<img src="https://images.aposto.com/2023/3/1/1682321392760.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.45" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://catlakzemin.com/10-mayis-1935-nezihe-muhiddin-arkadaslarinin-kurdugu-turk-kadinlar-birligi-kendini-feshetti/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Miting duyurusu</a>Sultanahmet Meydanı’nın hikâyesi <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/millet-bahcesinden-ask-bahcesine-4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">4.</a>, Taksim Bahçesi’nin hikâyesi <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/beyoglunun-hayaletleri-arasinda-27" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">27. sayımızda</a>…E-posta: istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.comInstagram:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/istanbuldanasilegleniyorduk/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk?</a>

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662455540358.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.64" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.facebook.com/eskiresimler34/photos/a.1623685077882705/2730216420562893/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Vatan Caddesi’ndeki lunapark, 1985</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Taksim Bahçesi’ni detaylı ve bol fotoğraflı olarak “Beyoğlu’nun hayaletleri arasında” başlıklı 27’nci sayımızda anlatmıştık. <a fr-original-style="" href="https://apos.to/i/beyoglunun-hayaletleri-arasinda-27" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Okumak için tıklayın.</a>&nbsp;Haftaya Beykoz Çayırı’ndan Akbaba Köyü’ne gidiyoruz.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">E-posta: <a fr-original-style="" href="mailto:istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.com</a>Instagram:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/istanbuldanasilegleniyorduk/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk?</a>

Lunapark kelimesi ilk kez 1903 yılında New York'un Coney Adası'nda açılan bir eğlence parkında kullanıldı. Buradan yola çıkarak içinde devasa oyuncakların olduğu alanlara zamanla lunapark denmeye başlandı.&nbsp;Lunaparklardaki oyuncaklar iki özelliği ile dikkati çekiyor. Bunlardan ilki, oyuncakların fizik kurallarını kullanarak insanın sıradan hayatında olmayan heyecanları yaşatması. Mesela dönen salıncaklardaki merkezkaç kuvveti, sıradan olmayan bir his yaratıyor. Çarpışan arabalardaki momentum, hızlı trenlerde ivmelenme, kimi oyuncaklarda serbest düşme sebebiyle insanın kendini ağırlıksız hissetmesi… Lunaparklar fizik kurallarının kullanarak insanı dünyadan koparır ve başka bir gezegende yaşam hissi verir… Belki bu sebeple ismi ay anlamına gelen “Luna”dır, bu parkların.&nbsp;Aynı zamanda tam da yaşamın simülasyonudur, lunaparklar. Sürekli hareket halindeki cisimler, sadece kendini tekrar eder. Oyuncaktan indikten sonra, bunca harekete rağmen bir gıdım yol kat edilmemiştir. Bütün hafta boyunca, günde 10 saate yakın çalışan işçinin hayatı gibi, sadece zevk ve mutluluk veren hormonlar salgılaması gibi küçük bir farkla.Hem yaşamın simülasyonu hem de dünya dışı olan bu tesislerin Türkiye’ye gelmesi için yaklaşık 30 yıl geçmesi gerekecekti.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456256160.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Seda_Ozen/status/1309045898459127810/photo/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Taksim Bahçesi’nde, 1930’lar, dans ve müzik</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Taksim Bahçesi’nde lunapark projesi</h3>Türkiye, “lunapark” kelimesiyle <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1929-06-12/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">12 Haziran 1929</a> tarihli Vakit gazetesindeki bir haberde tanışır. Habere göre, “bir Alman şirketi İstanbul'da büyük bir lunapark için Himaye-i Etfal Cemiyeti’ne (bugünkü Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü) başvurmuş, kabul edilmesi durumunda buraya bir lunapark bir milyon liraya inşa edecektir.”