ŞEHİR MİRAS KÜLTÜR serisinin üçüncü sayısında Yeditepe Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı olarak akademik çalışma hayatına devam eden Ece Ceylan Baba,&nbsp; Ortak Akıl-Antakya Platormu’nun çalışmalarını, afet bölgesinde yeniden inşa edilen şehirlerde aidiyet ve kent hafızasının önemini anlattı.&nbsp;Ece Ceylan Baba Kimdir?&nbsp;Mimar Sinan Güzel Sanatlar Akademisindeki lisans, Yeditepe Üniversitesi Mimarlık Bölümünde Yüksek Lisans ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Akademisi Mimarlık Bölümü’nde Doktora eğitimini tamamlayan şu anda Yeditepe Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı olarak akademik çalışma hayatına devam ediyor. Ece, aynı zamanda Ortak Akıl-Antakya’nın kurucu üyelerinden.Ortak Akıl-Antakya nedir? 6 Şubat 2023 tarihli depremlerin neden olduğu yıkımın ardından şehirlerin yeniden “ayağa kaldırılması”nın sadece bir imar sorunu olmadığını, birlikte üretimin bir sonuç olduğunu düşünen gönüllüler grubu. Sivil ve bağımsız bir platform olarak kurulan Ortak Akıl-Antakya’nın odağı; depremlerde büyük hasar alarak neredeyse yok olmanın eşiğine gelen, depremin ardından şehirlerin yeniden canlandırılma çalışmaları için simgesel bir önemi olan Antakya. Platform; uzmanlar, yerel halk, sivil toplum örgütleri ve diğer aktörlerin katılımına ve katkısına açık.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kent hafızası nedir?&nbsp;</h3>Kent, çoğunlukla, kendi gerçekleriyle oluşan, tıpkı canlı organizma gibi yaşamsal döngülere sahip bir “şey”. Planlanması bu oluşumdan sonra başlar. Tarihsel süreç içinde, kent mekânlarında süregelen yaşam(lar)ın bıraktığı tortular, katmanlar, mekânsal değişimler ve dönüşümler, kentlilerin yaşam döngüsünde izler bırakır, bizim kent hafızası olarak adlandırdığımız bunların bütünüdür. &nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kentin hafızası ve yapısı, toplumun yapısını belirler mi? Nasıl?&nbsp;</h3>Mekân dönüştürücüdür. Birey, mekânı, mekân bireyi ve ardından bireyler bireyleri etkiler. Bu etkileşimler toplumsal kültürün temelini oluşturur. Kent toplumun, toplum da kentin yapısında etkileşimli olarak yer alan iki önemli aktördür. Kentin hafızası, insan beyninin hafızası gibi, yaşam boyu öğrenilen her şeyi depolar ve ihtiyaç duyulduğunda kullanılmak üzere mekânların içine yerleştirir. Bu bağlamda kent hafızası, toplumsal ve kentsel süreçler boyunca üretilen değer ve bilgilerin sonraki nesillere aktarımındaki belirleyici olarak bir kentin yaşayış, düşünce, kültür ve sanat varlıklarının tümünü temsil eder.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kültürel hafızayı muhafaza etmenin yolları neler?</h3>Bu soruya cevap aramadan önce “muhafaza” kelimesinin anlamını tartışmak iyi olur. Mevcut olanı koruma, yeni bilgiyi üzerine eklemleyerek sürdürmek anlamında tabir edilebileceği gibi zamanı ve mekânı dondurmak anlamında da yorumlanabilir. İkinci durumun oldukça sakıncalı olduğunu düşünüyorum. Kültürel hafıza canlıdır; hafızanın zaman içinde var olmaya devam edebilmesi ve muhafaza edilebilmesi için yeni durumlara açık olabilmesini ve çağına ait bilgilerin eklenebilmesini, mekânsal olarak da gerektiğinde dönüşebilmesini anlamlı buluyorum.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kent tamamlanır mı? Ne zaman tamamlanır? Tamamlanması için neye ihtiyaç duyar?