<img src="https://images.aposto.com/2025/0/5/1737728629328.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Pestisit etkisi:&nbsp;Sussex Üniversitesi ve Rothamsted Research tarafından yapılan bir araştırmada çayır ve meralarda yüksek oranda gübre kullanımının tozlayıcı sayısını yarıya indirdiği ve çiçek sayısını büyük ölçüde azalttığı ortaya çıktı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar:&nbsp;Çalışmaya göre tarımsal çayır ve meralarda kullanılan azot, potasyum ve fosfor miktarının artırılmasından en çok arılar etkileniyor. Kimyasal kullanılmayan arazilerde, en fazla gübre kullanılan alanlara kıyasla kıyasla dokuz kat daha fazla arı olduğu tespit edildi. Azotlu gübrelerin ortalama kullanımında bile çiçek sayısı beş kat azaldı ve polinatörlerin sayısı yarıya indi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Perspektif: Bu durumun başlıca nedeninin, gübrelerin hızlı büyüyen otların baskın hâle gelmesine olanak sağlayan koşullar yaratarak diğer otların ve çiçeklerin gelişimini engellemesi olduğu açıklandı. Çiçek ve tozlayıcı çeşitliliğinin doğru orantılı olduğu biliniyor.</li></ul>

Angst

<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Starbucks, "Grounds for Your Garden" programının bir parçası olarak kullanılmış kahve telvelerini talep eden tüm müşterileriyle paylaşıyor. Program, 29 yıldır Starbucks'ın mağazalarının çevresel etkilerini azaltma çabalarının önemli bir parçası olarak gösteriliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Faydası:&nbsp;Kullanılmış kahve telvesi içerdiği bileşenler sayesinde toprağın kalitesini artırıyor ve bitkilerin daha sağlıklı olmasına yardımcı oluyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nerelerde? Proje Peru, Porto Riko, Hindistan, Japonya ve ABD’deki mağazaların bir kısmında.</li></ul></li></ul>

apéro

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/?utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Ben, siz ve tüm insanlar aslında bizi çevreleyen her şeyin yoğunlaşmış ve şekle bürünmüş bir haliyiz. Beden kütlemizin yüzde 99’unu oluşturan altı element olan oksijen, karbon, hidrojen, nitrojen, kalsiyum ve fosfor; soluduğumuz hava, yediğimiz gıdalar, içtiğimiz sıvılarla bedenimize alınıyor. Yetmiş kilogramlık bir kişinin bedeninde <a fr-original-style="" href="https://www.scientificamerican.com/article/our-bodies-replace-billions-of-cells-every-day/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">30 trilyon hücre olduğu hesaplanmış</a>, bunların yüzde 87’sini damarlarımızda dolaşan kırmızı kan hücreleri oluşturuyor. Ve her gün 310-350 milyar hücre yıkılıp yerine yenisi geliyor. Bunun da ötesinde hücrelerimizin içindeki yapı taşları, her an yenileniyor. Yani aslında her gün dünyamızdan aldıklarımızla kendimizi yeniden oluşturuyoruz.&nbsp;O zaman bedenimizi ve dünyamızı her gün daha sağlıklı bir güne uyandırmak için kendimize bir “yeni alışkanlıklar” listesi yapalım:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temiz hava en doğal hakkımız. Fosil yakıtların kullanımından uzaklaşmak, soluduğumuz havanın kalitesini iyileştirmek için şart. Yaşadığımız alandaki hava kalitesini bilelim, imkanımız varsa daha temiz havaya sahip bir alanda yaşam kuralım. Bu mümkün değilse sık sık ormanlarda, yeşil alanlarda soluklanalım; bırakalım ağaçların nefesi, bize nefes olsun.</li></ul><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Suyun yaşam kaynağımız olduğunu, içtiğimiz çayın, kahvenin suyun yerini tutmadığını unutmayalım. Günlük su tüketimimizi eğer sağlığımız açısından buna engel bir hastalığımız yoksa artıralım. İçeceğimiz suyu cam şişelerimizde, termoslarımızda yanımızda taşıyarak plastik tüketimimizi azaltalım.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bitkisel gıda ağırlıklı bir beslenme tarzı, kanser, kalp damar hastalıkları gibi pek çok kronik hastalığın riskini azaltarak yaşamlarımızı uzatıyor. Üstelik de endüstriyel hayvancılığın çok ciddi boyutta karbon ayak izi olduğu ve hayvanları beslemek için oluşturulan tarım alanlarının da biyoçeşitlilik kaybının önemli bir nedeni olduğu düşünülürse, bitkisel bir beslenme tarzının dünyamız için de olmazsa olmaz bir gereklilik olduğu aşikar. Öğünlerinizde et yerine baklagiller gibi bitkisel protein kaynaklarını tüketmeye ne dersiniz?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sağlıklı yaş almak için aktif bir beyin kadar aktif bir bedenin de şart olduğunu biliyoruz. Acaba günlük hayatımızda fiziksel aktivite için nasıl bir alan yaratabiliriz? Otomobil ile gittiğimiz yerlere yürümemiz mümkün olur mu? Fosil yakıtlardan gelen enerjiye değil de kendi kas kuvvetimize yatırım yapmak hem bize hem dünyamıza iyi gelecek!</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tüketim alışkanlıklarımız gözden geçirmemiz gereken en önemli noktalardan biri. Satın aldığımız ve sonrasında pek çoğunu çöpe attığımız her parçanın karbon ve su ayak izi, oluşturduğu makro ve mikro düzeydeki kirlilik ve ne kadar adil bir üretim sisteminden geçerek bizlere geldiği düşünmemiz gereken konular. Bundan sonra alışverişe çıktığımızda, tek bir “enter” tuşuyla sipariş vermeden önce “buna gerçekten ihtiyacım var mı?” diye soralım. “Tüketmek” yerine “türetmek” ve “üretmek” yoluyla ihtiyacımızı karşılayabilir miyiz düşünelim. Unutmayalım ki “az, çoktur” felsefesiyle yaşamak bizim beden ve ruh sağlığımıza da çok iyi gelecek!</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gün içinde ara ara yavaşlamaya, durup nefes almaya ve sadece o anda neler olduğunu fark etmeye çalışalım. Kendimize şu soruları soralım: şu anda bedenimdeki hisler neler, hangi duygulara sahibim ve neye ihtiyacım var. Küçük öz şefkat molaları, inanın büyük değişiklikler yaratacak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Son olarak da şefkat ve nezaketi daha çok hayatımıza dahil edebileceğimiz, sevgimizi çoğaltabileceğimiz faaliyetlerde bulunmak için bir adım atalım. Gönüllülük sadece elimizi uzattığımız canlıları değil, bizi de iyileştirir bunu hiç unutmayalım.</li></ul>Bir takvim yılını geride bırakıp yeni bir yıla başlarken alacağımız kararlarla yeni bir insan olmayı hedefliyoruz belki de. Oysa ki bizler oluşmaya başladığımız günden beri sürekli olarak değişip dönüşüyoruz, dünyamızın kaynaklarını kullanarak moleküler ve hücresel düzeyde aslında her gün yeni bir insan olarak uyanıyoruz. Önümüzdeki yılı bu gerçeği daha fazla idrak ederek ve dünyamızla bağlarımızı daha sağlam ve sağlıklı kurarak geçirmeye ne dersiniz?&nbsp;Dünyamız ve üzerinde barındırdığı tüm canlılar için sağlıklı, huzurlu ve barış dolu bir yıl olmasını dilerim…&nbsp;

