Semte ismini veren Osman Bey, 19. yüzyılda II. Abdülhamit Han tarafından Çemberlitaş’ta kurulan Matbaa-i Osmaniye’nin müdürü Hafız Osman’ın hat yazılı Kuran’ını basmasıyla büyük ilgi görüyor, zenginleşiyor, eline geçen servetle bugün Osmanbey olarak bilinen bölgedeki araziye yatırım; konak yaptırıyor. Belki de Osmanbey semtinde sokaklara burada yaşamış veya semt için önemli kişilerin isimlerinin verilmesinin öncüsü olmuş ilk gelenek.Halâskârgazi Caddesi: Cumhuriyet öncesinde Şehit Muhtar Bey olarak biliniyor. 31 Mart 1909’da, II. Meşrutiyetin ilânını takiben İstanbul'da yönetime karşı yapılmış büyük ayaklanmada Taksim civarında ölen Muhtar Bey'in anısına bu isim veriliyor. 1927’de, Atatürk’ün annesi ve kız kardeşiyle yaşamasını takip eden dönemde kurtarıcı’ 'halâskâr' ve 'gazi' kelimelerinin birleştirilmesiyle ona atfen değiştiriliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1684308137079.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sadri Maksudi Arsal Sokak'a doğru<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Şair Nigar Sokak: Adını aldığı 1862 doğumlu Şair Nigar Hanım Osman Paşa’nın kızı. Babası musikiye düşkün, annesiyse şiir meraklısı. Şair Nigar Hanım semtin sanatla iç içe olmasında önemli bir rol oynuyor. Konağında sanat buluşmaları, şiir okumaları yapıyor. Önemli bir kadın hakları savunucusu, feminizmin öncüsü.Nakiye Elgün Sokak: Türkiye'de Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında kız çocuklarının eğitiminin yaygınlaştırılması için çalışmış eğitimci Nakiye Elgün. Bugün Fevziye Mektepleri Vakfı olarak da bilinen Yeni Mektep adlı özel okulu, 1923’te Beyazıt’tan Şişli'ye (Teşvikiye Karakolu karşısında bulunan Naciye Sultan Konağı'na) taşımış, 11 yıl müdürlüğünü yapmış.Teyyareci Fehmi Sokak: Adını sadece Osmanbey’deki bu sokağa değil aynı zamanda Ercan Havalimanı’na da bırakmış olan Fehmi Ercan 1960 yılında teğmen olarak başladığı görevinde 1972’de binbaşı rütbesine yükselmiş.&nbsp;Reha Yurdakul Sokak:&nbsp;Türk sinema oyuncusu, yapımcı ve senaryo yazarı Reha Yurdakul, Berkin Elvan, Keriman Halis Ece, Süleyman Seba gibi isimlerin de bulunduğu Feriköy Mezarlığında definli.Sadık Şendil Sokak:&nbsp;Ekseriya Kemâl Sunal filmleri ve Hababam Sınıfı serisinin senaristliğiyle tanınan, sokağa ismini veren Sadık Şendil, Müjdat Gezen ile birlikte Güldürü Üretim Merkezi’nde çalıştı. Senede Bir Gün şarkısının da yazarı.<img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1684308324109.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kiralık ofis mağaza<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sadri Maksudi Arsal Sokak: 1878-1957 yılları arasında yaşamış Türkiye ile Tatar’da kökleri bulunan devlet adamı, hukukçu, akademisyen, düşünür ve siyasetçi; Ankara Hukuk Fakültesi’nin kurucu hocalarından, aynı zamanda Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’nun kurulmasında önemli katkıları var.Ergenekon Caddesi: 19 Ocak 2007, 15.00 sıralarında Halaskârgazi Caddesi üzerinde, Agos ofisinin yer aldığı Sebat Apartmanı önünde uğradığı silahlı saldırı sonucunda ölen gazeteci Hrant Dink ismiyle değiştirilmek isteniyor ancak bu talep 8 Şubat 2010’da İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclis oturumunda reddediliyor.Editör’ün notu:&nbsp;Sokaklar, isimleri üzerine düşündürdü bu rota bizi. İki kitap aldık. Evrak Çantası - Murathan Mungan (Metis Yayınları), İstanbul Sokakları – 101 yazardan 100 sokak (Yapı Kredi Yayınları)

Soli

Halâskârgazi Caddesi'nden Ergenekon Caddesi'ne. 

