<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2025/7/5/1754047110889.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.54" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" key="addNewLine" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İzolasyonla abluka arasında: Kamusal alana ne oldu?</h1>Kamusal alanın kaybıyla beraber sokaklar ve meydanlar artık bir çeşit güvenlik paradigmasının konusu oldu. Bu anlamda şehrin meydanları ve geniş alanları, ancak olağanüstü hâllerde bir süreliğine halkın kullanımına sunuluyor ve artık sıradan olan “abluka” hâline geliyor. Tarihin bu anını gösteren iki fotoğraf.Yazı: Enes KöseSon dönemde İstanbul'da&nbsp;tarihin bu anını belgeleyen iki fotoğraf çekildi: Biri kurusun diye polis bariyerlerinin üstüne asılmış kilimleri, diğeriyse deprem sonrası Gezi Parkı’nda toplanan insanları gösteriyordu.Bariyerin üstüne asılmış kilim, gündelik hayatla polis bariyerlerinin giderek daha da bütünleştiği, son dönemin en sık beliren kelimesi "abluka"nın olağanüstü bir nitelikten çıkıp şehrin sıradan bir ritmine dönüştüğü ve kamusal alanın da başlıca hareketlerinden biri olduğunu göstermesi açısından sembolikti. Bugün barikatlar, hâlâ şehrin peyzajında, rutin güzergahlarımızda kendini hatırlatıyor.İkinci fotoğraf, bir anlığında büyük İstanbul depreminin geldiğini düşündüğümüz o büyük depremin ardından çekildi. Depremin ardından fırsat bulabilen insanlar asla güvenmedikleri evlerinden çıkıp artık şehirde zar zor bulunan toplanma alanlarına ve parklara koştu. Bu alanlardan biri de çoğu zaman politik mahiyetiyle anılan, parkın ötesinde, bir anlamda hegemonik bir mücadele sahasına dönüşen Gezi Parkı’ydı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/7/5/1754047226812.jpeg" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" style="border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box; width: 100%; max-width: 550px;" ratio="0.75">Fotoğraf: Deniz KaynakGezi Parkı’nda toplanan kalabalık, bir kriz hâlinde gündelik hayatta açılan çatlağın arasından sızıp olağanüstü bir abluka altında olan o geniş alana akın etmiş ve bir zamanlar oldukça sert ve trajik bir şehir mücadelesinin parçası olan park, bir süreliğine sığınağa dönmüştü.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nitekim çok geçmeden şehrin her yerini saran ablukanın ritmi yeniden harekete geçmiş ve insanlar polis zoruyla deprem tehlikesine rağmen evlerine geri yollanmıştı.</li></ul>Bu anlamda&nbsp;şehrin meydanlarının veya geniş alanlarının&nbsp;ancak olağanüstü hâllerde bir süreliğine halkın kullanımına sunulduğu ve artık sıradan olanın “abluka” olduğu bir şehir dinamiğinin hüküm sürdüğünü söyleyebiliriz.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Peki kamusal alanın ortadan kalkmasının veya ilhakının bir sonucu olarak başlıca şehir politikasının demobilizasyon olduğu bir denklemde kamusal alana duyulan özlemin izleri nerede tecessüm ediyor?&nbsp;</li></ul> <p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#090909" color="#fefefe" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#090909 !important;color:#fafbfc !important" href="https://aposto.com/s/izolasyonla-abluka-arasinda-kamusal-alana-ne-oldu?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(9, 9, 9) !important; color: rgb(250, 251, 252) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Spektrum