&nbsp;</h3>Kent olur, oluşur, yaşar, değişir ve dönüşür. Bu durum lineer olmayan karmaşık bir sistem döngüsüdür. Belli bir doygunluğa ulaştığında kentler bölünebilir, küçülebilir ya da cazibesini kaybedebilir. Tamamlanmaz. Ancak içindeki kültürel, toplumsal ve mekânsal öğeler, doğal akışında değişim ve dönüşüm geçirmez, travmatik ve köktenci bir başkalaşım geçirirse kimliğini kaybedebilir ve o kent artık başka bir kente dönüşebilir.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yaşayanı değiştiğinde mekân sosyal problem üretir mi? Kısa dönem göçün kentlerin kültürü üzerindeki etkisi nedir?&nbsp;</h3>Günümüzde, farklı sebeplerle kitlesel göçlerin gerçekleştiğini biliyoruz, özellikle ilkim krizi ve çeşitli sosyal durumlardan ötürü önümüzdeki yıllarda kitlesel göçlerin etkisinin artacağına ilişkin çok sayıda bilimsel çalışma bulunuyor. Bu duruma ek olarak, teknolojik gelişmeler, dijital çağın getirdiği yeni yaşama ve çalışma modelleri sebebiyle her birey, yaşamının belli bir bölümünde kısa ya da uzun süreli göçmen olabiliyor. Bireylerin hareketliliği, mekânları da etkiliyor. Uzun süreli kitlesel ve toplumsal hareketlilikler, doğal ya da zorunlu olarak mekânlarda soylulaştırmalara neden oluyor, kent kültürünün sarsıcı etkilerini beraberinde getirebiliyor. Günümüzde de, radikal kentsel dönüşüm projeleriyle ele alınan, yaşayan kişilere ve kentsel mekânlara ilişkin köktenci değişimlere sebep olan projelerin çeşitli sosyal problemler ürettiği söylenebilir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/3/3/1682500067367.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gürbüz Doğan Ekşioğlu'nun tasarımı<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Katılımcı tasarım yöntemleri nasıl oluşur? İşleyiş süreci nasıl gerçekleşir?</h3>Katılımcı tasarım yöntemleri; demokrasiyle eşgüdümlü bir tasarım sistemi önerileri bütünüdür. Özellikle Kuzey Avrupa ve bazı gelişmiş dünya ülkeleri kentlerindeki yerel ve merkezî yönetimlerin karar mekanizmasında önemli rol alır. 20.yüzyılın ikinci yarısında Habraken J.N. tarafından ortaya atılan ve ardından Hollanda, İsveç, Danimarka ve ardından İngiltere'de yerel yönetim mekanizmalarının önemli bir parçası hâline gelen katılımcı tasarım politikaları, bulunduğu yere göre değişik yöntemlere sahip. Londra'da 1968'de başlayan ve aktif olarak devam eden kapsayıcı tasarım yaklaşımları çerçevesinde hazırlanmış olan kentin tasarım rehberi "Urban White Paper" çalışması, 1980 yılında San Fransisco'da kullanıcı katılımını temel alan ve kent merkezine ilişkin kentsel tasarım kararlarının yöntemini sunan "BAC Planlaması" bu konudaki başlıca örneklerden.Kentte yaşayan, belirli bir süre ve üzerinde kentte yaşam deneyimi sahibi kişilerin gündelik yaşam tecrübeleriyle mimar ve şehir plancılarının mesleki katkılarını birleştiren sistematik bir süreç. Metodolojik olarak farklı yaklaşımlara sahip yöntemler kullanılıyor ve kullanıcı katılımında görev alabilecek aktörlerine ilişkin çeşitli parametreler bulunuyor. Kentlileşmiş bireylerin varlığı ve farkındalık düzeyi; katılımcı tasarım yöntemlerinin başarılı olabilmesi için kritik öneme sahip. &nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yıkım sonrası kent, mekân değiştirir mi? Değiştirirse kültür peşinden gelir mi?</h3>Bu durum, söz edilen yıkımın gerekçesine bağlı olarak değişiklik gösterir. Bazen yapılar teknik sebepler ya da bulunduğu çağın gereksinimleri nedeniyle ömrünü tamamlayabilir. Yeniden inşa etmek söz konusu olabilir. Kent hafızası ve kültür korunarak kent mekânlarında ihtiyaca yönelik bazı değişiklikler olabilir. Ancak, yıkım travmatik ya da afet kaynaklı beklenmedik bir yıkımsa ve ardından izlenen politikalar yeterince araştırma ve kent kültürünü devam ettirme odaklı ilerlemezse kent kültürü erozyona uğrar ve kentsel mekân, geçmişinden kopar, uzaklaşır. Hızlı ve aynılaşma/tektipleşme ile inşa edilen kentler, kültürlerini kaybedebilir.