🥚 21 Nisan'da Silva Özyerli ve Anna Maria Beylunioğlu ile İstanbul, Diyarbakır Ermeni ve Antakya Ortodoksları'nın üç farklı Paskalya çöreğinin hem tadına hem hikayesine doyulacak. Bir Paskalya Çok Çörek, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/nadirgastronomiplatformu/p/C5JAJC6IM0h/?hl=en&utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nadir Gastronomi Platformu</a>'nda.

apéro

Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer YenalPeru’nun 19. yüzyıl tarım sahnesinin en önemli aktörleri arasına girmesinin arkasında deniz kuşlarının payı büyük. Bunun arkasında da insanıyla insan olmayanı ile hayvanların yaptığı belki de en doğal aktivite var: yiyip içip dışkılamak. Evet, guano, yani martı, pelikan, karabatak gibi deniz kuşlarının kakası, emperyalizmin güdümü altında modernliğin birçok kurumunun şekillendiği yüzyılda, Peru’nun dünya pazarlarına eklemlenmesindeki <a fr-original-style="" href="https://www.atlasobscura.com/articles/when-the-western-world-ran-on-guano" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">temel unsur</a>. Burada emperyalist bağlantılar “beyaz altın madenlerinin” işlenmesi için gerekli emek gücünün sağlanmasında çok etkili olmuş. Zamanla katılaşa katılaşa taşlaşmış, nitrojen, fosfat ve potasyum açısından çok zengin ama soluyanı için bir o kadar da zararlı kuş kakalarını kazıyıp ticarete hazır hâle getirmenin gerektirdiği iş sürecinin elbette sömürü düzeyi ve sağlık riskleri çok yüksek. Peru’yla Avrupa arasında Guano ticaretinin zirve yaptığı 1840-1880 yılları arasında bu süreci örgütleyen İngiliz, Amerikalı ve Perulu şirketler Çinli, Polinezyalı ve Paskalya adalarından getirilen işçileri (yoksa köleleri mi desek?) kullanmışlar yoğun olarak. Bu dönemde Peru yaklaşık 13 milyon tonluk guano ihracatı yapmış. Yani guano hem Avrupa’da yaşlı kıtada yorgun toprakların verimini artırmakta hem de yeni kıtada tarıma yeni açılan arazilerin ekime hazırlanmasında önemli rol oynamış. Denilebilir ki 19. yüzyılda iyiden iyiye küreselleşen gıda pazarının şekillenmesinde ve kuzey yarımkürenin giderek daha çok sanayileşen ve şehirleşen nüfusunun doyurulmasında guanonun payı çok büyük.&nbsp;İlk akla gelebilecek sorulardan birisi neden Peru, neden Peru’nun Pasifik’e bakan adaları ve kıyıları? Cevap, doğrudan coğrafyayla ilgili tahmin edilebileceği gibi. Sahillerine has güçlü atmosferik, jeolojik ve deniz hareketlerinin etkisiyle Peru tarihsel olarak dünyada deniz altı bio-çeşitliliğin çok yüksek olduğu bölgeler arasında. Yani Peru suları çok balık ve deniz canlısına ev sahipliği yapıyor ve hâliyle bu durum da bölgeyi deniz kuşları açısından çok cazip kılıyor.Böylece Avrupalıların guanoyu “keşfinden” çok daha önce, Güney Amerika’da yaşayan halklar deniz kuşlarının kakalarını gübre olarak kullanmışlar. Örneğin İnkalar zamanında her köyün kralın kendilerine tahsis ettiği bir adası varmış. Köylüler ihtiyaçlarına göre bu adadaki kuş gübrelerini paylaşırlarmış. Bu sistemi bozanların, bir deniz kuşuna zarar verenlerin ya da üreme mevsiminde guano adasına ayak basanların cezası da çok büyük olurmuş. Belli ki Avrupalılar gelmeden önce Perulular kuşlarıyla adalarıyla ahenk içerisinde birbirlerine zarar vermeden, bugünün deyişiyle “sürdürülebilir” bir ilişki içinde yaşıyorlarmış. Tabii bu durum guanonun ticarileşmesiyle birlikte radikal bir şekilde değişmiş ve 40 yıl devam eden ihracat patlamasından sonra 1880’lerde guano devri <a fr-original-style="" href="https://www.jstor.org/stable/3986000?saml_data=eyJzYW1sVG9rZW4iOiIwNmFiZTU0Ny1jODU3LTQzMWQtOGJmYS03NDZhNWM1ZjcwZmEiLCJpbnN0aXR1dGlvbklkcyI6WyJkYWI5MjdkNS0xZGZmLTQwZTYtODExNi0yMGQ2NWYwODhlZWEiXX0" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sona ermiş</a>.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/0/1712479603122.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Guano gübresi reklamıBugün hala Peru’da guano çıkarılıyor, ama çok daha küçük miktarlarda. Guano artık daha çok eko-turizmle, organik tarımla uğraşanların &nbsp;ilgilendiği eksantrik bir “doğal kaynağa” dönüşmüş durumda. Kuş gübresindeki bu çok ciddi düşüşün temel nedeni tabii ki <a fr-original-style="" href="https://www.bloomsbury.com/uk/farmageddon-9781408846346/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">deniz kuşu türlerindeki azalma</a>. Peru devletinin guano kuşlarının/martılarının popülasyonlarını koruma projeleri uyguladığı yıllarda 20. Yüzyılın ortasında Peru kıyılarındaki 28 adanın üstünde uçan&nbsp;40 milyon kuş varmış. Bugün bu sayı 1 milyonun biraz üzerinde. 1970’lerden itibaren yeryüzünün en değerli bokunu yapan kuşlar giderek artan sayılarda yok oldukça guano da bitiyor “doğal olarak.” Deniz kuşlarındaki azalma esasen küresel bir trend ve epeydir feci boyutlara ulaşmış durumda. Dünyadaki deniz kuşlarının yüzde 20’sini izleyen bir araştırma, 1950 ve 2010 yılları arasında deniz kuşu popülasyonunun % 69,7 oranında düştüğünü <a fr-original-style="" href="https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0129342" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/3/0/1712479505278.