Son dönemde İstanbul'da tarihin bu anını belgeleyen iki fotoğraf çekildi: Biri kurusun diye polis bariyerlerinin üstüne asılmış kilimleri, diğeriyse deprem sonrası Gezi Parkı’nda toplanan insanları gösteriyordu.Bariyerin üstüne asılmış kilim, gündelik hayatla polis bariyerlerinin giderek daha da bütünleştiği, son dönemin en sık beliren kelimesi "abluka"nın olağanüstü bir nitelikten çıkıp şehrin sıradan bir ritmine dönüştüğü ve kamusal alanın da başlıca hareketlerinden biri olduğunu göstermesi açısından sembolikti. Bugün barikatlar, hâlâ şehrin peyzajında, rutin güzergahlarımızda kendini hatırlatıyor.İkinci fotoğraf, bir anlığında büyük İstanbul depreminin geldiğini düşündüğümüz o büyük depremin ardından çekildi. Depremin ardından fırsat bulabilen insanlar asla güvenmedikleri evlerinden çıkıp artık şehirde zar zor bulunan toplanma alanlarına ve parklara koştu. Bu alanlardan biri de çoğu zaman politik mahiyetiyle anılan, parkın ötesinde, bir anlamda hegemonik bir mücadele sahasına dönüşen Gezi Parkı’ydı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/6/4/1753949698903.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Deniz KaynakGezi Parkı’nda toplanan kalabalık, bir kriz hâlinde gündelik hayatta açılan çatlağın arasından sızıp olağanüstü bir abluka altında olan o geniş alana akın etmiş ve bir zamanlar oldukça sert ve trajik bir şehir mücadelesinin parçası olan park, bir süreliğine sığınağa dönmüştü.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nitekim çok geçmeden şehrin her yerini saran ablukanın ritmi yeniden harekete geçmiş ve insanlar polis zoruyla deprem tehlikesine rağmen evlerine geri yollanmıştı.</li></ul>Bu anlamda şehrin meydanlarının veya geniş alanlarının&nbsp;ancak olağanüstü hâllerde bir süreliğine halkın kullanımına sunulduğu ve artık sıradan olanın “abluka” olduğu bir şehir dinamiğinin hüküm sürdüğünü söyleyebiliriz.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Peki kamusal alanın ortadan kalkmasının veya ilhakının bir sonucu olarak başlıca şehir politikasının demobilizasyon olduğu bir denklemde kamusal alana duyulan özlemin izleri nerede tecessüm ediyor?&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Üçüncü mekan</h2>Burada üçüncü mekan kavramına bakabiliriz. Sosyolog Ray Oldenburg tarafından ortaya atılan bu kavram, birinci mekan olan ev ve ikinci mekan olan işyerinin dışında herhangi bir topluluk inşa etmenin, kamusal birlikteliğin mümkün olduğu diğer mekanları ifade ediyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Antik dönemdeki agora da lise çıkışı herhangi bir altkültürün mekanı hâline gelen başka bir pasaj da üçüncü mekan olarak sayılabilir.&nbsp;</li></ul>Yalnızca bir topluluğun parçası değil, aynı zamanda oradaki sosyal bir dönüşümün veya politik bir alışverişin mümkün olduğu bir nevi otonom bir ortaklık da bu üçüncü mekan pratiğinin bir parçası sayılıyor. Örneğin Osmanlı döneminde kahvehanelerin kapatılmalar ve büyük tartışmalarla geçen sansasyonel hikayesine baktığımızda, bu üçüncü mekanların, görece özerk bir kamusallık yarattığı için daima otorite tarafından kontrol altına alınmaya çalışılan yerler olduğunu görebiliyoruz.&nbsp;Günümüzde politik atmosferin ağırlığı ve sosyal izolasyonun da giderek yoğunlaşmasıyla zincir kahve dükkanları bu üçüncü mekan misyonunu kısmen üstleniyor. Kültür teorisyeni Mark Fisher, bu üçüncü mekan kavramından hareketle Starbucks’ın başarısının temelinde kahvesinin değil, umumi, homojen ve bireyselliği ezip geçen kamusal yapısının yattığını söylüyor. Ve hatta biraz daha ileri giderek şunu soruyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Starbucks’ın sunduğu ‘üçüncü mekan’—yani ne ev ne de iş olan bu alan—komünizmin yozlaşmış bir ön figürasyonu değilse nedir?”</blockquote>Ancak diğer üçüncü mekanlar veya ev ve işyeri dışındaki alternatifler, giderek kaybolmaya yüz tutuyor. Kafeler her ne kadar alternatif alanlar gibi dursa da kentin merkezî yerleri ulaşım güzergahı ile alışveriş merkezi arasında bölünmüş durumda. Her gün düşen alım gücünü de hesaba kattığımızda kentte artık hatırı sayılır bir para harcamadan bir gün geçirmek ya da bildiğimiz anlamıyla aylaklık etmek&nbsp;giderek zorlaşıyor. Yani bu anlamda kamusal alanın gündelik peyzajında bulunan barikatların ve ablukanın ritminin dışında vakit geçirmek, birtakım lükslere sahip olmayı gerektiriyor. Bugün İstanbul'da merkezî yerlerin turistik bir dekora dönüşmesi bu anlamda şaşırtıcı değil.Burada başka bir politik denklem de var. Kamusal alanın kaybıyla beraber sokaklar ve meydanlar da bir çeşit güvenlik paradigmasıyla ele alınmaya başlanıyor. Demobilizasyonun bir sonucu olarak asayiş kaygısı ve iktidar tarafından beslenen güvenlik ideolojisiyle siyaset sokağın dışına itilirken, ona dair kamusal talepler de görünmez hâle geliyor. Bu denetim de şehri o kendi sınırlarını tüketene dek aciliyeti olan bir rant mekanizmasın nesnesi hâline getiriyor. Bu anlamda şehrin baskın ritmi ablukanın meşruiyet kazandığı ve muktedirin denetim mekanizmasının daha da güçlenmesini sağlayan bir resim ortaya çıkıyor.&nbsp;Böylece politikanın kamusal alandan arındırıldığı bir gerçeklikle karşılaşıyoruz. Sosyolog Richard Sennett, 1970’lerde kent hayatını incelediği The Uses of Disorder: Personal Identity and City Life çalışmasında insanlığın büyük ölçüde ergenlikten çıkamadığını söylüyordu. Ona göre ergenliğin başlıca özelliği kendi bireyselliklerini korumaya almak için karmaşaya karşı sürekli tetikte olup kendi iç dünyalarına kapanmalarıdır.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Burada katışıksız kimlik kaygısıyla hareket eden, kendi benliğini sürekli olumlayan retoriklere başvurmak zorunda kalan ve dışarıdaki hayatın muğlaklığa yol açabilecek karşılaşmalarına karşı kendi kimliğini korumak adına püriten bir tavır benimseyen bir özne söz konusu. &nbsp;</li></ul>Dolayısıyla bugün de kamusal alanın ortadan kalkması ve politikanın kamusal alandan tamamen dışlanmasının günümüz öznesi üzerinde benzer etkileri olduğunu söylemek mümkün. Giderek artan sosyal izolasyon ile ablukanın ritmi arasına sıkışan gündelik hayat, karşılaşmalar yerine görmezden gelmeyi, kolektif dertlerin yerine de atomize bireyciliğin sonsuz talebini koyuyor. Nitekim bugün infialler karşısındaki çaresizlik hissinin ve birtakım reaksiyoner duyguların baskın hâle gelmesi şaşırtıcı değil. Başka bir tartışma olsa da kişisel olan politiktir retoriğini de yeniden gözden geçirmek gerekiyor.Başa dönecek olursak ablukanın arkasında ne olduğunu bize bir anlığına gösteren deprem sonrası Gezi Parkı gibi başka örneklerin de mevcut olduğunu belirtmek gerek. Gündelik hayatın kamusal alandan soyutlanmış sınırlarının ötesinde nelerin olduğunu ya da en azından neyi kaybettiğimizi hatırlatan bu anlardan biri greve çıkan Polonez işçisi Nafiye Keklikçi’nin <a fr-original-style="" href="https://x.com/muzeyyenyuce07/status/1868964007115473384" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledikleriydi:&nbsp;</a><blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“6 yıl önce İstanbul’a geldim, Polonez’de çalışmaya başladım. Ne tatil gördüm ne bir şey. İlk defa sahil kenarında geziyorum. O da direnişim adına…”</blockquote>