Dünyahali

Bu yılı, dünyamızla bağlarımızı daha sağlam ve sağlıklı kurarak geçirmeye ne dersiniz?

Yeni yılda bize ve dünyamıza iyi gelecek yeni alışkanlıklar

Teknoloji dünyasında son bir yılda tüm heyecan ve odak yapay zekaya odaklanmışken geçtiğimiz hafta gündeme gelen bir haber, tüm gözlerin Güney Kore’ye çevrilmesine neden oldu. Buna göre, Güney Kore’de yayımlanan iki yeni makalede araştırmacılar, oda sıcaklığında, ortam basıncında bir “süper iletken” geliştirdiklerini iddia <a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2023-07-korean-team-room-temperature-ambient-pressure-superconductor.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ediyordu.</a>İddiaların gerçek olması hâlinde tarihteki en büyük buluşlardan biri olabileceği ve fiziğin kutsal kâselerinden birine ulaşılmasını sağlayabileceği değerlendirilen bu gelişme, araştırmaların henüz hakem heyetinden geçmemiş olduğu gerçeğine rağmen küresel bir heyecana neden oldu.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Önemi ve kısa tarihi ile süper iletkenler</h2>Normal şartlar altında elektronlar, alüminyum tel gibi standart bir iletken malzemeden geçerken çarpışan arabalar gibi hareket ederek atomlardan sekerler; bu zıplamalar da direnç yaratarak elektrik akımının azalmasına neden olur. Ancak bu alüminyum tel yaklaşık -272.15 dereceye kadar soğutulursa, tuhaf bir şey olur: oyunun kuralları değişir ve elektronlar, alüminyum atomları arasında sıfır dirençle sürtünmeden kayan çiftler hâlinde bir araya gelir.Yolculuğu süper iletkenliğin ilk kez Hollandalı fizikçi Heike Kamerlingh tarafından civada gözlemlendiği 1911 yılına kadar uzanan süper iletkenlerde kırılma noktası 1986 yılı oldu. Bu yılda J. Georg Bednorz ve K. Alex Mueller, oldukça ucuz bir malzeme olan nitrojenle kolayca elde edilebilen ilk “yüksek sıcaklık” süper iletkenleri keşfetti. Bilim dünyasında olduğu kadar halk arasında da süper iletkenlere yönelik bir heyecan başlatan bu keşif, 1987 yılında Bednorz ve Mueller’e Nobel Fizik Ödülü’nü getirdi.Geride bıraktığımız on yıl boyunca ise araştırmacılar ilginç bir alternatifin peşine düşerek nispeten ılık sıcaklıklarda süper iletken olan hidrojen bazlı bileşikler keşfetti. Gelgelelim, bu bileşikleri elde etmek yalnızca bir milyon atmosferden daha yüksek basınçlarda sıkıştırıldıklarında mümkündü ki bu seviyede yüksek basıncı korumak, süper düşük sıcaklıkları sürdürmekten bile daha zor ve maliyetli idi.Geçtiğimiz hafta yaşanan gelişmeler ise bu yüz yıllık çabanın nihayetinde bir sonuca varabileceğinin sinyallerini veriyor.Buna göre, Güney Kore’den araştırmacılar; kurşun, bakır, fosfor ve oksijenden oluşan LK-99 bileşiğinin oda sıcaklığında ve ortam basıncında süper iletken olduğunu öne sürüyor. Bununla birlikte, araştırmacılar, test aşamasında LK-99’un elektrik direncinin neredeyse sıfıra ulaştığını gözlemlediklerini de sözlerine ekliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi notu: Sıfır elektrik direnci süperiletkenliğin ayırt edici özelliklerin biridir, ancak bir maddenin gerçekten süper iletken olup olmadığını konusunda kesin kanıya varmak için Meissner etkisi gibi başka testler de gerekir.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden bu kadar önemli?</h3>Bir süper iletkende elektronların herhangi bir direnç olmadan hareket edebildiği gerçeği, süper iletken tellerin hiç enerji kaybı yaşamadan elektriği iletebilecekleri, süper iletken mıknatısların trenleri havaya kaldırabileceği ve hatta füzyon reaktörlerindeki şiddetli plazmaları tutabilecekleri anlamına geliyor. En basit örnekle, yüksek hızlı trenlerin yaygınlaşmasından telefon ve bilgisayar gibi cihazların aşırı ısınmasına kadar pek çok teknolojik gelişmenin önünü açabilecek olan bu keşfin, elektrik maliyetlerinin azalmasının da önüne açacağı değerlendiriliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Biraz daha büyük düşünecek olursak, 16 çekirdekli bir ana işlemcinin güç kaybı olmadan çalıştığını hayal edin: Akım kaçağı yok, ısı şeklinde elektrik israfı yok. Bu, süper iletkenlerin neredeyse mükemmel verimde bilgi işlem demek olduğunu anlamına gelir. Aynı şey süper bilgisayarlar, kuantum hesaplama, yapay zeka teknolojisi ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI) için de geçerli olacaktır.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bilim dünyası ne diyor?</h2>Öte yandan, yukarıda da bahsetmiş olduğumuz üzere, süper iletkenlerin tipik olarak -100 derecenin de altındaki düşük sıcaklıklarda ve normal atmosfer basıncının 100 bin katından daha fazla olan aşırı yüksek basınçlar gerektirmesi, süper iletkenleri birçok uygulama için pahalı ve kullanışsız olarak konumlandırıyor.&nbsp;Geçmişte birçok araştırmacı çeşitli maddelerde oda sıcaklığında süperiletkenlik tespit ettiklerini iddia etse de bu iddiaların hepsinin altı boş çıktı. Daha geçtiğimiz hafta ABD’li fizikçi Ranga Dias’ın süperiletkenlik üzerine yazmış olduğu makalesi, gerçek olmayan verileri içerdiği gerekçesiyle geri <a fr-original-style="" href="https://www.scientificamerican.com/article/viral-new-superconductivity-claims-leave-many-scientists-skeptical/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çekildi.</a>&nbsp;İşte bu durum, bilim dünyasının Güney Kore’den gelen haberlere oldukça temkinli bir şekilde yaklaşmasına neden oluyor. Haberin gerçekliğine şüpheyle yaklaşan uzmanlar, Güney Koreli ekibin ön baskı makalelerindeki bazı ayrıntıların altını çiziyor:&nbsp;Florida Üniversitesi'nde fizikçi olan James Hamlin, LK-99'un manyetik özelliklerinin ölçümündeki bazı tuhaflıklar olduğunu belirterek "Bu özellikler benim ölçüm deneyimlerime pek benzemiyor," ifadelerini kullanıyor. Rice Üniversitesi'nden fizikçi Doug Natelson ise ön baskı makalelerinde yer alan LK-99’un manyetik özelliklerini detaylandıran veri grafiklerine dikkat çekiyor.Her iki grafiğin de aynı veri setinden alındığını ve bu nedenle birbirinin aynısı olmaları gerektiğini belirten Natelson, buna rağmen grafiklerden birinde y ekseninin diğerinden 7 bin kat daha büyük bir ölçeğe sahip olduğunu ifade ediyor. Her ne kadar hiçbir şeyi kanıtlamasa da bu tutarsızlık, en azından redaksiyonda endişe verici bir eksiklik olduğuna işaret ediyor.Kısacası, böylesine büyük ölçekli bir habere heyecanlanmakla birlikte temkini de elden bırakmamak gerekiyor. Bu noktada, LK-99’un gerçekten de bir “süper gelecek” inşa etmemizi sağlayacak güç olup olmadığına dair kesin bir kanıya varmak için araştırmanın bağımsız ekiplerce incelenmesini ve sonuçlarını tüm dünya ile paylaşmasını beklemekten başka bir çaremiz yok gibi gözüküyor.

