<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mustafa-sari-509474b5/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mustafa Sarı</a>23 Ekim 2024 tarihinde Erdek Körfezi’nde yeniden ortaya çıkan müsilaj, 6 Kasım’da Marmara Adaları çevresi ile Tekirdağ kıyılarına, 13 Kasım’da İstanbul Prens Adaları’na, 5 Aralık’ta ise İzmit Körfezi’ne ulaşarak yaklaşık 7 hafta içinde bütün Marmara Denizi’ne yayıldı. Hatta 19 Aralık’ta Çanakkale Boğazı çıkışında Kumkale açıklarında, yani Kuzey Ege kıyılarında yoğun müsilaj görüntülendi. Yer yer yüzeye çıksa da mevcut şartlarda 3-25 m derinliklerde örümcek ağı gibi denizi saran müsilajın suların ısınmasıyla birlikte ilkbahardan itibaren yüzeye çıkma ihtimali oldukça yüksek. Deniz dibine çökmeye başlayan müsilaj, pinalar, deniz çayırları, süngerler ve mercanlar gibi canlı gruplarını tehdit etmeye başladığı gibi balıkçıların attıkları ağı çekemez hale gelmesine neden olmaya başlamıştır.&nbsp;Müsilaj, kirlilik, deniz şartlarındaki durağanlık ve iklim değişikliğine bağlı su sıcaklığındaki aşırı artışın tetiklemesiyle denizin ışıklı bölgesinde fitoplankton denilen minik bitkiciklerin stres şartlarında aşırı çoğalmasıyla oluşuyor. Müsilajın oluşma şartlarına katkı sağlayan onlarca faktör ve etkiden bahsetmek mümkün. Ancak bunların içinde sadece deniz kirliliği yani denize bilinçsizce boca edilen azot ve fosfor kontrol edilebilir durumda. Yani denizin kirlilik yükü azaltılmadığı sürece müsilaja neden olan kontrol dışı faktörlerin varlığı devam ettikçe müsilaj oluşumu da devam edecektir.&nbsp;Marmara Denizi, etrafında yerleşik yaklaşık 25 milyon nüfusun, ülkenin yarısına hizmet sunmak üzere kümelenmiş yoğun sanayinin, iki yüzden fazla akarsu tarafından taşınan yayılı kaynaklardan ulaşan kirleticilerin kıskacında. Marmara Denizi’nde üstte Karadeniz’den Akdeniz’e doğru boğazlar aracılığıyla kuzey-güney yönlü üst akıntı, altta ise Akdeniz’den Karadeniz’e doğru güney-kuzey yönlü alt akıntı mevcuttur. Bu orijinal akıntı sistemi, ekosistem bilgisinden yoksun bazı bilimsel değerlendirmelere dayandırılarak yıllardır evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer atıkların derin deşarjla denize boca edilmesine neden olmuştur. Beklenti derin deşarjla derinlere boca edilen atıkların, Akdeniz kökenli akıntı ile uzaklaştırılması ve sonunda Karadeniz’in derin sularına iletilmesidir. Bu yanlış düşünce günümüzde de halen etkili olacak ki Ergene Nehri’nin arıtılamayan suları da tünellerle havza atlatılarak Marmara Denizi’ne boca edilmeye başlanmıştır.&nbsp;2021 yılında yüksek katılımlı çalıştaylar ve bilimsel katkılarla 22 eylemden oluşan Marmara Denizi Eylem Planı (MDEP) oluşturulmuş, Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu kurulmuş, Marmara Denizi özel çevre koruma bölgesi ilan edilmiş, müsilajsız Marmara’ya ulaşmak için stratejik plan hazırlanmış olsa da Marmara’nın kirlilik yükü ne yazık ki azaltılamamıştır. Örneğin 2021 yılında %51 oranında ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulan evsel atıklar, 2024 yılında ancak %0,7 ilerleme ile %51,7 oranında arıtılabilmektedir. &nbsp;Gelinen noktada Bilim Kurulu 25 Aralık 2024 tarihinde tekrar toplanmış, mevcut durum değerlendirilmiş ve alınması gereken tedbirler bilim insanları tarafından tekrar vurgulanmıştır. Yani bilim rehberliğini yapmış, söyleyeceğini söylemiştir. Artık iş, uygulayıcılardadır. Merkezi yönetimden yerel yönetimlere, özel sektörden sivil toplum kuruluşlarına, bireysel olarak her bir vatandaşa kadar müsilaja karşı birlikte önlem almak hepimizin sorumluluğu ve görevidir. İş birliği yapılmadığı sürece bu felaketten kurtulma şansımız yoktur.&nbsp;Marmara Denizi’nin kirlilik yükünü azaltmak için acilen sanayi kuruluşlarının atık deşarjı akarsuların debisine göre yeniden düzenlenmeli, akarsuların zehir kanalına dönüşmesine neden olan sanayi atıkları denetimle engellenmeli, çalışmayan atık arıtma tesisleri çalışır hale getirilmeli, denize çamur dökülmesi önlenmeli, ulusal düzeyde vatandaşların denize yardım etmesini sağlayacak kampanyalar başlatılmalı, Marmara Denizi balıkçılığı müsilaj dikkate alınarak yeniden düzenlenmeli ve müsilajdan zarar görecek sektörler için acilen bir sigorta sistemleri geliştirilmelidir.&nbsp;