Kamusal alanın kaybıyla beraber sokaklar ve meydanlar artık bir çeşit güvenlik paradigmasının konusu oldu. Bu anlamda şehrin meydanları ve geniş alanları, ancak olağanüstü hâllerde bir süreliğine halkın kullanımına sunuluyor ve artık sıradan olan “abluka” hâline geliyor. Tarihin bu anını gösteren iki fotoğraf.

İzolasyonla abluka arasında: Kamusal alana ne oldu?

<img src="https://images.aposto.com/2024/10/5/1730471652858.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Başkaldırı Tepesi Parkı, Varşova<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; 12. Şehir İçi Kamusal Alanlar Avrupa&nbsp;Ödülleri sahiplerini buldu. Polonya'nın başkenti Varşova'da 90'lı yıllarda ülkenin Nazi işgaline karşı direnişinin simgesi olarak inşa edilen "Başkaldırı Tepesi" anıtı üzerinde kurgulanan park, Avrupa'nın en iyi halka açık mekanı seçilirken; deniz kenarı projeleri kategorisinde kazanan ise İspanya'da Porto do Son sahilinin kamulaştırma projesi oldu.

Aposto Gündem

Birkaç hafta önce Saraybosna’ya doğru yola çıkmadan incelediğim festival programında bir isim dikkatimi çekiyor: Sofia Exarchou. Yıllar önce Selanik’te ilk uzun metrajlı filmi Park’ı izleyip büyülendiğim yönetmenin yeni filmi Animal&nbsp;yarışmada. “Belki o da orada olur da tanışırız” diye düşünüyorum. Festivalin sonlarına yaklaşırken gerçekten de bir araya geliyoruz. İşimi seviyorum.Animal,&nbsp;bir Yunan adasındaki tatil köyünde geçiyor ve merkezine orada animatörlük yapan Kalia’yı yerleştiriyor. Turistleri eğlendirmek için spot ışıkları altında tüm gün çalışan Kalia’nın içindeki karanlıkla yüzleşmesi filmin asıl meselesi. Saraybosna’dan hemen önce Locarno’da gösterilen filmin başrol oyuncusu Dimitra Vlagopoulou oradan ödülle dönmüş. Sofia’yla filmleri Park&nbsp;ile Animal’in yanı sıra Yunan Tuhaf Dalgası’ndan ayrı hareket etmenin nasıl hissettirdiği üzerine konuşuyoruz.<img src="https://images.aposto.com/2023/7/4/1693486321738.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Animal | Kaynak: IMDbİlk filmin Park’ı 2016’da Selanik Film Festivali’nde izlemiştim ve benim için festivalin en iyilerindendi. O zaman daha gençtim, hayatımda ne yapmak istediğimi bilmiyordum. Sanırım bu yüzden filmle çok iyi bir bağ kurmuştum. Festivalin en merak ettiğim filmlerinden biri Animal’di ve yine çok beğendim. Park bir bakıma bir büyüme hikâyesiydi. Animal’deki esas karakter yaşça daha büyük olsa da buna da bir büyüme hikâyesi der misin?Aslında bu filmi başından beri iki ana karakterli olarak düşünmüştüm. Kalia ana karakter hâline gelse de filmde Eva da çok önemli. Kalia uzun yıllardır bu dünyanın bir parçası olan, bu alanda deneyimli biri. Bu hikâye de onun farkındalık yolculuğu olacaktı. Eva ise 17 yaşında, ilk kez bir tatil köyünde animatörlük yapan bir genç kadın. Hem bu çalışma sisteminde yeni olması hem de bir göçmen olması nedeniyle bir kabul edilme arayışı içerisinde. Yani aslında Eva'nın hikâyesinin bir büyüme hikâyesi olduğunu söyleyebilirim. Öte yandan filmdeki üç kadın karakterin birbirleriyle zıt yolculuklarının olmasını seviyorum. Kalia bu dünyayı çok iyi tanıyor. Öyle ki gerçek karakteri, işinde yarattığı karakterlerle karışmaya başlıyor. Kalia ikisini ayırt edemiyor artık. Diğer yanda Eva var; onun aracılığıyla biz de bu dünyayı yeni gözlerle görüyor, tanıyoruz. İkisinin zıt deneyimleri bir şekilde kesişiyor. Filmde bir de küçük kız var, bu dünyanın içine doğmuş. Bildiği dünya oradan ibaret fakat Kalia ve Eva’nın aksine bu dünyaya masum gözlerle bakıyor. Aslında izleyici; bu üç karakterin, tek bir karakterin zamanın farklı noktalarındaki hâlleri olduğunu da düşünebilir. Eva’nın ya da küçük kızın Kalia’nın geçmişini bire bir yansıttığını söylemiyorum. Fakat yarattığı his Kalia’nın olası geçmişine dair düşündürüyor. Geçmişi diyaloglar aracılığıyla anlatmayı tercih etmedim, bu iki genç kadının varlığının Kalia’nın geçmişine dair fikir vermesini istedim.İlk filminde de çalıştığın Dimitra (Vlagopoulou) bence çok yetenekli bir oyuncu. Filmde I Can Boogie şarkısını söylediği, finale doğru olan sahne bence filmin zirve noktasıydı. Bu sahne özelinde Dimitra’yla nasıl çalıştınız?Provalarla başlayan, oldukça uzun bir süreçti. Açıkçası bu şarkıyı bulmak da çok zor oldu. Senaryoyu yazdığım sırada bu şarkıyı bilmiyordum ve bu sahneye uyacak bir şarkı bulmakta zorlanıyordum. Tek bir şarkının sahneyi taşıması, niyetlendiğim her şeyi anlatması gerekiyor ve bu problem gittikçe büyüyordu. En sonunda birkaç olası şarkıyı Dimitra ile paylaştım ve hepsini tek tek prova ettik. Onun hangi şarkıyla en rahat olduğunu, hangi şarkının sahneyle ve hissiyatıyla bağ kurabilmesine yardımcı olacağını görmek istedik. Sahne sadece şarkıdan ibaret değil, şarkıyı söylemeye başlamasından önce dev bir monolog da var. Bu monoloğu duygusal olarak aktarabileceğine emindim. Monolog önceden yazılmış ve prova edilmişti. Ama yine de sahnenin çok katmanlı ve duygusal açıdan yoğun oluşu nedeniyle ikimiz de stres altındaydık. Birkaç tekrar aldık ve kurgu sürecinde en son tekrarları kullandık.