Aposto Gündem

Başarabilirsek neden olmasın?

Süper bir geleceğin inşası “süper iletken”lerden mi geçiyor?

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver</a>Sarı bir sonbahar gününden merhaba! Sonbahar, rengarenk yaprakların dallarını süsledikleri ağaçlardan yeni varoluşlar ve yeniden doğuşlar için yere süzüldüğü mevsimdir… Kurumuş, sarı, dökülen yaprakları ile şarkılara, 10 Kasımları ile kalplerimize hüzün yükleyen mevsimdir aynı zamanda... O capcanlı ulu ağaçların yapraklarına sessiz vedaları içimi burkar. Ancak bilirim ki doğanın döngüleri mükemmeldir ve hiçbir şey boşa değildir. O ağaçların her ilkbaharda tekrar ve tekrar tazecik yaprakları, çiçekleri ve meyveleriyle hayata geri dönmesi için bu vedalar vazgeçilmezdir.&nbsp;Yere dökülen yapraklar aslında kendilerini gerçekleştirme yolculuklarında bir başka aşamaya geçmişlerdir. Sahip oldukları karbon, azot, fosfor, potasyum ve organik madde içeriğini toprağa geri vermek ve her baharda anne ağacının yeni yaprak yavrularına hazırlanması için güçlenmesine yardım etmek. Topraktaki çalışkan mikroorganizmalar ve solucanlar tarafından parçalanarak tekrar kullanılabilir hale gelen sonbahar yaprakları toprağın yapısını zenginleştirip sağlığına katkıda bulunurlar. Ve böylece doğa, bir kez daha döngülerinde çöp olmadığını, her bir çıktının bir başka döngünün girdisi olduğunu kanıtlayarak biz insanlara sürdürülebilirlik dersi verir.&nbsp;İçimi en acıtan gözlemlerimden birisi siyah çöp poşetlerine doldurulmuş kuru yaprakları şehrimin çöp kutularında görmektir. Şehrin çöplüğüne giden belki tonlarca azot, fosfor, potasyum, humus, toprak, açmamış tomurcuk, toplanmamış meyve, koklanmamış çiçek ve o çiçekle beslenen arı ve kelebektir aslında o torbaların içindeki. Ne iç acıtan bir tablo! Keşke o yapraklar oldukları yerde kendi döngüleri içinde dönüşmeye devam edebilseler! Dökülen yaprakları şehir hayatında bazen bu şekilde bırakmak mümkün olmasa bile, başka yöntemlerle değerlendirmemiz mümkün. Üstelik kuru yapraklar, karbon ve azot bağlayan bitkilere can suyu olması gerekirken, çöplüklerde yakıldığı takdirde ne acıdır ki atmosfere sera gazı salan bir kaynağa dönüşüyor! Bırakın çöpe atmayı, yaprakları çuval çuval toplayarak kompost yapmak ve bu zengin içeriği tekrar toprağa geri vermek zorundayız.Sevgili <a fr-original-style="" href="https://blog.meyvelitepe.org/2015/12/08/kuru-yapraklar-ve-taze-dallarla-kompost/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Meyvelitepe ekibi</a> kuru yapraklar ve budanmış dallarla aslında kolaylıkla ‘mis kokulu, simsiyah, capcanlı bir toprak’&nbsp;elde edebileceğimize dair deneyimlerini paylaşıyor. Tek yapmamız gereken ‘kendimizi doğanın akışına bırakmak’! Sonbahar aynı zamanda bir budama mevsimidir de. Yollara atılmış budanmış dalların yalnızlıkları içimi parçalar. Sadece kuru yapraklar değil, budanmış dallar da şehir çöplüğüne gitmek yerine öğütülerek kompost haline getirilerek&nbsp;‘siyah altına’&nbsp;dönüştürülebilir.&nbsp;Kuru yaprakların ve dalların kışın toprağı örten bir&nbsp;malç olarak görev yapması doğanın kendini koruma ve canlılığını sürdürme yöntemlerinden birisidir. Malçın f<a fr-original-style="" href="https://www.indyturk.com/node/261956/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/sonbaharda-d%C3%B6k%C3%BClen-yapraklar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aydaları</a> saymakla bitmez:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toprağın ısısını ve nemini dengeler,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ağaçların köklerini korur,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Oluşturduğu koruyucu ortamla bir çok küçük canlının ağır mevsim şartlarında hayatta kalmasını sağlar ve biyoçeşitliliğe katkıda bulunur.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zamanı gelince de &nbsp;bozunarak toprağa karışır ve başka bir canlının hayat macerasına katılır.</li></ul>Topraktaki organik karbona dünyanın <a fr-original-style="" href="https://www.openaccessgovernment.org/soil-organic-carbon-precious-substance-planet/26261/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘en kıymetli’</a> maddesi demek yanlış olmaz. Tüm canlıların yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesi ve geleceği topraktan gelen gıdaya bağlıdır, istisna olmayan insan da bu canlıların arasındadır. Toprağın gıda kaynağı olmasının ötesindeki bir çok başka hayati işlevinden bahsetmiyorum bile! Galileo Galilei’ye atfedilen cümle aslında bu konudaki tüm hislerime tercüman: ‘’Mücevher, gümüş ve altını ‘kıymetli’, yeryüzü ve toprağı ‘zemin’ olarak nitelendirmekten daha aptalca ne hayal edilebilir?’’.&nbsp;Dünyamıza hak ettiği saygıyı göstermek istiyorsak, doğadan aldığımız her şeyi ait olduğu yere döndürmekle mükellefiz. Dökülen yaprakların, kuru dalların yeri de çöp değil yaşam kaynağımız toprağımızdır…