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eski Antakya tekrar yaratılmalı mı? Bu süreçte kültürün aktarılması için ne yapılmalı?</h3>Antakya çok kültürlü kadim bir kent. Binlerce yıldan bu yana, birlikte üretilen, kıymetli &nbsp;kentsel kültüre sahip. Bu kültürün sonraki nesillere aktarımının önemli ve öncelikli olduğunu düşünüyorum. Kültürün aktarılması için en doğru yöntem; kültürü oluşturan temel aktörlerin, yani Antakyalıların dahil olduğu sürecin planlanması. Konunun sadece inşa etme sorunu olmadığı bilincinden hareketle Antakya’yı yeniden ele alırken planlama çalışmaları; sosyal, toplumsal, ekonomik ve farklı katmanlı araştırmaları içerecek bir yöntemle, disiplinle yapılmalı.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Doğal afet sonrası süreci 3 faza ayırıyorsunuz. Birincisi; yıkım sonrası acil barınma ihtiyacının karşılanması gereken. İkincisi; kalıcı yerleşim kararı verilene kadar olan geçici dönem ve sonuncusu; kalıcı kararların alındığı dönem. Yeniden inşa sürecinde bütüncül ele alış nasıl olmalı?&nbsp;</h3>Afet sonrası dönemi aslında 4 ayrı fazda ele almak gerekiyor. İlk aşama; 1-2 hafta süren, arama- kurtarma ve yaşamsal yardım faaliyetlerini kapsayan kısa bir dönemdir. İkinci dönem; afetten etkilenen kişilerin acil barınma ve temel ihtiyaçlarına yönelik mekânsal çözümlerin üretildiği, çadır ve konteyner yerleşkelerinin kurulduğu dönem, ortalama 4-6 hafta sürer. Üçüncü olarak nitelendirilebilecek fazsa; kentlerin yeniden ayağa kaldırılması için ihtiyaç duyulan süreyi (yaklaşık 2-3 sene) kapsar; içinde barınma, ticari faaliyetler ve farklı kentsel işlevlerin sürdürülebilmesine olanak veren orta vadeli geçici mekânsal çözümlerin sunulduğu dönemdir. Üçüncü faz; kentlerin yeniden inşa süreci için en önemli aşamadır ve dördüncü fazda gerçekleşecek olan kalıcı yerleşim alanlarının planlanması ve inşa döneminin bütüncül bir yöntemle ele alınabilmesi için gereken araştırma ve planlama sürecine zemin hazırlar. &nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Depremde yok olan şehirlerin yeniden ayağa kaldırılması üzerine çalışan gönüllüler grubu Ortak Akıl-Antakya'nın kurucularındansınız. Nasıl oluştu Ortak Akıl-Antakya? Katılımcılar kimler? Gönüllü olmak için ön koşullar neler?</h3>Ortak Akıl-Antakya; 6 Şubat 2023 tarihli depremlerin ardından, afetten etkilenen kentlerin nasıl yeniden ayağa kaldırılacağı konusu pek çok meslek insanını sorumluluk alanına girmesinden oluşan bir platform. Bu konunun sadece imar ve inşa etmek eylemlerinden ibaret olmadığı, ortak akıl ile farklı disiplinlerin ve yerel aktörlerin bilgisiyle kentlerin yeniden ele alınmasının gerekliliği üzerinden gelişen bir düşünce sayesinde Antakya kentini merkez alan bir sivil inisiyatif platformu olarak kuruldu. İlk olarak Emre Arolat, Murat Tabanlıoğlu, Levent Erden ve benim dahil olduğumuz, ardından çemberin genişlediği ve bugün 150'nin üzerinde gönüllünün dahil olduğu bir çalışma grubu oluşturuldu. Çalışma grubu; şehir plancıları, kentsel tasarımcılar, mimarlar, mühendisler, tarihçiler, sosyologlar, arkeologlar, ekonomistler ve çeşitli alanlardan bilim ve meslek insanlarıyla yakınlarını, sevdiklerini ve şehirlerini kaybetmiş, &nbsp;geleceğe endişeyle bakan bölge insanlarından oluşuyor.