“Black Mirror gibi resmen” söylemi, yapay zekanın giderek ilerlemesi ve robotların bahçemize girip çimlerimizi sulamaya yeltenmesiyle iyice dilimize yerleşti. Black Mirror, ilk kez yayımlandığı 2011’den bu yana teknoloji ve gelecek ilişkisine dair düşüncelerimizi derinleştirmeye ve bize mümkün olabilecek en çılgın senaryoyu göstermeye devam ediyor. Peki şimdilik ekranlarımız aracılığıyla izlediğimiz bu korkutucu geleceğin gerçekten bu denli karanlık olması gerekiyor mu?Geniş açı:&nbsp;Teknoloji ile distopya ilişkisi, günümüzün en popüler kültürel anlatılarından biri hâline geldi. Black Mirror, bu anlatının bayrak taşıyıcısı olarak teknolojinin potansiyel karanlığını adeta bir uyarı niteliğinde sunuyor. Diğer yandan dizi, bu uyarıların bizi nasıl bir zihniyete ittiğini de sorgulatıyor.Black Mirror'ın her bölümü, modern teknolojilerin kötüye evrilebilecek yönlerini ustalıkla işlemesiyle ünlü. Ancak bu senaryolar, teknolojinin kendisinden ziyade çoğunlukla insanın onu kullanma biçimiyle ilgili. Dizinin asıl problemi ise bir kurgudan ibaret olsa da teknolojinin ikili doğasını dengeli bir şekilde yansıtma konusunda başarısız olması.&nbsp;Perspektif:&nbsp;Prometheus, ateşi tanrılardan çalıp insanlığa verdiğinde bu sadece bir lanet değil, aynı zamanda bir armağandı da… Pandora'nın kutusunda bile bir umut vardı. Black Mirror ise dönemin en büyük teknolojisi ve sosyal ilerlemeye sebep olan buluşu ateşin—“Ama bu çok zorlama” dedirtecek kadar sık bir biçimde—yakıcı yönünü göstermeyi tercih ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Karanlık ekranlardan sosyal gerçekliğe&nbsp;</h2>Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde teknolojik eşitsizlik ve erişim sorunları, teknolojik distopyadan daha yakıcı bir gerçek. İnternete erişimi olmayan ya da düşük kalitede erişimi olan bölgeler ve topluluklar için Black Mirror'ın distopyası, henüz erişemedikleri gelişmiş teknolojilerin lüks bir eleştirisi gibi görünebilir.&nbsp;Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye'deki hanelerin yaklaşık %92'si internet erişimine sahip olsa da bu erişimin kalitesi ve amacı, bölgeler arasında büyük bir farklılık gösteriyor. Teknolojik ilerlemeden korkmak ve korku dağlarıyla çerçevelenmek ise gelişimi ve inovasyona erişimi engelliyor. Buna rağmen Black Mirror, yıllardır sosyal medyaya bağımlı hâle geldiğimiz bir dünya düzeninde ne kadar savunmasız olabileceğimizi defalarca yüzümüze çarpa çarpa gösteriyor.Yeni yayımlanan yedinci sezon, altı bölümden oluşuyor ve dizinin fanlarının hatırlayacağı üzere yeni sezonda ilk kez dördüncü sezonda izlediğimiz "USS Callister" bölümünün devamı da bulunuyor. Bu noktada bir miktar ilk bölümün içeriğini hatırlamamız gerekebilir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/3/3/1744790697856.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bir adım geriden: Bölüm, ofisteki çalışma arkadaşlarının yapay zeka versiyonlarını bir oyuna klonlayan bir yöneticiyi konu alıyordu. Esasında ilk bölüm, günümüz sorunlarını yansıtıyor olması bakımından korkutucu… Zira bu bölüm, 2017 yılında yayımlanmıştı ve teknoloji şirketlerinin çağımızdaki konumuna dair keskin bir eleştiri sunuyordu.