Osmanbey sokaklarına ismini veren suretlerin peşinde

<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1679582055801.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.66" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bayezid (Beyazıt) Camii, 1935 (<a fr-original-style="" href="http://www.eskiistanbul.net/5440/beyazit-camii-1935" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Eski İstanbul</a>)<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1679581609521.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.81" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tuluat ustası, Komik-i Şehir Naşit Özcan ve sonradan Adile Naşit olarak tanınacak kızı Adela Özcan (<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/onderkayaistan1/status/1482911549098446854" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Önder Kaya</a>)<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1679581989905.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.54" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Şehzadebaşı Ferah Tiyatrosu'nda 1932 yılı Ocak ayında Naşit Kumpanyası Ramazan dolayısıyla bir gösteri sunuyor.&nbsp; Fotoğraf: Namık Görgüç (Talat Öncü Arşivi)

Kupür

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kruvaziyer turistine
tramvay geliyor</h3>Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB), İstanbul Büyükşehir
Belediyesi iştiraki Metro İstanbul ile İstanbul’un kruvaziyer turizmine
değer katacak ve kent ulaşımına nefes aldıracak bir projeyi hayata
geçiriyor. Kruvaziyer gemilerle İstanbul Galataport Limanı’na gelen
ve yoğun trafik nedeniyle Tarihi Yarımada’ya ulaşmakta zorlanan
turistleri bölgeye taşıyacak “Galataport-Beyazıt Turistik Tramvayı”
için imzalar, TÜRSAB Başkanı Firuz B. Bağlıkaya ve Metro İstanbul
Genel Müdürü Özgür Soy’un katıldığı törenle atıldı.TÜRSAB Genel
Merkezi’nde gerçekleşen imza töreninde konuşan TÜRSAB Başkanı
Firuz Bağlıkaya, Metro İstanbul ile gerçekleştirilen iş birliğinin
önemine dikkat çekerek şöyle dedi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Hem turist hareketini hızlandıracak hem de
İstanbul trafiğine ek bir yük getirmeden sorunu çözecek bir projeye
imza atıyoruz. Metro İstanbul’un işletmesini yapacağı tramvayın
kruvaziyer limanında özel bir durağı olacak ve turistleri Tarihi
Yarımada’ya götürüp geri getirecek. Turistleri kara yolu ulaşımından
çok daha hızlı bir şekilde, 17 dakikada, trafikten bağımsız olarak
Galataport bölgesinden Sultanahmet ve Beyazıt’a ulaştıracağız.”</blockquote>

Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB), İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki Metro İstanbul ile İstanbul’un kruvaziyer turizmine değer katacak ve kent ulaşımına nefes aldıracak bir projeyi hayata geçiriyor. Kruvaziyer gemilerle İstanbul Galataport Limanı’na gelen ve yoğun trafik nedeniyle Tarihi Yarımada’ya ulaşmakta zorlanan turistleri bölgeye taşıyacak “Galataport-Beyazıt Turistik Tramvayı” için imzalar, TÜRSAB Başkanı Firuz B. Bağlıkaya ve Metro İstanbul Genel Müdürü Özgür Soy’un katıldığı törenle atıldı.TÜRSAB Genel Merkezi’nde gerçekleşen imza töreninde konuşan TÜRSAB Başkanı Firuz Bağlıkaya, Metro İstanbul ile gerçekleştirilen iş birliğinin önemine dikkat çekerek şöyle dedi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Hem turist hareketini hızlandıracak hem de İstanbul trafiğine ek bir yük getirmeden sorunu çözecek bir projeye imza atıyoruz. Metro İstanbul’un işletmesini yapacağı tramvayın kruvaziyer limanında özel bir durağı olacak ve turistleri Tarihi Yarımada’ya götürüp geri getirecek. Turistleri kara yolu ulaşımından çok daha hızlı bir şekilde, 17 dakikada, trafikten bağımsız olarak Galataport bölgesinden Sultanahmet ve Beyazıt’a ulaştıracağız.”</blockquote>

