Uzmanlar, Libya’nın Derna şehrinde binlerce kişinin ölümüne yol açan fırtınayı daha da olası hâle getirenin iklim değişikliği olduğunu düşündüklerini paylaştılar. Dünya Hava Değerlendirme Grubu’ndaki iklim bilimcileri, sera gazlarının insan kaynaklı salımının bir sonucu olarak %50’ye kadar daha fazla yağış aldığını buldular. &nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden:&nbsp;Bölgede yıllarca süren çatışmalar, insanların sel felaketlerine karşı savunmasızlığını artırdı ve WWA raporuna göre aşırı hava koşullarını tam ölçekli bir insani felakete dönüştürdü. Bilim insanları, iklim değişikliğinin getirdiği 1,1°C’lik sıcaklık artışı öncesine göre böyle bir fırtınanın ne derecede daha olası hâle geldiğini değerlendirmek için bilgisayar simülasyonları kullandılar. Ancak özellikle Libya’da veri eksikliği nedeniyle bulgularında önemli belirsizlikler olduğunu belirttiler.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Detaylar:&nbsp;Kuzey Libya’daki hava olayı çok daha istisnaiydi ve böyle bir yoğunlukta bir fırtınanın Kuzey Libya’ya vurmasının 300-600 yılda bir beklendiğini gösterdi. Storm Daniel, Akdeniz üzerinde yavaşça hareket ettiğinde, eylül ayı ortalamasının 2-3 derece üzerindeki deniz sıcaklıklarından ek enerji aldığını açıkladılar.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Teknik detaylar:&nbsp;Atmosferdeki Ek Isınma Dünyayı Nasıl Etkiler? başlıklı çalışma, güçlü rüzgârların destek aldığı ve havanın daha fazla nem taşıyabildiği açıklandı. Libya’nın kuzey sahiline çarptığında, sadece 24 saat içinde Derna’ya tahmini 400 mm yağmur bıraktığı gözlemlendi. NASA’nın Yeryüzü Gözlemi’ne göre, şehirdeki eylül ayı ortalaması sadece 1.5 mm.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sonuç olarak:&nbsp;Bilim insanları, yoğun hava koşullarının savunmasız bir nüfusla birleşerek felaket sonuçlar doğurabileceğini gösteriyor. Öte yandan, buradaki bilgileri bazı hava istasyonu verilerine sahip oldukları bilgilerin Yunanistan üzerinden alındığı için matematiksel veri eksikliği olmakla birlikte, iklim değişikliğinin önemli bir rol oynadığından eminler çünkü daha yüksek sıcaklıkların daha yoğun yağışlara yol açtığına dair güçlü kanıtlar var ve diğer çalışmalar, iklim değişikliğinin Daniel Fırtınası gibi hava sistemlerinin yoğunluğunu arttırdığını gösteriyor.</li></ul>

Angst

Daha yüksek sıcaklıkların daha yoğun yağışlara yol açıyor. 