&nbsp;O bölümde kodlama konusunda bir dâhi olan, ancak sosyal becerilerden yoksun, teorik zekası pratik yaşamda karşılık bulamayan bir teknoloji şirketi yöneticisinin çılgınlığını izlemiştik. Baş karakter, şirketin kurucu ortağı olmasına rağmen günlük yaşamda adeta görünmezdi. İçine kapanık ve toplumsal ilişkilerde acınası derecede yetersiz bir profildi. Pozisyonu ona teorik bir otorite verse de pratikte bunu kullanmayı bilmiyor, bu başarısızlıklarının telafisini ise kendi yarattığı sanal dünyada arıyordu. Günlük yaşamda maruz kaldığı ezilmişliği, kodladığı uzay simülasyonunda tanrısal bir güce dönüştürmeye çalışıyordu.&nbsp;Anlatının en korkutucu tarafı ise bu yöneticinin, işyerinde canını sıkan herkesin DNA'sını gizlice toplaması, kendi yarattığı dijital evrenin içine kopyalaması ve böylece gerçek hayatta asla sahip olamadığı kontrolü sanal dünyada elde ederek kendi alternatif simülasyonunu yaratmasıydı. Gerçek dünyada her türlü tepkisini içine atan bu karakter, yarattığı bu sanal evrende ya merhametli bir tanrı rolüne bürünüyor ya da tam tersine acımasız bir diktatöre dönüşüyordu.<img src="https://images.aposto.com/2025/3/3/1744790714147.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu durum, esasında hepimizin zihninde oynadığı bir oyunu da simgeliyordu ve izleyicide derin bir sarsılma yaratıyordu. Bölümün asıl eleştirisi de gerçek hayatta veremediğimiz tepkileri hayal dünyamızda defalarca ve çeşitli versiyonlarıyla canlandırma pratiğimizden geliyordu. Karakterimizin kaybolan kişiliği, modern teknolojinin sunduğu imkanlarla bu sıradan fantezi mekanizmasını tehlikeli bir boyuta taşıyordu.&nbsp;Teknolojinin etkisiyle her an gerçek hayatta deneyimleyebildiğimiz “Dijital Tanrıcılık” fantezisi&nbsp;ise teknolojinin sınırlarını zorlayan ve insan psikolojisinin karanlık yönlerini açığa çıkaran bir alegoriye dönüşüyordu. Bölümü izlerken hem eğleniyoruz hem de ürperiyoruz; çünkü karakterin eylemlerindeki grotesk yapı ve kendi zihinsel kaçış noktalarımız arasındaki benzerlik giderek bulanıklaşıyor.&nbsp;USS Callister’ın devam bölümü de teknolojinin yarattığı suni romantizmden kalp kırıklığına, işyeri dramasından inzivaya çekilmiş bilgisayar korsanlarına kadar zengin bir duygu yelpazesi sunuyor. Hikayenin gerçeklikle olan bağlantısı ise bir pazarlama kampanyasıyla pekiştirilmiş durumda. Bölümde karşımıza çıkan Nubbin cihazı ve Thronglets video oyunu, Black Mirror’ın geri dönüşünü duyuran kampanyanın bir parçası olarak gerçekten piyasaya sürüldü.&nbsp;Öte yandan: Bu alternatif dünyaların sinyallerini veren kuantum bilgisayarlar da artık kapımıza dayanmış durumda. IBM'in son yıllarda geliştirdiği 1000’den fazla kübit kapasiteli kuantum bilgisayar işlemcilerinin, “teknolojik tekillik” kavramını 2045 yılında gerçeğe dönüştürmesi bekleniyor. Koç Üniversitesi'nden <a fr-original-style="" href="https://scholar.google.com.tr/citations?user=vGwRAIQAAAAJ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Özgür Müstecaplıoğlu</a>’nun da kuantum ışınlama alanında yaptığı çalışmalar, geleneksel fizik kurallarını yeniden sorgulatıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Teknolojik tekillik, insanlığın dönüm noktası olabilir mi?