&nbsp;Sekiz ay sonra, 1930’un Şubatında haberin devamı gelir: <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/yar%C4%B1n/1930-02-18/2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gazeteler</a>&nbsp;“yabancı grubun bu sefer emniyete başvurduğunu, Gülhane Parkı'nda, Tepebaşı Bahçesi'nde, Taksim Bahçesi'nde birer lunapark açmayı planladığını”&nbsp;yazar. Grup şehirde eğlence yerleri olmadığını, büyük küçük, kadın erkek, her sınıftan halkın çeşitli şekillerde eğlenebilmesi için lunaparklara ihtiyaç duyduğunu ileri sürmekte, bunu telafi etmek istediklerini beyan etmektedir. <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1931-09-28/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1931 yılının Eylül</a> ayında lunapark açmak isteyen zattın ismi M. Richard Meinhardt’tır ve kendisinin Londra, Berlin, Viyana, Bükreş ve Washington’da lunaparklarının bulunduğu, Atina'da bir lunapark kurma çalışmalarına başladığını öğreniriz.&nbsp;1938 yılına kadar Taksim Bahçesi’ne yapılması planlanan lunapark için birçok haber çıkar. Kimi haberlerde yabancı grubun Taksim’deki lunaparktan vazgeçtiği, başka bir haberde ise görüşmelerin olumlu yönde ilerlediği yazar. Belediyenin istediği aidattan, Dolmabahçe’ye inen arazinin hak sahiplerinden, arsanın eski kiracısından, tulumbalarla deniz suyu çekilip yapılacak havuzdan, tesis içindeki restoranların özelliklerine kadar her şey yazılır gazete kupürlerine… Okuyucu, hiçbir zaman gerçekleşmemiş bir projenin tüm detaylarını öğrenir…<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456581208.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ansızın ortaya çıkan bir lunapark&nbsp;</h3>Taksim Bahçesi’nde yapılması planlanan lunapark gündemi işgal ededursun,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1932-08-07/8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">7 Ağustos 1932</a> tarihli Cumhuriyet gazetesindeki bir ilan dikkati çeker. İlanda yer alan ifadelerden o gün Tepebaşı Bahçesi’nde bir lunaparkın açıldığını okuruz. İlana göre, bu lunapark hem Türkiye’nin hem de İstanbul’un ilk lunaparkıdır.&nbsp;Peki kim bu lunaparkın sahibi, kim bu İstanbul’da ilk lunaparkı açan girişimci? Maalesef bu soruların cevabı henüz yok.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456691347.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.28" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/IsmailKaya26/status/1221500127631814656" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bugün TRT binasının ve otoparkın olduğu Tepebaşı Bahçesi, Fotoğraf Selahattin Giz</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Mehmet Selahattin’in bu sayıda yayımladığız, 17 Eylül 1932 tarihli yazısı dışında bu lunapark ile ilgili gazete ilanları hariç hiçbir bilgiye rastlamıyoruz. Gazete ilanlarından bir süre sonra lunaparkın adresinin Şişhane olarak değiştirildiğini görüyoruz. &nbsp;Bir diğer değişiklik ise motosiklet koşucusu. İlk olarak Billy Williams ismindeki bir motosiklet koşucusunun hünerlerini Ölüm Kulesi’nde sergilediğini, birkaç ay sonra ise İtalya’dan getirilen Italo isimli motosiklet koşucusunun Ölüm Küresi’nde heyecan dolu atraksiyonlara girdiğini okuyoruz. Motorcunu ismiyle birlikte, ölümün şekli de değişiyor...&nbsp;Girişinin 6 kuruş olduğunu öğrendiğimiz ilanlarda “Amerikanvari eğlenceler” ifadesi de dikkati çeker. Bunların arasında elektrikli otomobiller, uçan sandalyeler, hediyeli nişan talimleri, sıhhi müze, mıknatıslı balık avı, halka atmalı ördek avı ve dans cambazı bulunur.&nbsp;Tepebaşı'nda kurulan lunaparktan bir fotoğraf maalesef bugünlere gelmemiş.&nbsp;

Taksim Bahçesi’nde lunapark projesi yaklaşık on yıl boyunca gazete kupürlerinde kendine yer bulurken 1932 yılında Tepebaşı’nda ansızın bir lunapark açılır. Türkiye’nin ilk lunaparkının sahibi kimdir, içinde hangi oyuncaklar yer alır?