Kurumuş dallar, sarı yapraklar, ne acıklı bir nasibiniz var...

Doğadan Sürdürülebilirlik Dersi 

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Yazın ilk günleri tohumları yuvarlaya yuvarlaya uyandırmak için harika bir zamanlama. Her bitkinin; çiçeğin, meyvenin ya da sebzenin sakladığımız tohumlarını doğadaki kendi zamanında toprakla buluşturmak, onları uyandırmak hiç de zor değildir üstelik.&nbsp;Yeryüzü, toprağa düşen her tohumu işitir.&nbsp;Sanki “pıt” diye bir ses duyulur her tohum Doğa Anne’nin eteğinden toprağa düşünce. Sen de duyuyor musun? Su can katar onlara, güneş de onları ısıtır.&nbsp;Tohumlar düşer, sıçrar, uçar, bir köpeğin kuyruğuna sımsıkı tutunup da otostop çeker sanki, bir çocuğun ayakkabı bağcıklarına yapışır, pabuçlarının tabanına giren toprağa saklanır, adım adım gezer onunla ve hatta yüzerek okyanusları aşar. Tohum dediğin yerinde duramaz bir türlü. Gezinir hem yeryüzünde, hem gökyüzünde. Kuşun gagasında, filin kakasında, rüzgârın kanadında, karıncanın yeraltı tünellerinde… Ayaklarımızın altında nasıl da kıpırdanıp durur Arkadaşım Dünya!&nbsp;Toprak, tohumlarla canlanır. &nbsp;"Tohum saçan top" tarifiyle dilersen evindeki saksılarda, bahçende ya da en sevdiğin parktaki topraklık bir alanda tohumlarını uyandırabilirsin. Tohumlar, gelişmek için ihtiyaç duyduklarıyla bir araya gelince çok daha hızlı çimlenir. Bazı organik atıklar ise toprak ve suyla bir araya gelince, uyanacak tohumları besleyecek komposta kolayca dönüşebilir. Örneğin; kahve posası potasyum, azot, fosfor, magnezyum gibi temel minerallerle doludur ve bitkiler için çok besleyicidir.Tohumlara “Günaydın!” demek için işte yapabileceklerin. Senin için en kolay, en keyifli yöntemin adımlarını şimdi bir bir sıralıyorum.&nbsp;Nelere ihtiyacımız var?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eski gazetelerden bir sayfa</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tuvalet kâğıdı rulosu</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3, 4 kürek toprak</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3, 4 kuru yaprak</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir fincan filtre kahve, şekersiz türk kahvesi telvesi ya da çay posası</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1 su bardağı su</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Derin bir kap</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Farklı yaz çiçeklerinin tohumları (karahindiba tohumları olabilir), semiz otu gibi yaz yeşilliklerinin tohumları (pazardan aldığınız semiz otlarından alabilirsiniz) ya da baklagil tohumları (özellikle bakla, toprağı beslediği gibi, morlu beyazlı çiçekleriyle arıları mutlu eder.)</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1654808642818.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Nasıl yapıyoruz?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gazete kâğıdını ve tuvalet kâğıdı rulosunu elinden geldiğince minik parçalara böl, kırp, parçala. Kabının içinde hepsini bir güzel ıslat, yumuşat.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toprağımızı ekleyelim.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üzerine kuru yaprakları un ufak ederek serpiştirelim.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kahve telvemizi ya da çay posamızı ekleyelim.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hepsi bir güzel yoğurup gerçek bir hamur kıvamında olmasını sağlayalım.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karışımın üzerine tohumları saçalım ve tekrar bir güzel yoğuralım.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tohum saçan topları istersen kurabiye kalıplarını kullanarak eğlenceli şekiller verebilirsin ya da ellerinde yuvarlaya yuvarlaya, tüm sevgini vererek top haline getirebilirsin.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ardından tohum saçan toplarını doğaya fırlatabilir; dilersen kendi küçük saksılarına, bahçene, en sevdiğin parktaki topraklık bir alana ekebilirsiniz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tohum saçan topraklarını toprakla kavuşturunca onlara can suyu vermeyi unutma! “Günaydın tohumlar!” diyebilirsin onlara.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ve her sabah güneşi selamlayacağından emin ol! Eğer toprakla doldurduğun bir saksıya sokuşturduysan pencere önüne, güneş gören bir yere yerleştirmeyi unutma!</li></ul>