Libya’daki sellerde iklim değişikliği büyük rol oynadı

Atmosferdeki gazların oranları yeryüzünün ortalama sıcaklığını belirleyen en önemli faktördür. Bu gazların hiçbiri olmasa gezegenimizin ortalama yüzey sıcaklığı -18 derece olurdu. Buzul Çağının ortasında atmosferdeki karbondioksit oranı milyonda 180 (ppm) ve ortalama sıcaklık da bugünkünden 6 derece daha düşüktü. Buzul Çağının sonunda karbondioksit oranı 280 ppm’e yükseldi, sıcaklık ise Sanayi Devrimi öncesi ortalamasına ulaştı. Yani insanlığın tarıma başlayıp geliştiği binlerce yıl boyunca sıcaklık aşağı yukarı sabit, karbondioksit seviyesi de 280 ppm civarındaydı. Sonra kömür yakarak hayatımızı çok daha kolaylaştıracağımızı düşündüğümüz için hızla fosil yakıtlar dediğimiz kömür, petrol ve doğal gaz yakarak atmosfere fazladan karbondioksit salmaya başladık.Atmosfere saldığımız bu fazla karbondioksitin bir kısmını doğa gene de emerek atmosferden uzaklaştırdı ama biz işi abarttığımızda doğa da atmosferi temizlemekte yetersiz kalmaya başladı. Bu nokta yaklaşık 1970’lerin başına denk geliyor. O günden bu güne de atmosferi hızla ısıtıyoruz. Şimdi kabaca şöyle bir hesap yapalım: 180 ppm ile 280 ppm arasındaki değişim Buzul Çağı iklimi ile 1900’lerin başındaki iklim arasındaki farkı yaratıyorsa, “380 ppm seviyesine geldiğimizde de sıcaklık yaklaşık 6℃ artmış olacaktır” diye düşünebiliriz. Doğanın atmosferden bizim yaydığımız karbondioksiti temizleyebilme yetisini aştığımız anda artık başımızı belaya soktuğumuzu kesinlikle biliyoruz. Bilemediğimiz bu sorunun büyüklüğünün ne boyutta olacağı. Bugün atmosferdeki karbondioksit oranı 425 ppm civarında ve her geçen sene 2 - 3 ppm artıyor. Başımıza büyük bir felaket gelmediği müddetçe de biz doğayı itelemeye devam ediyoruz.Atmosferdeki karbondioksit oranı yaklaşık 350 ppm seviyesini aştıktan sonra artık hepimiz tehlikedeyiz.Bilim insanları bu tehlikenin farkında olduklarından insanları sürekli uyarmaya çalışıyorlar. Bu seviye 450 ppm’i aşacak olursa büyük felaketler üst üste yaşanmaya başlayacak. Böyle gidersek 450 ppm seviyesini aşmamıza da 10 seneden az bir zaman kaldı, o nedenle yaşantımızı hemen değiştirmek zorundayız, 2030 veya 2040 değil, hemen.“Yaşantımızı hemen değiştirmek” ne anlama geliyor?&nbsp;Bireysel açıdan baktığımızda hepimizin belirli bir bütçesi var. Bu bütçenin belirli bir kısmı beslenmeye, bir kısmı barınmaya, bir kısmı ısınmaya, bir kısmı da satın aldıklarımıza gidiyor. İşte bu dengenin hızla değişmesi gerekiyor. İçinde yaşadığımız ekonomik düzenin getirdiği bu denge bizi sürekli olarak belirli bir yaşam biçimine yöneltiyor ve işte o yaşam biçimi atmosferdeki karbondioksit oranının her sene 2 - 3 ppm artmasına neden oluyor. Elbette bu şekilde devletler kurallar koyuyorlar ve elbette şirketler bu şekilde üretim yapıyorlar, ama sonuçta tüm bu imkanları bizler kullanıyoruz. Bizler düşünce biçimimizi değiştirmediğimiz müddetçe de mucizevi bir el gelerek devletlerin ya da şirketlerin davranışını değiştirmeyecek, bu değişimi getirebilecek tek güç bizde var, ama bizim de yaptıklarımızın sonucunu ve gücümüzü biliyor olmamız gerekli.Hayatımız hiç değişmeden kaldığı sürece bu soruna bir çözüm bulabilmemiz mümkün değil. Sadece çözüm bulduğumuzu düşünüyoruz ama büyük resmi çoğunlukla görmüyoruz. Elektrikli araç kullanmak iklim krizi sorununu tek başına çözmeye yetmiyor. Elektrikli araçların geneline baktığımızda &nbsp; geliştirilmeye açık yönleri bulunuyor. Öncelikle çoğu halen bir önceki yüzyılın düşüncesiyle üretildiği için fazla ağırlar. Bu noktada enerji verimliliği halen sorgulanıyor. Elektrikli araç &nbsp;yerine toptan başka bir çözüm düşünmek ise &nbsp;şu aşamada endüstrinin pek işine gelmiyor. Kullanılan elektrik &nbsp;her ne kadar büyük oranda yenilenebilir enerji ile elde ediliyorsa olsa da, hepimizin büyük resmi de görmesi gerekiyor.&nbsp;“Biz şirket olarak 2040 yılında net-sıfır olmayı planlıyoruz” demek, 2040 yılına kadar atmosfere karbondioksit salmaya kesinlikle devam edeceğiz, ondan sonra da bir yolu bularak “belki” atmosfere saldığımız karbondioksit kadar ağaç dikeceğiz anlamına geliyor. İki yönden yanlış, hem 2040’a kadar gezegene zarar vermeye devam edeceğinizi açıkça söylüyorsunuz, hem de net-sıfır diyorsunuz, yani, “ben karbondioksit salmaya devam edeceğim, ama bunun yanında da ağaç dikeceğim” düşüncesindesiniz. O zamana kadar iklim krizi diktiğiniz ağaçları sulayacak kadar su bırakmayacak, bunu hesaba katmıyorsunuz.Bu listeyi epeyce uzatmak mümkün ama sanırım siz konuyu anladınız. Tehlike sınırını 1970’lerin başında aştık, şimdi hemen frene basmak yerine kendimizi kandırmaya devam ediyoruz. Artık seçimi de geride bıraktık, şimdi gerçek soruna odaklanmamızın vaktidir, zaman iyice geçmeden.

Dünyahali

Tehlike sınırını 1970’lerin başında aştık.

Kendimizi Kandırmayı Bırakmalıyız

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/d41586-023-00180-4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Atmosferden yakalanan karbon her yıl 2 milyar ton karbondioksiti dengelese de miktarı yeterli olmaktan çok uzak</a></h3>Sera gazını yakalama ve depolamaya yönelik yapılan küresel çalışmaları analiz eden “<a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/d41586-023-00180-4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Karbon Giderimi Durum Raporu</a>” adındaki yeni çıkan rapora göre, her yıl Dünya atmosferinden 2 milyar tondan fazla karbondioksit geri çekiliyor; ancak bu miktar iklim hedeflerine ulaşabilmemiz açısından oldukça yetersiz. Oxford Üniversitesi iklim bilimcisi &nbsp;“Steve Smith”, bu miktarın belki birçok insanın düşündüğünden daha büyük olduğunu ancak net toplam salımlara kıyasla çok küçük olduğunu belirtti. Rapor ayrıca, her yıl havadan emilen toplam karbon miktarına ilişkin küresel tahminleri içeren ilk rapor olma özelliğini taşıyor.Hükümetlerin iklim hedeflerine ulaşmak için salımları hızla azaltmanın yanı sıra karbondioksiti yakalayan teknolojilere yatırımlarını artırması gerekiyor. Karbon gideriminde büyük çoğunlukla geleneksel yöntemler&nbsp;kullanılıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Örneğin, araziyi atmosferik karbondioksiti emecek ve depolayacak şekilde yönetmek, ağaç dikerek, zarar görmüş ormanları eski haline getirmek, toprağı yenilemek gibi</li></ul>Karbon gideriminin yaklaşık yüzde 0,1'i ise yeni teknolojiler kullanılarak yapılıyor. Bu, miktar olarak yılda yaklaşık 2,3 milyon tona denk geliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Örneğin, karbon yakalama ve depolama tesislerinin entegre edildiği biyoenerji santralleri, kimyasal reaksiyonları içeren yöntemlerle atmosferden karbondioksit çeken teknolojiler, toprağa eklendiğinde atmosferden karbonu emen biyolojik kömürler</li></ul>Çalışma, şu anda geliştirilmekte olan tüm karbon giderimi projeleriyle birlikte, tutulan karbondioksit miktarının 2025 yılına kadar yılda 11,75 milyon tona çıkabileceğini tahmin ediyor. Ayrıca, hükümetlerin atmosferden uzaklaştırılan karbon miktarını artırma sözü vermesine rağmen, öngörülen karbon giderimi miktarları ile Paris iklim hedeflerine ulaşmak için gerekenler arasında önemli bir boşluk olduğu ortaya koyuluyor.&nbsp;Rapor, küresel ısınmayı sanayi öncesi sıcaklıkların 2 derecenin altında olacak şekilde sınırlamak için, 2030 yılına kadar dünyanın her yıl 2020 yılına kıyasla 0,96 milyar ton daha fazla karbondioksiti geri çekmesi gerekeceğini tahmin ediyor. Bu miktar yüzyılın ortalarına doğu daha da artarak 2020 seviyelerinin yaklaşık 4,8 milyar ton üzerine çıkacak. Halihazırda, hükümetler 2030 yılına kadar karbon giderimini yılda yalnızca 0,1 milyar ila 0,65 milyar ton artırma sözü verdiler.&nbsp;