Dünyahali

Basın Bildirisi

Müsilaj İçin Önlem Alma Zamanı Gelmedi Mi?

• Dünya'dan 120 ışık yılı uzaklıkta Leo takımyıldızında bulunan K2-18b isimli ötegezegende metan ve karbondioksit tespit edildi. Gezegendeki amonyak miktarının da az olduğunu belirten astronomlara göre bu, K2-18 b'nin hidrojen bakımından zengin bir atmosfere ve okyanuslarla kaplı bir yüzeye sahip olma olasılığının yüksek olduğu anlamına geliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: NASA, K2-18 b'de potansiyel olarak dimetil sülfür (DMS) molekülünün olabileceğine ilişkin bulgular tespit edildiğini belirtiyor. Dünya atmosferindeki büyük bir kısmı denizdeki fitoplanktonlardan yayılan DMS, yalnızca canlılar tarafından üretilebiliyor.</li></ul>

Quando

Aposto Gündem

Mayıs 2021 sonlarına doğru kenar köşeden bir fısıltı duymaya başladık; ismini ilk duyduğumuzda hafiften mide bulandıran ama bir yandan da hayatımıza çok da dokunmayacağını varsaydığımız, çok da ilgilenmediğimiz bir (ya da bir diğer) ekoloji şikayetiydi bu "deniz salyası". Önce Tekirdağ, akabinde Bursa kıyılarını yoklayan, sonrasında ise yavaş yavaş İstanbul sahillerini Marmara yönünden sarmaya başlayan salya, gündeme konuyla ilgili uzmanların dahil olmasıyla birlikte kendini, kulağa biraz daha bilimsel gelen müsilaj ile duyurmaya başladı. Su yüzeyini balçık gibi kapatan, görüldüğünde yüz ekşiten doğal bir kirlilikti müsilaj. Aniden her yeri sarması ve gündeme oturması da isminin ezbere girmesiyle birlikte gerçekleşti. Basitçe, denizdeki mikroskobik canlılardan fitoplanktonların ürettiği salgıya (ve aslında birçok canlının benzer şekilde salgıladığı maddeye) müsilaj deniyor. Bizim gündemimizdeki müsilaj ise, deniz ekosistemine dışarıdan giren maddeler sonucu daha fazla salgı üretimini ve bu salgıların olması gereken miktarı aşarak deniz yaşam döngüsüne zarar veren halini tanımlıyor.Marmara genç bir iç deniz olarak kendi içerisinde iyi kötü bir dengeye sahipken, hem denize bırakılan atık miktarının son yıllardaki geometrik yükselişi, hem de küresel ısınmanın iç denizlerde su sıcaklıklarını neredeyse 2,5°C artırması, fitoplanktonlarda salgı artışına sebep oldu. Böylelikle Marmara'da giderek büyüyen bir müsilaj problemi oluşmaya başladı. Yayılan görüntüler ve artan tepkiler sonrasında, deniz balıkçılığını ve deniz turizmini etkileyen olumsuz ortam, beraberinde merkezi ve yerel yönetimlerin seferberlik vurgularını getirdi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın konuya odaklanmasıyla birlikte Haziran ortasından itibaren hem kıyılarda hem de açıklarda deniz yüzey temizleme çalışmaları başladı. Temmuz ayı itibariyle ise müsilaj Çanakkale Boğazı’ndan çıkarak Ege Denizi’ne ilerledi ve Bozcaada kıyılarında bile seçilir hale geldi. Hatta karşı yakadaki Yunanistan’ın gündemine dahi girdi. Ege’nin bu yakasında ise hemen her gün metreküp bazlı deniz yüzey temizleme çalışmalarının haberlerini dinliyoruz. Uzmanlarsa yüzey temizlemenin kozmetik bir çözüm olduğunda ısrarcı. Zira müsilajın dipten yüzeye çıktığı ve zaten oksijeni azalmış Marmara’da öncelikli olarak deniz dibine yönelik, ekosistemi besleyen deniz çayırlarını canlandırıcı