Yeryüzü, toprağa düşen her tohumu işitir.

Sen Hiç Bir Tohuma “Günaydın!” Dedin mi?

İnsanlık yeryüzünde var olduğundan bu yana gezegenin kaynaklarını sanki hiç bitmeyecekmiş gibi kullandı. Nüfusumuz az, kaynaklar çok olduğu müddetçe bunun önemli bir sorun olduğunu düşünmedik. Ayrıca geçmişte ürettiğimiz atıklar da doğada kolayca çözülebilir nitelikteydi. Doğa bizim ardımızdan bu pisliği temizlemekte fazla güçlük çekmedi. Ancak geçen zaman içerisinde hem sayımız arttı, hem kaynaklarımız görece olarak azaldı, hem de ürettiğimiz atıklar doğada çok uzun süre çözülmeden kalır niteliğe büründü. Gene de aramızdaki çoğu kişiler nüfusumuzun çok, kaynaklarımızın azaldığı zaman bile binlerce yıldır süren bu alışkanlığı devam ettiriyorlar.&nbsp;Oysa bu üç problem, yani nüfus artışı, kaynak kısıtlılığı ve atıklarımızın gittikçe doğaya ciddi zarar verir niteliğe dönüşmesi, uzun süredir doğa ile sürdürdüğümüz ilişkiyi bozmuş durumda.Bilim insanları nüfus artışı konusunda fazla konuşmak istemese de diğer iki konuda doğayla ilişkimizin doğru sınırlara oturabilmesi için çalışmalarını sürdürüyorlar. Bu konuda yapılan çalışmalar da Paris İklim Anlaşmasından, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına kadar, uluslararası çabaların bilimsel temelini oluşturuyor. Kısaca, yapmamız gereken doğanın kaynaklarını, yenileyebileceğinden fazla tüketmemek ve gezegenimizi doğanın temizleyebileceğinden daha fazla kirletmemektir. Gezegenimizin sınırları denen bu kavram bizlere iklim krizinden ozon tabakasındaki incelmeye kadar çeşitli alanlarda tehlike sınırlarını çiziyor.&nbsp;Bugün durduğumuz noktada, biyoçeşitlilik kaybı, aşırı suni gübre kullanımından dolayı denizlere akan azot ve fosfor ile iklim krizi gibi problemlerde tehlike seviyesinin üzerine çıkmış durumdayız. Şehirlerde yaşayan çoğumuz günlük yaşamımızda bu problemlerle fazla karşılaşmadığımız için sorunun ne boyutta olduğunu kavramakta zorluk çekiyoruz. Bir gün Marmara Denizi her zaman olduğundan farklı ve garip bir hale bürünüyor ve işte o zaman aşırı gübre kullanımı ve iklim krizinin doğada nelere yol açtığı gözümüzün önüne seriliyor. Ancak bu olaylar gerçekleştiğinde geriye dönmek ya çok zor ya da imkansız hale gelmiş olabiliyor.Bundan dolayı büyük bir felaketle karşılaşmadan önce, günlük yaşamda attığımız her adımın doğada nelere yol açabildiğini görmemiz büyük önem taşıyor. Tarımda verim artsın ve fiyatlar ucuzlasın diye aşırı miktarda kullanılan suni gübre soframıza biraz daha ucuz domates olarak girdiği zaman, bu domatesi üretmenin doğada yarattığı zararı bilirsek, daha az domatesin buzdolabında bozulmasına fırsat veririz diye umuyoruz.&nbsp;Günümüzde doğanın karşısındaki en ciddi sorun iklim krizidir. Küresel ısınma böyle devam ettiği sürece çocuklarımızın daha güzel bir dünyayı bırakalım, bizim içinde yaşadığımız bir doğada yaşayabilmeleri bile imkansız olacak. Bu nedenle de attığımız her adımın iklimi ne derece bozduğunu doğru biçimde anlamamız son derece önemli. İklim krizi konusunda konuşulduğunda genelde sorulan soru “peki ben ne yapabilirim?” oluyor. Ne yapabileceğinizi ya da hayatınızı iklime zarar vermeyecek bir şekilde değiştirebileceğinizi görmenin yolu öncelikle yaptıklarımızın sonuçlarını anlamaktan geçiyor. Mike Berners-Lee iklim krizine katkıda bulunan tüm hareketlerimizin atmosfere ne kadar sera gazı saldığını, yani karbon ayak izimizi tüm detayı ile önümüze koyuyor. Bu detayların hepsinin, kendisini kandırmaya çalışmayan okuyucu için çok faydalı olacağına eminim.Bu kitabı okumaya girişmeden önce şunu unutmayın: Lütfen kitabı bitirdiğinizde, kendi ayak izinizi hesaplayın ve kitabı bir kez daha okuyun. Kendi ayak izinizin farkında olmadan okuyup geri dönmeyecek olursanız, önemli kabul ettiğiniz davranışların aslında o kadar da önemli olmadığının farkına varmayabiliyorsunuz. Mesela fazla karbon salmamak için gömleğinizi 60 derece yerine 30 derecede yıkayıp, sonra da o gömleği giyip ayda bir okyanus aşırı uçak seyahati yapıyorsanız gömleği yıkadığınız suyun sıcaklığı yerine hayat tarzınızı değiştirmeye daha fazla ihtiyacınız var demektir.“Muz ne kadar kötü?” iklim krizine az etkimiz olan noktalardan başlayarak insanlık olarak en fazla etkimiz olan kusurlarımıza doğru devam ediyor. Bu nedenle, başlarında fazla takılmayın, ilerledikçe yaptıklarımızın ne ölçüde zararlı olduğunu kolayca göreceksiniz derim. Unutmayın, elinizdeki bir roman değil, bir başvuru kitabı, hem de sık sık açıp tekrar okumanız gerekecek bir kitap.