Neler oluyor?

Haberler

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://ieefa.org/resources/carbon-capture-has-long-history-failure" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Karbon yakalama, net sıfır emisyona bir çözüm değil</a>&nbsp;</h3>Enerji Ekonomisi ve Mali Analiz Enstitüsü (IEEFA) tarafından karbon yakalama ve saklama projelerini inceleyen <a fr-original-style="" href="https://ieefa.org/resources/carbon-capture-crux-lessons-learned" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni bir rapor</a> yayımlandı. Rapora göre;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karbon yakalama ve depolama, ilk olarak 1970'lerde ticarileştirilen, yaklaşık 50 yıllık geçmişi olan bir teknoloji. İlk bulunduğu dönemde, bu teknolojiye “gelişmiş petrol geri kazanımı” deniyordu. Çünkü petrol ve gaz üretiminden geri kazanılan karbondioksit, yer altına enjekte edilerek dibine yaklaşmış petrol ve gaz kuyularından daha fazla kaynak çıkarmak için kullanılıyordu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Günümüzde küresel olarak yakalanan karbondioksitin yaklaşık dörtte üçü "gelişmiş petrol geri kazanımı" için kullanılıyor. Tahminlerine göre, her yıl küresel olarak yakalanan 39 milyon tonun kabaca 28 milyon tonu, yer altından daha fazla petrol çıkarmak için petrol sahalarına yeniden enjekte ediliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tarih boyunca yakalanan toplam karbonun ise yaklaşık yüzde 80 ila 90’ının petrol geri kazanımında kullanıldığını tahmin ediliyor. Geçmişten günümüzde, karbon yakalama projelerinin yalnızca küçük bir kısmında (yaklaşık yüzde 10-20), karbon petrol ve gaz üretimi için kullanmadan özel jeolojik yapılarda depolandı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karbon yakalama ve saklama teknolojilerinde önemli risklerden birisi, atmosferik karbonu felaket seviyelerinden daha az seviyede tutmak için kullanılmasının çok ötesinde, fosil yakıt altyapısının ömrünü uzatmak için kullanılması.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karbon yakalama sürecinin iklim azaltımına etkisi, Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından da sorgulanmakta.</li></ul>IEEFA raporunun yazarı Bruce Robertson, "Birçok uluslararası kuruluş ve ulusal hükümet, net sıfıra ulaşmak için fosil yakıt sektöründe karbon yakalamaya güveniyor ve ancak bu işe yaramayacak" <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/2022/sep/01/carbon-capture-is-not-a-solution-to-net-zero-emissions-plans-report-says?CMP=Share_iOSApp_Other" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dedi.</a><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/8/5/1662712242943.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.92" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h3><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://ametsoc.net/sotc2021/StateoftheClimate2021_lowres.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Atmosfer sera gazlarında ve deniz seviyesinde rekor</a></h3>İklimin yıllık değerlendirmesini içeren BAMS raporların otuz ikincisi <a fr-original-style="" href="https://ametsoc.net/sotc2021/StateoftheClimate2021_lowres.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İklimin Durumu 2021 Raporu</a> yayımlandı. Raporda önce çıkan önemli başlıklar şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atmosferde bulunan sera gazları rekor düzeyde kaydedildi: Önemli üç sera gazı olan karbondioksit, metan ve nitröz oksitte rekor seviyeye ulaşıldı. Küresel ısınmaya katkısı en fazla olan sera gazı karbondioksit konsantrasyonu milyonda 414,7 parçacık (ppm) olarak kaydedildi. Bir önceki yıla kıyasla 2,3 daha fazla olan bu değer, modern gözlem kayıtlarında ölçülen en yüksek değer. Ayrıca, paleoiklimsel kayıtlara bakılacak olursa son bir milyon yılın en yüksek değeri.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Isınma trendi devam ediyor: Son otuz yılın ortalamasına kıyasla yarım dereceye yakın ısınma gerçekleşti. 2021 en yüksek altı yıldan biri olarak kayıtlara geçti. Küresel ortalama sıcaklık modern ölçümlerin başlamasından bu yana kaydedilen en yüksek küresel sıcaklık oldu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Okyanustaki ısı miktarı ve küresel deniz seviyesi rekora ulaştı: Fazla ısının yaklaşık yüzde doksanını tutan okyanuslarda yaklaşık iki kilometre derinliklere kadar en yüksek miktarda ısı kaydedildi. Küresel deniz seviyesi yükselmesinde de 10 santimetreye yaklaşıldı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">La Niña koşulları deniz yüzeyi sıcaklıklarını düşürdü:&nbsp;2020'nin ortalarında başlayan La Niña koşulları 2021'in büyük çoğunluğunda etkisini sürdürdü. Buna bağlı olarak 2021'deki yıllık küresel deniz sıcaklığı, son iki yıldan biraz daha düşük kaydedildi. Öte yandan deniz suları 1991-2020 ortalamasına kıyasla yaklaşık yarım derece daha sıcak gerçekleşti. Okyanusların yüzde altmışında yakınında en az bir deniz ısı dalgası yaşandı.</li></ul>

