<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Türk Boğazlar Sistemi’nin “Emisyon Kontrol Alanı” ilan edilmesi ile Marmara Denizi’ndeki gemicilik kaynaklı hava kirliliği yüzde 80 <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/marmarada-gemicilik-kaynakli-hava-kirliligi-yuzde-80e-kadar-azaltilabilir/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">azaltılabilir.</a><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nasıl? Emisyon Kontrol Alanı, devletlerin önerisi ve Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)’nun onayıyla kabul edilen özel bir deniz alanı. Bir deniz bölgesi emisyon kontrol alanı ilan edildiğinde, o bölgeden geçen gemilerin kullandığı yakıtlar ve motorları denetlenerek, neden olabilecekleri kükürt ve azot oksit emisyonları sınırlandırılıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden?&nbsp;Çanakkale ve İstanbul Boğazları’ndan her sene geçen 50 bine yakın gemi Marmara Bölgesi’nde yüksek seviyelerde kaydedilen hava kirliliğinin önemli sebepleri arasında gösteriliyor.&nbsp;</li></ul>

Angst

Yöresel beslenmek, sürdürülebilir bir geleceğe adım atmamıza yardımcı olabilecek etkili stratejilerden biri. Berrak bir özetle bu konuyu şuradan ele alabiliriz: Yerel olarak üretilen gıdaların tüketilmesi anlamına gelen beslenme tarzı, gıdaların uzun mesafelerde taşınmasını engelleyerek fosil yakıt kullanımını ve bu taşıma sırasında ortaya çıkan karbon salınımlarını azaltıyor. Yani bu daha az sera gazı emisyonu ve daha az küresel ısınma anlamına geliyor.Yöresel beslenmenin iklim krizi üzerindeki etkisi:&nbsp;Daha yakın bölgelerden alınan gıdalar, genellikle daha taze ve besleyici olarak geçiyor. Aynı zamanda, tarım ilaçlarına ve kimyasallara olan gereksinimi de azaltabiliyorlar çünkü uzun süreli saklama ve taşıma için koruyucu tedbirlere ihtiyaç duymuyorlar. Bu da su kirliliğinin ve toprak kirliliğinin azalmasına yardımcı oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gıda sistemi ve yaygın diyetlerin gezegene etkisi</h2>Gıda sistemleri, yiyecekleri çiftlikten soframıza taşıyan tüm aktiviteleri içeriyor. Bu, gıdanın nasıl üretildiğini, işlendiğini, taşındığını, pazarlandığını ve tüketildiğini kapsıyor. Mevcut gıda sistemlerimiz, iklim değişikliğinin birincil sebebi olan küresel sera gazı emisyonlarının üçte birinden fazlasını oluşturuyor. Bu, gezegendeki tüm otomobillerin ürettiği sera gazından daha fazla.Gıda sistemlerinin karbon emisyonlarının yarısından fazlası, et ve süt ürünlerine yüksek talepten kaynaklanıyor. Bunun yanında, fosil yakıtlara yüksek derecede bağımlı olan modern endüstriyel tarım da bu emisyonlara katkıda bulunuyor. Aşırı su kullanımı, toprak erozyonu ve kimyasal kullanımı nedeniyle ciddi çevresel sorunlara neden oluyor. Özellikle hayvansal ürünlerin üretimi, metan ve azot oksit gibi güçlü sera gazlarının salınmasına sebep oluyor. Yine bu durum, bitki ve hayvan büyümesini etkileyerek deniz seviyelerinin yükselmesine, okyanusların ısınmasına ve ekstrem hava olaylarına da alan tanıyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/8/5/1693582375509.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.63" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Görsel: The New York Times Kaynak:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.science.org/doi/10.1126/science.aaq0216" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Science</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Doğal olarak iklim değişikliği gıda sistemlerimize ve sağlığımıza etki etmiş oluyor. Ancak bireysel çözümlere gelirsek yöresel ve mevsimsel ürünleri tercih ederek bu olumsuz etkileri minimuma indirebiliyoruz. Ayrıca, bitki bazlı diyetleri benimseyerek hayvansal ürünlerin tüketimini azaltmak, iklim değişikliği üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu zaten biliyoruz.Gıda üretiminde zorluk:&nbsp;Artan kara ve deniz sıcaklıkları, kuraklık, seller ve öngörülemeyen yağışlar hayvanları ve ürünleri olumsuz etkiliyor. Örneğin, Kenya’nın yarısında yaşanan kuraklık, temel gıda maddesi olan mısırın üretiminin %50 azalmasına <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/global-development/2021/sep/15/drought-puts-21-million-kenyans-at-risk-of-starvation" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sebep olacak</a>. Öte yandan, Avustralya’daki seller yüzlerce inek sürüsünü sürüklüyor ve ekinleriyle tarım ekipmanlarına zarar veriyor.Besin değerleri düşüyor:&nbsp;Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Paneli’nin <a fr-original-style="" href="https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/downloads/report/IPCC_AR6_WGII_FinalDraft_Chapter05.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">6. değerlendirme raporu</a>, atmosferdeki artan CO2 seviyelerinin gıdamızın besin kalitesini düşüreceğini belirtiyor. Bu, tahıllarda, meyvelerde ve sebzelerde bulunan protein, demir, çinko ve bazı vitaminleri içeriyor. Yani bu kritik besin maddeleri olmadan, daha fazla insan mikro besin eksikliği riski altında olacak.Yüksek fiyatlar: Gıda sistemindeki eşitsizlikler, kötü diyet ve sağlıkla doğrudan bağlantılı. Bugün dünya genelinde birçok insan sağlıklı gıdalara erişemiyor ya da onları karşılayamıyor. 2 milyardan fazla insan gıda ve beslenme güvensizliğiyle karşı karşıyayken 820 milyon insan yetersiz besleniyor.İklim değişikliği bu sorunları daha da kötüleştirecek, bu bir gerçek. Gıda kıtlığıyla gıda fiyatları artacak; daha fazla insan beslenme güvensizliği, kronik açlık ve geçim kaybı riskiyle karşı karşıya kalacak. Araştırmalara göre 2050’ye kadar, Dünya, <a fr-original-style="" href="https://press.un.org/en/2009/gaef3242.doc.htm" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2 kat daha fazla</a> insanı beslemek zorunda kalacak. İklim değişikliğinden hem sorumlu hem de ona karşı savunmasız olan kırık bir gıda sistemiyle bu nasıl mümkün olabilir?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir çözüm önerisi olarak yerel beslenmek</h2>Tarım ve gıda süreçlerini iklim değişikliklerine daha dirençli hâle getirmek için birçok fırsat bulunuyor. Yeme alışkanlıklarını değiştirip dönüştürmek bu çözüm önerilerinin başında <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/interactive/2022/dining/climate-change-food-eating-habits.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geliyor</a>. Bir diğeri, toprak kalitesini artırmak. Sağlıklı toprak, karbonu depolar ve emisyonları azaltabiliyor zira. Ayrıca kuraklık ve sel yönetimine yardımcı olurken, ürün verimliliğini ve dayanıklılığını artırıyor.Öte yandan, gıda kaybını ve israfını azaltmanın da pozitif etki sağlayacağı görülüyor. Dünya genelindeki tüm gıdaların yaklaşık %17’si her yıl israf ediliyor—eğer gıda israfı bir ülke olsaydı, sera gazı emisyonu bakımından Çin ve ABD’nin ardından üçüncü en büyük emisyon kaynağı olurdu.Yöresel mutfaklardan örnekler:&nbsp;Dünyanın dört bir yanındaki yöresel mutfaklar, iklim krizine karşı mücadelede bize ilham verebilir.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akdeniz bölgesi: Zeytinyağı, taze sebzeler, meyveler, kuruyemişler ve deniz ürünleri üzerine kurulu bu diyet, hem besleyici hem de çevreye minimum zarar veriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Japonya: Geleneksel Japon diyetleri, deniz ürünleri ve taze sebzeleri bolca barındırıyor. Miso gibi fermente soya ürünleri, bağırsak sağlığını destekleyen yararlı bir bakteri türü olan probiyotikler içeriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Meksika: Fasulye, mısır, biber ve avokado gibi yerel ürünlerle zenginleşen Meksika mutfağı, bitki bazlı beslenmenin lezzetli bir örneği. Kullanılan besinler, magnezyum, demir, potasyum ve çinko gibi mikro besin maddeleri açısından dengeli bir kaynak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kore:&nbsp;Yemeğe lezzet katan ve bağırsak sağlığını destekleyen bakteri kaynağı olarak da işlev gören fermente kırmızı biber salçası gochujang gibi soslar, beslenme kalitesine destek oluyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hindistan: Yemeklerde kullanılan zerdeçal, kişniş, zencefil, limonotu ve biber gibi baharatlar ve lezzetler, anti inflamatuvar görevi görebiliyor.</li></ul>Dolayısıyla yöresel beslenme, iklim krizine karşı etkili bir mücadele yöntemi olabilir. Bireysel anlamda yerel pazarlardan alışveriş yaparak, mevsimlik ürünleri tercih ederek ve bitki bazlı diyetleri benimseyerek iklim değişikliğini yavaşlatma konusunda kendi payımıza düşeni yapmaya başlayabiliyoruz.