&nbsp;</h2>Amerikalı bilgisayar bilimci Ray Kurzweil,&nbsp;2045 yılına kadar teknolojik tekilliğe ulaşacağımızı öngörüyor. Teknolojik tekillik ile yapay zekanın insan zekasını aşacağı ve teknolojinin kontrolümüzden çıkacağı bir eşiğe ulaşacağımız ifade ediliyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/3/3/1744790757569.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ray Kurzweil Ayrıntılar:&nbsp;Kurzweil'e göre 2029 yılında yapay zeka, Turing testini geçecek ve insan zekasına ulaşacak. 2045 yılı, bilgisayarlar, yapay zeka ve insan zekasının birleşerek bilincimizi 1 milyar kat artıracağı “Tekilliğin yılı” olacak.&nbsp;Yakın zamanda bu alana ilişkin gelişmeler de yaşandı. California Üniversitesi'nden bilim insanları tarafından yapılan bir çalışmada OpenAI'ın GPT-4.5 modeli %73, Meta'nın LLaMa-3.1 modeli ise %56 oranında insan olarak&nbsp;değerlendirildi. Sonuçlar, bu yapay zeka modellerinin Turing testini geçtiklerine dair önemli bir kanıt olarak görülüyor.&nbsp;Psychology Today uzmanları, botların zekalarıyla değil, "daha iyi" insan olma çabalarıyla, yani duygusal ton ve akıcılıklarıyla performans göstermeleri nedeniyle insanlardan ayırt edilemediğini belirtiyor. Bu nedenle bazı ileri yapay zeka modellerinin artık Turing testini geçebileceği tahmin ediliyor. Ancak bu başarıyı nasıl yorumlamamız gerektiği hâlâ tartışma konusu…Tüm bu öngörüler, teknolojiyi derinlemesine ele alan kurguları veya tipik bir Black Mirror bölümünü andırsa da teknolojinin giderek artan gelişim hızı, bu olasılıkları gerçekçi kılıyor. Gerçekten de teknolojik tekillik sonrasında insan ve makine arasındaki ayrım belirsizleşebilir ve biyolojik sınırlarımızın ötesine geçmemiz mümkün hâle gelebilir. Kuantum bilgisayarlar ve yapay zeka da günümüzde hayal bile edemediğimiz hesaplama güçleriyle iklim krizi, hastalıklar ve enerji problemi gibi büyük sorunlara çözüm bulabilir.&nbsp;Sonuç olarak:&nbsp;Black Mirror'ın yeni sezonu, yine teknolojik gelişmelerin olası tehlikelerine dair önemli uyarılarda bulunuyor. Ancak yalnızca bu karanlık senaryolara odaklanmak, özellikle gelişmekte olan ülkelerin teknoloji yatırımlarını düşündüğümüzde geleceği şekillendirmek için ihtiyaç duyduğumuz vizyonu bulanıklaştırma potansiyeli taşıyor. İnsanlığın geleceği, kaçınılmaz bir distopyadan daha çok, ortak kararlarımızla şekillenen olasılıklarla inşa ediliyor.&nbsp;"Pozitif distopya" ya da akademik dünyada tercih edilen "kritik distopya" kavramı ise Black Mirror'ın yeni sezonunda tekrar gündeme gelebilir. Bu da popüler kültürde daha umut dolu senaryoların yaygınlaşmasına yol açabilir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Editörün önerisi: <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/yapay-zeka-tekilligi-ve-simulasyon-teorisi-bilimkurgu-gibi-ama" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yapay zeka tekilliği ve simülasyon teorisi: Bilimkurgu gibi ama öyle mi?</a> | Quando AI, Çiğdem Öztabak</li></ul>