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklim ve kültür dergisi <a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/dunyahali?utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünyahali,</a> aylık olarak iklimle ilgili güncel gelişmeleri aktarıyor, dünyamız hakkında düşünce yazılarına ve incelemelere yer veriyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Uçuruma Doğru Gidiyoruz<a fr-original-style="" href="https://apos.to/a/602ca5b86a93800007c4b887" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Levent Kurnaz</a>İTÜ’deki iklim bilimci dostumuz Barış Önol Twitter hesabından çoğumuzun hislerini paylaştı: “Senelerdir modellerde gördüklerimizin gerçek olması çok üzücü.” İklim biliminin çeşitli konularında çalışan bireyler açısından bakıldığında çevremizde yaşanan çoğu problemin geleceği epeydir belliydi ve ne yazık ki 1980’lerden bu yana sesimizi yeterince duyuramadık. Şimdi hesaplarda gördüğümüz, fizik kurallarının öngördüğü ama içten içe olmamasını umduğumuz tüm değişiklikler bir bir gerçekleşiyor. “Bilimin sesi dinleniyor mu peki?” derseniz cevap hala pek de olumlu değil.Aslına bakarsanız bilimsel açıdan konu oldukça basit: Kömür, petrol ve doğal gaz yakıldığında atmosfere karbondioksit gazı salınır. 18. Yüzyılda ilk buhar makinesinin patenti alındığından bu yana atmosferdeki karbondioksit miktarı 1,5 katına çıkmıştır. Bu artış çok küçük olsa, yaratacağı etki de küçük olurdu. Ancak son 250 yılda saldığımız ve salmaya da devam ettiğimiz karbondioksit gazı Dünya’nın atmosferini ciddi biçimde ısıtmıştır. Ne kadar karbondioksit salımının yaklaşık ne kadar ısınmaya yol açacağı da çok zor olmayan bir hesaptır ve ilk olarak 1896 yılında Svante Arrhenius tarafından ortaya konulmuştur.Bilimsel açıdan karşımızdaki ilk önemli gerçek bu: Kömür, petrol ve doğal gaz yakıp atmosfere karbondioksit saldığımız sürece atmosfer de ısınmaya devam edecek. Isınmayı durdurmanın tek yolu atmosfere karbondioksit salmayı bırakmaktır. İkinci önemli nokta da karbondioksidin yapısından kaynaklanıyor. Atmosfere saldığımız karbondioksit ortalama 100 sene atmosferde kalmaya devam ediyor. Yani biz bugün salımları durdursak, atmosferdeki karbondioksit miktarının azalmaya başlaması 100 sene sürecek. Bu şu anlama geliyor: Bugün dursak bile şu anda yaşadığımız doğa olayları, ısınma ve seller bir anda eski haline dönmeyecek. Bugün kömür, petrol ve doğal gaz yakmayı bırakacak olursak işler ancak torunlarımızın zamanında iyiye gitmeye başlayacak. Yapabileceğimizin en iyisi durumun çok daha kötü olmamasını sağlamaktır.“Böyle devam edersek ülkemizi neler bekliyor?” derseniz, bu yüzyılın sonunda bölgemizdeki iklim kuşaklarının 6 derece kuzeye kayabileceğini söyleyebiliriz. Bu şu anlama geliyor: 36 derece enlemi çevresinde bulunan Antalya-Adana-Urfa çizgisinin iklimi 42 derece enlemi çevresinde olan İstanbul-Samsun-Rize çizgisine kayacak. Antalya-Adana-Urfa çizgisinin iklimi de bugün 30 derece enlemi çevresinde olan Kahire-Basra gibi olacak.Böyle anlatıldığı zaman anlaşılması nispeten kolay oluyor ama biraz daha vurgularsak: Kahire ve Basra'da orman alanları bulunmuyor. Benzer şekilde de gerek ülkemiz, gerekse de benzer enlemlerde bulunan Portekiz, İspanya, İtalya ve Yunanistan da bu yüzyılın sonuna kadar neredeyse tüm ormanlık alanlarını kuraklık ve orman yangınlarına kaybedecek. Şu anda her yaz yaşamaya başladığımız sıcak hava dalgaları, kuraklık ve orman yangınları özel ve geçici bir durum değil, gelecek bundan da kötü olacak. Madem kömür, petrol ve doğal gaz yakmayı bırakmıyoruz, o zaman gelecekteki bu felaketlere de hazırlanmamız gerekiyor.“Ama devletler sera gazı salımlarının azaltılması konusunda çalışmalarını sürdürüyorlar” demeyin sakın. Devletler bu konuyu konuşmaya ilk olarak 1992 yılında başladılar. Aradan geçen 30 sene boyunca sadece konuşuldu ve ciddi bir adım atılmadı, yakın zamanda da atılmayacak. Paris Anlaşması küresel ısınmanın 1,5 derece ile sınırlanmasını öngörüyor. Ülkelerin bunu başarmak için verdikleri taahhütlere bakacak olursak, herkes verdikleri sözü tutsa bile yeryüzünün ortalamada 2,5 derece ısınacağını görüyoruz. Dedim ya, aslında bu basit bir hesap. Siz bilim insanlarına daha ne kadar otomobil kullanmak, evinizi doğal gaz ile ısıtmak, elektriğinizi kömürden elde etmek istediğinizi söyleyin, onlar size kolaylıkla tüm bunların yeryüzünü kaç derece daha ısıtacağını söyleyebiliyorlar. Hesapları görünce üzülüyoruz, ama elimizden bir şey gelmiyor. Tek yapabildiğimiz, olabildiğince yüksek sesle “uçuruma doğru gidiyoruz” diye bağırmak oluyor ama o da günlük hayatın koşuşturmacası arasında kaybolup gidiyor.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://apos.to/i/ucurumdan-sesleniyoruz" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Devamını oku</a><p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://apos.to/n/dunyahali?utm_source=aposto" rel="noreferrer" style="background-color: transparent; color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Abone ol</a>