çalışmalar yapılması gerektiği vurgulanıyor.Temizlikten ziyade müsilajın ortaya çıkış sebeplerinin araştırılması ve bu şekilde çözülmesi gerektiği ise çokça tekrar edilen bir görüş. Marmara’yı çevreleyen şehirlerde, başta İstanbul olmak üzere, nüfusun on yıllardır durmaksızın artışı ve artan nüfusla birlikte artan atık ve bu atıkları yönetememe sorunu, esas problem olarak önümüzde beliriyor. Çevre koruma terminolojisinde "ölü deniz" olarak adlandırılan, %90’lık bölümünde yaşamın bitmiş olduğu Karadeniz’in başına gelenlerin Marmara’nın başına da gelmesi artık işten bile değil. Bu noktada tüm yetkinin (Karadeniz’in aksine) tek başına Türkiye’de olduğu Marmara’da, atık yönetiminin mevcuttaki deniz deşarj sistemlerinden kurtarılması ise bir öncelik olarak anılıyor. Daha 2020’de açılışı yapılan, Ergene Havzası’ndaki kaotik kirliliği yaratan endüstriyel atık birikmesini çözme amacıyla inşa edilen Ergene Derin Deniz Deşarjı sistemi, ilgili mühendisler cephesinde şu anda en çok tepki çeken projelerden biri. &nbsp;Marmara'ya aktarılan atıklar için gerekli ön arıtma aşamalarının bulunmadığı ve düzgün denetlenmediği iddia edilen bu gibi projelerin uzman görüşüyle tekrar değerlendirilip eksiklerinin saptanması gerektiği belirtiliyor.Karar vericiler ve yöneticiler ekseninde ise farklı fikirler birbirini izliyor, belki de çarpışıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın sürdürdüğü yüzey temizleme çalışmaları paralelinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, ülke gündemindeki en büyük ve tartışmalı proje olan Kanal İstanbul’un Karadeniz’e açılacak ikinci bir kapı ve beraberindeki akıntı yoluyla müsilajı çözeceğini iddia ediyor. Öte yandan TBMM Müsilaj Araştırma Komisyonu Üyesi, AK Partili Nevzat Ceylan, Romanya üzerinden Karadeniz’e dökülen Tuna Nehri’ndeki meşhur kirliliğin müsilajın esas kaynağı olduğunu belirterek öncelikli olarak sorunun Tuna Nehri ve Karadeniz’de çözülmesi gerektiğinin altını çiziyor. Marmara’ya kıyısı olan birçok kent sahilinde yerel yönetimler tarafından yüzme yasaklanırken Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Marmara Denizi’nden çıkan balıkların tüketilmesinde bir sakınca olmadığını belirtiyor. Öte yandan balıkçılık endüstrisinde aktif su ürünleri kooperatifleri de basın açıklamaları yoluyla artan balık ölümlerine dikkat çekiyor.Farklı açıklamalar, tam net olmayan çözüm stratejileri ve sürekli önümüze çıkan üzücü görüntüler paralelinde müsilajın hayatımızdan ne zaman çıkacağını ne yazık ki şu an bilemiyoruz. Bu bilgi ve müdahale karmaşası içerisinde ise yakın bir dönemde çözülemeyeceğini kestirebiliyoruz. Ancak Karadeniz’in yıllar boyunca insan eliyle başına gelenleri okuyup dinledikçe Marmara’nın da benzer bir senaryoyla karşı karşıya olduğunu, yarının çok geç olabileceğini söylemek yanlış olmaz.ODTÜ Mimarlık lisans ve Boğaziçi Üniversitesi Tarih yüksek lisans mezunu Onur Atay, kurucu ortağı olduğu kooperatif oluşumu Urban.koop’ta katılımcı mimarlık ve kamusal yaratıcılık merkezli &nbsp;çalışmalar yürütüyor; UNDP Istanbul Hub’ında inovasyon ve kalkınma başlıklarında tam zamanlı proje yöneticisi olarak çalışıyor. &nbsp;