Bir beslenme tarzının sürdürülebilir bir gelecek için nasıl katkısı olabilir?

İklim krizine karşı yöresel beslenmek

Masmavi, üzerinde dalga dalga beyaz bulutların görüldüğü gezegene yaklaşan uzay gemisi yörüngede, gezegenden fark edilmeyecek bir uzaklıkta beklemeye başladı. Yıllar önce komşu bir yıldız sisteminden yola çıkan ve görevi yaşam barındıran yeni gezegenleri araştırmak olan araştırma ekibi gezegenin yaşam için uygun koşullara sahip olup olmadığını anlamak için önce uzaktan bir analiz yaptı. Sonuçlara göre gezegen yüzeyinin %71’i suyla kaplı, geri kalan bölgeler ise kara yüzeyiydi. Kara yüzeyinin bir bölümü bitki örtüsüyle kaplıyken geri kalan bölümü ise oldukça çorak görünüyordu. Atmosferin %78’i azot, %21’i oksijen, %1’i argon ve geri kalanı da başta karbon dioksit olmak üzere diğer gazlardan oluşuyor, ortalama 14 derece olan sıcaklık ekvatordan kutuplara gittikçe doğal olarak düşüyordu.Bu verilere göre gezegene iniş yapabileceğine karar veren ekip gezegen üzerindeki uygarlık belirtilerinin en az, dolayısıyla da fark edilme olasılığının en düşük olduğu bir bölge aradı. Bunun için gezegen yüzeyindeki en büyük okyanusun ortasında, en yakın kara parçasından 6 bin km uzaklıkta yer alan ıssız bir adayı seçerek detaylı analizler yapabilmek amacıyla buraya iniş yaptı.Birkaç kilometre en ve boyda olan ve üzerinde hiçbir uygarlık izi bulunmayan ada el değmemiş bir ormanla kaplıydı ve dört bir yanı beyaz kumlu kumsallarla çevriliydi. Buranın gezegenin doğası hakkında detaylı bilgi toplamak için çok uygun olduğunu düşünen araştırma ekibi hemen analizlere başladı. Gerçekleştirilen analizler sonucunda adada birçok bitki türü ile başta kuşlar olmak üzere bazı hayvanların yaşadığı, bu küçük kara parçasını çevreleyen ve sonsuzmuş gibi dört bir yana uzanan okyanusun ise kelimenin tam anlamıyla canlılarla kaynadığı sonucuna varıldı. Adanın iç kısımları oldukça verimli bir toprakla, kıyılar ise incecik, bembeyaz bir kumla kaplıydı. Bu özellikleri adayı yalnızca zengin bir yaşam alanı yapmakla kalmıyor, aynı zamanda son derece güzel bir manzara da oluşturuyordu. Bütün bu sonuçların arasında araştırma ekibinin bir türlü diğer bileşenlerle ilişkisini çözüp anlamlandıramadığı bir madde öne çıkıyordu. Özellikle kıyıdaki kumların içinde her boyutta, hatta gözle görülmeyecek kadar küçük parçacıklar olarak yer alan bu madde, okyanus suyunun içinde, deniz canlılarının, kuşların, hatta böceklerin bünyelerinde de bulunuyor, ancak ekosistem içindeki işlevi bir türlü anlaşılamıyordu.Araştırma ekibinin bu madde ilgili varabildiği sonuçlar maddenin hidrokarbonlardan, yani petrol ürünlerinden oluştuğu ve çevrede bulunan tüm katı maddelerden çok daha uzun ömürlü olduğundan ibaretti. Yapılan detaylı analizler bu maddenin çevredeki canlılara hiçbir faydası olmadığını, onlara zarar verdiğini, hatta bazı canlıların bu madde yüzünden ölmekte olduğunu ortaya koydu. Bu öyle bir maddeydi ki tuzlu suda, kızgın güneş altında, hatta toprağa gömüldüğünde bile bozulmuyor, yüzlerce yıl olduğu gibi kalmaya devam edebiliyordu.Araştırma ekibi bu maddeyle ilgili daha da çarpıcı bir keşif yaptı: Madde çürümediği için doğada kalmaya devam etmekle kalmıyor, miktarı da her geçen gün artmaya devam ediyordu. Bu artışa bakılırsa bu maddenin bir kaynağı olmalıydı. Okyanus akıntıları ve rüzgarları günlerce izleyen araştırma ekibi bu maddenin akıntılar ve dalgalarla uçsuz bucaksız görünen okyanusta her yönden adaya gelmeye devam ettiğini gördü. Madde bu bölgede oluşmuyor, anlaşılan o ki çok uzak mesafelerden akıntı ve rüzgarlarla buraya taşınıyordu.Yapılan tüm araştırmaların kesin olarak ortaya koyduğu tek şey bu maddenin ada ve çevresindeki okyanustaki doğal hayata ciddi zarar verdiği, başta da deniz canlıları ve kuşların ölümüne neden olduğuydu. Bu nedenle geminin kaptanı tüm ekibe bu maddeyi özellikle besinlerinden uzak tutma ve asla gemiye getirmeme emrini verdi.Araştırma gemisinin mavi gezegende geçirebileceği zamanın sonu gelmişti. Programlarında başka gezegenleri de ziyaret etmek olduğu için gezegendeki çalışmalarını tamamlayarak kalkış için hazırlıklarını sonlandırdılar. Araştırma ekibi yaptıkları çalışmalara dair çok detaylı bir rapor hazırladı. Bu raporda gezegenin atmosferi, okyanuslar, toprak, indikleri ada ve çevresindeki ekosistemin özellikleri, bitki ve hayvan türleri hakkında çok detaylı bilgiler yer alıyordu. Rapor ayrıca gezegendeki yaşam biçimlerinin birbiriyle ilişkisi, ölüm ve yaşam arasındaki kusursuz denge, besin zinciri ve etkileşimden oluşan, hiçbir şeyin yararsız ya da işlevsiz olmadığı süreçleri de tüm detayıyla anlatıyordu.Raporun son kısmına ise “açıklanamayan tehlikeli olgular” başlığıyla bir not düşülmüştü. Bu notta kusursuz bir uyum içinde var olan süreç ve canlılardan tamamen bağımsız, bunların hiçbiri tarafından üretilmeyip uzaklardan akıntılarla bu bölgeye gelen son derece dayanıklı bir maddeden bahsediliyordu. Bu madde tüm çevredeki en dayanıklı madde olmasına rağmen çevredeki yaşam için bir faydası olmak bir yana, tüm canlılara büyük zarar veriyor, ölümlere neden oluyor ve sürekli artmaya devam ediyordu. Madde o kadar çoktu ve araştırma ekibinin kafasını o kadar kurcalamıştı ki kendi aralarında gezegeni bu isimle anmaya başlamışlardı. Araştırma ekibinin gezegendeki en yaygın ve dayanıklı madde olduğu sonucuna vardıkları bu maddeye verdikleri isim raporda hidrokarbon polimer [1] olarak kaydedilmişti. <a fr-original-style="" href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title=""> </a><hr align="left" size="1" width="33%" fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">&nbsp;[1] Plastik