Editörün Seçkisi

İTÜ’deki iklim bilimci dostumuz Barış Önol Twitter hesabından çoğumuzun hislerini paylaştı: “Senelerdir modellerde gördüklerimizin gerçek olması çok üzücü.” İklim biliminin çeşitli konularında çalışan bireyler açısından bakıldığında çevremizde yaşanan çoğu problemin geleceği epeydir belliydi ve ne yazık ki 1980’lerden bu yana sesimizi yeterince duyuramadık. Şimdi hesaplarda gördüğümüz, fizik kurallarının öngördüğü ama içten içe olmamasını umduğumuz tüm değişiklikler bir bir gerçekleşiyor. “Bilimin sesi dinleniyor mu peki?” derseniz cevap hala pek de olumlu değil.Aslına bakarsanız bilimsel açıdan konu oldukça basit: Kömür, petrol ve doğal gaz yakıldığında atmosfere karbondioksit gazı salınır. 18. Yüzyılda ilk buhar makinesinin patenti alındığından bu yana atmosferdeki karbondioksit miktarı 1,5 katına çıkmıştır. Bu artış çok küçük olsa, yaratacağı etki de küçük olurdu. Ancak son 250 yılda saldığımız ve salmaya da devam ettiğimiz karbondioksit gazı Dünya’nın atmosferini ciddi biçimde ısıtmıştır. Ne kadar karbondioksit salımının yaklaşık ne kadar ısınmaya yol açacağı da çok zor olmayan bir hesaptır ve ilk olarak 1896 yılında&nbsp;Svante Arrhenius&nbsp;tarafından ortaya konulmuştur.Bilimsel açıdan karşımızdaki ilk önemli gerçek bu:&nbsp;Kömür, petrol ve doğal gaz yakıp atmosfere karbondioksit saldığımız sürece atmosfer de ısınmaya devam edecek.&nbsp;Isınmayı durdurmanın tek yolu atmosfere karbondioksit salmayı bırakmaktır. İkinci önemli nokta da karbondioksidin yapısından kaynaklanıyor.&nbsp;Atmosfere saldığımız karbondioksit ortalama 100 sene atmosferde kalmaya devam ediyor.&nbsp;Yani biz bugün salımları durdursak, atmosferdeki karbondioksit miktarının azalmaya başlaması 100 sene sürecek. Bu şu anlama geliyor: Bugün dursak bile şu anda yaşadığımız doğa olayları, ısınma ve seller bir anda eski haline dönmeyecek. Bugün kömür, petrol ve doğal gaz yakmayı bırakacak olursak işler ancak torunlarımızın zamanında iyiye gitmeye başlayacak. Yapabileceğimizin en iyisi durumun çok daha kötü olmamasını sağlamaktır.“Böyle devam edersek ülkemizi neler bekliyor?” derseniz,&nbsp;bu yüzyılın sonunda bölgemizdeki iklim kuşaklarının 6 derece kuzeye kayabileceğini söyleyebiliriz. Bu şu anlama geliyor: 36 derece enlemi çevresinde bulunan Antalya-Adana-Urfa çizgisinin iklimi 42 derece enlemi çevresinde olan İstanbul-Samsun-Rize çizgisine kayacak. Antalya-Adana-Urfa çizgisinin iklimi de bugün 30 derece enlemi çevresinde olan Kahire-Basra gibi olacak.Böyle anlatıldığı zaman anlaşılması nispeten kolay oluyor ama biraz daha vurgularsak: Kahire ve Basra da orman alanları bulunmuyor. Benzer şekilde de gerek ülkemiz, gerekse de benzer enlemlerde bulunan Portekiz, İspanya, İtalya ve Yunanistan da bu yüzyılın sonuna kadar neredeyse tüm ormanlık alanlarını kuraklık ve orman yangınlarına kaybedecek. Şu anda her yaz yaşamaya başladığımız sıcak hava dalgaları, kuraklık ve orman yangınları özel ve geçici bir durum değil, gelecek bundan da kötü olacak.&nbsp;Madem kömür, petrol ve doğal gaz yakmayı bırakmıyoruz, o zaman gelecekteki bu felaketlere de hazırlanmamız gerekiyor.“Ama devletler sera gazı salımlarının azaltılması konusunda çalışmalarını sürdürüyorlar” demeyin sakın. Devletler bu konuyu konuşmaya ilk olarak 1992 yılında başladılar. Aradan geçen 30 sene boyunca sadece konuşuldu ve ciddi bir adım atılmadı, yakın zamanda da atılmayacak. Paris Anlaşması küresel ısınmanın 1,5 derece ile sınırlanmasını öngörüyor. Ülkelerin bunu başarmak için verdikleri taahhütlere bakacak olursak, herkes verdikleri sözü tutsa bile yeryüzünün ortalamada 2,5 derece ısınacağını görüyoruz. Dedim ya, aslında bu basit bir hesap. Siz bilim insanlarına daha ne kadar otomobil kullanmak, evinizi doğal gaz ile ısıtmak, elektriğinizi kömürden elde etmek istediğinizi söyleyin, onlar size kolaylıkla tüm bunların yeryüzünü kaç derece daha ısıtacağını söyleyebiliyorlar. Hesapları görünce üzülüyoruz, ama elimizden bir şey gelmiyor. Tek yapabildiğimiz, olabildiğince yüksek sesle “uçuruma doğru gidiyoruz” diye bağırmak oluyor ama o da günlük hayatın koşuşturmacası arasında kaybolup gidiyor.

Bu yüzyılın sonunda bölgemizdeki iklim kuşakları 6 derece kuzeye kayabilir.