Galataport-Beyazıt Turistik Tramvayı

Kruvaziyer turistine tramvay geliyor

Mehmet Selahattin’in yazısında deniz kızının bahsi geçince Osmanlı ve deniz kızı ilişkisini düşündüm. Hemen hemen hepimiz deniz kızının hikâyesini biliriz. Benim merak ettiğim ise Osmanlı topraklarına deniz kızının hikâyesinin ilk kez ne zaman girmiş olabileceği kısmıydı. Bu efsane <a fr-original-style="" href="https://listelist.com/deniz-kizi-efsaneleri/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kültürden kültüre, coğrafyadan coğrafyaya</a> farklılık gösteriyor aslında. Bazı kültürlerde doğurganlığı ve yaşamı, bazılarında ise ölümü simgeliyor mesela. Geçmişi milattan öncesine dayanan deniz kızının Anadolu ve Mezapotamya’daki varlığının da eskiye dayandığı aşikâr. Roma, Antik Yunan (Yunan mitolojisinde <a fr-original-style="" href="https://stringfixer.com/tr/Mermaid" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Siren</a> adıyla bilinir), Babil derken hikâye Asur tanrıçası <a fr-original-style="" href="https://www.gossive.com/farkli-kulturlere-gore-deniz-kizi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Atargatis</a>’in aşık olduğu çobanı yanlışlıkla öldürmesi sonucu kendini denize atması ve güzelliği nedeniyle denizin onu bir deniz kızına çevirmesine kadar gidiyor.<img data-fr-image-pasted="true" src="https://lh3.googleusercontent.com/_hkDm6o-6keNspRFy7LgsbjKt17DqkaSm3MveZF9fCYZ4slxEXSehrk8H2svuATlq23Oapa45C9kQ1Znvh70jnhX2HKCy7knBFNZBgb3eNyUg--86TOE_8couNUPKXtQZBAEGN-9feLmIlPh6RYNC9M" width="550" height="374" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.47" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://listelist.com/deniz-kizi-efsaneleri/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uzakdoğu kültüründe gözyaşını inciye dönüştürebildiğine inanılan bir deniz kızı resmi</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Deniz kızının efsanesi anlatmakla bitmez! Deniz kızının Osmanlı'daki ilk izlerini bulamadım. (Daha derinlemesine bir araştırma yapmak gerekiyor belli ki.) O yüzden biz Osmanlı'dan birkaç anekdot anlatarak deniz kızını efsanelerde bırakmaya devam edelim.Bu hikâyelerden biri 1500’lerde Selanik’te yaşamış olan <a fr-original-style="" href="https://www.ekdergi.com/denizkizi-sizi-cagirirsa/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alexander Alexandro</a> isimli bir Rum gencine ait. Hikâye odur ki bu Rum genci deniz kızına aşık olmuş, hatta onunla evlenmiş. Ancak aşklarını sadece geceleri deniz kıyısında yaşayabiliyorlarmış. Bir süre sonra Alexander her gece denize girmekten romatizma olmuş. Bu aşkı bir tür hastalık ve delilik olarak gören de az değilmiş. Tedavisini olmayan bu hastalığın sonucunda kişinin boğularak öldüğüne inanılırmış. Kayıtlara göre Alexander da bir gece denizde boğularak ölmüş.&nbsp;İkinci hikâye ise Beyazıt’taki Beyazıt (Beyezid) Camii ile alakalı. Bir gün Sultan <a fr-original-style="" href="https://www.xn--kltrsanattv-thbc.com/gunun-masali-3-aralik-deniz-kizinin-biliciligi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">II. Bayezid</a> deniz kenarında dolaşmaya çıkar. Balık tutan ahaliyi görünce Sultan da ağ atmak ister. Hemen bir ağ bulunur, denize atılır. Bir de ne görülsün? Bir süre sonra ağa bir deniz kızı takılmıştır. Padişah deniz kızına kim olduğunu sorar ama bir cevap alamaz. Bunun üzerine çarşı pazar gezdirilerek ne yapacağına bakılmasını ister. Deniz kızı Beyazıt Meydanı’ndaki pazara götürülür. Burada bir soğan satıcısı görür ve güler. Bir sarımsakçı görünce yine güler. Nihayet bir falcı görür ve yine güler. Durum Padişah’a iletilir. Deniz kızı Padişah’ın huzuruna çıkarılır. Padişah neden o üçüne güldüğünü sorar. Deniz kızı der ki:“Soğancıya güldüm çünkü insanlara zararlı olan nesneyi kiloyla satıyordu. Sarmısakçıya gülmemin nedeni insanlara faydalı olan nesneyi taneyle satmasındandı. Falcıya gelince en çok ona güldüm. Zavallı adam oturduğu yerin altında üç küp altın olduğunu bilmez de halkı gelecekten haber veriyorum diyerek aldatır. Siz olsanız bütün bu saçmalıklara gülmez misiniz?”Bu cevabı duyan Padişah adamlarını pazara göndererek falcının oturduğu yeri kazdırır ve tam da deniz kızının dediği gibi üç küp altın bulunur. Bunun üzerine deniz kızı geldiği yere, denize bırakılarak azat edilir. Bulunan üç küp altınla da Beyazıt Camii yaptırılır.<a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1066914" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Evliya Çelebi</a>’nin Seyahatnâmesi’ne göre ise bir zamanlar Kağıthane Deresi’nde deniz kızının yaşadığına inanılırdı. Hatta halk Kağıthane Deresi’nde deniz kızına yakalanmaktan korkarak yüzüyordu. Ha bir de bir zamanlar müzik denilince ilk akla gelen isimlerden biri olan meşhur ses sanatçısı ve kantocu <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Deniz_K%C4%B1z%C4%B1_Eftalya" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Denizkızı Eftalya</a> var tabi! Onu da unutmamak lazım. “Denizkızı” lakabını nereden aldığı da belki başka bir yazının konusu olur.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Deniz kızının bizdeki birkaç hikâyesi