Çöpüne Sahip Çık

Bu ay çevre konusundaki en önemli sorunlarımızdan birine, hepimizin geleceğini tehdit eden bir konuya değinen kısa bir öyküyle karşınızdayız.


Plastik Gezegeni (Ya da “Hidrokarbon Polimer Gezegeni”)

Yemek nizamı<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Yemek yenilirken bir sıra vardır. Meselâ önce çorba yahut ordövr gelir, arkasından et yemeği, sonra sebze, en sonunda da tatlı veya yemiş. Fakat bu sıra herkesin keyfine göre değişebilir. Çorbayı yemek sonunda içenler bulunduğu gibi, bizim en sonra yediğimiz kavunu bazı yerlerde en önce yerler. Onun için bu yemek sırasına bir nizam denilemez.Benim söylemek istediğim herkesin riayet etmesi, hiç olmazsa bilmesi, lüzumlu olan fence yemek nizamıdır. Şimdiye kadar elde edilen bilgilere göre bu yemek nizamının — şimdilik — on bir maddesi vardır. Bu maddeleri sıra ile söyliyeceğim.Birinci madde — Olgun bir insanın vücudundan her gün değiştirdiği parçaları yerine koymak üzere ağırlığının her kilosuna günde bir gram albümin yani azotlu gıda lâzımdır. Çocuklar ve ihtiyarlar için bu nispet değişir. Onlara lüzumlu olan azot maddeleri daha karışık ve ayrıca yazılacak bir iştir. Bir de her gün lüzumlu olan azotlu maddeyi herhangi bir türlü albüminle temin etmek yetişmez. vücudun muhafazası, hayata lüzumlu olan kükürdün metabolizmasını temin için ayrı ayrı albüminleri bulmak da lüzumludur.Bunların da ayrıza izahı zaruridir.İkinci madde — Vücuda lüzumlu olan miktardan fazla azotlu gıda yenilince hiç bir işe yaramaz. Vücut azotun fazlasından kurtulmak üzere onu hemen parçalar, sonra da yakar. Ondan dolayı insan fazla albümin yemekle, meselâ, adalelerini büyütemez.Üçüncü madde — Azotlu madde yandıkça kalori verirse de bu, iyi cinsten değildir. Onun için lüzumundan fazla azot vücut için, daha ziyade zarara sebep olur. Barsakların içinde kaldıkça orada çürür ve gaz hasıl eder. Kana karışınca da ondan amonyak ve daha başka zararlı maddeler çıkar.Dördüncü madde — Hareket için, iş için en iyi gıda şekerdir. Azotla hareket, iş ancak vücudun içerisinde şeker kıtlığında olur, o da bir hastalık demektir.Beşinci madde — Tam istirahat halinde bile vücudun fizyoloji işlerini görmesi için azotlu gıdalardan 133, yağdan 115 kalori lâzım olur. Bunda şekerin cinsinin bile tesiri görülür. Üzüm şekerinden 100 kalori yetişmediği halde, pancar şekerinden 102,5, nişastadan gelecek şekerden de 106 kalori ister.Altıncı madde — Fikir işi, adamına göre, dünyayı değiştirebilecek netice verdiği halde onun sarfettiği kalori ölçümlenememiştir. Yalnız Amerika'da yapılan bazı tecrübelerin neticesine göre fikrin işlemesi de gene kanda şeker bulunmasına bağlıdır.Yedinci madde — İnsan gibi sıcak kanlı — hem de çoğunun kanı sıcak — hayvanın dışarıdaki sıcaklık değişmelerine karşı içinde daime çok az aynı derecede sıcaklığı muhafaza etmesi için üç türlü gıdadan her biri işine yarar, tabii, her birinin verdiği kaloriye gçre.Sekizinci madde — Ancak vücudun hararetini temin için yalnız azotlu gıda yenilirse, bunun vereceği kalori hem iyi cinsten değildir, hem de vücutta zehir bırakır. Yalnız yağ yenilirse o da gene zehir olan seton maddesi bırakır. Demek ki vücudun sıcaklığını muhafaza etmesi için de şeker lüzumludur.Dokuzuncu madde — Gıda olarak yediğimiz yağ ile şeker arasında bir nispet bulunmak lâzımdır. Şeker yağın dörtte birinden az olunca kanda aseton hasıl olur, vücut şiddetle zehirlenir. Bu da şekerli hastaların hiç şeker yememelerinin ne kadar yanlış olduğunu gösterir. Şekerli hastaları aseton tehlikesinden kurtaran yine şekerdir.Onuncu madde — Fakat şekerin vücutta kalori temin etmesi için de yağ lazımdır. İnsanın gıdasında yağ bulunmayınca azotla şeker işlerini göremezler, insan dehşetli bir açlık duyar.&nbsp;On birinci madde — Öncekilerin hepsinden uzun ve pek ehemiyetli olduğundan bugün onu yazmıya yer kalmıyacaktır. Zaten bu nizam yemek meselesinin nazariyesidir. Bir de nazariyenin neticesini çıkararak maddelerin tatbikini göstermek (...). Bunu da, on birinci madde ile birlikte, başka bir gün okursunuz.G. A.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kaynak: <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/ulus/1939-03-15/5" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ulus, 15 Mart 1939, Sayfa 5.</a>