Spektrum

Bir denizin ölümü: Marmara altında 20 bin metreküp müsilaj 

Haftalardır müsilaj konuları aklımda ama başka bültenlerde o kadar derinlemesine işlendi, bu konu hakkında engin bilgilere sahip insanlar o kadar güzel açıkladılar ki 20likte buna değinmem gerektiğini düşünmemiştim — daha önce bahsettiğim gibi, eğer söyleyeceklerim zaten ses dolu bir yere eklenen boş bir bağırışsa, değinmiyorum. Ancak bu kadar deniz, yaz, yüzme dedikten sonra bu gerçekliğe de değinmemek olmaz.&nbsp;Bu ay dersinize çalışmadıysanız, bu konuyu takip etmediyseniz, bugün şanslı gününüz. Ders defterimi açtım, renkli kalemlerle aldığım notları önünüze sunuyorum.&nbsp;Müsilaj, halk ağzındaki adı gibi, salyamsı bir yapıya sahip. Denizin üstünde gördüğümüz kısım da aslında çok küçük bir kısmı, yüzeyin altında çok yoğun bir kitleye sahip. Balıkların solungaçlarını tıkıyor, o sokaklarda zevkle yediğimiz midyelerin üretimini olumsuz etkileyebiliyor, balıkçıların ağlarını kaplıyor, teknelerin motorlarını tıkıyor ve yüzmeyi tehlikeli kılıyor.&nbsp;Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Mühendisliği öğretim görevlisi Prof. Dr. Mustafa Sarı, müsilaj oluşumunun 3 ana nedeni olduğunu Sözcü gazetesinde <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/deniz-salyasi-nedir-deniz-salyasi-neden-olur-ne-zaman-gecer-6475157/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaştı</a> (özetliyorum):&nbsp;<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su sıcaklığı: İklim değişikliği nedeni ile Marmara ve Akdeniz 40 yıllık sıcaklık ortalamalarının üstünde.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Durağan deniz: Marmara Denizi sirkülasyonu az bir deniz. Prof. Dr.Sarı bunu “astımlı bir insana” <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57293708" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">benzetiyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atık: Marmara Denizi uzun yıllardır atık deniz olarak kullanılmakta. Evsel, endüstriyel ve tarımsal tüm atıklar bu denize boşaltılıyor. Bu atıklar denizdeki azot ve fosfor yükünü arttırarak “fitoplankton” denilen mikroskobik bitkiciklerin çoğalması için uygun bir ortam yaratıyor. Fitoplankton aslında atmosferin oksijen kaynaklarından biri ancak denize atılan atıkları azaltmaya çalıştıkları için çok daha fazla ürüyorlar ve müsilaj oluşuyor.</li></ol>&nbsp;Yani kısaca yine dengeyi bozduk… Bilim insanı, deniz biyoloğu ve yazar <a fr-original-style="" href="http://www.mertgokalp.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mert Gökalp</a> ile yaptığım kısa bir telefon konuşmasında, bu konuda bilgi sahibi ve birikimi olan herkesin aynı fikirde olduğunu söyledi. O da atık maddenin müsilaja neden olduğu. &nbsp;&nbsp;"Sorun, son 50 sene içerisinde Marmara denizi çevresindeki insanların evsel atıklarının, sanayi tesislerinin sanayi atıklarının ve zirai atıklarının düzgün kontrol edilmemiş olması ve bunların hepsinin Marmara’ya akması," dedi.&nbsp;Müsilaj yıllardır olsa bile iklim değişikliği ile etkileri artıyor. Ciddiye alınmadığı için de bugünlere gelmiş bulunuyoruz. Sorunun temeli nedir? Bence devletimizin gerekli atık yönetim politikalarının olmaması ve gündeminin en tepesinde iklim krizini barındırmaması. Sorumlu olan çok kişi var; fabrikalarına arıtma sistemi kurmayanlar, atıklarını denize bırakanlar, en basitinden zihniyet olarak denize çöp atan insanlar. Bu zihniyet ve davranışın değişmesi için hem eğitim hem de devletin ve güç sahibi insanların bunu ciddiye aldığını göstermesi gerekiyor. Müsilaj aslında gelecekte olabileceklerin bir göstergesi. Bu son değil, harekete geçmezsek de devam edecek.&nbsp;Bu arada Mert Gökalp, Kanal İstanbul ve müsilaj sorununun iki farklı konu olduğunu ekledi."İkisinin de ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekiyor. Kanal İstanbul hadisesini müsilajın içine sokmaya çalışmak işi biraz daha değersizleştiriyor. Gereksiz siyasete çekiyor," dedi.Kanal İstanbul gibi çok politik &nbsp;olan bir konuyu, denizimizi şu an gözümüzün önünde yok eden bir konu ile aynı kefeye koymak, maalesef müsilaj sorununu hafife almaya neden olabilir. Bu da riskli çünkü durum acil.&nbsp;