İstanbul’un gazetelere haber olmayan ilk lunaparkı

İnşası beş yıl süren Taksim Bahçesi 1869’da açılmıştı. Osmanlı’nın ilk millet bahçelerinden biri olan bu bahçe İngiliz üslubuyla inşa edilmişti. İlk başta Katolik ve Protestan Mezarlığı’nın olduğu yere yapılması düşünülmüş, daha sonra Ermeni Mezarlığı da plana dahil edilmişti.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://librakons.com/taksim-bahcesi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pangaltı Caddesi</a> üzerinde bulunan kapıdan giriş yaptığınızda sol tarafta bir havuz, onun arkasında set üzerinde ahşap bir gazino dikkati çekiyordu. Tam karşıda iki katlı, ahşap bir büfe, hafif sağda yine ahşaptan, etrafı açık, üstü sekizgen bir çatıyla örtülmüş, nispeten yüksek bir orkestra yeri vardı. Hepsinin ilerisinde ise manzaralı bir başka gazino yer alıyordu.<img src="https://images.aposto.com/2022/3/0/1650839943582.png" width="550" height="407" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.33" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Seda_Ozen/status/1310647233231060992" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Taksim Bahçesi'ndeki orkestra yeri</a>Açıldığı günden itibaren müsamereler, güzellik yarışmaları,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1931-05-23/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sergiler</a>, balolar, sirk gösterileri gibi pek çok farklı etkinliğe ev sahipliği yapan ve zaman içerisinde İstanbul’un önemli eğlence mekânlarından biri haline gelen bahçe o kadar rağbet görünce Tozkoparan’daki Müslüman mezarlığının bir kısmının olduğu yere de &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/522197" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tepebaşı Bahçesi</a> açıldı. “Paşa, bey, efendi, ecnebi kırması, Tatlısu Frenk’i, komisyoncu yamakları, berber kalfaları, vandözler, modistralar…” Her çeşit insanı burada görmek mümkündü.&nbsp;Dönemin favori eğlence mekânı olan Taksim Bahçesi’ne yolu düşenmeyen yok gibiydi. Bu kişilerden biri de Atatürk’tü. 1904 yılının sıcak bir ağustos gününde&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://steemit.com/tr/@emirfirlar/mustafa-kemal-ve-ali-fuat-tepebasi-taksim-bahceleri-nden-kristal-e-ilginc-bir-ani" style="color: rgb(24, 144, 255); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mustafa Kemal</a>, Harp Akademisi’nden okul arkadaşı -ve Milli Mücadele’de dava arkadaşlığı da yaptığı- Ali Fuat (Cebesoy) ile Taksim Bahçesi’ne gider. Bir Macar orkestrasının çaldığı müzik eşliğinde eğlenen kalabalığı görünce biraz burada vakit geçirip birer kadeh içki içmeye karar verirler. Ancak o zamanlar subayların alenen içki içmesi yasak olduğu için Ali Fuat’ın aklına gelen bir fikirle viski sodayı limonata ile karıştırmaya karar verirler. Tatlı tatlı limonatalarını (!) içerken birden mekâna okul komutanları ile dönemin padişahı II. Abdülhamid’in baş hafiyesi gelir ve olaylar gelişir. (Hikâyenin geri kalanını&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://steemit.com/tr/@emirfirlar/mustafa-kemal-ve-ali-fuat-tepebasi-taksim-bahceleri-nden-kristal-e-ilginc-bir-ani" style="color: rgb(64, 169, 255); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: 0px; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> öğrenebilirsiniz.)Bu tür mekânlar kiralama usulüyle işletilirdi. Taksim Bahçesi’nin en ünlü işletmecisi ise&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://librakons.com/taksim-bahcesi/#_ftnref7" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Jean Lehman</a>’dı. 1904’ten 1933’e kadar Taksim Bahçesi’nin yanı sıra pek çok eğlence mekânını işletmişti. Lehman’ın işletmeciliği döneminde sinema olarak da hizmet veren bahçeyi belediye Tepebaşı Bahçesi ile birlikte 1931 yılında geri almak istedi. Ancak henüz kira sözleşmesinin bitmesine iki yıl olduğu için Lehman önce kira bedeli geri verilirse bahçeleri işletme hakkından vazgeçeceğini söyledi. Belediye