Kupür

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Sarı bir sonbahar gününden merhaba! Sonbahar, rengarenk yaprakların dallarını süsledikleri ağaçlardan yeni varoluşlar ve yeniden doğuşlar için yere süzüldüğü mevsimdir… Kurumuş, sarı, dökülen yaprakları ile şarkılara, 10 Kasımları ile kalplerimize hüzün yükleyen mevsimdir aynı zamanda... O capcanlı ulu ağaçların yapraklarına sessiz vedaları içimi burkar. Ancak bilirim ki doğanın döngüleri mükemmeldir ve hiçbir şey boşa değildir. O ağaçların her ilkbaharda tekrar ve tekrar tazecik yaprakları, çiçekleri ve meyveleriyle hayata geri dönmesi için bu vedalar vazgeçilmezdir.&nbsp;Yere dökülen yapraklar aslında kendilerini gerçekleştirme yolculuklarında bir başka aşamaya geçmişlerdir. Sahip oldukları karbon, azot, fosfor, potasyum ve organik madde içeriğini toprağa geri vermek ve her baharda anne ağacının yeni yaprak yavrularına hazırlanması için güçlenmesine yardım etmek. Topraktaki çalışkan mikroorganizmalar ve solucanlar tarafından parçalanarak tekrar kullanılabilir hale gelen sonbahar yaprakları toprağın yapısını zenginleştirip sağlığına katkıda bulunurlar. Ve böylece doğa, bir kez daha döngülerinde çöp olmadığını, her bir çıktının bir başka döngünün girdisi olduğunu kanıtlayarak biz insanlara sürdürülebilirlik dersi verir.&nbsp;İçimi en acıtan gözlemlerimden birisi siyah çöp poşetlerine doldurulmuş kuru yaprakları şehrimin çöp kutularında görmektir. Şehrin çöplüğüne giden belki tonlarca azot, fosfor, potasyum, humus, toprak, açmamış tomurcuk, toplanmamış meyve, koklanmamış çiçek ve o çiçekle beslenen arı ve kelebektir aslında o torbaların içindeki. Ne iç acıtan bir tablo! Keşke o yapraklar oldukları yerde kendi döngüleri içinde dönüşmeye devam edebilseler! Dökülen yaprakları şehir hayatında bazen bu şekilde bırakmak mümkün olmasa bile, başka yöntemlerle değerlendirmemiz mümkün. Üstelik kuru yapraklar, karbon ve azot bağlayan bitkilere can suyu olması gerekirken, çöplüklerde yakıldığı takdirde ne acıdır ki atmosfere sera gazı salan bir kaynağa dönüşüyor! Bırakın çöpe atmayı, yaprakları çuval çuval toplayarak kompost yapmak ve bu zengin içeriği tekrar toprağa geri vermek zorundayız.Sevgili <a fr-original-style="" href="https://blog.meyvelitepe.org/2015/12/08/kuru-yapraklar-ve-taze-dallarla-kompost/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Meyvelitepe ekibi</a> kuru yapraklar ve budanmış dallarla aslında kolaylıkla ‘mis kokulu, simsiyah, capcanlı bir toprak’&nbsp;elde edebileceğimize dair deneyimlerini paylaşıyor. Tek yapmamız gereken ‘kendimizi doğanın akışına bırakmak’! Sonbahar aynı zamanda bir budama mevsimidir de. Yollara atılmış budanmış dalların yalnızlıkları içimi parçalar. Sadece kuru yapraklar değil, budanmış dallar da şehir çöplüğüne gitmek yerine öğütülerek kompost haline getirilerek&nbsp;‘siyah altına’&nbsp;dönüştürülebilir.&nbsp;Kuru yaprakların ve dalların kışın toprağı örten bir&nbsp;malç olarak görev yapması doğanın kendini koruma ve canlılığını sürdürme yöntemlerinden birisidir. Malçın f<a fr-original-style="" href="https://www.indyturk.com/node/261956/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/sonbaharda-d%C3%B6k%C3%BClen-yapraklar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aydaları</a> saymakla bitmez:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toprağın ısısını ve nemini dengeler,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ağaçların köklerini korur,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Oluşturduğu koruyucu ortamla bir çok küçük canlının ağır mevsim şartlarında hayatta kalmasını sağlar ve biyoçeşitliliğe katkıda bulunur.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zamanı gelince de &nbsp;bozunarak toprağa karışır ve başka bir canlının hayat macerasına katılır.</li></ul>Topraktaki organik karbona dünyanın <a fr-original-style="" href="https://www.openaccessgovernment.org/soil-organic-carbon-precious-substance-planet/26261/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘en kıymetli’</a> maddesi demek yanlış olmaz. Tüm canlıların yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesi ve geleceği topraktan gelen gıdaya bağlıdır, istisna olmayan insan da bu canlıların arasındadır. Toprağın gıda kaynağı olmasının ötesindeki bir çok başka hayati işlevinden bahsetmiyorum bile! Galileo Galilei’ye atfedilen cümle aslında bu konudaki tüm hislerime tercüman: ‘’Mücevher, gümüş ve altını ‘kıymetli’, yeryüzü ve toprağı ‘zemin’ olarak nitelendirmekten daha aptalca ne hayal edilebilir?’’.&nbsp;Dünyamıza hak ettiği saygıyı göstermek istiyorsak, doğadan aldığımız her şeyi ait olduğu yere döndürmekle mükellefiz. Dökülen yaprakların, kuru dalların yeri de çöp değil yaşam kaynağımız toprağımızdır…

Dünyahali

Kurumuş dallar, sarı yapraklar, ne acıklı bir nasibiniz var...