20'lik

Müsilaj sorunu

O yüzülebilecek denizlerden hangileri kaldı… 

Kıyısına kurulup güneşin dalgalarla oynaşını izlediğimiz sular artık çizgi filmlerde içine düşülünce kötülerin süper güç elde ettiği sıvılara benziyor. İçinde yüzmek ne kelime, insanın bakası dahi gelmiyor. Gelmesine de çok var. Ama sadece estetik veya keyfi kaygıların ötesinde bu, çevresel bir felaket.&nbsp;Marmara’da müsilaj: İlk defa 2007 sonbaharında İzmit Körfezi’nde görülen ve yıllar içinde görülmeye devam eden müsilaj, ekim ayından beri Marmara Denizi’nin yüzeyinde daha sık şekilde göze çarpıyor. Çeşitli sebeplerden dolayı dinamikleri değişen ekosistemde minik deniz canlılarından oluşan bir fitoplankton çeşidi, özellikle mart ayında büyük miktarda arttı. Bu artıştan sonra nüfusları azalan canlıların hücre içi sıvısı suya karışınca deniz salyası hâlinde su dibinde veya yüzeyinde görünmeye başladı.&nbsp;Sebebi atık planlamaları ve balıkçılık uygulamaları: <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2021/06/05/marmara-denizi-nde-ekolojik-y-k-m-musilaj-nedir-cozum-icin-ne-planlan-yor" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hidrolog Levent Artüz’e göre</a>, günümüzdeki durumun temeli 1989’da İstanbul Kanalizasyon Revizyon Projesi ile safi ön arıtmadan geçen dışkı deşarjının Marmara Denizi’ne verilmesi yatıyor. Bu planın arkasındaki mantık, Akdeniz’den Karadeniz’e giden derin akıntıya doğru verilen atığın Karadeniz’e taşınması. İstanbul Üniversitesi’nde deniz biyoloğu <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/2021/may/25/turkey-struck-by-sea-snot-because-of-global-heating" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dr. Neslihan Özdelice’ye göre</a> de balıkçılık faaliyetlerinin artması, planktonlardan beslenen balıkların gitmesiyle nüfusu hızlı miktarda artışa geçirmiş. Bir diğer sebep de küresel ısınmayla artan deniz sıcaklıklarının planktonların artmasına pozitif etkisi.Etkileri: Yüzeyde bulunan deniz salyası deniz ile atmosfer arasına bir engel olduğundan denizi canlılar için daha zor yaşanır hâle getiriyor. Özellikle de balıklar oksijen eksikliğinden yaşayamıyor. Deniz salyası birikintileri aynı zamanda hareket kabiliyeti olmayan mercanları da öldürüyor. Birikintiler aynı zamanda besinsel değere sahip olduğu için virüs üretiyor ve deniz sağlığını tehdit ediyor.Neler yapılabilir?&nbsp;6 Haziran’da Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Toplantısı’nı gerçekleştiren Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/murat_kurum/status/1401640842822045701" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımladığı eylem planına göre</a>, müsilaj temizlenmesine başlanacak ve başlıca eylemler olarak atık su tesisleri güncellenecek ve atık boşaltım yöntemleri tekrar düzenlenecek. Balıkçılar için ekonomik destek sağlanacak; balıkçılığın ekosisteme uygun şekilde yapılması için koruma alanları genişletilecek. Bakan Murat Kurum’un Twitter paylaşımına göre temizlik için seferber edilen 25 yüzey temizliği teknesiyle süreç başlıyor ve eylem planı üç yıla yayılacak.&nbsp;Umut pek yok: Artüz’e göre, ölen fitoplankton ve başka deniz canlılarının nüfuslarının dönüşü olmadığı gerçeği, herhangi bir temizlik eyleminin umut vermesine engel oluyor. Bir ihtimal, uzun dönemde denizin doğru temizlik ve rehabilitasyon uygulamalarıyla Karadeniz’den gelebilecek deniz canlılarına ev olması ve tekrar canlı barındırmaya uygun hâle gelmesi mümkün.&nbsp;Denizlerin bakılamayacak kadar feci bir vaziyete sokulması acı. Uzman görüşleri farklı olsa da halkın bilinçlenmesi, ilgili kurumlara talepte bulunması gerektiği kesin. Marmara hepimizin olduğu kadar, sorumluluk da hepimizin.Deniz salyası hakkında daha kapsamlı bilgiler için BirArtıBir'in Levent Artüz ile gerçekleştirdiği podcast serisi <a fr-original-style="" href="https://birartibir.org/podcast/1173-1989-da-oldu-bu-bir-curume#.YLZC1M6F2J0.twitter" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu bağlantıda</a>.