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.62" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">1950-2010 arasında deniz kuşlarının popülasyonu yüzde 70 oranında azalmış.</h4> Deniz kuşları neden yok oluyor?&nbsp;İklim krizi ve başta plastik birikimi olmak üzere çevre kirlenmesi neticesinde ekosistemlerinin, habitatlarının tahribata uğraması kuşların hayatlarını çok olumsuz etkiliyor elbette. Öte yandan, deniz kuşlarındaki azalmanın arkasında yatan en büyük nedenler arasında yıllardır süregelen endüstriyel balıkçılığa ve aşırı avlanmaya da ayrı bir başlık açmak gerekiyor. Başka bir deyişle, yiyecek balık bulmakta zorlanan, yiyeceklerini insanlara kaptıran deniz kuşlarının hayatta kalma şansı da giderek azalıyor.Burada özellikle altı çizilmesi gereken nokta şu: denizlerde yakalanan balığın önemli bir bölümü dolaylı olarak insan tüketimine gidiyor. Örneğin, Peru kıyılarında fazlaca bulunan ve deniz kuşlarının çok sevdiği Pasifik hamsileri (sardalya) aynı zamanda balık unu üretimi için kullanılan en gözde balık türleri arasında. Balık unu, içerdiği yüksek besin değeri (özellikle protein) nedeniyle hem çiftlik balıkçılığında hem de özellikle tavukçulukta kullanılan endüstriyel yemlerin yapımı için lazım olan temel girdiler arasında.Peru 19. Yüzyılda guano ihracatında nasıl dünya şampiyonu ise bugün de balık unu ihracatında dünya lideri <a fr-original-style="" href="https://www.fao.org/3/cc1350en/cc1350en.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">konumunda</a>. Hemen arkasında Çin ve Şili var. Dünya çapında sayıları artan balık çiftliklerinde kullanılan balık ununun önemli bir bölümü Peru’dan geliyor. Giderek insanların deniz balığı yerine daha fazla çiftlik balığı yediğini hatırlayacak olursak, bu eğilimin en azından Peru kıyılarındaki hamsi sürüleri bitinceye kadar devam edeceğini kestirmek zor olmasa gerek.Söz çiftlik balıkçılığından açılmışken Türkiye’den bahsetmemek olmaz. Türkiye’de son yıllarda büyük çoğunluğu İzmir ve Muğla kıyılarındaki çiftliklerde balık üretimi çok arttı. İtalya, Yunanistan, İspanya, Portekiz ve İngiltere’de tüketilen levrek ve çupranın önemli bir kısmı, bu iki balığın üretiminde dünya liderleri arasında olan Türkiye’den <a fr-original-style="" href="https://www.fishforward.eu/en/sea-bass-turkey/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gidiyor.</a> Bu çiftliklerde balıklara yedirilen yemler nereden geliyor diye sorabilirsiniz. Balık çiftliklerinde kullanılan yemin önemli bir kısmı Türkiye'deki şirketlerin farklı ülkelerdeki balık unu ve balık yağı üretim fabrikalarından gidiyor. Örneğin, Mauritania'ya giden endüstriyel balıkçılar büyük balık yetiştiriciliği şirketleriyle işbirliği içerisinde balık yemi üretimi de yapıyorlar. Türkiye’nin Peru’dan balık unu ve yağı ihracatı ise çok sınırlı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/3/0/1712479380977.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.61" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Çiftlik balıklarının tüketimindeki artışBu tür operasyonlar Batı Afrika kıyılarında son yıllarda çok yoğunlaştı ve birçok çevreci örgüt yayınladıkları <a fr-original-style="" href="https://www.greenpeace.org/static/planet4-international-stateless/2019/06/5cfb1014-a-waste-of-fish-exec-summary-en-.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporlarla</a> sık sık bu durumu gündeme getiriyor ve eleştiriyor. Eleştirilerinin odağında da beklenileceği gibi çiftlik balıkçılığının çok ciddi çevresel ve sosyal maliyetleri ile balık refahı açısından çok olumsuz etkileri var. Artan deniz kirliliği, parazitler ve hastalıklar denizlerin ekosistemlerinde ciddi tahribatlar yaratıyor. Afrika sularında avlanan balıkları artık Moritanyalılar, Senegalliler, Gambiyalılar tüketmiyor, buralarda yaşayan insanlar çok değerli bir gıda ve geçim kaynağından mahrum kalıyor. Buralardaki balıkların işlenmesiyle yapılan yemlerle beslenen çiftlik balıkları da kuzey yarımküredeki sofralarda arz-ı endam ediyor…&nbsp;Guanoyla başladık balık tüketimiyle bitiriyoruz. 19. yüzyıldan 21. yüzyıla uzanan hikayemizin odağında Peru vardı. Peru’dan Avrupa’ya, oradan Türkiye’ye, hatta Batı Afrika’ya uzanan bağlantılardan bahsettik. Küresel kapitalizm yüzyıllardır yeryüzünün farklı coğrafyalarını, halklarını ve canlılarını sıkı sıkıya atılmış ilmeklerle birbirine bağlıyor. Burada ilmeği atanlarla atılan iplikler arasında ezilenler arasında çok eşitsiz bir ilişki var. Kimileri az kimileri daha çok dünyada yaşayan tüm canlılar bu eşitsizliklerden muzdarip.&nbsp;