Doğadan Sürdürülebilirlik Dersi 

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Yazın ilk günleri tohumları yuvarlaya yuvarlaya uyandırmak için harika bir zamanlama. Her bitkinin; çiçeğin, meyvenin ya da sebzenin sakladığımız tohumlarını doğadaki kendi zamanında toprakla buluşturmak, onları uyandırmak hiç de zor değildir üstelik.&nbsp;Yeryüzü, toprağa düşen her tohumu işitir.&nbsp;Sanki “pıt” diye bir ses duyulur her tohum Doğa Anne’nin eteğinden toprağa düşünce. Sen de duyuyor musun? Su can katar onlara, güneş de onları ısıtır.&nbsp;Tohumlar düşer, sıçrar, uçar, bir köpeğin kuyruğuna sımsıkı tutunup da otostop çeker sanki, bir çocuğun ayakkabı bağcıklarına yapışır, pabuçlarının tabanına giren toprağa saklanır, adım adım gezer onunla ve hatta yüzerek okyanusları aşar. Tohum dediğin yerinde duramaz bir türlü. Gezinir hem yeryüzünde, hem gökyüzünde. Kuşun gagasında, filin kakasında, rüzgârın kanadında, karıncanın yeraltı tünellerinde… Ayaklarımızın altında nasıl da kıpırdanıp durur Arkadaşım Dünya!&nbsp;Toprak, tohumlarla canlanır. &nbsp;"Tohum saçan top" tarifiyle dilersen evindeki saksılarda, bahçende ya da en sevdiğin parktaki topraklık bir alanda tohumlarını uyandırabilirsin. Tohumlar, gelişmek için ihtiyaç duyduklarıyla bir araya gelince çok daha hızlı çimlenir. Bazı organik atıklar ise toprak ve suyla bir araya gelince, uyanacak tohumları besleyecek komposta kolayca dönüşebilir. Örneğin; kahve posası potasyum, azot, fosfor, magnezyum gibi temel minerallerle doludur ve bitkiler için çok besleyicidir.Tohumlara “Günaydın!” demek için işte yapabileceklerin. Senin için en kolay, en keyifli yöntemin adımlarını şimdi bir bir sıralıyorum.&nbsp;Nelere ihtiyacımız var?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eski gazetelerden bir sayfa</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tuvalet kâğıdı rulosu</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3, 4 kürek toprak</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3, 4 kuru yaprak</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir fincan filtre kahve, şekersiz türk kahvesi telvesi ya da çay posası</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1 su bardağı su</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Derin bir kap</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Farklı yaz çiçeklerinin tohumları (karahindiba tohumları olabilir), semiz otu gibi yaz yeşilliklerinin tohumları (pazardan aldığınız semiz otlarından alabilirsiniz) ya da baklagil tohumları (özellikle bakla, toprağı beslediği gibi, morlu beyazlı çiçekleriyle arıları mutlu eder.)</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1654808642818.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nasıl yapıyoruz?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gazete kâğıdını ve tuvalet kâğıdı rulosunu elinden geldiğince minik parçalara böl, kırp, parçala. Kabının içinde hepsini bir güzel ıslat, yumuşat.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toprağımızı ekleyelim.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üzerine kuru yaprakları un ufak ederek serpiştirelim.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kahve telvemizi ya da çay posamızı ekleyelim.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hepsi bir güzel yoğurup gerçek bir hamur kıvamında olmasını sağlayalım.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karışımın üzerine tohumları saçalım ve tekrar bir güzel yoğuralım.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tohum saçan topları istersen kurabiye kalıplarını kullanarak eğlenceli şekiller verebilirsin ya da ellerinde yuvarlaya yuvarlaya, tüm sevgini vererek top haline getirebilirsin.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ardından tohum saçan toplarını doğaya fırlatabilir; dilersen kendi küçük saksılarına, bahçene, en sevdiğin parktaki topraklık bir alana ekebilirsiniz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tohum saçan topraklarını toprakla kavuşturunca onlara can suyu vermeyi unutma! “Günaydın tohumlar!” diyebilirsin onlara.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ve her sabah güneşi selamlayacağından emin ol! Eğer toprakla doldurduğun bir saksıya sokuşturduysan pencere önüne, güneş gören bir yere yerleştirmeyi unutma!</li></ul>

Yeryüzü, toprağa düşen her tohumu işitir.

Sen Hiç Bir Tohuma “Günaydın!” Dedin mi?