apéro

Kötü planlanmış atık sistemleri, fazla balıkçılık ve küresel ısınmanın sebep olduğu, Marmara Denizi'ndeki müsilaj salgını, balık ve mercan çeşitlerini öldürüyor. 

Marmara'da deniz salyası

&nbsp;Denizdeki besin zinciri en altta Güneş’ten gelen enerjiyi alarak fotosentez yapan ve bunu besine çeviren fitoplanktonlarla başlar. Yani bunlar bir tür bitkidir. Aynı toprakta olduğu gibi fitoplanktonların büyümeleri için de havadaki karbondioksit ve su gereklidir. Bunun ötesinde bu canlıların genelde başka kimyasallara da ihtiyacı vardır. Gene toprakta olduğu gibi, suni gübrenin içeriğinde bulunan azot ve fosfor fitoplanktonların da en önemli besinidir.Denizde gerekli olan besin de bir döngü içerisinde sağlanır. Yani denizde yaşayan tüm canlılar öldüklerinde dibe çökerek, gelecekte üreyecek olan canlıların ihtiyaç duyacakları mineralleri oluştururlar. Bizim de içerisinde bulunduğumuz orta enlemlerde, deniz yüzeyi normalde kış aylarında soğuktur. Hem deniz yüzeyi hem de denizin dibi soğuk olduğu zaman, denizin dibi ile yüzeyi arasında bir madde değişimi olmaz. Ancak havalarla birlikte denizin yüzeyi ile dibi arasında önemli bir sıcaklık farkı oluştuğu zaman, alttaki soğuk ama besin yüklü su ile üstteki sıcak ama besin açısından yetersiz olan su karışmaya başlar. Buna yaz aylarına doğru artan Güneş ışığını da eklediğimizde Nisan - Mayıs aylarında denizlerde bir fitoplankton artışı görülür.Ancak fitoplanktonlar aynı zamanda denizdeki besin zincirinin en alt basamağını oluştururlar. Kendileri fotosentez yapmayan ve bunları besin olarak kullanan zooplanktonların sayısı da bunları takip ederek artmaya başlar. Sonunda zooplanktonlar o derece artar ki, deniz yüzeyinde üremiş olan fitoplanktonların neredeyse tamamını temizlerler. Yaz ayları boyunca diğer balıklar da zooplanktonlarla beslenerek onların sayısını azaltırlar ve sonbahar aylarına geliriz. Sonbahar aylarında denizin yüzeyi ile altı arasındaki sıcaklık farkı yüksek ve zooplankton sayısı da düşmüş olduğu için, fitoplanktonlara bir üreme fırsatı daha doğar. Ancak sonbaharın sonuna doğru hem ışık miktarı azaldığı hem de deniz suyu hızla soğuduğu için bu üreme fırsatı, ilkbaharda yaşanan kadar kuvvetli olmaz. Kış aylarında balıklar da kalan planktonlarla beslenerek, tekrar bir sonraki ilkbahara sistemi geri hazırlarlar.Burada, normalde denizlerdeki yaşamın nasıl sürdüğünü anlatmaya çalıştım. Bu döngü genelde açık denizlerde insan etkisi dışında görülen döngüdür. Peki Marmara’da neler oldu?Marmara pek de derin olmayan bir iç deniz. Bundan dolayı da işler yukarıda anlattığım gibi yürümüyor çoğunlukla. Öncelikle fitoplanktonların deniz dibinden gelen besine fazla ihtiyaçları yok çünkü biz devamlı deniz yüzeyine, onlar için besleyici olacak maddeler salıveriyoruz. Bu maddelerin başında da tarımda bolca kullanılan suni gübre geliyor. Bu gübrelerin aşırı ve yanlış zamanlarda kullanımı, yağan yağışlarla birlikte dereler, oradan da denize akıp gitmelerine neden oluyor. Bu nedenle de fitoplanktonlar yağışlı dönemlerde, bir de hava