<img src="https://images.aposto.com/2023/7/4/1693486352153.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Emre ve Sofia, Saraybosna Film Festivali’nde | Fotoğraf: Saraybosna Film FestivaliAslında filmin adıyla ilgili de bir sorum var. Açılış jeneriğinde L harfinin diğer harflerden bir-iki saniye önce kaybolup bize “Anima” ismini vermesi fikrini çok beğendim. Öte yandan biraz kafamı da karıştırdı. Bir yanda Animal (hayvan) var, bende sirk ya da hayvanat bahçesi hayvanları bağlamında simgesel bir çağrışım yapıyor. Bir yandan da Anima (ruh) var, bu da karakterlerin yaşadığı krizlerle yakından ilişkili. Burada kasti bir belirsizlik mi yaratmak istedin, yoksa bu konuda tercih ettiğin bir yorumlama var mı?Senaryoyu yazmaya başladığımda “animatör” sözcüğünün “ruh” anlamına gelen “anima” sözcüğünden geldiğini fark ettim. Animatörler diğer insanlara “ruh” veren, enerji veren kişilerdi. Bu çok ilgimi çekti. Sonra aklıma bu sözcüğün yanına “L” harfini ekleyerek yeni bir sözcük türetme fikri geldi. Senin de söylediğin gibi, bu animatörler bir yandan bir sirkte gibi çalışıyor ve tıpkı sirk hayvanları gibi sistemin içerisinde sömürülüyorlardı. Öte yandan bu dünyanın yarattığı hislerin, şiddetin, agresyonun kalbi ve bedeni fiziksel olarak yorması da “animal (hayvan)” sözcüğüyle örtüştü. Açılış jeneriğindeki harf oyununu bu yüzden yaptık.Fona yerleştirdiğin terk edilmiş Olimpiyat mekânları, sahte bir mutluluk ve coşkuyla doldurduğun tatil köyleri… Mekânları, yerleri, alanları kapitalizmin etkisini göstermek için kullanıyorsun. Bu anlamda aklına başka nasıl mekânlar geliyor ve bunları sonraki filmlerinde kullanmayı düşünüyor musun?Henüz bilmiyorum. Bir sonraki filmimle ilgili kabaca fikirlerim var ama Animal’i henüz yeni (Locarno Film Festivali’nden bir hafta önce) bitirdik. Çekimleri eylül ve kasım ayları arasında yapmıştık, o zamandan beri de post-prodüksiyonla uğraşıyorduk. Aklım hâlâ Animal’de. Ama her yeni filme başlarken gerçekçi ve tanıdık olan bir dünya seçip üzerinde çalışmaya başladığım doğru. Olimpiyat Köyü mesela... Yunanistan’dan olmama ve Atina Olimpiyat Oyunları’nı izlememe rağmen Olimpiyatlar’dan sonra Olimpiyat Köyü’nün ne hâle geldiğini haberlerden öğrenmiştim. Ama bu benim içimdeki, konuşmak istediğim toplumsal ya da politik meselelerle örtüştü. Sonra otellere, tatil köylerine dair araştırma yapmaya başladım. Animatörlerin şovlarını kaydettim; Latin Amerika’nın tatil köylerindeki, cruise gemilerindeki animatörlerin YouTube’daki videolarını izledim. Sonra tüm bunlar üzerine tamamen kurgusal bir dünya inşa ettim. Hepsi karakterlerimle tanışmak, hikâyelerimi geliştirmek için birer başlangıç; politik meseleler üzerine konuşmak için birer fırsat...&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/7/4/1693486372168.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sofia Exarchou | Fotoğraf: Saraybosna Film FestivaliNe zaman Yunanistan’dan çağdaş bir yönetmen film yapsa eminim ki Yunan Tuhaf Dalgası’yla ilgili bir soru geliyordur. Senin filmlerini sevmemin nedeni sanırım “tuhaf” olmadan da yeni ve farklı olmayı başarabilmeleri. Gerçekten bir “dalganın” varlığına inanıyor musun ve bu dalgada sörf yapmadığın için üzerinde belli bir baskı hissediyor musun?Yunan Tuhaf Dalgası etiketinin başından beri biraz yanlış yönlendirdiğini düşünüyorum. Farklı türlerde de olsalar bir şekilde tüm Yunan filmlerine bu etiket yapıştırıldı. Ülke ekonomik krizden dolayı zor bir dönemden geçiyordu ve dünya film endüstrisi Yunanistan’a, dünya festivalleri Lanthimos’un başarılarından dolayı bir anda Yunan filmlerine ilgi duymaya başladı. Bu etiketin sebebinin de bu olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla bu Tuhaf Dalga, Yunan sinemacılar için biraz tuhaf oldu.&nbsp;Bir baskı hissediyorum çünkü etiketin süreç açısından gerçekten olumsuz olduğunu düşünüyorum. Eğer sonucu, seyircinin ya da festivalin nasıl karşılayacağını düşünüyorsan yapmak istediğin şeyin özünü biraz kaybediyorsun. Bu yüzden filmlerimi geliştirdiğim yıllar boyunca fikrime, benim için ne anlama geldiğine, bu konuda ne hissettiğime sadık kalmaya ve bu duygularımı güçlü tutmaya çalışıyorum. Bu anlamda fikirlerimi seven ve onlarla bağ kurabilen bir kitleye ulaşacağımı düşünüyorum.