Uçuruma Doğru Gidiyoruz

Herkese merhaba, Bu hafta bizlere, dünyaya hayat veren ve bizleri besleyen suyun ve onun döngüsünden konuşacağız. İlk olarak suyun ne olduğunu tekrar bir hatırlayalım: Su, iki hidrojenle bir oksijen atomundan oluşan, doğal sıcaklıkta sıvı durumunda bulunan, renksiz, kokusuz, tatsız maddedir. Gün içerisinde sağlığımızı korumamız için tükettiğimiz, kullandığımız her üründe üretim sürecinde bulunan ve doğal olan tüm akışa etkisi olan “su” diye adlandırdığımız oluşumun bir kimyasal madde olduğunu bazen unutabiliyoruz. Ve öyle ki, bu maddenin kaynak olarak erişilebilirliği tüm dünya üzerinde homojen olmamasına rağmen herkes ile paylaşılan kaynağı günbegün kirletiyoruz.<img src="https://images.aposto.com/2021/9/0/1635685554752.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Suyun kaynak olarak nasıl büyük bir alanı kapladığı ve ona ne kadar ihtiyacımız olduğu konusu dışında bugün sizlerle, döngüsel ekonominin temel aldığı aksiyonlarda suyun döngüsüne nasıl katkıda bulunabileceğimizden bahsedeceğiz. Suyun oluşumunda temel olan ve ilkokulda bizlere öğretilen aşamalar buharlaşma, yoğunlaşma, çökelme(yağış) ve toplanma idi. Bu döngüye biraz daha ayrıntılı baktığımızda ise aşağıdaki süreç ile karşılaşıyoruz:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Depolama : Dünyanın %71’ini oluşturan ve dünya su rezervlerinin %97’sini oluşturan okyanus ve denizlerde depolanması</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Buharlaşma : Güneş’ten gelen ısı enerjisi ile suyun deniz ve okyanuslardan buharlaşarak atmosfere yayılması</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Terleme : Bitkilerde bulunan fazla suyun buharlaşma ile atmosfere yayılmasıdır ve burada bulunabilecek kadar etkisi yüksektir</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Depolama : Bu sefer depolama aşaması atmosferde gerçekleşmektedir ve hareket halinde olan bulutlar su moleküllerine ev sahipliği yapar</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yoğunlaşma : Atmosferde bulunan su, ısı kaybederek yoğunlaşır ve sıvı hale gelir</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yağış : Atmosferden dünya yüzeyine suyun inmesidir</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yüzeyde Akış&amp;Sızma : Dünya üzerine inen su, toprakta emilerek dünya yüzeyinin altında saklanıp oradaki hayatı beslediği gibi — ki buna sızma diyoruz, emilemeyen yüzeylerden yükseklik farkları ile dünyanın farklı alanlarına hareket eder ve su kütlelerine ulaşır.</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akarsu Akışı :&nbsp;Akan su kaynaklarının ( nehir, çay gibi ) deniz ve okyanuslar ile birleşmesi</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tatlı Su Rezervleri Oluşumu : Karada biriken suların göl, havuz ve barajlarda toplanması</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeraltı Suyu Depolanması &amp; Su Kaynağı Oluşumu : Suyun akifer olarak adlandırılan kireç, kum taşları, çakıllarda birikip yüzeye çıkarak kaynak oluşturması</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Buzul &amp; Karların Oluşumu : Yüzeye çıkan veya yüzeyde biriken suların iklim koşullarına göre katılaşarak buz ve karları oluşturmasıdır.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2021/9/0/1635685576111.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Doğanın yarattığı bu kusursuz döngüden örnek alabileceğimiz çok fazla şey varken ne yazık ki dünya üzerinde ne artan ne de azalan bu kaynağın içeriğinin kirlenmesine ve tüm kimyasının bozulmasına sebep oluyoruz. Yukarıda paylaştığımız suyun doğal döngüsüne onu ürün, kaynak veya altyapı olarak kullanan sistemler eklendiğinde ise Multi Sectoral Water Cycle Assesment tarafından hazırlanmış aşağıdaki tablo ile karşı karşıya kalıyoruz;<img src="https://images.aposto.com/2021/9/0/1635685588627.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.54" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Soldaki doğal döngünün yanına insan faktörü girdiğinde işlerin nasıl karmaşıklaştığı ve doğru süreçlerle ilerlenmediğinde tüm dünyanın ihtiyacı olan bu kaynağın nelere maruz kaldığının farkındayız. Peki halihazırda kendi döngüsüne sahip olan suyun, insanlar tarafından kullanım süreçleri nasıl daha döngüsel bir hale gelebilir? World Bank tarafından hazırlanan “Water in Circular Economy and Resilience” isimli <a fr-original-style="" href="https://www.worldbank.org/en/topic/water/publication/wicer" rel="noopener ugc nofollow" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporun</a>da suyun doğadan gelen kaynak, kullanılan kaynağın yeniden değerlendirilmesi ve bu süreçten sonra tekrar kullanımı ve saklanması olarak üç farklı fazdan geçtiği gösteriliyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/9/0/1635685601612.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu üç farklı fazın ise artan nüfus, iklim değişikliği ve bunlara bağlı olarak suyun kirlenmesi sonucunda alınabilecek aksiyonları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:1. Tedarik sürecinde daha dirençli ve kapsamlı servislerin geliştirilmesi<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklime bağlı olan veya olmayan belirsizliklere karşı plan yapılması</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su kaynaklarının çeşitlendirilmesi</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Halihazırda olan altyapının veriminin artırılması ve</li></ul>2. Atığın ve çevre kirliliğinin ortadan kaldırılması<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yenilenebilir enerjinin kullanılması</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kaynakların zenginleştirilmesi</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Operasyonların optimize edilmesi</li></ul>3. Doğal kaynakların korunması ve yeniden üretilmesi<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğal kaynaklardan oluşan çözümler ile ilerlenmesi</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yer altı su kaynaklarının yeniden yüklenmesi</li><li data-selectable-paragraph="" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çorak alanların ve havzaların korunması</li></ul>Her süreç ve sistemde olduğu gibi, bu alanlarda yapılacak iyileştirmeler bireyler, kurumlar ve devletlerin atacağı adımlarla oluşabilir. Geçtiğimiz aylarda hepimizi derinden üzen Marmara Denizi’nde gerçekleşen müsilaj sorunu verilen zararın gözle görülür etkilerinden bir tanesi. Daha fazla sorumluluk alarak, suyumuza, hayatımıza ve dünyamıza sahip çıkmak bizim elimizde. Bizlere hayat veren ve bize doğadan örnek alabileceğimiz bir döngüye sahip olan suyun kıymetini daha çok bileceğimiz günlere.