bunu kabul etti. Daha sonra inşa ettirdiği binaların parasını da isteyince Lehman tepki çekti. Girişin ücretli olduğu bahçeden halkın yeterince yararlanamadığı şikayetleri dillendirildi. Gazetelere göre Lehman sözleşmesinin bitiş tarihi yaklaşınca belediyenin bu mekânlarıyla rekabet etmek için&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1931-04-19/2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Maksim Bar</a>’ı açtı. &nbsp;Ertesi yıl bir yabancı şirket bahçeyi 25 yıllığına kiralamak ve bahçenin altından&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1932-03-07/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dolmabahçe</a> sırtlarına kadar olan alanı da alarak bir lunapark yapmak için girişimlerde bulundu. Sermayenin bir kısmının&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1932-04-09/4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türk sermayedarlar</a> tarafından karşılanacağı söyleniyordu. Lehman’ın sözleşmesi bitince bahçenin bu şirkete kiralanacağına kesin gözüyle bakılsa da bu gerçekleşemedi.<img src="https://images.aposto.com/2022/3/0/1650840029946.png" width="550" height="559" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.97" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Taksim Bahçesi’nin <a fr-original-style="" href="https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=141052" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1930</a> ve&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=162212" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1932</a> yıllarındaki programlarındanJean Lehman tam da <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1933-12-20/6" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1933 yılı sonunda</a> Taksim Bahçesi’nin kira sözleşmesi sona erecekken öldü. 1934’te bahçe tekrar kiraya verilmek istense de talip çıkmadı ve <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1934-06-24/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">atıl vaziyette</a> kaldı. Yaz aylarının bu vazgeçilmez eğlence yerinin daha fazla bu şekilde kalmasını istemeyen Belediye burayı yeni düzenlemeler yaparak kendisi işletmeye karar verdi. Hatta bir ara t<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1934-04-12/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">enis kortu</a> yapılması dahi düşünüldüyse de daha sonra bundan vazgeçildi.1936 yılında Taksim Bahçesi’ni Lehman’ın yeğeni Koço Petridis işletmeye başladı. Ancak bu macera kısa sürdü. 1939 yılına gelindiğinde imar faaliyetleri kapsamında Topçu Kışlası yıkılarak İnönü Gezisi (bugünkü Gezi Parkı) adıyla park yapılırken zamanla önemini kaybeden Taksim Bahçesi de yeniden düzenlenerek halka açık bir hale getirildi. Bahçenin kuzeybatı ucundaki ahşap gazino binası yıkılarak yerine <a fr-original-style="" href="https://m.bianet.org/biamag/print/200178-bir-erken-cumhuriyet-hikayesi-taksim-belediye-gazinosu" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Taksim Belediye Gazinosu</a> yapıldı. 1949’da ise bir yaya köprüsü inşa edildi ve böylece Taksim Bahçesi ile <a fr-original-style="" href="https://blog.iae.org.tr/sergiler/taksim-gezi-parkinin-tarihcesi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2 No’lu Park</a> birbirine bağlanmış oldu.1960’larda önce gazino yıkıldı, ardından Taksim Bahçesi yerine (bugünkü Intercontinental) otel yapıldı. Bahçe, her ne kadar artık var olmasa da kitaplara dahi konu olmuştu. Halid Ziya Uşaklıgil’in meşhur romanı<a fr-original-style="" href="https://www.kitapyurdu.com/kitap/mai-ve-siyah/41867.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Mai ve Siyah</a>’tan yakın zamanlarda çıkan Murat Arda’nın bizzat mekânın adını taşıyan <a fr-original-style="" href="https://destekmedyagrubu.com/urun/taksim-bahcesi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Taksim Bahçesi</a> isimli kitabına dek, yüzyıldan daha fazla bir zamana yayılan bir hafızaya sahipti.