Mike Berners-Lee, karbon ayak izimizi tüm detayı ile önümüze koyuyor.

Muz Ne Kadar Kötüdür?

Çok güzel bir tabirimiz var: “Ayağını yorganına göre uzatmak”. Bir bilim insan olarak boyumuzun ölçüsünü de yorganın uzunluğunu da biliyorum. Ayağımızın yorgana sığmayacağını her söylediğimde de aynı tepki ile karşılaşıyorum: “Hoca sen bu hayatın gerçeklerini bilmiyorsun”, ya da son sefer duyduğum gibi “Bomboş, gerçeklerden aşırı uzak taleplerde bulunuyorsun”. Size bir şey söyleyeyim mi? Ben size gerçekleri söylüyorum. Yorganın boyu belli, sizin boyunuz da belli, ben daha gece olmadan size, bu yorganı üzerinize örtecek olursanız ayaklarınızın açıkta kalacağını söylüyorum. Hatta ayağınızın açıkta kalmaması için yapmanız gerekenleri de anlatıyorum ama tepki ne yazık ki &nbsp;hep aynı.Bir güzel sözümüz daha var “dost acı söyler” diye. Şimdi beni lütfen dost olarak kabul edin ve söyleyeceklerime kulak verin. Belki bir kısmını başarmak sizi de aşabilir ama gene de “kulağınıza küpe olsun”:<ol fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünya’da çok fazla kişiyiz ve bu kadar kişi çok fazla kaynak tüketiyoruz. Ya kişi sayısını azaltmamız gerekiyor, ya da tüketim hızımızı. Bu şekilde devam edecek olursak önümüzdeki 50 sene içerisinde çoğu kaynağın sonuna geleceğiz ve bu en iyi ihtimalle sıkıntılar, kötü ihtimalde de savaşlara yol açacak. Petrol ve su bu kaynaklar içerisinde daha iyi bildiklerimiz ama fosfor ya da kurşun gibi adını duyduğumuz ama yaşadığımız hayatta ne derece kıymetli olduğunun farkına varmadığımız elementler de tükenmeye başlayacaklar.&nbsp;Tüketimi azaltmamız, yani küçülmemiz şart. Akşam olduğunda ayağımız yorgana sığmayacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstanbul gibi kısıtlı kaynaklarla, yanlış yerde, yanlış zamanda ve yanlış yapılmış şehirleri hızla terk etmemiz, ya da yıkıp baştan yapmamız gerekiyor. Yıkıp baştan yapmak ise rant amacıyla planlanan bir kentsel dönüşüm değil,&nbsp;sürdürülebilir bir şehir nasıl olması gerekiyorsa, o şekilde baştan yapmak.&nbsp;İstanbul bu haliyle sürdürülebilir değil, ne yaparsak yapalım sürdürülebilir de olmayacak. Bir de kısa süre içerisinde büyük bir deprem tehdidi ile karşı karşıyayız. Bu depremde ölü sayısı yüzbinlerle ölçülecek. Tüm altyapı çökecek, yardım ulaştırmak da mümkün olmayacak. Bu gerçeği ne kadar hızlı kabullenirsek, o derece hızla İstanbul’dan uzaklaşabiliriz. Ama her zamanki gibi alacağım cevap “bomboş, gerçeklerden aşırı uzak taleplerde bulunuyorsun”.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnsanlığın hızlı hareketliliğinin sonuna geldik.&nbsp;Artık hareket yavaşlamak zorunda.&nbsp;Yani, haftasonu Paris kaçamağı diye bir şey kalmamak zorunda. Eğer Paris’i görmek istiyorsanız, eskiden olduğu gibi ya Sirkeci’den trene bineceksiniz, ya da İzmir’den vapura. Uçakla dört kişilik bir ailenin Paris’e haftasonu için gidip gelmesi, o ailenin sene boyunca yaptığı diğer tüm karbondioksit salımlarına eşit etki yapıyor. Böyle devam edersek ne uçak kalacak elimizde, ne Paris, ne de üzerinde seyahat edilecek bir gezegen. Aynı şey araba için de geçerli. Araba sadece bizi toplu taşımaya götürüp getirmek için kullanılabilecek bir araç olarak kısıtlı biçimde kullanılabilecek.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Devletler sınırlarını kısıtlı olarak kaldırmak zorundalar.&nbsp;Bu herkes her yerde yaşayacak anlamına gelmiyor, ama sınırlar eğer bugün olduğu gibi kalırsa yakın gelecekten başlayarak yüz milyonlarca insan açlık ve susuzluk nedeniyle ölecek. Özellikle, Sibirya ve Kanada gibi nüfus yoğunluğu düşük olan bölgelere göç etmek isteyen insanlara engel olmak çok daha büyük kargaşaya neden olacaktır. Bu nedenle yasaklar ve duvarlarla insanları engellemek yerine bu gelişmenin düzenli biçimde oluşmasını sağlamak daha akılcı bir çözümdür.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Köylü milletin efendisidir” sözünü unutmamalıyız. Yakın zamanda gıda fiyatları öylesine yükselecek ki ancak kendini besleyebilen ülkeler bu kargaşadan kendisini sıyırabilecek. Bu nedenle de “benim kızım veya oğlum büyüyünce mühendis olacak” yerine “benim kızım veya oğlum büyüyünce çiftçi olacak söylemine hızla alışmak zorundayız.&nbsp;Akıllı ve onarıcı tarım uygulamaları gelecekte tek kurtuluşumuz olacak.&nbsp;Bilim ve teknolojinin yanında bolca işgücü ancak bize yetecek gıdayı yetiştirebilecek.</li></ol>Bu listeyi epeyce uzatabilirim ama siz ana fikrini anladınız. Günlük yaşam içerisinde koşuştururken bu gerçekleri düşünmeye fırsat bulamıyor olabilirsiniz, ama lütfen, en azından bilim insanları size bu gerçekleri hatırlattığında yorumunuz “bomboş, gerçeklerden aşırı uzak taleplerde bulunuyorsun” olmasın, çünkü şu anda bomboş, dünyanın gerçeklerinden aşırı uzak hayatlar yaşıyoruz ve bu hayat biçimimiz sürdürülebilir değil. Biz bir şekilde hayatımızı sürdürsek bile çocuklarımıza bırakacağımız yaşam, bizi hayır duası ile anacakları bir yaşam olmayacak ne yazık ki. &nbsp;

