apéro

Ferit Sarper’in rakıyla kurduğu ilişki, bir içkiyi yeniden düşünmenin yollarını açıyor: Bölge tarımıyla kurdukları bağ, üretimde gösterdikleri özen, çeşitlilik arayışı, iklim krizine karşı geliştirdikleri stratejiler ve tüm bunların ötesinde rakının kültürel alanla kurduğu temas bu sohbette.

Eski rakıya yeni anlam: Ferit Sarper anlatıyor

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Karasakız Noble Rot’ta:&nbsp;Ünlü şarap dergisi <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/DL4UZq9IxVZ/?img_index=1&utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Noble Rot</a>’un son sayısında yayımlanan&nbsp;"The Wines They Don’t Want to Know" başlıklı yazıda Umay Çeviker ve Levon Bağış’ın öncülüğünde kurulan Yaban Kolektif’ten Bayramiç, Çavuşlu Köyü'nden Karasakız üzümü yer aldı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Okuma önerisi:&nbsp;Levon Bağış’ın&nbsp;"Hayyam’ın gül rengi şarap dediği Karasakız olmalı" sözüyle andığı Karasakız'ın 1980’li yıllarda TEKEL’le başlayan ve bugüne uzanan hikayesi&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/bagbozumu-20-cok-degiskenli-teruar-denklemi?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">apéro</a>’daydı.</li></ul>

Aposto Gündem

<img src="https://images.aposto.com/2025/6/3/1752643206713.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Karasakız Noble Rot’ta:&nbsp;Ünlü şarap dergisi <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/DL4UZq9IxVZ/?img_index=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Noble Rot</a>’un son sayısında yayımlanan&nbsp;"The Wines They Don’t Want to Know" başlıklı yazıda Umay Çeviker ve Levon Bağış’ın öncülüğünde kurulan Yaban Kolektif’ten Bayramiç, Çavuşlu Köyü'nden Karasakız üzümü yer aldı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne dedi? Levon Bağış, şahsi sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda hem Noble Rot’a hem de yazıyı hazırlayan Master Sommelier İsa Bal’a teşekkür ederken şunları söyledi:</li></ul><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Noble Rot’un ilk sayısından beri sayfalarını heyecanla çeviren bizler için son sayısı çok anlamlı. Yerel üzümlerle, yerel üreticilerle kurduğumuz bağın gözden kaçmaması yalnızca bir onur değil, aynı zamanda doğru yolda olduğumuzun da bir işareti."</blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Okuma önerisi:&nbsp;Levon Bağış’ın "Hayyam’ın gül rengi şarap dediği Karasakız olmalı" sözüyle andığı Karasakız'ın 1980’li yıllarda TEKEL’le başlayan ve bugüne uzanan hikayesi <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/bagbozumu-20-cok-degiskenli-teruar-denklemi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">apéro</a>’da.&nbsp;</li></ul>