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) 1’inci Çalışma Grubu tarafından hazırlanan 6'ncı Değerlendirme Raporu dün yayımlandı. Rapor; "insan etkisinin" atmosferin, denizlerin ve kara parçalarının ısınmasına yol açtığını kesin bir biçimde ortaya koydu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Parantez: Küresel çapta toplam karbon emisyonunun üçte birinden BP, Shell, ExxonMobil, Saudi Aramco gibi fosil yakıt üreticilerinin de aralarında yer aldığı yirmi şirketin sorumlu olduğu biliniyor. "İnsan etkisi" tabirini bu perspektifle okumanın, tek tek bireylere sorumluluk yüklemekten daha önce geldiğini düşünüyoruz.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden önemli?</h2>• IPCC çatısında rapor hazırlama süreçlerinde çeşitli görevlerde bulunan Murat Türkeş, beş yıllık bir değerlendirme sürecinin nihai ürünü olan raporun iklim değişikliğinin fizik bilimi açısından temeli konusundaki çok önemli bir küresel değerlendirme çalışması olduğunu söylüyor. 60'tan fazla ülkeden 234 bilim insanı tarafından yazılan ve bugüne dek 23 binden fazla hakem görüşü ve 50 binden fazla uzman ve hükümet temsilcisi yorumu alan rapor, iklim değişikliği ve ilişkili konularda en güncel ve gözden geçirilmiş bilgileri sağlıyor.• Sonbaharda gerçekleşmesi planlanan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP26) öncesi duyurulan ve 195 ülkenin mutabık olduğu rapor; 14 bini aşkın makale atfıyla, ülkelerin Paris Anlaşması kapsamında verdiği vaatleri ne ölçüde gerçekleştirdiklerinin değerlendirileceği bu toplantı açısından da yol gösterici bir bilimsel doküman ve küresel bir uzlaşı mahiyeti taşıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öne çıkanlar</h2>• İklim bilimciler, sera gazı salımlarında hızlı ve büyük ölçekli azalmaların olmadığı durumda dünyanın gelecek 20 yıl içinde 1,5 santigrat derece ısınacağını ortaya koyuyor. Raporda; bu koşullar devam ettiği müddetçe 2 santigrat derecelik ısınma sınırlarının da 21’inci yüzyılda aşılacağı konusunda uzlaşılıyor.• Son on yılın, geçtiğimiz 125 bin yıllık periyodun herhangi bir döneminden daha sıcak olduğunun belirtildiği rapor, bu süreçte deniz seviyelerinin 10 metre yükseldiğini gösteriyor. İki milyon yılın zirvelerinde olan atmosferdeki karbondioksit miktarını, 800 bin yılın tepe noktalarını gören metan ve azot oksit seviyeleri takip ediyor.• Emisyonlarda hedeflenen gerilemeye ulaşılması durumunda sıcaklık artışlarının birkaç on yıl içinde dengelenebileceğini gösteren çalışma, yine de deniz seviyeleri gibi bazı etkilerin yüz yıllar boyunca kalabileceğini ortaya koyuyor.• İklim krizi etkilerinin önümüzdeki on yıllarda her bölgede artacağını öngören rapora göre gelecekte daha uzun sıcak mevsimler ve daha kısa soğuk mevsimler bekleniyor. Bu durumun da tarım ve sağlık için kritik eşiklere ulaşılabileceğini gösteriyor. Su döngüsünün ve yağış modellerinin değişimiyle deniz seviyelerinin yükselmesi, aşırı yağışlar gibi olağanüstü olaylar olağanlaşma riski taşıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yorumlar</h2>• Raporu "insanlık için kırmızı alarm" olarak tanımlayan BM Genel Sekreteri António Guterres, raporun "fosil yakıtların sonu" olması gerektiğini, aksi hâlde fosil yakıtların gezegeni yok edeceğini düşünüyor.• Raporun "fosil yakıt endüstrisini ve hükümetleri iklim acil durumundan doğrudan sorumlu tutmak için yeni ve güçlü araçlar sağladığını" ve bilimin iklim krizi konusunda dünya liderlerini ilk kez uyarmadığını belirten Greenpeace ise raporun gözle görülür önlemler alınmadan rafa kaldırılmasına izin vermeyeceklerini ifade ediyor.• Diğer yandan, son dönemdeki orman yangınlarını Aposto!'ya değerlendiren Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Levent Kurnaz, iklim değişikliğinin de etkisiyle gelecekte bundan çok daha kötü orman yangınlarıyla karşılaşma olasılığının yüksek olduğuna dikkat çekiyor.&nbsp;

Aposto Gündem

İnsanlık için kırmızı alarm: IPCC Raporu

İnsanlık yeryüzünde var olduğundan bu yana gezegenin kaynaklarını sanki hiç bitmeyecekmiş gibi kullandı. Nüfusumuz az, kaynaklar çok olduğu müddetçe bunun önemli bir sorun olduğunu düşünmedik. Ayrıca geçmişte ürettiğimiz atıklar da doğada kolayca çözülebilir nitelikteydi. Doğa bizim ardımızdan bu pisliği temizlemekte fazla güçlük çekmedi. Ancak geçen zaman içerisinde hem sayımız arttı, hem kaynaklarımız görece olarak azaldı, hem de ürettiğimiz atıklar doğada çok uzun süre çözülmeden kalır niteliğe büründü. Gene de aramızdaki çoğu kişiler nüfusumuzun çok, kaynaklarımızın azaldığı zaman bile binlerce yıldır süren bu alışkanlığı devam ettiriyorlar.&nbsp;Oysa bu üç problem, yani nüfus artışı, kaynak kısıtlılığı ve atıklarımızın gittikçe doğaya ciddi zarar verir niteliğe dönüşmesi, uzun süredir doğa ile sürdürdüğümüz ilişkiyi bozmuş durumda.Bilim insanları nüfus artışı konusunda fazla konuşmak istemese de diğer iki konuda doğayla ilişkimizin doğru sınırlara oturabilmesi için çalışmalarını sürdürüyorlar. Bu konuda yapılan çalışmalar da Paris İklim Anlaşmasından, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına kadar, uluslararası çabaların bilimsel temelini oluşturuyor. Kısaca, yapmamız gereken doğanın kaynaklarını, yenileyebileceğinden fazla tüketmemek ve gezegenimizi doğanın temizleyebileceğinden daha fazla kirletmemektir. Gezegenimizin sınırları denen bu kavram bizlere iklim krizinden ozon tabakasındaki incelmeye kadar çeşitli alanlarda tehlike sınırlarını çiziyor.&nbsp;Bugün durduğumuz noktada, biyoçeşitlilik kaybı, aşırı suni gübre kullanımından dolayı denizlere akan azot ve fosfor ile iklim krizi gibi problemlerde tehlike seviyesinin üzerine çıkmış durumdayız. Şehirlerde yaşayan çoğumuz günlük yaşamımızda bu problemlerle fazla karşılaşmadığımız için sorunun ne boyutta olduğunu kavramakta zorluk çekiyoruz. Bir gün Marmara Denizi her zaman olduğundan farklı ve garip bir hale bürünüyor ve işte o zaman aşırı gübre kullanımı ve iklim krizinin doğada nelere yol açtığı gözümüzün önüne seriliyor. Ancak bu olaylar gerçekleştiğinde geriye dönmek ya çok zor ya da imkansız hale gelmiş olabiliyor.Bundan dolayı büyük bir felaketle karşılaşmadan önce, günlük yaşamda attığımız her adımın doğada nelere yol açabildiğini görmemiz büyük önem taşıyor. Tarımda verim artsın ve fiyatlar ucuzlasın diye aşırı miktarda kullanılan suni gübre soframıza biraz daha ucuz domates olarak girdiği zaman, bu domatesi üretmenin doğada yarattığı zararı bilirsek, daha az domatesin buzdolabında bozulmasına fırsat veririz diye umuyoruz.&nbsp;Günümüzde doğanın karşısındaki en ciddi sorun iklim krizidir. Küresel ısınma böyle devam ettiği sürece çocuklarımızın daha güzel bir dünyayı bırakalım, bizim içinde yaşadığımız bir doğada yaşayabilmeleri bile imkansız olacak. Bu nedenle de attığımız her adımın iklimi ne derece bozduğunu doğru biçimde anlamamız son derece önemli. İklim krizi konusunda konuşulduğunda genelde sorulan soru “peki ben ne yapabilirim?” oluyor. Ne yapabileceğinizi ya da hayatınızı iklime zarar vermeyecek bir şekilde değiştirebileceğinizi görmenin yolu öncelikle yaptıklarımızın sonuçlarını anlamaktan geçiyor. Mike Berners-Lee iklim krizine katkıda bulunan tüm hareketlerimizin atmosfere ne kadar sera gazı saldığını, yani karbon ayak izimizi tüm detayı ile önümüze koyuyor. Bu detayların hepsinin, kendisini kandırmaya çalışmayan okuyucu için çok faydalı olacağına eminim.Bu kitabı okumaya girişmeden önce şunu unutmayın: Lütfen kitabı bitirdiğinizde, kendi ayak izinizi hesaplayın ve kitabı bir kez daha okuyun. Kendi ayak izinizin farkında olmadan okuyup geri dönmeyecek olursanız, önemli kabul ettiğiniz davranışların aslında o kadar da önemli olmadığının farkına varmayabiliyorsunuz. Mesela fazla karbon salmamak için gömleğinizi 60 derece yerine 30 derecede yıkayıp, sonra da o gömleği giyip ayda bir okyanus aşırı uçak seyahati yapıyorsanız gömleği yıkadığınız suyun sıcaklığı yerine hayat tarzınızı değiştirmeye daha fazla ihtiyacınız var demektir.“Muz ne kadar kötü?” iklim krizine az etkimiz olan noktalardan başlayarak insanlık olarak en fazla etkimiz olan kusurlarımıza doğru devam ediyor. Bu nedenle, başlarında fazla takılmayın, ilerledikçe yaptıklarımızın ne ölçüde zararlı olduğunu kolayca göreceksiniz derim. Unutmayın, elinizdeki bir roman değil, bir başvuru kitabı, hem de sık sık açıp tekrar okumanız gerekecek bir kitap.