<h4 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şehzadebaşı’nda Ramazan piyasası</h4>19. yüzyıla kadar&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/direklerarasi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yeniçerilerin</a> gezinti yeri olan Şehzadebaşı, Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla birlikte Ramazan aylarının en kalabalık eğlence mekanı haline gelmeye başlar. Burasının Ramazan piyasasının gözde mekanı olması&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://indexive.com/uploads/papers/pap_indexive15945032032147483647.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Süleymaniye, Beyazıt, Fatih ve Şehzade</a> gibi selatin camilerinin ortasında ve Divanyolu’nun bir bölümü olduğu için şehrin diğer yerleriyle etkileşim içinde olmasından dolayıdır.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.erolkara.net/2019/01/direkleraras-sehzadebas-dedelerinizin.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Gözünüzün önüne getirmeye çalışın</a>; Direklerarası’nda Ramazan ayındasınız, iftar topu atılalı saatler olmuş vakit neredeyse sahura yaklaşıyor. Ferah Sineması’nda at, ip ve trapez cambazları gösteri yapıyor, Hilal Sineması’nda Şarlo’nun sessiz filimleri gösteriliyor, yol boyunca sıralanmış küçük dükkanlardaki kıraathane ve tiyatrolarda Meddah oyunları, Karagöz Hacivat, orta oyunu gibi geleneksel Türk tiyatrosunun başlangıcı sayılan oyunlar sergileniyor. Meddah Aşkî, bir sıranın üzerine oturmuş, elindeki uzun sopası ile raftaki külah, fes, takke ve şapkalardan birini alıp başına geçiriyor ve kişilerin taklidini yapıyor. Diğer bir binada Meddah Sururî’nin orta oyunu, bir diğerinde kanto gösterileri var. Sokaklar insanlar ve seyyar satıcılar ile dolu. Maniciler, destancılar, panoramacılar, horoz şekercileri ve şerbetçiler, sucular, her derde deva Hacı Baba hapı satanlar, sopaların üzerinde yürüyen cambazlar…”</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2022/0/1/1642454206829.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.22" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="http://www.osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu-3/ozde_celiktemel-thomen.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Salim Erimez’in “Direklerarası’nda Piyasa” isimli çizimi</a>Görüldüğü gibi Şehzadebaşı tiyatroları, sinemaları, kahvehaneleri ve daha niceleriyle şehrin genel eğlence hayatının önemli bir merkezi olmuş. Ramazan ayında Haliç, Anadolu ve Rumeli yakası, Kuledibi gibi semtlerden halkın akın akın geldiği Şehzadebaşı Müslümanların eğlence merkezi iken, Beyoğlu daha ziyade gayrimüslimlerin ve “Batılılaşmış” Müslümanların uğrak yeriydi. <a fr-original-style="" href="http://indexive.com/uploads/papers/pap_indexive15945032032147483647.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">II. Meşrutiyet</a> ile dinci-gelenekçi çevreler Şehzadebaşı’ndaki Ramazan eğlencelerini fazla Batılı olduğu ve kadınlara fazla serbestlik tanındığı gerekçesiyle eleştirmeye başladı. Üstüne tramvay hattı inşası için Direklerarası’na adını veren direklerin kaldırılması, yaşanan bir yangın ve savaşların yol açtığı ekonomik etkiler eklendi. 1930’lardan sonra ise Beyoğlu tek rakibi olan Şehzadebaşı’nı alt ederek eğlence iktidarını tamamen ele geçirdi. Böylece iftardan sonra başlayıp sahura kadar süren o eski Ramazan eğlenceleri de kaybolup gitti…