Şu anda dünyanın gerçeklerinden aşırı uzak hayatlar yaşıyoruz ve bu hayat biçimimiz sürdürülebilir değil.

Ayağımızı yorganımıza göre uzatmanın vakti geçti bile!

Haftalardır müsilaj konuları aklımda ama başka bültenlerde o kadar derinlemesine işlendi, bu konu hakkında engin bilgilere sahip insanlar o kadar güzel açıkladılar ki 20likte buna değinmem gerektiğini düşünmemiştim — daha önce bahsettiğim gibi, eğer söyleyeceklerim zaten ses dolu bir yere eklenen boş bir bağırışsa, değinmiyorum. Ancak bu kadar deniz, yaz, yüzme dedikten sonra bu gerçekliğe de değinmemek olmaz.&nbsp;Bu ay dersinize çalışmadıysanız, bu konuyu takip etmediyseniz, bugün şanslı gününüz. Ders defterimi açtım, renkli kalemlerle aldığım notları önünüze sunuyorum.&nbsp;Müsilaj, halk ağzındaki adı gibi, salyamsı bir yapıya sahip. Denizin üstünde gördüğümüz kısım da aslında çok küçük bir kısmı, yüzeyin altında çok yoğun bir kitleye sahip. Balıkların solungaçlarını tıkıyor, o sokaklarda zevkle yediğimiz midyelerin üretimini olumsuz etkileyebiliyor, balıkçıların ağlarını kaplıyor, teknelerin motorlarını tıkıyor ve yüzmeyi tehlikeli kılıyor.&nbsp;Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Mühendisliği öğretim görevlisi Prof. Dr. Mustafa Sarı, müsilaj oluşumunun 3 ana nedeni olduğunu Sözcü gazetesinde <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/deniz-salyasi-nedir-deniz-salyasi-neden-olur-ne-zaman-gecer-6475157/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaştı</a> (özetliyorum):&nbsp;<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su sıcaklığı: İklim değişikliği nedeni ile Marmara ve Akdeniz 40 yıllık sıcaklık ortalamalarının üstünde.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Durağan deniz: Marmara Denizi sirkülasyonu az bir deniz. Prof. Dr.Sarı bunu “astımlı bir insana” <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57293708" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">benzetiyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atık: Marmara Denizi uzun yıllardır atık deniz olarak kullanılmakta. Evsel, endüstriyel ve tarımsal tüm atıklar bu denize boşaltılıyor. Bu atıklar denizdeki azot ve fosfor yükünü arttırarak “fitoplankton” denilen mikroskobik bitkiciklerin çoğalması için uygun bir ortam yaratıyor. Fitoplankton aslında atmosferin oksijen kaynaklarından biri ancak denize atılan atıkları azaltmaya çalıştıkları için çok daha fazla ürüyorlar ve müsilaj oluşuyor.</li></ol>&nbsp;Yani kısaca yine dengeyi bozduk… Bilim insanı, deniz biyoloğu ve yazar <a fr-original-style="" href="http://www.mertgokalp.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mert Gökalp</a> ile yaptığım kısa bir telefon konuşmasında, bu konuda bilgi sahibi ve birikimi olan herkesin aynı fikirde olduğunu söyledi. O da atık maddenin müsilaja neden olduğu. &nbsp;&nbsp;"Sorun, son 50 sene içerisinde Marmara denizi çevresindeki insanların evsel atıklarının, sanayi tesislerinin sanayi atıklarının ve zirai atıklarının düzgün kontrol edilmemiş olması ve bunların hepsinin Marmara’ya akması," dedi.&nbsp;Müsilaj yıllardır olsa bile iklim değişikliği ile etkileri artıyor. Ciddiye alınmadığı için de bugünlere gelmiş bulunuyoruz. Sorunun temeli nedir? Bence devletimizin gerekli atık yönetim politikalarının olmaması ve gündeminin en tepesinde iklim krizini barındırmaması. Sorumlu olan çok kişi var; fabrikalarına arıtma sistemi kurmayanlar, atıklarını denize bırakanlar, en basitinden zihniyet olarak denize çöp atan insanlar. Bu zihniyet ve davranışın değişmesi için hem eğitim hem de devletin ve güç sahibi insanların bunu ciddiye aldığını göstermesi gerekiyor. Müsilaj aslında gelecekte olabileceklerin bir göstergesi. Bu son değil, harekete geçmezsek de devam edecek.&nbsp;Bu arada Mert Gökalp, Kanal İstanbul ve müsilaj sorununun iki farklı konu olduğunu ekledi."İkisinin de ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekiyor. Kanal İstanbul hadisesini müsilajın içine sokmaya çalışmak işi biraz daha değersizleştiriyor. Gereksiz siyasete çekiyor," dedi.Kanal İstanbul gibi çok politik &nbsp;olan bir konuyu, denizimizi şu an gözümüzün önünde yok eden bir konu ile aynı kefeye koymak, maalesef müsilaj sorununu hafife almaya neden olabilir. Bu da riskli çünkü durum acil.&nbsp;

