Farkı, bu hedeflerin 2 Ocak’ta unutulmaması ve 30 gün boyunca kişinin niyet ederek kendine dönmesi ve iradenin midede başlayarak gözetilmesi.İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Ekrem Demirli, orucu “özgürleşme hamlesi” olarak <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=KcV5mJqoI_8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklıyor</a>; tüketmek üzerine değil de reddedebilmek üzerine kurulu bir özgürlük. Bunları dinledikten sonra uykuya yedirmediğim saatlerin değeri gözümde daha da bir artıyor. Yiyeceğim yemekler için heyecanlıyım ama ezan okunana kadar midemi sessize alıp zihnimi onsuz çalıştırıyor, düşüncelerimi süzgeçten geçiriyorum. İlk haftalarda açlığımı hissettikçe niyetimi tazeliyor, odaklanmaya çalışıyorum veya vücudumu dinlenmeye bırakıyorum.&nbsp;Ezan okundu okunacak; iftar masasına geri dönecek olursam, sofranın küsleri barıştırmak gibi bir yanı olduğuna inanıyorum. Sırf benim için iftar sofrası kuran arkadaşım Duru’yu hatırlıyorum. Yıllarca ağzıma sürmediğim karnıyarıkla o iftarda göz göze gelişimi… Misafirim, açım… El mahkûm karşıma çıkan her yemeği yiyeceğim. Bir anlık duruyorum, sonra karnıyarığı ağzıma götürüyorum. Uzun zamandır tatmadığım patlıcan ağzımda bambaşka tatlarla dönüşüyor. Hiçbir yemekle barışmam bu kadar özel olmamıştı. Bir hayata patlıcanı kazandırmak büyük sevap olmalı.

Ramazan: Tüketmek üzerine değil, kararlılık üzerine kurulu bir özgürlük ayı.

“Niyet ettim oruç tutmaya…”

<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/cerbozkurt" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ceren Bozkurt</a>Altı yüzyıldan fazla hüküm sürmüş; kümülatif yemek kültürünün en lezzetli hâlini hissedebildiğimiz Osmanlı Ramazanlarındayız.&nbsp;Ramazanın yaklaşmasıyla birlikte özellikle Osmanlı elitlerinin hanelerinde hazırlıklar başlardı. Sanal marketlerin olmadığı dönemlerde, hanenin genel ihtiyaçlarıyla birlikte özel tüketime giren sucuk, pastırma, reçel, zeytin, peynir, şerbetlik şeker gibi erzakların temini yapılırdı. Yemekler bakır kaplarda piştiği için bu kapların kalaylanması için hallaçlar çağrılır; yeni elbiseler, yeni kahve fincanları, kıymetli kaşıklar, şerbetlikler alınırdı. Böyle hummalı bir çalışmayla Ramazan’ın gelişi beklenirdi. Genellikle oruç döneminden önce, Müslüman halkın yaşayış tarzında bir değişiklik olmaz; aksine insanlar bu döneme daha az yiyerek hazırlanırlardı.Ramazan gelince Müslümanlar arasında iftar, cömert bir misafirperverlik yarışına ev sahipliği yapardı. Bu yarış öyle önemliydi ki herkesin bütçesine göre ortaya bir tabak daha koyduğu iftar sofraları için kimi zaman insanlar, Kapalı Çarşı’daki tefecilere nakit para karşılığında değerli mücevherlerini rehin olarak bırakırdı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Osmanlı Müslümanları iftarda ne yiyordu?&nbsp;</h2>Âdet olan bir bardak su; ki bu da tercihen Zemzem suyu, bir tutam tuz ve hurmayla oruç açmaktı. Oruç açıldıktan sonra taama iştah açıcılarla devam edilirdi: Salata, reçel, pastırma, zeytin, hurma, tuzlanmış balık, havyar, meyve türleri, Ramazan çöreği, pidesi ve simidi gibi yiyecekler, iftar sofrasının ilk bölümünü oluştururdu. Yılın diğer aylarında çıkmadığına üzüldüğümüz Ramazan pidesi anasonlu, çörek otlu, safranlı olmak üzere çeşitlilik gösterirdi. Ardından çorba ve sıcak yemeklerin servisi başladı. Mükellef sofraların vazgeçilmez menüleri genellikle iki çeşit çorba, üç çeşit tatlı, iki çeşit börek ve hoşaf, en az beş türlü sebzeden oluşurdu. Ramazan geleneklerinden bir diğeri, özellikle alafranga sofra âdetlerinin Osmanlı elitleri tarafından özümsendiği 19. yüzyılda, çatal-bıçak kullanma, yemeği masada yeme gibi gündelik pratiklerden vazgeçilip, yemeği klasik yollarla; yani elle ve yalnızca kaşık kullanarak yemekti. Yemekten sonra evde pişirilen ikinci kahve, genellikle kakuleyle pişirilirdi. Tabii ki tütün, olmazsa olmazdı.Artık iftar taamının son demlerindeyiz, bitiriş tatlıya ait. Her ne kadar günümüzde güllaç Ramazanla eşleşmiş bir tatlı olsa da Osmanlı’da bu durum biraz farklıydı. 15. yüzyıldan beri Osmanlı’da Ramazan tatlısı olarak baklava kabul edilirdi ve özellikle Ramazan'ın 15. günü yeniçerilere dağıtılırdı. Güllaç, baklavanın yerini 19. yüzyıldan sonra alabildi.&nbsp;Yine Osmanlı’da bir Ramazan geleneği olarak, büyük konaklarda yalnızca eşe dosta değil, aynı zamanda fakir halk için de iftar sofraları kurulurdu. Diş kirası adı altında insanlara hediye ve harçlık gibi yardımlar da yapılırdı.Ramazan akşamlarının bu denli önemli olduğu zamanlarda, gündelik hayat seyri de zaman içinde iftar ve sahur arasındaki zamana doğru kaymıştı. İftar sonrası başta İstanbul olmak üzere Anadolu’da da bir hayli önemli olan kahvehaneler, insanların hem sosyalleşebildiği hem de sahura kadar vakit geçirebildiği kültür mekânları işlevini görüyordu.&nbsp;İftarda sunulan bu mide fesadı garantili sofralara nazaran, Osmanlı sahur sofraları daha sade olurdu. Söğüş et, ızgara köfte, donmuş paça gibi et ürünleriyle sebzeler ve görece daha hafif olan sütlaç, muhallebi gibi tatlılar yenirdi. Akabinde yeni gün, yeniden büyük şaşalı sofra hazırlıkları... Yemeğin sembolik manasının ön planda olduğu bu zaman diliminde, arşivlerden cevabı çıkmayan tek soru ise şu: Bu kadar yemeği nasıl yiyorlardı?&nbsp;Kaynaklar:Abdülaziz Bey, (1995). Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.Priscilla Mary Işın, (2019). Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.Priscilla Mary Işın, (2019). Gülbeşeker-Türk Tatlıları Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.Priscilla Mary Işın, (2020). Bereketli İmparatorluk: Osmanlı Mutfağı Tarihi, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul.

Oruç ile ilgili hikayeler