Görsel betimleme: Mezuniyet töreninde arkadaşım Zeynep’le yan yanayız. Üzerimizde mezuniyet cübbelerimiz var. Ben elimdeki kağıdı rulo yapmış kameraya bakıyorum, Zeynep de gülümsüyor.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: medium none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Yanımda okulun ilk günü tanıştığım ve hiç ayrılmadığım arkadaşım Zeynep var. Fotoğrafı çekense bana Zeynep’in en güzel hediyelerinden biri, Derya. Zorlu bir mezuniyet süreci olduğunu şimdi düşündükçe hatırlıyorum. İstanbul Üniversitesi içindeki var olan olaylar, Vezneciler'deki patlama ve bölünmeye karşı yaptığımız büyük eylem.2018 yılının Nisan ayında okulumuzun <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-43908747" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bölüneceğini</a>, isminin değişeceğini ve Beyazıt’tan ayrılacağımızı öğrendiğimizde hepimiz şaşkınlık içinde olayları anlamaya çalışıyorduk. Günlerce Beyazıt meydanda, sıcak havaya aldırmadan pankartlarımızın altında mücadele ediyorduk. Tek derdimiz, bağlı olduğumuz mekândan, değerlerden ayrılmamaktı. Tüm bu değerlere bağlı kalsak da maalesef okulumuz bölündü.&nbsp;Bu fotoğraf, olaylardan bir yıl sonra Beyazıt’ta yapılan son mezuniyetimizde çekildi. Eğitim fakültesi öğrencileri olarak Beyazıt’taki son mezuniyetimizde. Bu mücadelede bizlerle olan herkesi yüzümde büyük bir tebessüm ve gururla selamlıyorum.&nbsp;

Muhammed'ten #mezuniyethâllerimiz.