Zappa Zamanlar

Yiyecek balık bulmakta zorlanan, yiyeceklerini insanlara kaptıran deniz kuşlarının hayatta kalma şansı giderek azalıyor.

Yeryüzünün en değerli kakası nasıl tükendi?

Yurt içinde ve küresel piyasalarda merkez bankaları haftasının ardından, bu hafta veriler ve akış bakımından oldukça sakin bir hafta bizleri bekliyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın 500 baz puanlık sürpriz artışı; yurt dışında da Japonya'da 17 yıl sonra faiz artışına şahit olduk. Fed ise faizleri sabit tutarak 2024 yıl için 3 faiz indirimi beklentisini korumuştu.Bu hafta içeride önceki ayın nihai dış ticaret rakamları ön plana çıkarken TCMB, Para Politikası Kurulu (PPK) toplantı özeti ile geçen hafta duyurduğu faiz kararını detaylandıracak. Öte yandan bankacılık sektörünün toplulaştırılmış rakamları ve Hazine ve Maliye Bakanlığı "İç Borçlanma Stratejisi" raporu da piyasaların takibindeki gelişmeler arasında yer alıyor.Yurt dışında ise Paskalya nedeniyle piyasaları sakin bir hafta bekliyor. İngiltere ve ABD'den büyüme rakamları, yine ABD'den konut istatistikleri dikkat çeken veriler olarak karşımıza çıkıyor. Almanya'dan işsizlik ve GfK verisi ile Euro Bölgesi güven endeksleri ekranlara düşecek diğer verileri oluşturuyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şubat ayı nihai dış ticaret rakamları&nbsp;</h2>Haftanın son işlem gününde Türkiye İstatistik Kurumu, Şubat ayına ilişkin nihai dış ticaret verilerini açıklayacak. Dış Ticaret Bakanlığı tarafından, Mart başında açıklanan öncü verilerde ihracat %13,6 artışla 21 milyar 86 milyon dolar; ithalat ise %8,5 azalışla 28 milyar 87 milyon dolara geriledi. Şubat ayı ihracat rakamları Cumhuriyet tarihimizin en yüksek şubat ayı ihracat değeri olarak kayıtlara geçmişti.TÜİK, bugün 2023 yıl işgücü rakamlarını da açıklayacak. Perşembe günü ise yine TÜİK'ten işgücü maliyet istatistiklerini yayımlayacak.Her perşembe olduğu gibi bu hafta da Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) haftalık sektör verilerini, TCMB ise para ve banka istatistiklerini yayımlanacak. TCMB haftalık bülteninde yurt dışı yerleşiklerin hareketleri, rezervler, parasal veriler ve yurt içi yerleşiklerin döviz pozisyonu öncelikli olarak izlenecek. Yine Perşembe günü PPK toplantı özetini yayımlayacak olan TCMB, Genel Kurul toplantılarının Nisan ayı içinde yapılmasını teminen, Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı da düzenleyecek.Bu hafta, ASELSAN ve Petkim'in 2023 son çeyrek bilançoları da gelecek.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD'de borsalarında ralli sürecek mi?</h2>ABD Borsaları geçen hafta 2024 yılının en yüksek haftalık artışını yaşadı. S&amp;P 200 %2,3, Dow Jones %2, Nasdaq ise %2,9 prim yaparken piyasa uzmanları yaşanan yükselişlerin ardından bu hafta kâr satışları ile karşılaşılabileceğini ifade ediyor. Ancak bazı analistler teknoloji hisselerinin desteği ile yükselişin ay sonuna kadar devam edebileceği görüşünde. 2024 yılı ilk çeyreğinde sona gelinmesi nedeniyle fon yöneticilerinin portföylerini yeniden dengeleme hamlesinin piyasaları dalgalandırabileceği de tahminler arasında yer alıyor.Dakota Wealth'in Kıdemli Portföy Yöneticisi Robert Pavlik, Reuters'a verdiği demeçte, daha geniş çaplı rallinin "liderliğin o kadar yoğunlaşmadığı ve bir düzeltmeye duyarlı olmadığı anlamına geldiğini" söylüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD'den hangi veriler gelecek?</h2>Geçen hafta güvercin açıklamalarıyla dikkat çeken Fed'in, enflasyon göstergesi olarak yakından izlediği verilerden biri olan gıda ve enerji maliyetlerinin hariç tutulduğu çekirdek kişisel tüketim harcamaları fiyat endeksi bu hafta Cuma günü gelecek. Haftanın son işlem gününde Kutsal Cuma nedeniyle piyasalar kapalı olacak. Endeksin, bir önceki ay son bir yılın en büyük aylık artışını kaydetmesinin ardından Şubat ayında %0,3 yükselmesi bekleniyor.Geçen hafta Fed, ekonomik büyüme tahminlerini yukarı yönlü revize etmesine rağmen bu yıl için üç faiz indirimi öngörüsünü değiştirmedi ancak gevşemeye gitmeden önce enflasyonun yavaşladığına dair daha fazla kanıt istediğini de eklemişti. Ekonomik takvimde ayrıca yeni̇ konut satışları, dayanıklı tüketim malları siparişleri, revize edilmiş GSYİH verileri ve ilk işsizlik başvurularına dair haftalık rapor da yer alıyor.

EXANTE

Geçen hafta merkez bankalarının faiz kararlarının kasıp kavurduğu yoğun haftanın ardından Mart ayının son günlerinde piyasaları sakin bir hafta bekliyor. 