Nereden? 7Bilgeler, Döltenaltı Mevkii, Gökçealan Köyü, Selçuk, İzmirNe zamandan beri? 2011Kurucusu:&nbsp;Bilge Yamen&nbsp;Neden burası? Türkiye’nin miras üzümlerini korumak üzere oluşturulan Heritage Vines Of Turkey (HVOT) isimli bir proje söz konusu. Ekip bu proje kapsamında farklı üreticilerin Bayramiç’in farklı köylerinden elde edilen Karasakız üzümlerini işleyip şaraba dönüştürdüğünü hayal ediyor. 7Bilgeler Bayramiç’teki bağlarına gözü gibi bakan <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/museumofcank/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Can Kırış</a>’ın üzümleriyle işe koyuluyor böylece hayaller gerçek oluyor. Levon kadehini doldurmak üzere 7Bilgeler’i tercih etme sebebini şöyle açıklıyor:&nbsp;“Can’ın ve Bilge Bey’in işlerine gösterdikleri özen benim bu şarabı seçmem için yeterli.”Ben diyeyim Kuntra sen de Karasakız:&nbsp;Bozcaada ve Bayramiç’in köylerindeki bağ arazilerinde bolca dikilmiş bir üzüm cinsi. 2000’li yıllara kadar bölgede üretilen Karasakız üzümü Çanakkale Şarap ve Kanyak Fabrikası tarafından işleniyor. 1980’li yıllardan 2005 yılına kadar TEKEL’in birçok şarap ve içki üretim fabrikalarının yöneticiliğini yapan Kerim Yanık, Karasakız üzümü için şöyle diyor:&nbsp;"Ülkemizde Fransız konyak üretim yöntemleriyle kanyak üretimi ilk defa Tekirdağ Şarap Fabrikasında yapılmaya başlanmış. Türkiye’deki üzüm çeşitleri üzerinde bir dizi araştırmalar yapılmıştı. Daha sonra denemesi yapılan Çanakkale ve Bozcaada’da yetişen Karasakız üzümünün kanyak üretimine en uygun üzüm türü olduğu saptanmıştı.’’<img src="https://images.aposto.com/2023/8/4/1695916350616.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">"Çok açık yakut renginde"<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Asmalarda üzüm, sudadır gözüm: 2007’de fabrikanın kapatılmasıyla üzümler köylünün elinde kalıyor. Bu kapanmanın ardından Bayramiç bölgesindeki bazı köylere baraj yapılınca çiftçinin suya erişimi kolaylaşıyor. Suya ulaşan üretici bu gelişmeyle su istemeyen asma yerine daha çok gelir elde etmesini sağlayacak elma, Bayramiç beyazı gibi meyveleri ekmeye başlıyor. Hâl böyle olunca da Karasakız bağları teker teker sökülüyor.&nbsp;&nbsp;Doğru bilinen yanlışlar:&nbsp;Bir dönem distilasyona uygunluğu sebebiyle kıymetli görülen Karasakız bugün Türkiye’nin en hızlı yok olan bağlarını oluşturuyor. Durumu fark eden bazı şarap üreticilerinin ürettikleri kayda değer kalitedeki şaraplarla Karasakız’a ilgi tekrar uyanıyor ve bu hızlı yokoluşu kimileri kendine dert ediniyor. Bu isimlerden biri de Levon (Bağış). Levon Karasakız’dan:&nbsp;“Bağda kesildikten sonra uzun süre bekleyen ve kaliteli olması için hiç çaba sarf edilmeden uzun seneler boyunca herkesin gözünden kaçmış bir üzüm,”&nbsp;diye bahsediyor ve ekliyor: “Yıllarca yanlış tanımışız; tanıma fırsatımız olmamış. 2005’te bir eğitim yayını olarak hazırladığım Şarabın ABC’si kitabında Karasakız için düşük asitli yazmışım. Kendim işlerken fark ettim ki Karasakız için her şeyi denebilir ama düşük asitli denilemez.”&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/8/4/1695916489948.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">"Kırmızı meyve aromalarıyla"<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Peki ne denir:&nbsp;Nasıl kokar, nasıl tadar? Söz tekrar Levon'da:&nbsp;“Kırmızı meyveler, pamuk şekeri, çilek ve geride kalsa da tarçın aromalarına sahip. Düşük tanenli ama yüksek asidi sayesinde dengeli. Canlı, orta gövdeli ve damakta bıraktığı ferahlık hissiyatıyla uzun bir şarap.”&nbsp;

Bir üzüm yeniden tanımlanıyor.