#mezuniyethâllerimiz: Muhammed

Bugünkü hâliyle şehir tanımı, şehrin tüm hafızasını kapsamalı diye düşünüyorum. Çünkü mekânlar, toplumsal ve kültürel hafızamızın birer taşıyıcısı görevi görüyor. Bütün uyumsuzluğu, huzursuzluğu, artık içinde olmayanlarıyla…&nbsp; Fakat şehirler, geçmişlerini pek de açık seçik anlatmıyor; hatta çoğunlukla unutuyor ve hafızasının derinliklerinde bir yerlerde o anılarla birleşen yapıları yıkılıyor, dönüşüyor.Zaman zaman kimimizin hafızasında kimimizinse okuduğu kitaplarda, ailemizin anılarında ve gördüğümüz fotoğraf karelerinde canlanan İstanbul’dakilerin ortak geçmişi, yine de şehrin sokaklarında, caddelerinde, bir evin önünde ve en önemlisi şehrin meydanlarında saklanıyor. Her şehir toplumsal çatışmaların, huzursuzluğun, hayır diyebilmenin mekânlarını içinde barındırıyor. Bu yüzden ben de geçmişle bugüne aynı düzlemden bakabilmek, zaman katmanlarına tanık olmak için toplumsal hafızamızı biraz yoklamak, şehrin itiraz mekânlarında gezinmek istedim.&nbsp;İlk durak Beyazıt Meydanı: Meydanın insanları bir araya getirme tarihi Bizans’a kadar uzanıyor. Adını orada bulunan boğa heykelinden alan Forum Tauri, şehrin o dönem en büyük forumu olarak işlev görmüş, kanlı olaylara sahne olmuş. Meydanı daha barışçıl protestolara ilk açan kişiyse imparator Theodosius. Osmanlı dönemine doğru yürüdüğünüzde dönemin siyasi atmosferini yansıtmaya devam eden Beyazıt, tarihe Patrona Halil İsyanı olarak geçen, hepimizin tarih derslerinden hatırlayacağı isyana mekân olmuş. Şehrin ilk üniversitesinin de bu kadim direnme alanına yakın kurulmasına pek şaşırmıyorum. Cumhuriyet tarihi boyunca meydanın tanıklık ettiği olayların çoğu da öğrenci hareketleriyle yakından ilgili zaten.Bir Meydan Öyküsü: Beyazıt kitabının yazarı Sevince Bayrak, Beyazıt’ı bir höyüğe benzetiyor. “...tarihî yapılar, yıkımlar, anıtlar, mimar-belediye ilişkileri, müellif aktörler, kentsel peyzaj, politikanın kamusal alana yayılması, kentsel kimlik tartışmaları, ideoloji-kamusal alan ilişkisi, koruma yaklaşımları...” bu höyüğün katmanları ona göre. Bu yüzden meydanda baktığım her yerde bir Bizans askeri, bir Osmanlı beyefendisi, altıncı filoya karşı öğrenciler, başörtüsü eylemlerinde kadınlar görüyorum. Sonra araba kornaları beni bugüne geri getiriyor.&nbsp;Taksim’e doğru: Tünel’den yürümeye karar veriyorum, Galatasaray Meydanı’nın önünden geçerken yaşadığı onca çatışmayı, hakikati arayanları düşünüyorum. Barındırdığı kolektif hafıza bakımından belki de İstanbul’un en yoğun yeri Taksim. Öyle Beyazıt kadar eski bir geçmişi olmasa da İstanbul’un suyunu taksim eden maksemi, Cumhuriyet sonrasından bugüne her ideolojiden ve her yaştan insanın fikirlerini haykırdığına tanıklık etmiş. Nihayet meydana varıyorum. Her ne kadar farklı dönemlerde geçirdiği yıkımlar onun kimliğini yıkıp yeniden inşa etse de meydan özellikle 1976’dan sonra başlanan 1 Mayıs kutlamalarıyla kazandığı sınıfsal temsille işçilerin, öğrencilerin, sendikaların mücadelesine sahne olmuş. Taksim Meydanı’ndan Gezi Parkı’na yürürken kafamı sağa çevirip Kazancı Yokuşu’na uzunca bakıyorum. Gezi Parkı’na varınca da herkesin yüzünde maske olmasını bir anlığına garipsiyorum.&nbsp;Halaskargazi, Sebat Apartmanı önü, son durağım: Halaskargazi ve tarihini daha önce <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMzhjOTE1NmE5MzgwMDAwN2VhNzYxMCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnNvdXJjZT13ZWImbmV3c2xldHRlcj01ZTJmNmVmNTcwYjZkODYyOTc2ZWQzN2ImaXNzdWU9NjAyNDM2ZDEzNzE1NzYwMDA2YTcyOTk4JnN1YnNjcmliZXI9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZyZWFkLmFwb3MudG8lMjUyRmklMjUyRmFoLW5lcmVkZS1vLWVza2ktaXN0YW5idWw="">“Ah, Nerede O Eski İstanbul”</a> &nbsp;isimli bültende anlattığım Sebat Apartmanı, yakın geçmişimizi çağıran, adalet arayışına ses olan bir nokta. Apartmanın önünden insanlar geçiyor, bir süre duruyorum, karamsarlıktan umuda gidip gelen düşüncelerimi sakinleştiriyorum. Uzun süre Agos Gazetesi’ne ev sahipliği yapan bu mekân, içinde barındırdığı 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı’yla unutmamanın önemini bir kez daha hatırlatıyor.İllüstrasyon: Ece TugayBu yazı 14 Şubat 2021 tarihinde <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMzhjOTE1NmE5MzgwMDAwN2VhNzYxMCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFwb3MudG8lMjUyRm4lMjUyRmlzdGFuYnVs"">Aposto! İstanbul</a>'da yayımlanmıştır.&nbsp;

Aposto Gündem

Beyazıt Meydanı'ndan Taksim'e, oradan Halaskargazi'ye.