Mart ayına sakin veda

Birçok insan için, dini veya spiritüel pratikler zor zamanlarda bir güç ve rahatlama kaynağı olabilir. Evlerin ve toplulukların yok olduğu, yaşamların kaybedildiği afet sonrasında, geleneklere dönmek, bireylerin ve toplulukların kaos ortamında umut ve anlam bulmalarına yardımcı olabilir.Dünyanın birçok bölgesinde afetlerin ardından umutları güçlendiren bayramlar var. Türkiye’nin birçok yerini etkileyen depremde ise farklı din ve inanışlara sahip birçok insan yaşıyor. Bununla birlikte farklı dinler, inanışlar, bayramlar, özel günler, zor zamanlarda umut ve dayanışmada buluşuyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yahudi geleneklerinde sonbaharda kutlanan Sukkot bayramında, geçici barınaklar veya “sukkah”lar (yahudi yerel mimarisi) inşa edilir. Bir depremde evlerini kaybedenler için, bir sukkah inşa etmek, topluluk olarak bir araya gelmenin yanı sıra direnç ve umudun güçlü bir sembolü olarak hizmet edebilir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hindu geleneğinde, iyilik ile kötülük arasındaki zaferi ve ışığın karanlık üzerindeki galibiyetini kutlayan Diwali Festivali olarak da bilinen Işık Festivali, mum ve lambalar yakarak umut ve yenilenme sembolü olarak hizmet edebilir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hristiyan geleneğinde, ilkbaharda kutlanan Paskalya Bayramı, İsa’nın yeniden dirilişini anar ve umudun, yeni başlangıçların mesajını verir. Büyük bir travma sonrasında Paskalya için bir araya gelmenin de güçlü mesajları olabilir; çünkü en karanlık zamanlarda bile yenilenme ve yeni bir hayatın mümkün olduğunu hatırlatır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İslam dininde, dünya çapında milyonlarca Müslüman tarafından kutlanan, oruç ve ibadetin önemli bir ayı olan Ramazan, ihtiyaç sahiplerine yardım etmek için aynı zamanda bir fırsat olarak da görülür. Afet döneminde Ramazan ayı, dayanışma ve yardımlaşma ruhunu besleyen bir zaman olabilir. İftar yemekleri, bayram ziyaretleri ve diğer topluluk etkinlikleri, insanları bir araya getirerek birbirleriyle bağ kurmalarına yardımcı olabilir ve umut ve yenilenme duygusu sağlayabilir.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682057601942.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bianet’in <a fr-original-style="" href="https://bianet.org/bianet/azinliklar/277545-depremden-etkilenen-cocuklar-icin-bayram-etkinlikleri" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">derlediği</a>, bayramlar kapsamında yapılacak etkinlikleri de sizlerle paylaşmak isteriz:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eti Çocuk Tiyatrosu, 6 Şubat depremlerinin ardından bölgeden ayrılmak zorunda kalarak farklı şehirlerde yaşamını sürdüren 7 bini aşkın çocuğa oyun sergilemek için deprem bölgesinde gidiyor. 9 gün sürmesi planlanan turnede ücretsiz olarak sahnelenecek "Mutluluk Denince Akla" oyunu sahnelenecek.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Bilim Dalı'nın ev sahipliğinde gerçekleştirilecek etkinlikler kapsamında, Uçurtma Sanatçısı Zahit Mungan'ın deprem bölgesindeki Primer İmmün Yetmezliği olan çocuklarla buluştuğu uçurtma şenliği de yer alıyor. 26 Nisan'da dzüenlenecek etkinlikte çocuklar, uçurtmalar ve balonları gökyüzünde uçuracak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sağlık ve Eğitim Vakfı (SEV); deprem bölgesindeki koşulların iyileştirilmesini sağlamak, eğitim ve gelişimi desteklemek amacıyla "SEV Hediye Kitap Kampanyası"nı hayata geçirdi. Bugüne kadar afetten etkilenen illere yüzlerce kitap gönderen SEV, kampanya kapsamında uzmanlık alanları farklı yaş gruplarındaki çocuklar olan sivil toplum kuruluşları AÇEV ve TEGV ile iş birliği yaparak, bölgeye 10 binden fazla çocuk kitabı göndermeyi hedefliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AÇEV, deprem bölgesinde merkezden uzak ilçelerde ve köylerde yaşayan çocuklar, anne babalar ve kadınlara da gezici hizmet araçlarıyla ulaşmayı hedefliyor.