Duende

Yeni filmi Animal’in ardından, çağdaş Yunanistan sinemasının dikkat çekici yönetmenlerinden Sofia Exarchou ile sohbet ettik.

Sofia Exarchou ile Saraybosna’da

Seçim günü yaklaşırken ben kendimi hep aynı şarkıları döne döne dinlerken buluyorum ve fark ediyorum ki yalnız değilim. Her şarkının da kulağımda yer etmesinin bir sebebi var. Çalma listesinde de etkisini göreceksiniz, ben bu ara yine eski televizyon dizilerine düştüm.Hatırla Sevgili ile fark ettim ki televizyonda siyaset zamanında ne de güzel konuşuluyormuş, üstelik kavgaya mahal vermeden. Ben tam bunları yazarken Twitter'da da bir akım başladı, herkes izlediği eski dizileri paylaşıyor. Gülbeyaz'ı izlememin üstüne denk gelince onu da not edeyim Beykoz kıyısında bir teknede, "balık+ekmek: 2 Milyon" yazıyor, iki aile İstanbul'da bir bakkal bir tekneden gelen gelirle geçiniyor. Üstelik maaile Karadeniz'e otobüs biletini kolaylıkla alıyor. Sene 2002! Son bir not; daha yeni bir sokak müzisyeni cinayete kurban gitmişken dizinin Kazım Koyuncu'nun sesiyle buluştuğumuz, İstiklal'de çekilen bu videoyu <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=OxWg4bW7PuE" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> bırakıyorum. İnadımız var!"Bir Derdim Var" deyip başlıyorum "Uyan"maya davet ediyorum kulaklarımı. "Park" ile çok değil, 10 sene öncesini hatırlıyorum. Peşi sıra "Spring of War"ı dinliyorum, gezi zamanında bir akşamı anlatan "Taksim Holdem" filminin soundtrack'i "Texas" ile yola devam... Boğaziçi'ne kayyum atanınca hep bir ağızdan söylenen "Yuh Yuh"un ilhamını unutmuyorum, o da kulağımda. "Vodki" yine beni yerimde sallandırıyor. Ve "gitmediim işte delirmedim de" deyip bağıra bağıra "Forsa"yı söylüyorum. Ekonomi bu hâldeyken onu da unutmadım tabii "Hazinende" dinlerken "Cebinde birazcık parayla kendini buldun sen bu yolda" diyen kendimi hatırlatan Journers'den "Yok Mu?" ile devam. Oyları verdik eve dönüş yolunda da "Yangın Akvaryumla" ile başlayıp, "Dünyaya Bedel eşsiz ruhum" diye devam diyorum. Finale yaklaşırken "Tamiri Mümkün Kalbimin"... Ertesi sabah kahvemi içerken "Daha Mutlu Olamam" ve "Gül Kendine"...Ece'nin çalma listesine <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/playlist/5VOliY2HyeK6THR3C4kWxa?si=421bcabf6e2c4d62" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz. Ece'nin yayını Üretim Kaydı'na da <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/n/uretim-kaydi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz.

20'lik

Kulağımızda yer edinen şarkılar

Seçim günü neler dinliyorum?