Quando İçgörü

İlk kez 2011 yılında izleyici beğenisine sunulan Black Mirror, altı bölümden oluşan yedinci sezonuyla geri döndü. Dizinin her bir bölümü, modern teknolojilerin kötüye evrilebilecek yönlerini ustalıkla işliyor. Fakat Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde teknolojik eşitsizlik, teknolojik distopyadan çok daha yakıcı bir gerçek… 

Black Mirror, teknolojinin tüm karanlığıyla geri döndü

Salı günü Yunanistan’ın antik Olympia kentinde bir gelenek yerine getirildi ve olimpiyat meşalesi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Olympics/status/1780179503857160307" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yakıldı</a>. Hera Tapınağı’nda antik ritüelin “bakire genç kızlar tarafından yakılan ateş” kısmını etkinliğe uygun elbiseleriyle kadınlar ifa etti. Yunan aktris Mary Mina ateşi yaktı, meşaleyi “ilk taşıyıcısı” 2020 Olimpiyat şampiyonu Stefanos Ntouskos’a verdi. O da ev sahibi Fransa’yı temsilen orada olan, 2004 Atina’da altın madalya kazanan emekli yüzücü Laure Manaudou’ya emaneti teslim etti.&nbsp;Covid-19 pandemisi koşullarından ötürü Tokyo Olimpiyat Oyunları öncesinde sınırlı şekilde sergilenen merasim, Paris için tüm “otantikliğiyle” geri dönmüştü. Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Başkanı Thomas Bach, konuşmasında antik olimpiyatların savaş dönemlerinde dahi Yunan şehir devletlerini biraraya getirdiğine dikkati çekti ve bugün de modern Olimpiyat'ın aynı görevi gördüğünü söyledi. Bach, “Olimpiyat, spor sahasında korakor rekabet etsek de aynı çatı altında barış içinde yaşayabileceğimizin kanıtıdır” dedi.&nbsp;Bach büyük oranda haklı. Olimpiyat—neredeyse—tüm dünyayı biraraya getiriyor ama bu dünya Ukrayna’dan Filistin’e çok sayıda savaşla, silahlı çatışmalarla, halkları aç ve yoksul bırakan ambargolarla, terör saldırılarıyla, darbelerle insan haklarını hiçe sayan devletlerin dünyası.&nbsp;Peki Oyunlar boyunca gördüğümüz şey bu devletler arası şiddetli rekabetin bir uzantısı mı, rekabete kısa bir yaz molası ya da sadece aşırı ticarileşmiş bir dikkat dağınıklığı mı?&nbsp;Tüm bunlar tartışmalı ama “olimpiyat meşalesi” geleneğinin modern kökenlerini bu vesileyle hatırlatmak bazı akıllara karpuz kabuğu düşürebilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kusursuz Nazi planı</h2>Antik oyunlarda yakılan ateş, Prometheus’un tanrılardan çaldığı ateşi simgeliyordu. Olimpiyat meşalesi geleneğini yeniden canlandırmak ise bir Nazi fikriydi. 1936 Berlin Yaz Olimpiyat Oyunları’na gidilen süreçte dönemin Olimpiyat Komitesi Genel Sekreteri Carl Diem, Propaganda Bakanlığı’yla birlikte olimpiyat ateşi ve belki ondan da önemlisi Yunanistan’dan Berlin’e meşale koşusu geleneğini icat etti.* Olympia’da ateşin yakılmasının, Batı medeniyetinin çıkış noktası olarak Antik Yunan’a büyük önem veren Naziler için sembolik bir önemi vardı elbette. Ama esas propaganda meşale koşusunda gizliydi.&nbsp;Yunanistan’da yakılan ateş, sırasıyla Bulgaristan-Yugoslavya-Macaristan-Avusturya ve Çekoslovakya’yı geçerek Almanya’ya ulaşacaktı. Bu toprakların tamamı Naziler için stratejik öneme sahipti. Nitekim üç yıl sonra başlayan 2. Dünya Savaşı’yla birlikte her metrekaresine göz dikildi.&nbsp;Dönemin meşhur yönetmeni Leni Riefenstahl tarafından filme alınan süreçte, meşale taşıyıcıları Ari ırkı simgelediğine inanılan dış görünüşe sahip erkeklerden seçilmişti. Riefenstahl’ın 1938’de yayınlanan <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=H3LOPhRq3Es&t=167" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Olympia</a> filmi bu ritüelle başlayacaktı. 