Bahçeden otele

Park kelimesi Türkçe içerisindeki kullanımında, kent bilincimiz kadar çocukluğumuza da seslenen, yeşilden önce çocuklara yönelik oyun araçlarını akla getiren, ağaçtan veya bir çalıdan önce bir salıncağı veya bir kaydırağı anımsatan bir tanım. Bugün kent ve çevresinde parkların hemen hemen istisnasız şekilde bu durumla örtüşecek şekilde tasarlanıyor olduğu hesaba katılınca, yeşil alanla parkların arasındaki ve hatta kamusal alanla doğal peyzajın arasındaki çizgilerin belirsizliği de anlaşılıyor.&nbsp;Çok katmanlı tarihi itibariyle ormanların, meraların, koruların, bostanların ve bahçelerin şehri olan İstanbul’daki mevcut yeşil alan bilincinin, kullanımının ve geleceği hakkındaki soru işaretlerinin sebepleri de böylelikle daha belirgin hale geliyor. Son on yılda yaşadığımız, yeşili ilgilendiren her mesele birbiriyle çarpışan ajandaların öznesi haline geliyor. Kent üzerine çalışan uzmanlar ve akademisyenler farklı meseleleri ve tehlikeleri işaret ederken yöneticiler olumlu yönde ilerlemenin sürdüğü konusunda ısrar ediyor. Peki bizler, kent sakinleri olarak, kamusal alana belki de anlamını kazandıran park pratiğinin geçmişine, yöntemine ve geleceğine ne kadar hakimiz?İstanbul’da bugünkü park kullanımına paralel şekilde, şehrin yöneticileri tarafından tanımlanarak başlayan ilk pratikler, 18. yy’da Kağıthane ve Göksu dereleri civarında şekillendi. Bu bölgelerde yöneticilerin ve imtiyazlı çevrelerin, farklı sayfiye yapılarının da eklenmesiyle keyfini sürdüğü bahçeler ve dere kenarları, bir yandan da o güne kadar benzeri olmayan pratikleri, Osmanlı günlük yaşantısına <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/522197" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yerleştirdi.</a> Ancak bu pratiklerin genele, yani millete yayılması ise 19. yy’da, nispeten daha da yapılı kent içerisinde yer alan uygulamalarla mümkün oldu.&nbsp;Bugünkü Gezi Parkı’nın Harbiye’ye doğru uzanan devamında yer alan, ancak bugün yerinde farklı yapıların bulunduğu Taksim Bahçesi, bu minvaldeki ilk örneklerden <a fr-original-style="" href="https://jag.journalagent.com/jas/pdfs/JAS_7_2_355_374.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">biriydi.</a> Sonrasında öne çıkan benzerlerinden, bugün TRT Stüdyoları’nın bulunduğu Tepebaşı’ndaki Tepebaşı Millet Bahçesi ve (bugünle kavramsal ve mekânsal bağını fazlasıyla belli eden) Kısıklı Millet Bahçesi ise 1870 yılında <a fr-original-style="" href="https://www.skb.gov.tr/osmanli-modernlesmesi-ile-ortaya-cikan-bir-kentsel-mekan-olarak-millet-bahceleri-s25212k/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tamamlandı.</a> Bu park furyası, genel anlamda Batı’yla bağlantılıydı, Avrupa’yı ziyaret etme fırsatı bulan dönemin Osmanlı bürokratları, gördüklerini imparatorluğun başkentine taşımakta gecikmemişlerdi. Hatta zamanla Tanzimat sonrasının park ve kamusal eğlence anlayışını tanımlayacak olan bu "millet bahçeleri", ismi ve uygulama biçimiyle de Fransız emsali "halk bahçelerinden" esinlenmişti. Yine Fransız örneğine benzer şekilde, millet bahçeleri (özellikle de meşrutiyet ruhuyla gittikçe toplumlaşan) Osmanlı milletinin kontrollü sosyalleşmesi ile artan kamusallık üzerinden toplumun kolayca yönlendirilebilmesi hedefiyle giderek çoğaldı ve farklı bölgelere, şehirlere yayıldı.