Karasakız

HES’ler, JES’ler, mega projeler. Artan maliyetler, salgın hastalıklar, çiftçiye veril(e)meyen destekler. Özelleştirmeler, kanun düzenlemeleri, yasalar. AK Parti’nin görevde olduğu 20 yılda Türkiye’de gıda ve tarımsal üretim konusunda alınan kararları ve yaşanan gelişmeleri inceliyoruz:<div data-qa="slack_kit_scrollbar" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa="slack_kit_list" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-item-key="1682060520.490119" data-qa="virtual-list-item" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" tabindex="0"><div data-qa="message_container" data-qa-placeholder="false" data-qa-unprocessed="false" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa-hover="true" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa="message_content" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa="message-text" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"></div></div></div></div></div></div></div><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2003'te&nbsp;TEKEL 2008 yılında özelleştirme kapsamına alındı ve TEKEL’in 8 fabrikası satıldı. TEKEL'i 1 milyar 720 milyon dolara Londra merkezli British American Tobacco satın aldı. Şirket 10 bin 818 TEKEL işçisinden 8 bin 247'sinin iş akdini feshetti. Özelleştirmeye karşı işçiler Ankara'da 78 gün direniş gösterdi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2005'te Türkiye Gübre Sanayii A.Ş. (TÜGSAŞ)’ın tüzel kişiliği Sümer Holding AŞ ile birleştirilerek sona erdirilmesiyle gübre üretimi yapan kamu kuruluşlarının tamamı özelleştirildi. Gübre fiyatları birkaç şirket tarafından belirlenir hâle geldi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2006’da çıkarılan Tohumculuk Kanunu’yla kamu tohum üretimi alanının dışına çıkarılarak tohum üretimi, sertifikalandırılması, ticareti ve denetimi tohum şirketlerine devredilip kayıt altına alınmamış yerel tohumların satışı yasaklandı. Sadece çiftçiler aralarında tohum takası yapabiliyorlar. 2018 itibarıyla da sertifikalı tohum kullanmayan çiftçilere destek verilmiyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2012'de Büyükşehir/Bütünşehir Yasası’yla 16 bin köyün tüzel kişiliği kaldırılmasıyla ortak kullanılan yayla, otlak ve meralar, içme suyu kaynakları ve köy üzerine kayıtlı tarla, kahvehane gibi yerler özelleştirmeye açılıp satışlarına başlandı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2017'de&nbsp;ÇAYKUR Türkiye Varlık Fonu’na devredildi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;2018'de kamuya ait 10 şeker fabrikası özelleştirildi. 2023'e kadar özelleştirme kapsamında olan Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ'nin (Türk Şeker) birikmiş zararı 4,6 milyar TL'ye ulaşınca kapasiteye göre sektördeki payı özelleştirme sonrası % 35,5’e düştü. Bu payla kamunun piyasada şeker fiyatlarını düzenleme olanağı kalmadı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2018'de Et ve Süt Kurumu’nun Brezilya’dan getirdiği 4 bin hayvandan oluşan sürünün karantinaya alınmasıyla şarbon krizi patlak verdi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2019'da ıllık enflasyonun yükselişinin gıda fiyatlarına yansımasıyla soğan depoları basıldı, patlıcan ve bibere raf yasağı getirildi. Tedarikçi firmalardan alınan ürünler zararına satılmak kaydıyla Tanzim Satış Noktaları açıldı. Gıda krizine çözüm olarak Tarım Kredi Kooperatif marketleri indirimli satışlarla devreye sokuldu. Piyasadaki gıda fiyatları düşmezken Tarım Kredi Kooperatif marketleri indirimin ilk günü 7 kat ciroya ulaştı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2021'de&nbsp;un, şeker ve yağ fiyatlarındaki hızlı artışla daha önce görülmemiş bir gıda krizi yaşandı. Marketlerin önlerinde uzun kuyruklar oluştu. Şeker karaborsaya düşüp yağ kotayla satıldı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diyarbakır’ın Dicle ilçesine bağlı kırsal Kurşunlu Mahallesi çevresinde Ölmez Doğu Madencilik Nakliyat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi tarafından yürütülen maden arama çalışmaları köylerdeki