Döngüsel Ekonomi

Suyun doğadaki döngüsünden neler öğrenebiliriz?

Suyun döngüsü

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://newclimate.org/wp-content/uploads/2021/10/EGR21.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2021 Emisyon Açığı Raporu yayımlandı</a></h3>Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNDP) tarafından hazırlanan <a fr-original-style="" href="https://newclimate.org/wp-content/uploads/2021/10/EGR21.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emisyon Açığı raporlarının 2021 yılı versiyonu</a> yayımlandı. COP26’ya günler kala çıkan raporun kapağında “Ortam kızışıyor - Henüz yerine getirilmemiş iklim vaatleri dünyası” sözleri yer aldı.Raporda altı çizilen önemli bulgular şu şekilde:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2020'de gerçekleşen yüzde 5,4'lük bir düşüşün ardından, küresel karbondioksit salımları tekrar COVID öncesi seviyelerine geri döndü. Atmosferde bulunan sera gazları hala artmaya devam ediyor. İklim sorununu çözmek, salımların hızlı ve devamlı olarak azaltılmasını gerektiriyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2030 için açıklanan yeni azaltım taahhütleri az da olsa ilerleme gösteriyor; ancak taahhütlerin küresel salımlar üzerindeki toplam etkisi yetersiz durumda.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Paris Anlaşması hedefleri ile kıyaslandığında emisyon açığı hala büyük. 2030 için açıklanan yeni iklim taahhütleri, öngörülen 2030 emisyonlarını yalnızca yüzde 7,5 oranında kapamaya yetti. 2 derece hedefi için yüzde 30 ve 1,5 derece hedefi içinse yüzde 55 daha fazlasının yapılması gerekiyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tüm koşulsuz 2030 taahhütlerinin tam olarak uygulanması durumunda, bu yüzyılın sonundaki küresel ısınmanın 2,7 derece olacağı tahmin ediliyor.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2021/10/2/1635868446166.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.54" alt="Photo by Dougie Lindsay © 2021" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mary Ellen Carroll, MEC, 2021<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://unfccc.int/news/rise-in-greenhouse-gas-concentrations-jeopardizes-paris-agreement-temperature-targets" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sera gazlarındaki artış, Paris Anlaşması hedeflerini tehlikeye sokuyor</a></h3>Dünya Meteoroloji Örgütü, 2020 yılına kadar sera gazlarının atmosferdeki durumunu inceleyen <a fr-original-style="" href="https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=21975#.YXqwry8Rq-U" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sera Gazı Bülteni’ni</a> yayımladı. Bülten, atmosferdeki sera gazlarının rekor seviyelerde olduğuna dikkat çekiyor.Bültende öne çıkan bazı önemli noktalar şu şekilde:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üç önemli sera gazı olan karbondioksit, metan ve nitröz oksit, 2011-2020 ortalamasından daha hızlı artarak rekor seviyeye ulaştılar.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">En önemli sera gazı olan karbondioksit miktarı 2020'de sanayi öncesi seviyenin 1,5 katına çıkarak milyonda 413 parçacığa ulaştı. Metan ise sanayi öncesine kıyasla neredeyse 3 katına çıkarak milyarda 1889 parçacık seviyesine geldi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Günümüzde atmosfere saldığımız karbondioksitin yaklaşık yarısı atmosferde kalırken diğer yarısı da okyanuslar ve kara ekosistemleri tarafından emiliyor. Öte yandan, iklim değişikliğinin etkisiyle kara ekosistemlerinin ve okyanusların karbon yutağı olma konusunda etkilerinin azalacağı öngörülüyor. Şiddeti ve görülme sıklığı artan kuraklıklar ve orman yangınları kara ekosistemlerinin karbondioksiti emme kapasitesini azaltırken artan deniz suyu sıcaklıkları ve asitlik seviyesi okyanusların etkinlik seviyesini düşürecek.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.arup.com/news-and-events/global-cities-showcase-pioneering-initiatives-at-cop26-to-advance-climate-action" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">COP26 Küresel Şehirler İklim Eylemi Sergisi</a></h3>İskoçya’nın Glasgow kentinde 31 Ekim – 12 Kasım tarihleri arasında yapılacak olan COP26 kapsamında, şehirlerin iklim eylem planlarının yer aldığı bir sanal sergi düzenlenecek. İklim değişikliğiyle mücadelede örnek şehirlerin oluşturduğu “Küresel Şehirler Ağı” (C40) ile mühendislik ve danışmanlık şirketi “ARUP” işbirliğiyle hazırlanan etkinlikte, İstanbul’un da aralarında bulunduğu 11 şehir iklim eylem projelerini sergileyecekler.&nbsp;Sanal sergiye erişim 1 Kasım’dan itibaren <a fr-original-style="" href="https://global-cities-climate-action-exhibition.virtual-engage.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Virtual Engage</a> adını taşıyan interaktif dijital platform üzerinden gerçekleşecek.&nbsp;