İlk araç, 23 Nisan'dan itibaren Adıyaman'dan başlayarak deprem bölgesindekilere ulaşacak.Depremde evleriyle birlikte kişisel eşyalarını, eğitim malzemelerini ve oyuncaklarını da kaybeden çocuklar, merkezde toplu kullanım için erişecekleri malzemelerin yanı sıra kendilerine ait erken çocukluk gelişim setleriyle de destekleniyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fişekhane Uçurtma Festivali, 23 Nisan Çocuk Bayramı kapsamında Unicef yararına düzenleniyor. Saat 11.00 itibarı ile başlayacak etkinlikte çocuklar kendi uçurtmalarını tasarlayacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">'Renkli Hayaller Sahnesi' 23 Nisan'dan itibaren depremden etkilenen çocuklarla buluşacak. TOBB Türkiye Kreatif Endüstriler Meclisi, Netflix, Tiyatro Kooperatifi ve İhtiyaç Haritası iş birliğiyle hayata geçirilen 'Renkli Hayaller Sahnesi' projesi, depremden etkilenen çocukları farklı etkinliklerle buluşturacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mart ayının başından bu yana süren eğitimlerini ve hazırlıklarını tamamlayan İzmir Şehir Tiyatroları'nın afetzede çocuklara destek için kurduğu inisiyatif grubu, depremzede çocuklarla bir araya gelmeye başladı. İlk olarak Foça Özel Eğitim Merkezi Komutanlığı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi İZELMAN A.Ş Buca Sosyal Tesisleri'nde aileleriyle konaklayan çocuklarla bir araya gelen grup, çalışmalarını kentte yer alan diğer konaklama alanlarını ziyaret ederek sürdürecek.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Maraş'ta kurulan Kırmızı Çatı Çocuk Destek Merkezi "Oyun İyileştirir" diyerek çocuklarla buluşuyor. 23 Nisan'da açılacak Kırmızı Çatı Çocuk Destek Merkezi, çocukların keyifli zaman geçirmelerini, doğal afetle birlikte yaşadıkları travmaların etkisini bir nebze azaltmayı hedefliyor.</li></ul>

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Takuhi Tovmasyan:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.arasyayincilik.com/urun/sofraniz-sen-olsun-ninelerimin-mutfagindan-damagimda-aklimda-kalanlar/?v=ebe021079e5a" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sofranız şen olsun</a>&nbsp;(Mer şen seğanen)</h2>Trakya Ermenisi bir ailenin kızı olan Takuhi Tovmasyan, Paskalya haftası dünyaya geliyor ve onun gelişiyle beraber evde çifte bayram havası esiyor. Kendisi için İstanbul’un en kadim semti olan, Yedikule’de doğup büyüyor. Rumların çoğunlukta olduğu mahallede onlardan öğrendiği, Rumca büyükanne demek olan “yaya” diline yerleşiyor. Kocaman ve hep bir arada olan bir ailede yetişen Takuhi, bu kalabalığı çok seviyor. Geçmişten gelen alışkanlığıyla beraber en sevdiği şey çok kişilik yemek pişirmek. Hatta bundan o kadar keyif alıyor ki “2 kişilik yaptığım yemeklerin lezzeti dahi aynı olmaz” diye belirtiyor.Bütün ailenin bir arada yaşadığı 3 katlı evlerinin giriş katı isminin de kaynağı olan Takuhi yayasının evi. Anlattığı aile anılarından öğreniyoruz ki babaannesinin katının ne zili ne kapısı varmış, hep açıkmış. Sadece geceleri kapının arkasından sürgü çekilirmiş. O katta sadece küçük bir oda ve günün başlayıp bittiği kocaman bir mutfak varmış.Takuhi Tovmasyan’ın 2004 yılında çıkardığı Sofranız Şen Olsun: Ninelerimin mutfağından damağımda, aklımda kalanlar&nbsp;kitabıyla Tovmasyan ailesinin hikâyesini dinleme, eski İstanbul ve Trakya’ya retrospektif yapma şansı yakalıyoruz. Ailenin hem günlük yemeklerinin hem de kutlama sofraları menülerinin tariflerini hikâyeleriyle paylaşırken bir yandan da yapmayı ve yemeyi en sevdiği yemeklerin püf noktalarını bizimle paylaşıyor. Türkçe ve Ermenice yayımlanan kitapta kurulan sofraların ötesinde sadece bir ailenin değil, İstanbul’un anıları anlatılıyor.