&nbsp;Sivil ve bağımsız bir platform olarak kurulan Ortak Akıl-Antakya’nın ana odağı; depremlerde büyük hasar alarak neredeyse yok olmanın eşiğine gelen Antakya kentinin bütüncül bir yöntemle, açık planlama ilkeleriyle yeniden canlandırılması ve deprem kültürünün inşası olacak. Ortak Akıl-Antakya’nın temel hedefi; kent için çok katmanlı ve şeffaf bir katılım süreciyle nitelikli bir kentsel planlama çalışmasını ve bir tasarım rehberini ortaya koymaktır. Antakya’nın fiziksel ve kültürel değerlerini veri olarak kabul eden, modern şehir planlama tarihinin tecrübelerini dikkate alan ve paydaşların katılımına açık bir süreç öneriliyor. Ortak Akıl-Antakya platformu; katkı sunmak isteyen uzmanlar, yerel halk, sivil toplum örgütleri ve diğer aktörlerin katılımına açık. Süreç boyunca da açık olmaya devam edecek.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ortak Akıl-Antakya Platformu’nun şu an üzerinde öncelikli olarak durduğu, emsal çalışma nedir?</h3>Ortak Akıl-Antakya’ya emsal olabilecek benzer bir çalışma bulunmuyor. Süreç deneysel ve sonraki benzer işlere açık kaynak üretebilme amacı taşıyan bir planlama deneyimi olacak. Daha önceden hayata geçmiş, yerel yönetimler tarafından desteklenmiş bölgesel ölçekli selektif katılımcı örnekler yurtdışında var ancak neredeyse tamamen tahrip olmuş bir kentin bütününün yeniden ihyası ve deprem kültürü inşa edilmesi sürecinin Türkiye için yeni bir yaklaşım olacağını düşünüyorum.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Katılım için: Ortak Akıl-Antakya şu anda ve sonrasında katılıma açık ve izlenebilir şeffaf bir süreci benimsiyor. Özellikle Antakyalı olan, Antakya için çeşitli mesleki, akademik çalışma ve araştırma yapmış olan kişilerin katılımını önemsiyor. Katılmak isteyen kişiler, katkı vermek istedikleri alanı tanımlayan bir metin eşliğinde iletişim bilgilerini bilgi@ortakakilantakya.com e-posta adresi üzerinden platforma gönderebilir.&nbsp;</li></ul>

Soli

Ece Ceylan Baba ile Ortak Akıl-Antakya Platormu’nun çalışmalarını, afet bölgesinde yeniden inşa edilen şehirlerde aidiyet ve kent hafızasının önemi üzerine.

#3: Kentlerin tasarlanma sürecinde kültürel hafızanın önemi

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/kseeens.40/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Enes Köse</a>Son depremin ardından kent dediğimiz tema daha fazla konuşulmaya başlandı. Kentle ilişkimiz nedir, kent bizi ne kadar etkiliyor ve bizim kent üzerinde etkimiz neler ve hatta kent aslında kimindir gibi birçok soru beliriyor. Kent konsepti pek çok farklı çalışma alanında çeşitli kategorilerde değerlendiriliyor. En az bizim kadar canlı olan kent, kültürel, psikolojik ve ekonomik birçok faktörün kesişim noktasında girift bir &nbsp;yapıya işaret ediyor. İnsanın tarihteki hareketinde çoğu zaman bir dönüm noktası olarak değerlendirilen kentleşme, kendisiyle beraber insanı da dönüştüren bir ilişki biçimini de getirmiş ve yıkma ile yeniden inşa arasında salınan bir devinim gerçekleştirmiş.Kent sosyoloğu <a fr-original-style="" href="https://newleftreview.org/issues/ii53/articles/david-harvey-the-right-to-the-city" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Robert Park</a> insan ve kent ilişkisine dair oldukça açıklayıcı bir çerçeve sunuyor. Ona göre kent:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İnsanın, içinde yaşadığı dünyayı kendi arzusuna göre yeniden yaratmaya yönelik en başarılı girişimidir. Ancak, eğer şehir insanın yarattığı bir dünya ise, aynı zamanda içinde yaşamaya mahkum olduğu bir dünyadır. Böylece, insan şehri oluştururken kendini yeniden yaratmıştır.”