Park kelimesi Türkçe içerisindeki kullanımında, kent bilincimiz kadar çocukluğumuza da seslenen, yeşilden önce çocuklara yönelik oyun araçlarını akla getiren, ağaçtan veya bir çalıdan önce bir salıncağı veya bir kaydırağı anımsatan bir tanım. Bugün kent ve çevresinde parkların hemen hemen istisnasız şekilde bu durumla örtüşecek şekilde tasarlanıyor olduğu hesaba katılınca, yeşil alanla parkların arasındaki ve hatta kamusal alanla doğal peyzajın arasındaki çizgilerin belirsizliği de anlaşılıyor.&nbsp;Çok katmanlı tarihi itibariyle ormanların, meraların, koruların, bostanların ve bahçelerin şehri olan İstanbul’daki mevcut yeşil alan bilincinin, kullanımının ve geleceği hakkındaki soru işaretlerinin sebepleri de böylelikle daha belirgin hale geliyor. Son on yılda yaşadığımız, yeşili ilgilendiren her mesele birbiriyle çarpışan ajandaların öznesi haline geliyor. Kent üzerine çalışan uzmanlar ve akademisyenler farklı meseleleri ve tehlikeleri işaret ederken yöneticiler olumlu yönde ilerlemenin sürdüğü konusunda ısrar ediyor. Peki bizler, kent sakinleri olarak, kamusal alana belki de anlamını kazandıran park pratiğinin geçmişine, yöntemine ve geleceğine ne kadar hakimiz?İstanbul’da bugünkü park kullanımına paralel şekilde, şehrin yöneticileri tarafından tanımlanarak başlayan ilk pratikler, 18. yy’da Kağıthane ve Göksu dereleri civarında şekillendi. Bu bölgelerde yöneticilerin ve imtiyazlı çevrelerin, farklı sayfiye yapılarının da eklenmesiyle keyfini sürdüğü bahçeler ve dere kenarları, bir yandan da o güne kadar benzeri olmayan pratikleri, Osmanlı günlük yaşantısına <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/522197" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yerleştirdi.</a> Ancak bu pratiklerin genele, yani millete yayılması ise 19. yy’da, nispeten daha da yapılı kent içerisinde yer alan uygulamalarla mümkün oldu.&nbsp;Bugünkü Gezi Parkı’nın Harbiye’ye doğru uzanan devamında yer alan, ancak bugün yerinde farklı yapıların bulunduğu Taksim Bahçesi, bu minvaldeki ilk örneklerden <a fr-original-style="" href="https://jag.journalagent.com/jas/pdfs/JAS_7_2_355_374.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">biriydi.</a> Sonrasında öne çıkan benzerlerinden, bugün TRT Stüdyoları’nın bulunduğu Tepebaşı’ndaki Tepebaşı Millet Bahçesi ve (bugünle kavramsal ve mekânsal bağını fazlasıyla belli eden) Kısıklı Millet Bahçesi ise 1870 yılında <a fr-original-style="" href="https://www.skb.gov.tr/osmanli-modernlesmesi-ile-ortaya-cikan-bir-kentsel-mekan-olarak-millet-bahceleri-s25212k/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tamamlandı.</a> Bu park furyası, genel anlamda Batı’yla bağlantılıydı, Avrupa’yı ziyaret etme fırsatı bulan dönemin Osmanlı bürokratları, gördüklerini imparatorluğun başkentine taşımakta gecikmemişlerdi. Hatta zamanla Tanzimat sonrasının park ve kamusal eğlence anlayışını tanımlayacak olan bu "millet bahçeleri", ismi ve uygulama biçimiyle de Fransız emsali "halk bahçelerinden" esinlenmişti. Yine Fransız örneğine benzer şekilde, millet bahçeleri (özellikle de meşrutiyet ruhuyla gittikçe toplumlaşan) Osmanlı milletinin kontrollü sosyalleşmesi ile artan kamusallık üzerinden toplumun kolayca yönlendirilebilmesi hedefiyle giderek çoğaldı ve farklı bölgelere, şehirlere yayıldı.