Mahalle: Yeşilköy. Mahalleli ve yazı : Ece Manav. Fotoğraflar: Deniz Sabuncu.Yeşilköy’ün sınırları Çiroz diye bildiğimiz Çarşamba Pazarı’ndan başlar, Hava Harp Okulu’nda son bulur. Vardığımı Yeşilyurt trafik ışıklarını gördüğümde, Pelit Pastanesi’nin önünden geçtiğimde anlarım. Çarşısında hareket vardır ama geldiğim yerden daha sakin bir telaştır bu. Arabanın kontağıyla benim de kontağım kapanır. Evdeyim.&nbsp;İç içe geçmiş iki semt: Yeşilköy ve Yeşilyurt. Fiziken sınırları çizilmemiştir. Yeşilyurt buralı olmayan için bilinen bir isim değildir, bilen içinse; upuzun bir caddenin devamıdır aslında. Oturduğum caddede sırasıyla teyzem, az ileride ananem ve Fatoş halam, onların çaprazındaysa annem ve babamın ömürlük dostları Ziya ve Gamze oturur. Yaşam doğrum, varlığıma tanıklık etmiş insanlar, hep buradadır. Mahallenin benim için hatrı sayılır bir kısmı da annemin ve anneannemin Yeşilköy'ü aslında, aktarılmış ve birlikte yaşanılan o mahallecilik kültürü. Yeşilköy; burada doğmuş, büyümüş olan için aile ve yuva demektir, en belirleyici özelliği odur.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/10/4/1668093384299.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ece</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Geleni gitmeyen mahalle</h2>Yeşilköy’ün mahallelisi burada mahalleli olmayı sever. Geleni geçeni tanımak, bakkalın numaranı bilip telefonu isminle açması, balığının pişip eve gelmesi ve taze meyve gelen marketin sana haber vermesi olağan şüphelileridir Yeşilköy sokaklarının. Birbirini sever sayarsın, akşam da muhakkak eve bir selam götürürsün. Genel olarak yaş ortalaması yüksektir, geleni gitmemiştir. Mahallelisi karışıktır Yeşilköy’ün, sayfiye zamanlarından beri herkes bir arada yaşamaya alışmış.&nbsp;Paskalya zamanı ananeme çörekler gelirdi, bizden de aşureler giderdi komşulara. Böyle alışverişler eskisi kadar olmasa da hâlâ var. Bir de yaz başı Adalar’a günde 2 defa vapur seferi konur sahilden. Adalılar yazlıklarına uğurlanır.&nbsp;Bir güzelliği de İstanbul’un başına en çok gelen genişleme durumunun bu semte uğrayamıyor oluşu. Sınırları belli, ötesine gidilemediğinden yeni yapılanmalar gözlenmiyor. Hep kendi içinde devinen, yenilenen bir hâli var mahallenin.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668253694620.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Arabaları bile yeşil olan bir mahalle</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeşil bir köy, bir yurt</h2>Yeşilköy’ün her yanı apartman ve eski köşklerle, yani düşündüğünde binalarla dolu olsa da deniz, ferahlık sebebidir. Yeşilköy/Yeşilyurt isimleri de hakkını verir, sokakların çoğu bol ağaçlı ve çiçekli burada. Marmaray’a kadar Sirkeci-Halkalı, banliyö tren hattının durağı olarak şehre bağlıydı. Hatta Atatürk Havalimanı’na gelip İstanbul’a ilk ayak basanlar hemen Yeşilköy’le tanışırdı. Evin üzerinden iniş yapacak uçaklar geçerken telefondaysan karşındakine “Bir saniye uçak geçiyor” demen gerekirdi, düşün o kadar yakın. Yeşilköylüler için Atatürk Havalimanı’nın kapanması biraz hüzünlü oldu, bense 21 yaşımdan sonra Sabiha Gökçen yolunu öğrenmek zorunda kaldım.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668253746229.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Trafik saatini atlatmayı bekleyen mahallelinin öğle molası</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Trafik yoksa, merkeze 20 dakika</h2>Liseden itibaren yaşamım Taksim, Cihangir ve Teşvikiye ekseninde dönmeye başladı. Taksim - Yeşilköy dolmuşu candı o zamanlar (şimdi taleplerde azalma, fiyat artışı ve Marmaray'ın gelmesiyle tedavülden kalkmış), dolmuş sırasında yapılan sohbetler, yeni tanışıklıklar olurdu. Yine de “çok uzaaaak” der dururdum. Etrafıma da “Trafiksiz gerçekten 20 dakika sürüyor!” diye açıklardım. Şehir yaşantımın daha kolay olması gerektiği konusunda ısrarcı ve umutluydum. Şehir standartlarında A noktasından B noktasına ulaşmak için harcanan zaman ve enerjiye hâlâ biraz takığım, her birimizinkini çok değerli görüyorum çünkü.Gel gelelim büyümenin etkisi, bakılacak farklı pencerelerin var olduğu bilincinin oluşması bir de tüm yılı İstanbul’da geçirememenin getirdiği kısıtlı zaman bilinciyle mahallede geçirdiğim zaman bana git gide bana keyif vermeye başladı. Haziran - Ekim arası güneyde oluyorum, geziciyim. Ekimde dönüp şehre adapte olma hâli, yazı kapama ve kışı selamlama Yeşilköy’de üzerinde battaniye elinde boza ve leblebi tadında geçiyor. Hem senin hem de doğanın içinde mevsim ve renk geçişlerini gözlemleyebiliyorsun.Kendi varoluşum ve mesleğim sosyal olmayı çokça barındırıyor, burayı da onun dengesi olarak görüyorum. Günü bitirdiğimde, çok eğlendiğim bir gecenin ardından veya parçası olduğum işin keyifle sonu geldiğinde bilinmeyen çöplüğüme dönüyorum ve sıfırlanıyorum âdeta. Bu her gün daha kıymetli hâle gelmeye başladı, dönüştüğüm Ece’nin buraya kanı daha çok kaynıyor. Yeşilköy’ün tek başına büyük resme uzaktan baktırabilmek katkısı var bir de. Şehrin dışına çekilip meseleyi buradan, günlük dinamiklerimden aldığım ilhamla ama olayın dışarısında, âdeta yaratılan dünyayı kuşbakışı gözlemleyerek incelemeye alan açıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668240750306.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeşilköy köşkleri</h4><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnsanın kaç mahallesi olabilir?</h2>Anlatabildiğim ve aktarabildiğim yer mahalledir benim için, İstanbul’da ve başka şehirlerde de birkaç mahallem olduğunu hissediyorum. Hikâyeme ortaklık ediyorsa ve his dünyamda yeri varsa lokallik de beraberinde geliyor. Sadece uğramam oraya; giderim, vakit geçiririm, dokunurum, solurum ve insanını toplarım.Brüksel ve Berlin'deki deneyimlerimde buralara tek başıma, eğitim veya iş odaklı gitmem sebebiyle iki şehrin de hareketli kısımlarında bulundum/bulunuyorum. Hiç olmadığı kadar şehrin göbeğinde yaşıyorum, evimin hemen köşesindeki sık gittiğim mekânlarda sosyalleşiyorum. Tıpkı geçtiğimiz yıllarda Cihangir’de, Teşvikiye’de geçirdiğim zamanlar gibi. Şimdilerden örnek verirsem Berlin’de 1, İstanbulda’ysa 2 ayrı tarza ait yaşam alışkanlıklarım; biri şehirde olan, görünen, sosyal ve hızlı olan ben - diğeri de şehirle vedalaşıp ailesi, odası ve yeşille buluştuğunda kabuğuna çekilen Ece. Ayrıca çok kıymetli bir güzelliği var buranın, hayır demek biraz daha kolay: “Ya Yeşilköy’deyim bugün biraz zor olacak…”