Mike Berners-Lee, karbon ayak izimizi tüm detayı ile önümüze koyuyor.

Muz Ne Kadar Kötüdür?

Haftalardır müsilaj konuları aklımda ama başka bültenlerde o kadar derinlemesine işlendi, bu konu hakkında engin bilgilere sahip insanlar o kadar güzel açıkladılar ki 20likte buna değinmem gerektiğini düşünmemiştim — daha önce bahsettiğim gibi, eğer söyleyeceklerim zaten ses dolu bir yere eklenen boş bir bağırışsa, değinmiyorum. Ancak bu kadar deniz, yaz, yüzme dedikten sonra bu gerçekliğe de değinmemek olmaz.&nbsp;Bu ay dersinize çalışmadıysanız, bu konuyu takip etmediyseniz, bugün şanslı gününüz. Ders defterimi açtım, renkli kalemlerle aldığım notları önünüze sunuyorum.&nbsp;Müsilaj, halk ağzındaki adı gibi, salyamsı bir yapıya sahip. Denizin üstünde gördüğümüz kısım da aslında çok küçük bir kısmı, yüzeyin altında çok yoğun bir kitleye sahip. Balıkların solungaçlarını tıkıyor, o sokaklarda zevkle yediğimiz midyelerin üretimini olumsuz etkileyebiliyor, balıkçıların ağlarını kaplıyor, teknelerin motorlarını tıkıyor ve yüzmeyi tehlikeli kılıyor.&nbsp;Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Mühendisliği öğretim görevlisi Prof. Dr. Mustafa Sarı, müsilaj oluşumunun 3 ana nedeni olduğunu Sözcü gazetesinde <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/deniz-salyasi-nedir-deniz-salyasi-neden-olur-ne-zaman-gecer-6475157/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaştı</a> (özetliyorum):&nbsp;<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su sıcaklığı: İklim değişikliği nedeni ile Marmara ve Akdeniz 40 yıllık sıcaklık ortalamalarının üstünde.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Durağan deniz: Marmara Denizi sirkülasyonu az bir deniz. Prof. Dr.Sarı bunu “astımlı bir insana” <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57293708" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">benzetiyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atık: Marmara Denizi uzun yıllardır atık deniz olarak kullanılmakta. Evsel, endüstriyel ve tarımsal tüm atıklar bu denize boşaltılıyor. Bu atıklar denizdeki azot ve fosfor yükünü arttırarak “fitoplankton” denilen mikroskobik bitkiciklerin çoğalması için uygun bir ortam yaratıyor. Fitoplankton aslında atmosferin oksijen kaynaklarından biri ancak denize atılan atıkları azaltmaya çalıştıkları için çok daha fazla ürüyorlar ve müsilaj oluşuyor.</li></ol>&nbsp;Yani kısaca yine dengeyi bozduk… Bilim insanı, deniz biyoloğu ve yazar <a fr-original-style="" href="http://www.mertgokalp.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mert Gökalp</a> ile yaptığım kısa bir telefon konuşmasında, bu konuda bilgi sahibi ve birikimi olan herkesin aynı fikirde olduğunu söyledi. O da atık maddenin müsilaja neden olduğu. &nbsp;&nbsp;"Sorun, son 50 sene içerisinde Marmara denizi çevresindeki insanların evsel atıklarının, sanayi tesislerinin sanayi atıklarının ve zirai atıklarının düzgün kontrol edilmemiş olması ve bunların hepsinin Marmara’ya akması," dedi.&nbsp;Müsilaj yıllardır olsa bile iklim değişikliği ile etkileri artıyor. Ciddiye alınmadığı için de bugünlere gelmiş bulunuyoruz. Sorunun temeli nedir? Bence devletimizin gerekli atık yönetim politikalarının olmaması ve gündeminin en tepesinde iklim krizini barındırmaması. Sorumlu olan çok kişi var; fabrikalarına arıtma sistemi kurmayanlar, atıklarını denize bırakanlar, en basitinden zihniyet olarak denize çöp atan insanlar. Bu zihniyet ve davranışın değişmesi için hem eğitim hem de devletin ve güç sahibi insanların bunu ciddiye aldığını göstermesi gerekiyor. Müsilaj aslında gelecekte olabileceklerin bir göstergesi. Bu son değil, harekete geçmezsek de devam edecek.&nbsp;Bu arada Mert Gökalp, Kanal İstanbul ve müsilaj sorununun iki farklı konu olduğunu ekledi."İkisinin de ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekiyor. Kanal İstanbul hadisesini müsilajın içine sokmaya çalışmak işi biraz daha değersizleştiriyor. Gereksiz siyasete çekiyor," dedi.Kanal İstanbul gibi çok politik &nbsp;olan bir konuyu, denizimizi şu an gözümüzün önünde yok eden bir konu ile aynı kefeye koymak, maalesef müsilaj sorununu hafife almaya neden olabilir. Bu da riskli çünkü durum acil.&nbsp;