&nbsp;Burada dikkati çeken bir diğer konu ise "millet bahçesi" altında yer alan bu parkların, aslında yeşil alanların yeni bir kullanım pratiğini insanlara sunması oldu. Tarım ve hayvancılık amacıyla kullanılan yeşil alanların kent içerisinde farklı pratiklere sunulması, zamanla boşaltılan mezarlıkların da benzer parklara dönüşmesini sağladı. Böylelikle modernleşen kentin ve kentlinin sosyal mekan ihtiyacı da farklılaştı ve dönüştü.Beraberinde getirdiği, yükte ve fikirde ağır modernizm ajandasıyla ilerleyen Erken Cumhuriyet Dönemi kent plancılığı, yukarıda bahsi geçen toplumsallık odağıyla kent içi parklarına yeni bir yön ve ivme vermiştir. İstanbul’da Gezi, Ankara’da Gençlik Parkı, İzmir Kültürpark gibi parkların başı çektiği örnekler, kent içerisinde doğayla barışık bir sosyal pratiğin toplumca benimsenmesinde öncü olur, böylelikle yeni ülkenin vatandaşlarına da yeni bir kamusallık anlayışını sunabilme fırsatı yakalar. 1923’ten 1945’e kadarlık bir zaman diliminde Türkiye çapındaki kent içerisinde tanımlı parkların sayısı <a fr-original-style="" href="https://www.researchgate.net/publication/349238707_Erken_Cumhuriyet_Donemi_Kent_Parklarinin_Belediyeler_Dergisi_Uzerinden_Okunmasi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">29’dan 536’ya ulaşır</a>. Bir önceki dönemi anımsatır şekilde bu parklarda tiyatro ve sinema gibi farklı kültürel pratikler yanında yüzme ve kürek gibi spor dallarına kadar çoğu farklı imkan bu parklar yoluyla vatandaşlara sunulur. Festivaller ve panayırlar bu parklarda yapılıe. Aynı parklar uluslararası fuarlara da ev sahipliği yapmaya başlar; hatta yeri gelir, bayram kutlamaları da toplu şekilde bu alanlarda yapılmaya başlanır ve kamusal-sosyal alanlarla doğal parkların kent içerisindeki yeri netleşir.Bugüne dönersek, son yıllarda kent ormanları vurgusuyla yapılan çalışmalar bir yandan ümit verirken bir yandan da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 14 Haziran 2014 tarihli düzenlemesi Türkiye içerisinde kişi başına düşmesi gereken yeşil alan miktarı standardını kişi başına önce 10 m2, sonra da 15 m2’ye <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/hangi-ilce-daha-yesil-1870359" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yükseltti.</a> Ancak ne yazık ki bugünün İstanbul’unda kişi başına düşen yeşil alan miktarı 7,5 m2 civarında; orman alanlarının buna dahil edilmesiyle farklı yerlerde kişi başına 12 m2 olarak da lanse edilen bu oran, İstanbul’un kamusal yeşil alanlarının toplam kent alanının %2.2’sini oluşturmasıyla (Bu oran 1970’ler ortasında %7 olarak ölçülüyor) birlikte olumlu görünen durumun vahametini <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2019/01/14/istanbul-en-az-yesil-alana-sahip-metropoller-arasinda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirginleştiriyor.</a>&nbsp;İstanbul, benzer kalibredeki diğer metropollere göre yeşil yüzdesi açısından Dubai ile birlikte son sıralarda yer alıyor. Bu noktada "kent içerisi yeşil alan" detayının önemini hatırlıyoruz. Her ne kadar kent ormanlarının miktarı sayılara göre artsa da kentsel kullanıma açık parkların ve yeşil alanların öneminin, yukarıda anılan m2 bazlı abaküs hesapları içerisinde unutulduğu anlaşılıyor. Hem soluduğumuz havayı, hem de insan doğasını direkt olarak etkileyen; çocukların, yetişkinlerin ve diğer canlıların birlikte toprağa basabildiği bu alanların geleceğini, yerel yöneticilerin sorumluluğunda katılımcı, kapsamlı ve uzun soluklu bir strateji olmadan ele almak ne yazık ki mümkün değil. Hele de iklim değişikliğini bu kadar sert hissettiğimiz ve sağlıklı kentlere dünden daha çok ihtiyaç duyduğumuz bu günlerde şehrin tüm sakinlerinin yarının yeşil kentlerini bugünden garantiye alması gerekiyor. Hele de ülkenin lokomotifi olarak atanmış inşaat ekonomisinin müzmin acelesiyle böyle ilerlerken…

Taksim Bahçesi ile ilgili hikayeler