Soli

Yeşilköy; burada doğmuş, büyümüş olan için aile ve yuva demektir.

Sakin bir telaşı var buranın

<a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1932/milliyet_1932_mart_/milliyet_1932_mart_26_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Selahattin, 26 Mart 1932</a>Ortalıkta bir kırmızı yumurta bolluğudur gidiyor. Malûm ya önümüz Paskalya. Eskiden Paskalya’nın gününü tayin ederken “Martın onbeşinden sonra giren ilk Arabî ayının bilmem kaçıncı haftasına tesadüf eden pazar günü” diye karışık bir şey söylerlerdi. Sonra bir inanç daha vardı: “Paskalya yumurtasının kabuğu yere düşmedikçe hava düzelmez.”Sokaklar kırmızı yumurta kabuklarıyla dolduğu halde iyi havaya bir türlü kavuşamadık. Siz buna ne dersiniz? Dikkat! Önümüzde sayılı bir fırtına daha var: Koz kavuran fırtınası! Allah vere koz yerine bizi kavurmasa!***Sirkeci istasyonundan trene binerken hiçbirimizin neşesi yerinde değildi. Güya Toprak Bayramı’nı kutlamaya gidiyorduk. Soğuk şimal rüzgarı donuk yağmur tanelerini camlara serpiştirirken köşemizde moraran ellerimizi ovuşturuyorduk. Arkadaşlardan biri “Bugün günlerden Nevruz” diye söylendi ve ilave etti: “Baharın müjdecisi.” Ben güya teselliye çalıştım. “Fena mı sünbülî hava.” “Evet, öyle.”Yeşilköy'de trenden indik. Halkalı Mektebi’nin otobüsleri bizi bekliyormuş. Şişman karınlı azametli bir otobüse yerleşmeye çalışıyorduk ki çisenti arttı.Yolda Ziraat Odası üyelerinden Ziya Bey geçtiğimiz yerler hakkında izahat veriyor: “Şu solumuzda görünen tümsek meşhur Rus abidesinin yıkıntısı.” İçimizden 93 cengine yetişenler yoksa da abidenin yıkıldığı günü hepimiz hatırlıyoruz.Az ileride uzaktan bir köy belirdi. “Safra Köy!” Sarsıntıdan zaten saframız kabarmıştı. Birisi atıldı: “Ne duruyoruz, hemen safraları atalım!”Ziraatçilerden bir zat anlatıyor: “Bu köy tilki yuvasıdır. Hah işte bir tanesi! Canım görmüyor musunuz?” İşaret ettiği tarafa baktık. Mini mini bir cisim adeta uçar gibi çimenler üzerinde koşuyordu. Arkadaşlardan birinin avcılık damarı kabardı. “Ah bir çifte olsa!” Ben büzüldüğüm köşeden başımı çıkardım. “Çifteyi bırak ama bu havada bir tek olsaydı daha çok işimize yarardı.”***Yeşil bir çam korusundan geçiyoruz. Bu korunun az ilerisi Halkalı Mektebi. Nihayet mektep binası da göründü. Saate baktım, Yeşilköy’den Halkalı’ya tamam 22 dakikada gelmişiz. Davetlileri kapıdan karşılayan mektebin kıymetli müdürü Tevfik Dündar, Ziraat Odası Reisi Lütfi Arif, Orman Mektebi Rektörü Mazhar, Müderris Tevfik Âli Beyler önümüze düşerek bizi sıcacık bir odaya götürdüler.Toprak Bayramı’nı her tarafı kapalı bir oda içinde, gürül gürül yanan bir sobaya bakarak kutlamak oldukça hüzünlü geldi bana amma ne yaparsınız!Mektep Müdürü; “Ah, bugün alemde hava güzel olmalıydı da size her tarafı gezdirmeliydim!”Toprak Bayramı günü başka ne konuşulur, tabi söz hep çiftçiliğe dair. “Avrupa’daki ziraat mektepleri en iyi topraklar üzerinde kurulduğu halde bizim Halkalı’yı içeriğinde %90 kireç bulunan bu kısır toprakta kurmuşlar.” Bakış açısı şuymuş: İyi toprakta herkes çalışır. Marifet böyle çorak toprakları ihya etmektedir. Halkalı’nın ilk hocaları pek müşkül şartlar içinde geceli gündüzlü çalışarak bugünkü tesisatın ilk tohumunu atmışlar.Bir ziraatçi atıldı: “Bu arazi hatırımda kaldığına göre mabeyincilerden birine mensup bir zatın malı imiş. İstanbul’un bunca zengin toprakları dururken mektebin Halkalı’da kurulmasında biraz da bu nüfuzlu zatın tesiri olmuş derler.”Ziraat odasından sevimli bir kişi bağcılığa dair tatlı bir bahis açtı. Çok eski bir bağcı olan akrabasından seksenlik bir zat bağdaki yanaşmalara kızdığı zaman şöyle çıkışırmış: “Zati ne olacak? Bağcılığın piri eşektir. Hayır mı gelir sizden!” Ziya Bey merak edip sormuş: “Bağcılığın piri neden eşek oluyor?”Tecrübeli ihtiyar şu hurafeyi anlatmış: “Vaktiyle bağ budamasının ne olduğunu bilen yokmuş. Budanmadık bağ da üzüm vermediği için tabii asma kütükleri sadece boy büyütürlermiş. Günün birinde aç bir eşek bağa girip kütüklerin uçlarını birer birer kopararak yemiş. Mevsimi gelince her kütüğün altında salkım salkım üzümler peyda olunca köylüler şaşırmış. “Bağcılığın piri eşektir” sözü işte o zamandan kalmış.”Aynı kişi İtalya’da yetişen bir tür üzümü ballandıra ballandıra methediyordu: “Adına ‘Kıral’ diyorlar. Ben resimlerini gördüm de hayret içinde kaldım. Her salkım tamam 35 okka geliyor. Parça parça makasla kesip satıyorlar.” Ziraatçilerden biri atıldı: “Diyarbekir karpuzu gibi desenize!” Öteki zat devam ediyor: “Dallar bu ağırlık altında kırılmasın diye kütükleri mancınıkla havaya kaldırıyorlarmış.” Bu tarifte mübalağa çeşnisi sezen biri güldü: “Amma yaptın ha! Mamafih hakkın da var. Malûm ya bugün Nevruz.“Sofra, Toprak Bayramı şerefine köknar dalları, çam filizleri, kurutulmuş buğday başaklarıyla süslenmişti. Mektep Müdürü kadehi elinde ayağa kalkarak hazır bulunanları Toprak Bayramı şerefine mektep toprağı mahsulü şaraptan bir yudum içmeye davet etti. Sağımda oturan bir kişinin kadehi sadece dudaklarına dokundurarak çekmesi Vali Bey’in dikkatini çekmişti. Sofranın başından iltifat etti: “İçmiyorsunuz ya?” “İçiyorum efendim.” Fakat bu sefer de aynı hareketle kadeh dudaklarına kadar gitmişken tekrar geri döndü. Bu sefer de ben dayanamadım. “Beyefendi galiba Yeşil Hilal’densiniz?” “Hayır.” “Şaraba iltifat etmediniz de?” “İçki kullanmam.” “Şu halde Yeşil Hilal’in üyesinden sayılırsınız.” Güldü. “Evet, kendini Yeşil Hilalci göstermeyen fahri bir üye diyebilirsiniz.”Sofradan kalktıktan sonra bahçenin ıslak topraklarında bir müddet dolaştık. Yağmur, hiç durmadan yağıyordu. Matbaaya döndüğüm zaman arkadaşlar sordular: “Toprak Bayramı nasıl geçti?” Ayağımın altında biriken çamurları gösterdim. “Bu sene pek çamurlu.”<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">* Mehmet Selahattin Güngör’ün yazılarındaki bazı kelimelerin yerine, okumayı kolaylaştırmak için günümüzdeki karşılıkları yazıldı. Selahattin’in tüm ifadelerine katılmasak da anlamı ve anlatımı bozacak ya da değiştirecek herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dönemin anlam dünyasına sadık kalındı. ‘İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk’un amaçlarından biri de, yazara hak ettiği değeri vererek İstanbul’un geçmişine dair zengin bilgiler içeren bu yazıları gün yüzüne çıkarmak.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

“Paskalya yumurtasının kabukları yere düşmedikçe hava düzelmez” derler. Baharın müjdecisi - Hemen safraları atalım - Bağcılığın piri eşektir - Bir salkım üzüm 35 okka - Toprak Bayramı bu sene pek çamurlu

Toprak Bayramı’nı nasıl geçirdik?