20'lik

Müsilaj sorunu

O yüzülebilecek denizlerden hangileri kaldı… 

&nbsp;Denizdeki besin zinciri en altta Güneş’ten gelen enerjiyi alarak fotosentez yapan ve bunu besine çeviren fitoplanktonlarla başlar. Yani bunlar bir tür bitkidir. Aynı toprakta olduğu gibi fitoplanktonların büyümeleri için de havadaki karbondioksit ve su gereklidir. Bunun ötesinde bu canlıların genelde başka kimyasallara da ihtiyacı vardır. Gene toprakta olduğu gibi, suni gübrenin içeriğinde bulunan azot ve fosfor fitoplanktonların da en önemli besinidir.Denizde gerekli olan besin de bir döngü içerisinde sağlanır. Yani denizde yaşayan tüm canlılar öldüklerinde dibe çökerek, gelecekte üreyecek olan canlıların ihtiyaç duyacakları mineralleri oluştururlar. Bizim de içerisinde bulunduğumuz orta enlemlerde, deniz yüzeyi normalde kış aylarında soğuktur. Hem deniz yüzeyi hem de denizin dibi soğuk olduğu zaman, denizin dibi ile yüzeyi arasında bir madde değişimi olmaz. Ancak havalarla birlikte denizin yüzeyi ile dibi arasında önemli bir sıcaklık farkı oluştuğu zaman, alttaki soğuk ama besin yüklü su ile üstteki sıcak ama besin açısından yetersiz olan su karışmaya başlar. Buna yaz aylarına doğru artan Güneş ışığını da eklediğimizde Nisan - Mayıs aylarında denizlerde bir fitoplankton artışı görülür.Ancak fitoplanktonlar aynı zamanda denizdeki besin zincirinin en alt basamağını oluştururlar. Kendileri fotosentez yapmayan ve bunları besin olarak kullanan zooplanktonların sayısı da bunları takip ederek artmaya başlar. Sonunda zooplanktonlar o derece artar ki, deniz yüzeyinde üremiş olan fitoplanktonların neredeyse tamamını temizlerler. Yaz ayları boyunca diğer balıklar da zooplanktonlarla beslenerek onların sayısını azaltırlar ve sonbahar aylarına geliriz. Sonbahar aylarında denizin yüzeyi ile altı arasındaki sıcaklık farkı yüksek ve zooplankton sayısı da düşmüş olduğu için, fitoplanktonlara bir üreme fırsatı daha doğar. Ancak sonbaharın sonuna doğru hem ışık miktarı azaldığı hem de deniz suyu hızla soğuduğu için bu üreme fırsatı, ilkbaharda yaşanan kadar kuvvetli olmaz. Kış aylarında balıklar da kalan planktonlarla beslenerek, tekrar bir sonraki ilkbahara sistemi geri hazırlarlar.Burada, normalde denizlerdeki yaşamın nasıl sürdüğünü anlatmaya çalıştım. Bu döngü genelde açık denizlerde insan etkisi dışında görülen döngüdür. Peki Marmara’da neler oldu?Marmara pek de derin olmayan bir iç deniz. Bundan dolayı da işler yukarıda anlattığım gibi yürümüyor çoğunlukla. Öncelikle fitoplanktonların deniz dibinden gelen besine fazla ihtiyaçları yok çünkü biz devamlı deniz yüzeyine, onlar için besleyici olacak maddeler salıveriyoruz. Bu maddelerin başında da tarımda bolca kullanılan suni gübre geliyor. Bu gübrelerin aşırı ve yanlış zamanlarda kullanımı, yağan yağışlarla birlikte dereler, oradan da denize akıp gitmelerine neden oluyor. Bu nedenle de fitoplanktonlar yağışlı dönemlerde, bir de hava güneşliyse iyice bayram yapıyorlar.Marmara’da gördüğümüz fitoplankton artışının temel nedeni budur. Ancak doğa bunu hızla temizler. Fitoplanktonlarla beslenen zooplanktonlar artar, ardından da balıklar artar ve sistem tekrar dengeye gelir. Fitoplanktonlar ışık ve besin olan bölgede kolayca üreyebilirler ve öldüklerinde dibe çökerek bir sonraki nesile besin olurlar. Bu döngünün oluşması için, hem bunların dibe çökmesine hem de çevredeki zooplanktonların bunları bulmasına yardımcı olacak akıntı ve dalga gereklidir. Deniz sakin ve rüzgarsız olduğu dönemde ise fitoplanktonlar öldükleri zaman bile yüzeyde kalabilirler. İşte yaşadığımız tam da bu. Deniz suyunun sıcak olması, Ocak ve&nbsp;Şubat aylarında Marmara Denizi çevresinde görülen yoğun yağışlarla birleşince, buna da rüzgar hızlarının nispeten düşük olması eklenince, fitoplankton sayısı çok arttı ve zooplanktonlar bunları yemeye yetişemiyor artık. Kısacası, Marmara Denizinin besin dengesi bozuldu.Elbette bu bozulmanın nedeni fitoplanktonlar değil. Öncelikle, başta suni gübre olmak üzere, bu iç deniz etrafındaki tüm sıvı atıkları, sonsuza dek o atıkları temizleyeceğini düşünerek denize bırakmamız, bu olayın asıl nedeni. Biz bu şekilde davranmaya devam ettiğimiz sürece bu sorun her sene görülecek. O zaman ne yapmalı?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Marmara Denizini dev bir foseptik çukuru gibi görmeyi acilen durdurmamız gerekiyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Deniz suyunun sıcaklığını değiştirmek elimizde olmadığına göre atık miktarını azaltmak ve hatta durdurmak elimizden gelen tek şey.</li></ul>Atık miktarını azaltmak çok ciddi bir altyapı yatırımına karşılık geliyor. Elimizde olan parayı çılgın projeler yerine, bu tür çalışmalara ayırmak, çocuklarımızın ve torunlarımızın mavi bir deniz görebilmelerini sağlamak için gereklidir. Aksi takdirde bu sorunu her sene olmasa da sıklıkla yaşayacağız. Marmara Denizi henüz ölmüş olmasa da, önlem almazsak kısa sürede hem ölebilir hem de başka sağlık sorunları yaratır hale dönüşebilir. Çok geçmeden birlikte harekete geçelim.

azot ile ilgili hikayeler