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ppm</h3>ppm (parts per million), milyonda parçacık sayısını ifade eder. Atmosferdeki ortalama karbondioksit miktarı “ppm” ile ifade edilir. NASA verilerine göre Temmuz 2021’de atmosferdeki karbondioksit değeri <a fr-original-style="" href="https://climate.nasa.gov/vital-signs/carbon-dioxide/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">417 ppm.&nbsp;</a>

“Bu felaketler daha ne kadar devam edecek?” diye soruyorsunuz haklı olarak. “Daha felaketlerin başındayız, bundan sonrası hep böyle ve daha da kötü olacak” demek istiyorum, ama bu da sizler için yeterince doyurucu bir cevap değil. Çok sayıda grafik ve formüle sizi boğmadan, neden iklim krizinin daha kötüye gitmekte olduğunu anlatmaya çalışacağım. Fazla basitleştirirsem kusuruma bakmayın.Güneş’ten Dünya’ya belirli bir miktar enerji gelir. Bu gelen enerji zaman içerisinde fazla değişmez. Dünya’nın yüzeyi ve atmosferi de bu enerjiyi emer, ısınır ve tamamını geri uzaya geri verir. Normalde Dünya’ya gelen enerji ile Dünya’dan çıkan enerjinin birbirine eşit olması lazım ki, Dünya’nın ortalama sıcaklığı değişmesin. Ancak atmosferde oranı artmakta olan, başta karbondioksit olmak üzere tüm sera gazları, ısının uzaya kaçmasına engel olarak, Dünya’nın atmosferinin ısınmasına neden olurlar. Ne kadar çok sera gazı, o kadar sıcak atmosfer demektir, kısaca.Atmosfer bu fazla enerjiyi yüzeyde dağıtmaya çalışır. Bu sırada ısının sıcak yerlerden soğuk yerlere akışı hızlandığı için, kutuplar daha fazla, Ekvator bölgesi de nispeten daha az ısınır. Bu durum, &nbsp;kutuplarla Ekvator arasındaki sıcaklık farkını hafifçe azaltır. Azalan bu sıcaklık farkından dolayı, ülke olarak başımıza iki önemli şey gelir. Burada küçük bir parantez açayım; Türkiye ve Akdeniz Havzası’na neler olduğunu ve olacağını anlatmaya devam edeceğim ama buradaki durum, &nbsp;benzer iklim özellikleri gösteren Kaliforniya veya Avustralya’nın doğusu gibi başka bölgeler için de geçerlidir.&nbsp;Ekvator’da ısınıp yükselen hava, soğuk kutuplara doğru hızla ilerler. Ekvatorla kutuplar arasındaki sıcaklık farkı fazla olduğunda, yaklaşık 30 derece enlemi civarında “Coriolis etkisi” dediğimiz bir nedenle, kutuplara doğru gitmeyi bırakıp aşağıya çöker. Aşağıya çöktüğü yerlerde ise, yüksek basınçtan dolayı çöller oluşur. Ekvatorla kutuplar arasındaki sıcaklık farkı azaldığında, bu hava akımı 30 yerine 36 derece enleminde &nbsp;aşağıya çöker ve o bölgede çöller oluşur. Bu demek oluyor ki, bugün 30 derece enlemindeki Bağdat veya Kahire’deki çölleşme yavaş yavaş kuzeye doğru ilerleyecek ve bu yüzyılın sonuna doğru Antalya, Adana ve Urfa bugünkü Kahire ve Bağdat’ın iklimine sahip olacak.Güney bölgelerimiz gün geçtikçe yüksek basınç etkisiyle çöle doğru evrilirken, Torosların hemen kuzeyindeki bölgeler de daha az yağış alacağı için neredeyse tarım yapılamaz bir hale gelecek. Yani Orta Anadolu’da artık sadece susuz tarım yapabileceğiz.Karadeniz’e geldiğimizde ise, deniz suyunun yavaş yavaş ısınmakta olduğunu göreceğiz. Bunun iki önemli sonucu olacak:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karadeniz’deki balıklar soğuk suyu sever ve yağlı olur. Bu nedenle Karadeniz balığı makbuldür. Ancak son senelerde de gördüğümüz gibi, Karadeniz’in ısınmasıyla birlikte bu balıklar, Karadeniz’in kuzeyine kaçmaya başlayacaklar ve bizim kıyılarımızda balıkçılık sona ermese bile, çok azalmak zorunda kalacak.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Göç eden balıkların yerine ise, özellikle Kızıldeniz’den gelen balık türlerinin istilası yaşanacağı için, balıkçılık endüstrisinin bu &nbsp;duruma uyum göstermesi gerekecek.</li></ul>Daha önemlisi, her bir derece ısınan Dünya’da, atmosferin su buharı tutma kapasitesi de yüzde 7 artacak. Yani bulutlarda daha fazla su buharı olacak. Özellikle Karadeniz kıyısında genelde denizden karaya doğru esen rüzgarlar, bu bol su buharı taşıyan bulutları da Karadeniz kıyımıza getirecek. Karadeniz kıyısında denize paralel olan dağlara çarpan bu bulutlar, yükselerek kıyı bölgelerine yoğun yağış bırakacak, ama yağışı dağların arkasındaki bölgelere fazla taşımayacak.Kısacası, ülkemizin güneyi her geçen sene biraz daha fazla kuraklık ve sıcak hava ile boğuşurken, Karadeniz kıyıları da gittikçe artan şiddetli yağmurlara karşı önlem almak zorunda kalacak. Dolayısıyla, ne bu hafta Cizre’de ölçülen 49.1 derecelik rekor sıcaklık uzun süre rekor olarak kalacak, ne de Rize ve Arhavi’deki yoğun yağış ve seller sadece kötü bir anı olacak. Ne yazık ki içinde yaşadığımız coğrafya bu ve artık bu coğrafyada yaşamaya devam etmek için iklim krizine karşı ciddi önlemler almak zorundayız.

Atmosfer ile ilgili hikayeler