<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; İspanya, İrlanda, Malta ve Slovenya'nın Filistin devletini tanımak konusunda anlaştıklarını duyurmasına Tel Aviv'den tepki geldi. &nbsp;İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz, bunun, komşular arasındaki çatışmanın müzakere yoluyla çözülmesi şansını azaltacak bir "terörizm ödülü" teşkil ettiğini öne sürdü.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden:&nbsp;İspanya Pazar günü yaptığı açıklamada, Ortadoğu barışı adına İrlanda, Malta ve Slovenya ile birlikte Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde, Filistinliler tarafından ilan edilen devleti tanımaya yönelik ilk adımları atma konusunda anlaştıklarını duyurdu. </li></ul>

Spektrum

Küresel iş dünyası liderleri Hamas-İsrail savaşının daha geniş bir belirsizliğe dönüşerek ekonomik büyümeyi tehdit edebileceği konusunda uyarıyor. Temmuz ayında Oxford Economics tarafından yapılan ankete katılan şirketlerin %36'sı, önümüzdeki iki yıl içinde küresel ekonomiye yönelik en büyük risk olarak finansal krizleri, enflasyonu ve ticari gerilimleri geride bırakarak jeopolitik gerilimleri göstermişti. Şimdi, Ernst &amp; Young, İsrail-Hamas çatışmasının küresel ekonomiye 2 trilyon dolara mal olabileceğini bildiriyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">BlackRock CEO'su&nbsp;Larry Fink, geçtiğimiz hafta Salı günü yaptığı açıklamada; sorunlar çözülmediği takdirde, muhtemelen küresel çapta terör, güvensizlik, korku ve umutsuzluğun artacağını söyledi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">JPMorgan CEO'su Jamie Dimon, İsrail - Hamas savaşının Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ile bir araya gelmesinin "oldukça korkutucu ve öngörülemez"&nbsp;olduğuna işaret etti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">IMF Başkanı Kristalina Georgieva, Orta Doğu'ya yönelik turizmin ve tedarik zincirindeki mallara ilişkin sigorta primlerinin olumsuz etkileneceğini vurguladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Economist Intelligence Unit'in Orta Doğu ve Afrika Bölge Direktörü Pat Thaker, savaşın daha geniş bir bölgeye yayılması durumunda risk altında olan Süveyş Kanalı, Hürmüz Boğazı gibi ana ticaret arterlerinin kapatılmasının enerji ve tedarik zincirlerinde büyük aksaklıklara yol açabileceğini belirtti.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail</h2>İsrail'de 300 kıdemli ekonomistten oluşan bir grup, geçtiğimiz hafta Başbakan Binyamin Netanyahu ve Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'e yazdıkları mektupta, devlet fonlarını zorunlu olmayan kalemlerden çekerek Hamas ile savaşın yol açtığı zarar, mağdurlara yardım ve ekonominin restorasyonuyla ilgili alanlara aktarması çağrısında bulundu.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mektupta; Netanyahu ve Smotrich'in 2023 bütçesini gözden geçirmeleri ve gerekli olmayan tüm bütçe kalemlerini iptal etmeleri gerektiği belirtildi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Söz konusu ekonomistlerin arasında eski İsrail Merkez Bankası Başkanı Jacob Frenkel ve Netanyahu'nun eski danışmanı Eugene Kandel de bulunuyor.</li></ul>Hamas'a karşı yürütülen saldırılar 488 milyar dolarlık ekonomide şok etkisi yaratarak binlerce işletmeyi sekteye uğrattı, kamu maliyesini zorladı ve tüm sektörleri krize sürükledi. Calcalist'in Pazar günü Maliye Bakanlığı'nın rakamlarına dayanarak yaptığı hesaplamaya göre, İsrail'in Gazze Şeridi'nde Hamas'la yürüttüğü savaşın maliyeti 51 milyar dolar civarında olacak.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Orta Doğu</h2>Savaş Mısır, Ürdün ve Lübnan'ın turizme bağımlı, kırılgan ekonomilerini tehdit ediyor ve zararın Orta Doğu'ya yayılacağı endişelerini tetikliyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Turizmin gayrisafi yurtiçi hasılanın %10'unu oluşturduğu Ürdün'de&nbsp;bir tur operatörü savaşın bir dizi iptalleri tetiklediğini söyledi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mısır'da ise Gazze sınırındaki pek çok turizm rezervasyonu iptal edildi. Goldman Sachs'ın bölge ekonomisti Farouk Soussa, "Bunun Mısır'a sadece bu mali yılda milyarlarca dolarlık turizm geliri kaybına mal olabileceğini düşünüyoruz" dedi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kriz, Lübnan tarafına ise çoktan yayıldı. Turizm Bakanı Walid Nassar, zaten derin bir kriz içinde olan Lübnan'ın GSYH'sinin yaklaşık %40'ının turizme dayandığını ve şimdi daha da kötüleşen bir ekonomik durumla karşı karşıya olduklarını söyledi.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Avrupa</h2>Goldman Sachs, devam eden savaşın AB ekonomilerinde ve Birleşik Krallık'ta daha düşük bölgesel ticaret, daha sıkı finansal koşullar, daha yüksek enerji fiyatları ve daha düşük tüketici güvenine yol açabileceğini söyledi.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Goldman Sachs Avrupa Analisti Katya Vashkinskaya, gerginliklerin Avrupa ekonomisine yayılabileceği en önemli ve etkili kanalın petrol piyasaları olduğunu söyledi. Mevcut çatışmanın patlak vermesinden bu yana emtia piyasalarında volatilite yükseldi ve Brent petrol %9, Avrupa doğal gaz fiyatları %34 artış gösterdi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İngiltere Merkez Bankası Başkanı Andrew Bailey, çatışmanın enerji piyasaları üzerindeki zincirleme etkilerinin merkez bankasının enflasyonu dizginleme çabaları için potansiyel bir risk oluşturduğunu söyledi.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD</h2>EY Başekonomisti Gregory Daco, savaşın İran ve ABD'nin doğrudan müdahalesine kadar genişlemesi halinde, petrolün varil fiyatının 150 doların üzerine çıkması ve tüketiciler ile işletmelerin yüksek fiyatlarla mücadele ederken ekonomik faaliyetlerin yavaşlaması gibi sonuçlarla karşılaşabileceğini belirtti.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Daco, böyle bir sonucun ABD ekonomisindeki büyümeyi yıllık dönemde %1,2 oranında azaltabileceğini ve bunun da 500 milyar dolarlık üretim kaybına denk geleceğini söyledi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD enflasyon ve faiz oranlarında tarihî artışla mücadele ederken, ekonomik kırılganlığın ülkeyi savaşın tetikleyeceği bir resesyon riskiyle karşı karşıya bıraktığını da ekledi.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak</h2>Bazı analistler İsrail-Hamas çatışmasının küresel ekonomiye minimal zarar vereceğini öngörse de, riskler konusunda tetikte olunması gerekliliği üzerine bir fikir birliği mevcut. Bölgenin belirsizliklerle dolu olmaya devam ettiği ise her daim göz önünde bulunduruluyor.