&nbsp;Burada dikkati çeken bir diğer konu ise "millet bahçesi" altında yer alan bu parkların, aslında yeşil alanların yeni bir kullanım pratiğini insanlara sunması oldu. Tarım ve hayvancılık amacıyla kullanılan yeşil alanların kent içerisinde farklı pratiklere sunulması, zamanla boşaltılan mezarlıkların da benzer parklara dönüşmesini sağladı. Böylelikle modernleşen kentin ve kentlinin sosyal mekan ihtiyacı da farklılaştı ve dönüştü.Beraberinde getirdiği, yükte ve fikirde ağır modernizm ajandasıyla ilerleyen Erken Cumhuriyet Dönemi kent plancılığı, yukarıda bahsi geçen toplumsallık odağıyla kent içi parklarına yeni bir yön ve ivme vermiştir. İstanbul’da Gezi, Ankara’da Gençlik Parkı, İzmir Kültürpark gibi parkların başı çektiği örnekler, kent içerisinde doğayla barışık bir sosyal pratiğin toplumca benimsenmesinde öncü olur, böylelikle yeni ülkenin vatandaşlarına da yeni bir kamusallık anlayışını sunabilme fırsatı yakalar. 1923’ten 1945’e kadarlık bir zaman diliminde Türkiye çapındaki kent içerisinde tanımlı parkların sayısı <a fr-original-style="" href="https://www.researchgate.net/publication/349238707_Erken_Cumhuriyet_Donemi_Kent_Parklarinin_Belediyeler_Dergisi_Uzerinden_Okunmasi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">29’dan 536’ya ulaşır</a>. Bir önceki dönemi anımsatır şekilde bu parklarda tiyatro ve sinema gibi farklı kültürel pratikler yanında yüzme ve kürek gibi spor dallarına kadar çoğu farklı imkan bu parklar yoluyla vatandaşlara sunulur. Festivaller ve panayırlar bu parklarda yapılıe. Aynı parklar uluslararası fuarlara da ev sahipliği yapmaya başlar; hatta yeri gelir, bayram kutlamaları da toplu şekilde bu alanlarda yapılmaya başlanır ve kamusal-sosyal alanlarla doğal parkların kent içerisindeki yeri netleşir.Bugüne dönersek, son yıllarda kent ormanları vurgusuyla yapılan çalışmalar bir yandan ümit verirken bir yandan da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 14 Haziran 2014 tarihli düzenlemesi Türkiye içerisinde kişi başına düşmesi gereken yeşil alan miktarı standardını kişi başına önce 10 m2, sonra da 15 m2’ye <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/hangi-ilce-daha-yesil-1870359" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yükseltti.</a> Ancak ne yazık ki bugünün İstanbul’unda kişi başına düşen yeşil alan miktarı 7,5 m2 civarında; orman alanlarının buna dahil edilmesiyle farklı yerlerde kişi başına 12 m2 olarak da lanse edilen bu oran, İstanbul’un kamusal yeşil alanlarının toplam kent alanının %2.2’sini oluşturmasıyla (Bu oran 1970’ler ortasında %7 olarak ölçülüyor) birlikte olumlu görünen durumun vahametini <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2019/01/14/istanbul-en-az-yesil-alana-sahip-metropoller-arasinda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirginleştiriyor.</a>&nbsp;İstanbul, benzer kalibredeki diğer metropollere göre yeşil yüzdesi açısından Dubai ile birlikte son sıralarda yer alıyor. Bu noktada "kent içerisi yeşil alan" detayının önemini hatırlıyoruz. Her ne kadar kent ormanlarının miktarı sayılara göre artsa da kentsel kullanıma açık parkların ve yeşil alanların öneminin, yukarıda anılan m2 bazlı abaküs hesapları içerisinde unutulduğu anlaşılıyor. Hem soluduğumuz havayı, hem de insan doğasını direkt olarak etkileyen; çocukların, yetişkinlerin ve diğer canlıların birlikte toprağa basabildiği bu alanların geleceğini, yerel yöneticilerin sorumluluğunda katılımcı, kapsamlı ve uzun soluklu bir strateji olmadan ele almak ne yazık ki mümkün değil. Hele de iklim değişikliğini bu kadar sert hissettiğimiz ve sağlıklı kentlere dünden daha çok ihtiyaç duyduğumuz bu günlerde şehrin tüm sakinlerinin yarının yeşil kentlerini bugünden garantiye alması gerekiyor. Hele de ülkenin lokomotifi olarak atanmış inşaat ekonomisinin müzmin acelesiyle böyle ilerlerken…