20'lik

Müsilaj sorunu

O yüzülebilecek denizlerden hangileri kaldı… 

&nbsp;Denizdeki besin zinciri en altta Güneş’ten gelen enerjiyi alarak fotosentez yapan ve bunu besine çeviren fitoplanktonlarla başlar. Yani bunlar bir tür bitkidir. Aynı toprakta olduğu gibi fitoplanktonların büyümeleri için de havadaki karbondioksit ve su gereklidir. Bunun ötesinde bu canlıların genelde başka kimyasallara da ihtiyacı vardır. Gene toprakta olduğu gibi, suni gübrenin içeriğinde bulunan azot ve fosfor fitoplanktonların da en önemli besinidir.Denizde gerekli olan besin de bir döngü içerisinde sağlanır. Yani denizde yaşayan tüm canlılar öldüklerinde dibe çökerek, gelecekte üreyecek olan canlıların ihtiyaç duyacakları mineralleri oluştururlar. Bizim de içerisinde bulunduğumuz orta enlemlerde, deniz yüzeyi normalde kış aylarında soğuktur. Hem deniz yüzeyi hem de denizin dibi soğuk olduğu zaman, denizin dibi ile yüzeyi arasında bir madde değişimi olmaz. Ancak havalarla birlikte denizin yüzeyi ile dibi arasında önemli bir sıcaklık farkı oluştuğu zaman, alttaki soğuk ama besin yüklü su ile üstteki sıcak ama besin açısından yetersiz olan su karışmaya başlar. Buna yaz aylarına doğru artan Güneş ışığını da eklediğimizde Nisan - Mayıs aylarında denizlerde bir fitoplankton artışı görülür.Ancak fitoplanktonlar aynı zamanda denizdeki besin zincirinin en alt basamağını oluştururlar. Kendileri fotosentez yapmayan ve bunları besin olarak kullanan zooplanktonların sayısı da bunları takip ederek artmaya başlar. Sonunda zooplanktonlar o derece artar ki, deniz yüzeyinde üremiş olan fitoplanktonların neredeyse tamamını temizlerler. Yaz ayları boyunca diğer balıklar da zooplanktonlarla beslenerek onların sayısını azaltırlar ve sonbahar aylarına geliriz. Sonbahar aylarında denizin yüzeyi ile altı arasındaki sıcaklık farkı yüksek ve zooplankton sayısı da düşmüş olduğu için, fitoplanktonlara bir üreme fırsatı daha doğar. Ancak sonbaharın sonuna doğru hem ışık miktarı azaldığı hem de deniz suyu hızla soğuduğu için bu üreme fırsatı, ilkbaharda yaşanan kadar kuvvetli olmaz. Kış aylarında balıklar da kalan planktonlarla beslenerek, tekrar bir sonraki ilkbahara sistemi geri hazırlarlar.Burada, normalde denizlerdeki yaşamın nasıl sürdüğünü anlatmaya çalıştım. Bu döngü genelde açık denizlerde insan etkisi dışında görülen döngüdür. Peki Marmara’da neler oldu?Marmara pek de derin olmayan bir iç deniz. Bundan dolayı da işler yukarıda anlattığım gibi yürümüyor çoğunlukla. Öncelikle fitoplanktonların deniz dibinden gelen besine fazla ihtiyaçları yok çünkü biz devamlı deniz yüzeyine, onlar için besleyici olacak maddeler salıveriyoruz. Bu maddelerin başında da tarımda bolca kullanılan suni gübre geliyor. Bu gübrelerin aşırı ve yanlış zamanlarda kullanımı, yağan yağışlarla birlikte dereler, oradan da denize akıp gitmelerine neden oluyor. Bu nedenle de fitoplanktonlar yağışlı dönemlerde, bir de hava güneşliyse iyice bayram yapıyorlar.Marmara’da gördüğümüz fitoplankton artışının temel nedeni budur. Ancak doğa bunu hızla temizler. Fitoplanktonlarla beslenen zooplanktonlar artar, ardından da balıklar artar ve sistem tekrar dengeye gelir. Fitoplanktonlar ışık ve besin olan bölgede kolayca üreyebilirler ve öldüklerinde dibe çökerek bir sonraki nesile besin olurlar. Bu döngünün oluşması için, hem bunların dibe çökmesine hem de çevredeki zooplanktonların bunları bulmasına yardımcı olacak akıntı ve dalga gereklidir. Deniz sakin ve rüzgarsız olduğu dönemde ise fitoplanktonlar öldükleri zaman bile yüzeyde kalabilirler. İşte yaşadığımız tam da bu. Deniz suyunun sıcak olması, Ocak ve&nbsp;Şubat aylarında Marmara Denizi çevresinde görülen yoğun yağışlarla birleşince, buna da rüzgar hızlarının nispeten düşük olması eklenince, fitoplankton sayısı çok arttı ve zooplanktonlar bunları yemeye yetişemiyor artık. Kısacası, Marmara Denizinin besin dengesi bozuldu.Elbette bu bozulmanın nedeni fitoplanktonlar değil. Öncelikle, başta suni gübre olmak üzere, bu iç deniz etrafındaki tüm sıvı atıkları, sonsuza dek o atıkları temizleyeceğini düşünerek denize bırakmamız, bu olayın asıl nedeni. Biz bu şekilde davranmaya devam ettiğimiz sürece bu sorun her sene görülecek. O zaman ne yapmalı?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Marmara Denizini dev bir foseptik çukuru gibi görmeyi acilen durdurmamız gerekiyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Deniz suyunun sıcaklığını değiştirmek elimizde olmadığına göre atık miktarını azaltmak ve hatta durdurmak elimizden gelen tek şey.</li></ul>Atık miktarını azaltmak çok ciddi bir altyapı yatırımına karşılık geliyor. Elimizde olan parayı çılgın projeler yerine, bu tür çalışmalara ayırmak, çocuklarımızın ve torunlarımızın mavi bir deniz görebilmelerini sağlamak için gereklidir. Aksi takdirde bu sorunu her sene olmasa da sıklıkla yaşayacağız. Marmara Denizi henüz ölmüş olmasa da, önlem almazsak kısa sürede hem ölebilir hem de başka sağlık sorunları yaratır hale dönüşebilir. Çok geçmeden birlikte harekete geçelim.

fosfor ile ilgili hikayeler