Aposto Gündem

Jeopolitik gerilimler üçüncü partileri nasıl etkiliyor?

Savaşın maliyeti: 2 trilyon dolar

• Suudi Arabistan, "terörizm" gibi birden fazla suç işlediği belirtilen 81 kişinin idam edildiğini duyurdu. İdam edilenlerin bir kısmının IŞİD ve El Kaide üyesi, bir kısmının ise Yemen'deki Husiler grubundan olduğu bildirildi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne olmuştu?&nbsp;Suudi Arabistan'da geçtiğimiz yıl toplam 69 kişi idam edilmişti.</li></ul>

• Eski FBI terörle mücadele çalışanı Ali Soufan, <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/opinions/2021/09/06/terrorism-new-phase-ali-soufan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Washington Post</a> gazetesindeki The terrorism threat is entering a new, more dangerous phase&nbsp;başlıklı yazısında El Kaide ile Taliban'ın iç içe geçmişliğinin yanı sıra Afganistan'daki IŞİD-K gibi başka terör örgütlerinin varlığı sebebiyle ülkenin terörizm merkezi olmanın eşiğine geldiğini öne sürdü. Soufan, İslamcı örgütlerin sosyal medyada izi sürdüğünde Güneydoğu Asya ve Suriye'den grupların Afganistan'daki örgütlere katıldığını tespit ettiğini belirtti. Soufan, Rusya ve Çin'den gelecek güvenlik tehditlerine odaklanmak isteyen ABD'nin Afganistan'dan çıkışının hedeflerine ters şekilde bu iki ülkeyi güçlendiren bir "trajedi" olduğunu, ABD'nin bölgeyle merkezinde askerî güç olmayan bir angajman kurması ve bölgedeki etkisini devam ettirmesi gerektiğini ifade etti.