Parkların ve kamusal yeşil alanların dünü, bugünü ve yarını...

Bir kent pratiği olarak parklar ve yeşil alanlar

<h3 fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/kente-dair" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kente Dair</a>, kent hakkında düşünen ve kent için üreten zihinlere ilham vermek için Aposto!'da.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Torino'da unutulmuş bir istasyonun dönüşüm hikâyesi: Precollinear Parkİtalya’nın Torino kentinde 1980’lerde inşa edilen ve tramvay hattının kullanımını yitirmesinin ardından 2020 yazında kent mobilyalarının eklenmesiyle bir parka dönüşen istasyon… Pandemi sürecinde sunduğu fırsatlarla kentlileri ziyadesiyle memnun ettiği için artık parkın kalıcı olması isteniyor.1980’lerde inşa edilen tramvay hattına uzun süre ev sahipliği yaptıktan sonra alınan hatalı kararlar neticesinde unutulan bir alan, doğru uygulamalar ile canlandırılarak tüm dünyada sosyalleşmenin en aza indiği dönemde kritik bir canlılık kaynağı olmuş.Türkçeye “Doğrusal Park” olarak çevrilebilecek olan Precollinear Park, Po Nehri üzerinde 200 metre ve nehrin karşısında 500 metre uzunluğunda. Torino’nun kalbinde yatan bu alanın etrafı çitler ve diğer bariyerlerle korumalı olsa da eski hattı boyunca uzanan yeşil sistem etkisini hala gösteriyor. Kentin canlılığı ve alanın pasif olarak da kent içerisinde kendine bir yer edinmesi burayı bakımsız ve çorak bir alan olmaktan korumuş.Perk, Po Nehri üzerindeki köprüde kent için çeşitli fikirlerin tartışıldığı bir sergiye ev sahipliği yaparak açılmış. Serginin ardındaki yetişkin ağaçların ve gölgelerinin oluşturduğu dinlenme alanı, minyatür bir koridor gibi gözüküyor.Park başta sadece yaz aylarında geçici bir park olarak kullanılacak ve hikâye burada bitecekti. Ancak parkın gördüğü ilgi ve yarattığı potansiyel öylesine güçlendi ki alanın park olarak kullanımı 2021 yılının Eylül ayına kadar uzatıldı.

Park ile ilgili hikayeler