Soli Özel

Donald Trump’a yönelik suikast teşebbüsü Amerikan seçim dinamiklerini etkiledi. Bu olayın bir etkisi Trump’ın desteğini artırmasıysa diğer etkisi de Biden üzerindeki adaylığı bırak baskısının sönmesi oldu. Öte yandan yaşananlar, ABD'nin siyasi sisteminin giderek derinleşen bir krizde olduğunu kanıtlıyor.

Bu sefer aşırı sağı Fransız toplumunun Cumhuriyetçi refleksleri sayesinde yenmeyi başaran merkez, sağ ve sol; önümüzdeki seçimlere kadar RN’nin yükselişini sağlayan koşullara karşı halka güven verecek bir program, aktivizm ve örgütlenmeyle ortaya çıkamazsa bugün engellenmiş olan yarın mukadder hâle gelebilir.

Dün Fransa’da yapılan Parlamento seçimlerinin ilk tur sonuçlarına bakıldığında şunu söylemek mümkün: Cumhurbaşkanı Macron bir kumar oynadı, Fransa Cumhuriyeti ve demokrasisi kaybetti.

Öğrenciler vicdani bir eylemcilik ortaya koyarak yalnızca ülkelerinin dış politikasını ahlaken sorgulamakla kalmadılar. Aynı zamanda üniversitelerin ulvi iddialarıyla gerçekte oldukları arasındaki derin uçurumu sergileyerek tehlikeli bir gidişatın durdurulabilmesi için tarihsel bir müdahalede bulundular.

7 Ekim saldırısıyla dokunulmazlık duygusunu yitiren, caydırıcılığının zayıfladığı inancıyla Gazze’yi Taş Devri'ne döndürüp nüfusunu Sina Çölü'ne sürmeyi hedefleyen İsrail’in İran'ın saldırısına karşılık vermemesi pek düşünülemez. Soru, bu karşılığın şiddetinin, kapsamının ve tahribatının ne kadar olacağı.

Seçimlerin iktidar lehine sonuçlanmasının sonuçları küçümsenemeyecek kadar karanlık sayılabilir. Yeni ve bunaltıcı bir anayasa ülkenin başına sarılacak, rejimin otoriterlik dozu daha da yoğunlaşacaktır. Bu nedenle yarın sandığa gitmemek, şikayetçi olunan rejime karşı sesini yükseltmemek, yakalanmış iktidar fırsatını kaçırmaya vesile olmak, affedilmeyecek bir harekettir.

Ukrayna açısından en kötü iki sonuç bugünkü “yıpratma savaşı”ndan yenik çıkmaları veya Trump’ın iktidara gelmesiyle Amerikan desteğinin tamamen kesilmesi ve Rusya’nın savaşın başındaki hedefine ulaşarak Kiev’de rejim değişikliğini gerçekleştirmesi olur. Üçüncü bir sonuç, Rus işgali altındaki topraklarını bırakması ve böylece bir ateşkese veya barışa gitmesi hâlinde Ukrayna’nın Batı güvenlik havzasına dahil edilmesi.

Şu sıralarda ABD’de tanık olunanlar, kullanılan dil ve simgeler ve nihayetinde Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı olmasına kesin gözüyle bakılan Donald Trump’ın dış politika söylemi, bugünün gerçeklerini yansıttığı kadar geçmişin derin izlerini de taşıyor.

Şimdiye dek ekonomik sistemin yüksek eğitimlileri gözeten, niteliksiz çalışanları kendi hâllerine terk eden yaklaşımı, teknolojinin gidişatına yön verdi. Bu eğilim tersine dönerken, yapay zeka insanların becerilerini tamamlayacak şekilde geliştirilebilir mi? Toplumda ve siyasette dengeleyici güçler, bu gidişata etki edebilir mi? Soli Özel, Daron Acemoğlu ve Simon Johnson'un İktidar ve Terakki (Power and Progress) kitabından cevap arıyor.

1991 sonrası istisnai bir “tek kutuplu dünya” aralığından geçen uluslararası sistemde geriye dönüşün mümkün olmadığı, otoriterliğin ve güç politikasının yükseldiği yeni bir dönem başlıyor. Yükselen güçlerin henüz kendi başlarına bir sistem kuracak kapasiteye sahip olmamaları da bu dönemin sarsıntılı geçmesine sebep olacak.