Çin'in Hong Kong Özel İdari Bölgesi'nde yayın yapan demokrasi yanlısı Apple Daily gazetesinin editörü ve 4 yöneticisi, 30 Haziran 2020 tarihli Hong Kong ulusal güvenlik yasasına dayanarak, "dış güçlerle gizli anlaşma yapmak" suçlamasıyla gözaltına alındı. Apple Daily, internet yayınını 23 Haziran gecesi itibariyle sonlandıracak ve son basılı nüshasını da 24 Haziran günü yayımlayacak.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gazete binasına yapılan baskın operasyonunda 200’den fazla polis memuru görev aldı. Arama ve gözaltılar, geçen yıl Çin yasama organı tarafından tek taraflı olarak kabul edilen milli güvenlik yasasının etkilerini göstermesi açısından önemli. Geçen yıl da yasa yürürlüğe girdikten iki ay sonra Hong Kong polisi muhalif Apple Daily'e, kardeş şirketi Next Digital'e ve bir restorana baskın düzenlemişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çin-Hong Kong ilişkileri: 1997 yılında Birleşik Krallık kontrolünün bitmesiyle Hong Kong için özel bir anlaşma yapılmıştı. Temel Yasa adı verilen bir anayasayla, özellikle iç işlerinde Çin’den bağımsız hareket edebilmesi, “tek ülke, iki sistem” prensibi adı altında sağlanmıştı. Bu doğrultuda Hong Kong’da yerel bir yasama meclisi de kurulmuştu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Milli güvenlik yasası:&nbsp;Geçen yıl yürürlüğe giren yasa, Hong Kong vatandaşlarının ve uluslararası kamuoyunun tepkisini çekmişti. Uluslararası Af Örgütü’ne göre Çin otoriteleri, Hong Kong yerel yasama meclisini etkisiz hale getirerek yasayı yürürlüğe soktu ve yasanın 66 maddelik içeriği, yürürlüğe girene kadar gizli kaldı. Bu da şeffaflık ve hesap verebilirlik prensiplerinin bulunmadığı bir sürece işaret ediyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yasaya göre hükümeti devirme/otoritesini sarsma, terörizm ve dış güçlerle iş birliği halinde yapılan her türlü davranış ulusal güvenliği tehdit etmekten ötürü suç olarak tanımlanıyor. Yasa ayrıca yargının kapsayabileceği potansiyel suçluları Hong Kong vatandaşlarının ötesine gidecek şekilde esnetiyor ve Uluslararası Af Örgütü’nün ifadesiyle, “vatandaşlığına bakılmaksızın herhangi biri” bu yasaya bağlı olarak yargılanabilir görünüyor. Eleştirilere göre, yasa Çin’e Hong Kong üstünde şimdiye kadar sahip olamadığı etki alanını <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/world-asia-china-52765838" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaratıyor</a>. Nitekim, Apple Daily gazetesi baskını ve kapatılmasında, yasanın bu zemininin kullanıldığını net bir şekilde görülüyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Suçlamalara dair:&nbsp;Baskınla ilgili konuşan Hong Kong Ulusal Güvenlik Departmanı Müfettişi Li Kwai-wah, Apple Daily'nin yayımladığı 30'dan fazla makalenin, yabancı ülkelerle iş birliği yaparak Çin ve Hong Kong'a yaptırım uygulama amaçlı bir komploda "önemli rol" oynadığına dair güçlü kanıtlar içerdiğini söyledi. Hong Kong Güvenlik Bakanı John Lee ise, polis operasyonunun, gazetecilik çalışmalarının ulusal güvenliği tehlikeye atmak için bir araç olarak kullanılmasına yönelik olduğunu ifade etti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Baskına karşı tepkiler: Bir Apple Daily okurunun “hükümeti kontrol etmek için var olan bir medya kuruluşu daha yok oldu” <a fr-original-style="" href="https://en.appledaily.com/apple-daily-s-loyal-readers-vow-to-try-to-save-hong-kong-s-no-1-pro-democracy-paper/IQ3M2KMUZJD5RPUZ6ZELLNF5JQ" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifadesi</a> aslında her şeyi özetliyor. Daha önce Hong Kong’da bir medya kuruluşu siyasi baskıdan bu derecede etkilenmediği için olay yankı uyanırdı ve olay uluslararası medyada da yer aldı. Hong Kong Gazetecileri Birliği açıklamasına göre, yeni yasanın kullanım şekli, şehirde özgürlüklerin geldiği durum konusunda endişe verici. Uluslararası Basın Kurumu’na <a fr-original-style="" href="https://ipi.media/hong-kongs-apple-daily-forced-to-close/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göre</a> ise gazetenin kapatılması, Çin hükümetinin uyguladığı “acımasız baskının" bir kanıtı niteliğinde. Hem uluslararası kuruluşlar hem de farklı devletlerin tepkileri, Çin hükümetinin bir kez daha otoriter baskısıyla gündeme geldiğini gösteriyor.</li></ul>

terörizm ile ilgili hikayeler