Toplumsal hafızanın ve itirazın mekânları 

Daha önce 1875’te Tünel’in açılma hikâyesini kısaca aktarmıştım: İstanbul’a yaptığı bir ziyaret sırasında şehri çok beğenip Galata-Karaköy ulaşımına bir çözüm bulmak isteyen Eugene-Henri Gavand, önce bir asansör sonrasında bir tünel sistemi tasarlamıştı. Bunu başardıktan sonraki hedefiyse Kumkapı-Ortaköy arası için bir metro hattı olmuş fakat finansal olarak bunun karşılanması söz konusu olmamıştı.&nbsp;Diğer proje girişimleri: Sadece bununla kalmayan metro girişimleri ilk olarak 1912’de kayda alındı. Fransa doğumlu mühendis L. Guerby, Topkapı-Şişli güzergâhı için bir hat önerse de şehir plancısı Henri Prost’unki gibi kendisinin önerisi de kabul edilmedi. Prost’un 1936’da önerdiği hattın başı Taksim sonuysa Beyazıt’tı. Haliç’in üzerinde yer alacak viyadüklü plan, Valide Sultan Camii’nin ihtişamını azaltabileceği için kabul edilmedi. Fakat bu planı esas alan Hollanda merkezli NEDECO (Netherlands Engineering Consultants), aynı hat boyunca eğimin dikkate alınarak zikzaklar çizilmesi gerektiğini belirtti. 1871’de kurulan İETT’nin 1952’de davet ettiği mühendis Marc Langevin, sunduğu raporda İstanbul’un o zamanki ulaşım problemlerine çözüm sunması için teklif yaptı. Fakat uygulamaya konulmayan bu proje serisinin ardından sırasıyla 1953, 1960, 1964 ve 1965 yıllarında farklı şirketler iş birliği yapmak istedi. 1968’de Sovyetler Birliği merkezli bir ekibin iki hat önerisiyse bugün benzer hatların hâlâ değerlendirilebileceğini gösteriyor: Beyazıt-Topçular ve Zincirlikuyu-Topkapı. Yine 1972’de çok uluslu bir karma ekip, 4. Levent-Karaköy hattının değerlendirilmesi gerektiğini işaret etti.Günümüzdeki durum: İstanbul Demiryolu/Tünel Danışmanlığı tarafından 1987’de projelendirilen hatlar ancak hayata geçirildi. İlk metro hattı da 1989’da açılan M1 hattıdır. Bunun ardından 2000’de beş duraklı Taksim-Levent hattı açıldı. İlk çalışmalara göre epey geç kalınsa da şehrin ihtiyacı sebebiyle toplu ulaşıma yapılan yatırımlar hızla devam ediyor.&nbsp; Bu hafta yeni metro hattı M7 kullanıma açıldı. Mecidiyeköy’den Mahmutbey’e uzanan hat şehrin gizli merkezi gişelere de oldukça yakın. Hattın ikinci etabında Kabataş’tan Mecidiyeköy’e bağlanması amaçlanırken üçüncü etabında Mahmutbey-Esenyurt ve hatta Beylikdüzü’ne uzanması söz konusu. Üçüncü etabın ne zaman biteceği tam olarak bilinmese de Yuvam Bahçeşehir’in açıklanmasıyla değişecek çehreden daha önce <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTRmMGY2M2IyMThlMDAwNzQzOTQ2ZCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFwb3MudG8lMjUyRmklMjUyRmFoLW5lcmVkZS1vLWVza2ktaXN0YW5idWw="">bahsetmiştim</a>. Bir yapılaşmanın açılması beraberinde ulaşım ihtiyacı doğurduğu için metro hattının aynı zamanlarda uzanacağını tahmin edebiliriz. Elbette bütün bunlar olurken kalabalık bir metropolün başka projeleri de hayata geçirilebilir.&nbsp; Kaynak Mehmetoğlu Güneş, B., (2008) Tarihî Kent Merkezlerinde Metro Yapımı ve Arkeolojik Değerleri Koruma İlişkisi; İstanbul Tarihî Yarımada Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.&nbsp;

Aposto İstanbul

Bu hafta şehrin yeni açılan metro hattı M7'den yola çıkarak nereden nereye geldik hatırlayalım.