tarımsal üretime zarar <a fr-original-style="" href="https://yesilgazete.org/diyarbakirdaki-bag-ve-bahceler-maden-yuzunden-kurudu/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verdi</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstanbul Beykoz’da 111 bin metrekarelik tarım alanı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından imara açarak ticaret alanı ilan <a fr-original-style="" href="https://www.gazeteduvar.com.tr/bakanlik-beykozdaki-yesil-alani-imara-acti-mahkeme-hukuksuz-bularak-iptal-etti-haber-1592230" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">edildi</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kocaeli'de Dilovası Belediyesi başkanının 31 Mart Yerel Seçimleri’nde sözünü verdiği TIR parkı projesi için bölgede yaşları 800 yıla kadar çıkan zeytin ağaçları <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/tir-parki-icin-zeytin-agaclari-kesildi-yetmedi-alana-dolgu-olarak-gomuldu-1811992" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kesildi</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Amasya’nın farklı bölgelerinde kurulu madenler ve HES’ler sebebiyle halkın gelir kaynağı tarıma ciddi zararlar <a fr-original-style="" href="https://www.evrensel.net/haber/415054/amasyada-hesler-tarimi-bitirdi-ureticinin-hasadi-masraflari-karsilamiyor" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verildi.</a> Ağaoğlu, Rönesans, Masat, Boydak gibi pek çok şirketin işlettiği Amasya’daki 21 aktif HES’in 16 tanesi merkez ve Taşova ilçesi arasındaki tarım yapılan vadi üzerinde kurulu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Van, Çatak’taki Sortkin Çayı üzerinde bulunan HES’in faaliyete geçmesinin ardından deredeki su seviyesi düşmeye başladı ve birkaç ay içinde HES kaynaklı strese giren sayısız <a fr-original-style="" href="https://www.haberercis.com.tr/catak/van-da-hesten-hem-baliklar-oluyor-hem-de-tarim-ve-hayvancilik-h323253.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">balık öldü.</a> Tarım ve hayvancılığı olumsuz etkileyen HES’e karşı yürütmeyi durdurma davası açıldı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">6 Şubat depremlerinden sonra OHAL kapsamında yayımlanan Yerleşme ve Yapılaşmaya İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'ne göre, genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, afetten etkilenenlerin geçici veya kesin iskân alanları; fay hattına mesafesi, zeminin elverişliliği, yerleşim merkezine yakınlığı gibi kriterler gözetilerek; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenip ihtiyaç olması hâlinde, mera alanları ve orman alanlarının da kullanılabileceği <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/haber/cumhurbaskani-karariyla-deprem-bolgesinde-orman-ve-meralar-yapilasmaya-acildi,1094462" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kararlaştırıldı.</a></li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılında 41 milyon 196 bin hektar tarım arazisi aradan geçen 20 yılda 3 milyon 484 bin hektar azalarak 37 milyon 712 bin hektara <a fr-original-style="" href="https://yesilgazete.org/akp-doneminde-uc-milyon-hektar-tarim-arazisi-kaybedildi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düştü</a>. Bu alan Belçika’nın yüzölçümüne denk geliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2002 yılında tarımda istihdam edilen nüfus 7 milyon 458 binden 2022 yılında 4.910.000’e indi. 2,5 milyondan fazla çiftçi-köylü kırdan kente göç <a fr-original-style="" href="https://yonetim.solparti.org/storage/yayinlar/1099573045.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etti.</a></li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2002’de 65 milyon olan ülke nüfusu 2022’de 85 milyona ulaştı. Artan nüfusa rağmen 2002 yılında 19.5 milyon tonluk&nbsp;buğday üretimi 2022’de 17.65 milyon tona geriledi. 2003’ten 2022’ye kadar yaklaşık 87 milyon ton buğday ithal <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-62052338" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">edildi.</a></li></ul>

TEKEL ile ilgili hikayeler