güneşliyse iyice bayram yapıyorlar.Marmara’da gördüğümüz fitoplankton artışının temel nedeni budur. Ancak doğa bunu hızla temizler. Fitoplanktonlarla beslenen zooplanktonlar artar, ardından da balıklar artar ve sistem tekrar dengeye gelir. Fitoplanktonlar ışık ve besin olan bölgede kolayca üreyebilirler ve öldüklerinde dibe çökerek bir sonraki nesile besin olurlar. Bu döngünün oluşması için, hem bunların dibe çökmesine hem de çevredeki zooplanktonların bunları bulmasına yardımcı olacak akıntı ve dalga gereklidir. Deniz sakin ve rüzgarsız olduğu dönemde ise fitoplanktonlar öldükleri zaman bile yüzeyde kalabilirler. İşte yaşadığımız tam da bu. Deniz suyunun sıcak olması, Ocak ve&nbsp;Şubat aylarında Marmara Denizi çevresinde görülen yoğun yağışlarla birleşince, buna da rüzgar hızlarının nispeten düşük olması eklenince, fitoplankton sayısı çok arttı ve zooplanktonlar bunları yemeye yetişemiyor artık. Kısacası, Marmara Denizinin besin dengesi bozuldu.Elbette bu bozulmanın nedeni fitoplanktonlar değil. Öncelikle, başta suni gübre olmak üzere, bu iç deniz etrafındaki tüm sıvı atıkları, sonsuza dek o atıkları temizleyeceğini düşünerek denize bırakmamız, bu olayın asıl nedeni. Biz bu şekilde davranmaya devam ettiğimiz sürece bu sorun her sene görülecek. O zaman ne yapmalı?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Marmara Denizini dev bir foseptik çukuru gibi görmeyi acilen durdurmamız gerekiyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Deniz suyunun sıcaklığını değiştirmek elimizde olmadığına göre atık miktarını azaltmak ve hatta durdurmak elimizden gelen tek şey.</li></ul>Atık miktarını azaltmak çok ciddi bir altyapı yatırımına karşılık geliyor. Elimizde olan parayı çılgın projeler yerine, bu tür çalışmalara ayırmak, çocuklarımızın ve torunlarımızın mavi bir deniz görebilmelerini sağlamak için gereklidir. Aksi takdirde bu sorunu her sene olmasa da sıklıkla yaşayacağız. Marmara Denizi henüz ölmüş olmasa da, önlem almazsak kısa sürede hem ölebilir hem de başka sağlık sorunları yaratır hale dönüşebilir. Çok geçmeden birlikte harekete geçelim.

Peki Marmara'da neler oldu?

Marmara’da Bozulan Denge 

Balinalar 40 yılın ardından gezegenin kutup bölgelerine geri dönüyor.<ul><li>Özet: Ticari balina avcılığının uluslararası kararla yasaklanmasından 40 yıl sonra, en fazla hedef alınan türlerde olmak üzere, Kuzey ve Güney Kutupları’nda balinalar yeniden çoğalmaya başladı.</li><li>Bir Adım Geriden: Yüzyıllar boyu süren ticari balina avcılığı, sadece son 70 yılında neredeyse 1,5 milyon balinanın hayatını kaybetmesine yol açmıştı. Bununla beraber özellikle Japonya olmak üzere, İzlanda, Norveç, Faroe Adaları ve ABD hala “kültürel” sebepler ile balina avcılığına devam ediyor.</li><li>Uzman Yorumu: 2019’da yayınlanan bir rapor, balinaların Dünya’daki oksijenin %50’sini üreten mikroskopik fitoplanktonlar için hayati öneme sahip olduğunu, dolaylı yoldan Amazon ormanlarının 4 katına eşdeğer derecede karbonu havadan emdiğine dikkat çekiyordu.</li></ul>

fitoplankton ile ilgili hikayeler