3.422 “görevli” ateşi birer kilometre taşıyıp Berlin’e kadar ulaştırdılar. Sürecin tamamı “olimpik ruh” ya da “sporun birleştiriciliği” gibi evrensel mesajların ötesinde bir Nazi propagandasıydı ve güzergah boyunca meşale taşıyıcılarının bu görevi yerine getirmesi hedeflendi.&nbsp;Olimpiyat meşalesi uğradığı her kentte Nazi taraftarlarının bilinçli şekilde sokaklara dökülmesini beraberinde getirdi. Bir zamanların “Kızıl Viyana”sındaki kalabalık, “Kara Viyana” yolundaki en büyük gövde gösterilerinden birine imza atmıştı. Propaganda Bakanı Joseph Goebbels’in gözetiminde ilerleyen süreçte meşaleyi üretme görevi de Alman çelik devi Krupp’a aitti. Krupp, birkaç yıl içinde tüm Avrupa’yı işgal eden Nazi kuvvetlerini besleyen savaş endüstrisinin de kalbiydi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hitler’in fikrini değiştiren propaganda gücü</h2>İktidarının ilk yıllarında olimpiyatları bir “Yahudi projesi” olarak tanımlayan Adolf Hitler, Oyunlar'ın nasıl bir propaganda makinesine dönüşebileceğini fark ettikten sonra bu söylemini tamamen değiştirmişti. Nazi lideri, gerçek emellerini Olimpiyat bayrağının ardında gizliyor, “barışçıl rekabet”ten dem vuruyor, “Olimpiyat ateşi hiç sönmesin” diyordu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neler yaşandı?&nbsp;Oyunlar boyunca yaşananlar da herkesin malumu. Jesse Owens gibi birkaç simge figürün karşı zaferlerinin ötesinde 1936 Berlin, Nazi rejimi için kesin bir galibiyetti. Hem meşruiyetleri diğer Batılı güçlerce tasdiklenmişti hem de “Alman yolu”nun hesaplı, görkemli bir propagandası yapılmıştı. IOC bu başarıdan o kadar etkilenmişti ve Nazilerin savaş makinesini o kadar umursamıyordu ki Avusturya işgal edilip, Çekoslovakya ilhak edilmişken, 1940 Kış Olimpiyatları’nın ev sahipliğini Almanya’ya vermekte beis görmedi. Oyunların iptal edilmesi için Polonya’nın işgali beklenmişti!</li></ul>Bu karanlık geçmişe, utanılması gereken kararlara ve acı hatıralara rağmen Nazilerin yeniden canlandırdığı “Olimpiyat meşalesi ve koşusu” geleneği hiçbir şey olmamışçasına savaşın ardından yoluna devam etti. 1948 Londra’da etkinliğin adı “Barış Koşusu”na&nbsp;çevrilmişti. Meşale, Yunanistan’dan sonra İtalya, İsviçre ve Fransa’dan geçti—Almanya’ya uğramadı—ve Wembley’e kadar ulaştı.&nbsp;Nihayetinde IOC, Nazilerin canlandırdığı bir geleneği sürdürdüğü için eleştirilebilir ya da bir Antik Yunan ritüelinin bu yönünü unutturduğu için övülebilir.&nbsp;Ancak şurası kesin: Uluslararası rekabeti gerektiğinde en sert, en acımasız şekillerde sürdüren dünya güçleri için spor ve Olimpiyat hiçbir zaman apolitik bir “kafa dağıtma aracı” olmadı, olmayacak. 1936 Berlin tüm yönleriyle bunun daimi hatırlatıcısı olmalı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">*Editörün tavsiyesi:&nbsp;Nazilerin bu geleneği modernleştirmesini ve 1936 Berlin'i tüm yönleriyle merak edenlere Arnd Krüger'in "<a fr-original-style="" href="https://www.amazon.com/Nazi-Olympics-Sport-Politics-Appeasement/dp/0252028155" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Nazi Olympics</a>" kitabını tavsiye ederim.</li></ul>

Punto 

Prometheus'un tanrılardan çaldığı ateş yeniden yakıldı. Meşale Olympia'dan Paris'e doğru yola çıktı, barış mesajları verildi. Bu antik merasime biz de hayranlık duyabilirdik, onu yeniden canlandıranın Naziler olduğunu bilmesek!

Nazilerin canlandırdığı gelenek: Olimpiyat meşalesi

• Avrupa Uzay Ajansı (ESA), yeniden kullanılabilir roket motorları üzerinde çalıştığını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.digitaltrends.com/news/esa-reusable-rocket-engine-prometheus/">duyurdu.</a><ul><li>Prometheus: Prometheus ismindeki motorun üretim süreci devam ediyor ve geleneksel roket motorlarına kıyasla 10 kat daha ekonomik olması bekleniyor.</li></ul>

Prometheus ile ilgili hikayeler