Metro hattı dâhilinde

Bugünkü hâliyle şehir tanımı, şehrin tüm hafızasını kapsamalı diye düşünüyorum. Çünkü mekânlar, toplumsal ve kültürel hafızamızın birer taşıyıcısı görevi görüyor. Bütün uyumsuzluğu, huzursuzluğu, artık içinde olmayanlarıyla…&nbsp; Fakat şehirler, geçmişlerini pek de açık seçik anlatmıyor; hatta çoğunlukla unutuyor ve hafızasının derinliklerinde bir yerlerde o anılarla birleşen yapıları yıkılıyor, dönüşüyor.Zaman zaman kimimizin hafızasında kimimizinse okuduğu kitaplarda, ailemizin anılarında ve gördüğümüz fotoğraf karelerinde canlanan İstanbul’dakilerin ortak geçmişi, yine de şehrin sokaklarında, caddelerinde, bir evin önünde ve en önemlisi şehrin meydanlarında saklanıyor. Her şehir toplumsal çatışmaların, huzursuzluğun, hayır diyebilmenin mekânlarını içinde barındırıyor. Bu yüzden ben de geçmişle bugüne aynı düzlemden bakabilmek, zaman katmanlarına tanık olmak için toplumsal hafızamızı biraz yoklamak, şehrin itiraz mekânlarında gezinmek istedim.&nbsp;İlk durak Beyazıt Meydanı: Meydanın insanları bir araya getirme tarihi Bizans’a kadar uzanıyor. Adını orada bulunan boğa heykelinden alan Forum Tauri, şehrin o dönem en büyük forumu olarak işlev görmüş, kanlı olaylara sahne olmuş. Meydanı daha barışçıl protestolara ilk açan kişiyse imparator Theodosius. Osmanlı dönemine doğru yürüdüğünüzde dönemin siyasi atmosferini yansıtmaya devam eden Beyazıt, tarihe Patrona Halil İsyanı olarak geçen, hepimizin tarih derslerinden hatırlayacağı isyana mekân <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjhiMTliMzcxNTc2MDAwNmIzOTY3MSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm1pbWFyaXRhc2FyaW12ZWVsZXN0aXJpLndvcmRwcmVzcy5jb20lMjUyRjIwMTklMjUyRjA0JTI1MkYxOCUyNTJGYmFza2FsZGlyaW5pbi1tZWthbnNhbGxpZ2ktMiUyNTJGJTI1MjZuYnNwJTI1M0I="">olmuş.</a> Şehrin ilk üniversitesinin de bu kadim direnme alanına yakın kurulmasına pek şaşırmıyorum. Cumhuriyet tarihi boyunca meydanın tanıklık ettiği olayların çoğu da öğrenci hareketleriyle yakından ilgili zaten.Bir Meydan Öyküsü: Beyazıt kitabının yazarı Sevince Bayrak, Beyazıt’ı bir höyüğe benzetiyor. “...tarihî yapılar, yıkımlar, anıtlar, mimar-belediye ilişkileri, müellif aktörler, kentsel peyzaj, politikanın kamusal alana yayılması, kentsel kimlik tartışmaları, ideoloji-kamusal alan ilişkisi, koruma yaklaşımları...” bu höyüğün katmanları <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjhiMTliMzcxNTc2MDAwNmIzOTY3MSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jdW1odXJpeWV0LmNvbS50ciUyNTJGaGFiZXIlMjUyRmJpci1tZXlkYW5pbi1veWt1c3UtYmV5YXppdC0xNzg2OTk1JTI1MjZuYnNwJTI1M0I="">ona göre.</a> Bu yüzden meydanda baktığım her yerde bir Bizans askeri, bir Osmanlı beyefendisi, altıncı filoya karşı öğrenciler, başörtüsü eylemlerinde kadınlar görüyorum. Sonra araba kornaları beni bugüne geri getiriyor.&nbsp;Taksim’e doğru: Tünel’den yürümeye karar veriyorum, Galatasaray Meydanı’nın önünden geçerken yaşadığı onca çatışmayı, hakikati arayanları düşünüyorum. Barındırdığı kolektif hafıza bakımından belki de İstanbul’un en yoğun yeri Taksim. Öyle Beyazıt kadar eski bir geçmişi olmasa da İstanbul’un suyunu taksim eden maksemi, Cumhuriyet sonrasından bugüne her ideolojiden ve her yaştan insanın fikirlerini haykırdığına tanıklık etmiş. Nihayet meydana varıyorum. Her ne kadar farklı dönemlerde geçirdiği yıkımlar onun kimliğini yıkıp yeniden inşa etse de meydan özellikle 1976’dan sonra başlanan 1 Mayıs kutlamalarıyla kazandığı sınıfsal temsille işçilerin, öğrencilerin, sendikaların mücadelesine sahne olmuş. Taksim Meydanı’ndan Gezi Parkı’na yürürken kafamı sağa çevirip Kazancı Yokuşu’na uzunca bakıyorum. Gezi Parkı’na varınca da herkesin yüzünde maske olmasını bir anlığına garipsiyorum.&nbsp;Halaskargazi, Sebat Apartmanı önü, son durağım: Halaskargazi ve tarihini daha önce <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjhiMTliMzcxNTc2MDAwNmIzOTY3MSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnJlYWQuYXBvcy50byUyNTJGaSUyNTJGYWgtbmVyZWRlLW8tZXNraS1pc3RhbmJ1bA=="">“Ah, Nerede O Eski İstanbul”</a> &nbsp;isimli bültende anlattığım Sebat Apartmanı, yakın geçmişimizi çağıran, adalet arayışına ses olan bir nokta. Apartmanın önünden insanlar geçiyor, bir süre duruyorum, karamsarlıktan umuda gidip gelen düşüncelerimi sakinleştiriyorum. Uzun süre Agos Gazetesi’ne ev sahipliği yapan bu mekân, içinde barındırdığı 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı’yla unutmamanın önemini bir kez daha hatırlatıyor.İllüstrasyon: <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjhiMTliMzcxNTc2MDAwNmIzOTY3MSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZlY2NldHUlMjUyRg=="">Ece Tugay</a>

Beyazıt ile ilgili hikayeler