Çocukluğum Kurtuluş’ta geçti, oraya artık Tatavla denmiyordu, eski Tatavla yıllarını annem anlatırdı. Rumların çok olduğu o yılların Karnaval şenlikleri dillere destanmış. Benim çocukluk yıllarımda onlarınki kadar olmasa da yine epey Rum vardı. Öyle ki şenlikli Karnavalları ben de bilirim. İnsanlar ilginç kılıklara girerek, güle oynaya, çala söyleye, sokaklardan geçerlerdi. Arabaya yüklenmiş laternayla geçtiklerini bile bilirim valla. Karnaval, Paskalya ile son bulacak büyük orucun başlangıcıdır. Son bir kez insanlar yer içer, eğlenir, sonra da nefsini terbiye etme çabasına girer. Büyük oruç birkaç şekilde tutulur. Ya Ramazan’daki iftara kadar olduğu gibi hiçbir şey yiyip içmez, saati geldiğinde de hayvansal hiçbir şey yememek şartıyla orucunu bozar (Bu şekil biraz nefsi zorlar ve pek büyük inanç ve direnç gerektirir) ya da yedi hafta boyunca süt yumurta peynir dahil, bütün hayvansal besinleri keser. Her ikisi de geçerlidir. Belki de geçmiş zaman kullanmalıydım zira günümüzde artık pek az kişi dinî kurallara ve ritüellere uymakta.Gelelim asıl konuya, yani o büyük oruç öncesindeki eğlence için seçilen, son yıllarda dillere pelesenk olmuş, son moda ve de uydurma Baklahorani kelimesi meselesine. Kullanılan kelimenin kesinlikle hiçbir anlamı yoktur. Ayrıca sanıldığı gibi Rumca bile değildir. O malum dönemin Ermenicesi ‘Pagyal Horan’dır. Yani; örtülmüş mihrap. Çünkü kilise mihraplarına perde çekilir ve oruç bitene kadar düğün yapılmaz. Aslında bu son eğlence döneminin Rumcası ‘Apukreas’dır ve etten çıkma anlamına gelir. Tüm dünyanın bildiği Carnevale (karnaval) kelimesi de Latincedir ve ete veda demektir.(carne:et – vale:veda) Daha önceki yazılarımdan birinde ‘kreas’ kelimesini, ‘kriya’ sandığımdan -çünkü öyle telaffuz ediliyordu- soğuktan çıkma diye çevirmiştim. Sonradan, teoloji okumuş ve birkaç dil bilen çok genç kaybettiğimiz, Ruhani Meclis Başkanı, rahmetli Peder Tatul Anuşyan’a sorduğumda anladım yanıldığımı ve aslının ‘kriya’ yani soğuk değil, ‘kreas’ yani et olduğunu ondan öğrendim.Carnevale kelimesi Türkçeye uydurularak ‘karnaval’ haline gelmiştir. İkinci hecedeki ‘e’ harfi niye ‘a’ olmuş, bilinmez… Eski dönemin Ermenileri tarafından ‘apukurya’ şeklinde yanlış telaffuz edilen ve öyle yerleşen ‘apukrea’ kelimesi ise nasıl olmuşsa, zamanla unutulup kullanılmaz hale gelmiştir. Benim rahmetli babaannem Mudanyalıydı ve Rumlarla büyümüştü. Rumcayı Ermeniceden daha iyi bilirdi. O ‘apukrea’yı kendince dejenere ettiği ‘apukurya’ şeklinde kullanır, hatta komik bulduğu kılıklar için “Apukurya muçinası” (maskarası) gibi bir benzetme yapardı. Yine eski dönemin Ermenileri tarafından Ermenice olduğu halde yanlış telaffuz edilen ‘pagyal horan’ ise hiçbir anlamı olmayan ‘baklahoran’ haline gelmiştir. Günümüzde bu garip ve anlamsız kelime, arkasına ‘i’ harfi eklenerek Rumcaymış gibi algılanmakta. Akıl sır erecek şey değil.Ben yıllardır ısrarla bu konuda yazıp duruyorum para etmiyor. Tanıdığım kimi Rum dostlar, o dönemde bakla yendiği için bu ismin kullanıldığını bile iddia ettiler. Sanki eskiden bu mevsimde bakla varmış gibi! Kimi de aslının ‘bakla hûrani’den geldiğini bile söyledi ki internette biraz bakındığınızda o da çıkıyor. Bakla ve hûrani..? Daha neler… Merak eden bakıversin Arapçada veya Farsçada böyle bir kelime var mı diye… Yok, vallahi yok! Ben biraz meraklıyım kelimelerin kökenini, dillerin birbirinden etkilenmesini araştırmaya, övünmek gibi olmasın birkaç dil de bilirim.&nbsp;İnanın bana ‘baklahorani’ kelimesi külliyen uydurmadır. Bu kadar takıntılı bir şekilde kurcalayıp durduğumu gören günümüz gençleri -ki alınmasınlar ama ‘çoğunun’ her türlü bilgisinin yüzeysel olduğunu düşünüyorum- “Aman boşver madem herkes öyle diyor, varsın öyle olsun” diyorlar. İyi de, öyle mi olmalı yani?Bu yazıyı okuyanların sormak isteyecekleri birkaç soruyu tahmin ederek diyorum ki bu ders verici tavrın nedeni emekli bir öğretmen oluşum olabilir. “Rumlar böyle bir hatayı neden yapıyorlar?” sorusunun cevabı ise şöyle olmalı; bu şehirde kaç Rum kaldı ki ve o kalanlar ne kadar Rumca biliyorlar ki…“Sana mı kalmış bu hatayı düzeltmek?”, Cevap: “Ama biri düzeltmeli değil mi?” “Madem para etmiyor, neden yazıp duruyorsun?” Birkaç cevap: “Ya bu kez tutarsa?” “Söz uçar, yazı kalır.” “Kim bilir belki bir gün…”<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/bercuhiberberyan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bercuhi Berberyan</a>

Not: Bu fotoğraf Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu'ndan alınmıştır.

Pagyal Horan, Baklahoran’a dönüşüp Rumcaya karıştı

(Paskalya sonrası karışık seyir)

5 Nisan 2021 Enerji Bülteni

İtalyan güneşi altında geçen filmler genelde ruhumuza iyi gelen, bize umut veren yaz filmleri olur. Fakat Piero Messina'nın güneşli bahar günlerinde Sicilya'da geçen, ilk uzun metrajlı filmi The Wait / L'attesa tüm aydınlığa rağmen yasın ağırlığının hissedildiği bir kilisede, göz yaşlarıyla başlıyor. Juliette Binoche,&nbsp;oğlunun yasını tutan bir anne olan Anna'yı canlandırıyor filmde. Cenazenin ardından çalan telefonun diğer ucunda, oğlunun ölümünden bihaber, Paskalya'da Sicilya'ya gelecek olan Fransız kız arkadaşı Jeanne'ı bulunca, gerçeği ondan gizlemeyi seçiyor Anna. Genç kadın geliyor; bekleyiş başlıyor. Jeanne, her geçen gün sinir bozucu bir hâl alan bekleyişi, erkek arkadaşının annesiyle tanışıyor olmanın çekingenliğiyle birleşince ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememeye başlıyor. Çaresiz hissediyor. Anna ise, kendi cehenneminden koparıp kendisini, Jeanne'ın arafında huzur buluyor, sabah çalan bir alarmı erteler gibi...Yer yer tekrarlara düşmesine, çoğunlukla ağır ve depresif bir tonda ilerlemesine rağmen The Wait, özellikle&nbsp;Juliette Binoche'un gerçek ve yalan arasındaki git-gelleri taşıyan mimikleri ve iki dilli performansı sayesinde, bilinmez bekleyişlerin ve kişisel arafların hissini, boğaz düğümlerini ve kalp sıkıştırmalarını çok iyi yansıtıyor.★★★½

Paskalya ile ilgili hikayeler