</blockquote>Dolayısıyla kentin dönüşüm süreci de insanın dönüşümü ile doğru orantılı. Yani arada simbiyotik bir ilişki biçiminin olduğunu söylemek mümkün. Politik eğilimler, ekonomik koşullar ve kültürel dinamikler kent ve insanı çeşitli şekillerde dönüştüren, değiştiren ve bir noktada sınıfsal niteliğini ve kimliğini pekiştiren notalar olarak değerlendirilebilir.&nbsp;Depremin ardından bölgedeki kentlerin yaşadığı yıkım şehirlerin ve kültürlerin yok oluşun kıyısına nasıl geldiğini gösterdi. Ama aynı zamanda duvarlara geri dönmek üzere şehre verilen vaatleri de gördük. Kentlerin sadece kültürel değerlerden ibaret olmadığını ve bizzat yaşamın kendisiyle çok yakından ilişkili olduğunu gördük. Yıkımın ana kaynağı inşaat sektörünün kent üzerindeki artık kontrol edilemez noktaya gelen takdirinin korkutuculuğunu fark ettik ve felaketin üstünden biraz zaman geçtikten sonra kendi kentlerimize döndük. Özellikle de o kutsal metropole, İstanbul’a.&nbsp;İstanbul’da uzun süredir çeşitli krizlerden bahsediliyor. Özellikle mevcut idarede barınmanın giderek daha zor olduğu, fahiş kira fiyatları ve yaşam pahalılığın giderek daha fazla zorladığı bir dönemde, deprem riskinin daha fazla dillendirilmesi ile birlikte çoğu insan artık İstanbul’da yaşanmayacağına ikna olmuş durumda. Bitmeyen yıkım-inşa faaliyeti ve gürültü ise şehrin fon sesi olarak yaşayanların zihinlerini sürekli meşgul ediyor.&nbsp;Popüler kültürde şarka ait motiflerin ve Batı teknolojilerinin buluştuğu otantik bir paket olarak turistik cazibenin seyrine sunulan bir şehir İstanbul. Örneğin büyük organizasyonların reklam filmlerinde metrodan geleneksel kıyafetleriyle at üstünde çıkan insanlara rastlamak mümkün. İstanbul’un kimliği diye pazarlanan yerler de uzun süredir turistik cazibeye tamamen terk edildi.Rant temelli kentsel dönüşüm ve soylulaştırma çabaları, şehrin sakinlerini periferiye itti ve merkez siyasi ve ekonomik nedenlerle yalnızca bir dekora dönüştürüldü. Kentsel dönüşüm ve soylulaştırmanın sonuçları da çevrenin giderek marjinalleşmesiyle sonuçlandı. Sibel Yardımcı başvurduğu sınıflandırmada kentin merkezinin daha ayrıcalıklı bir kullanıma sarf edilmesinin sonuçlarından birini şu şekilde ifade ediyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Söz konusu mahallelerin bir kısmı dönüşüm projeleriyle sınıf atlarken, yerinden edilen kesimler de taşınmak zorunda kaldıkları daha uzak, daha bağlantısız yerlerde “modem ve kentli olanın bugününden ve geleceğinden kovulmuş”, daimi bir marjinalliğin pençesine düşmüşlerdir”</blockquote>Dahası bu durmaksızın büyümeye adanmış hareketliliğin kendi sonunu hazırlayan bir yapısı da var. Şehrin atığı ve devasa büyümenin molozlarını uzaklaştırmak için kullanılan periferi bir noktadan sonra şehrin içten yıkımının alanlarına dönüşüyorlar. Kentleşme ve İstanbul üzerine önemli çalışmaları bulunan akademisyen Jean François Perouse&nbsp;bu konu hakkında “gündüz övgülerle "büyüme kahramanı" ilan edilen girişimcilerimiz, geceleri sinsi bir moloz yaratan canavara dönüşmektedirler.” <a fr-original-style="" href="https://iletisim.com.tr/kitap/kenarin-kitabi/8811" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">diyor.&nbsp;</a>Giderek daha karmaşık hâle gelen kent düzeni ve kaotikleşen bir gündelik hayatta metropolün nefessizliği de katmerleşerek büyüyor. Sessizlik ve sakinlik ise şanslı azınlığın sahip olabileceği lüksler. Athlantic’te yayınlanan bir <a fr-original-style="" href="https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2022/09/let-brooklyn-be-loud/670600/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a> soylulaştırmanın sesinin sessizlik olduğu söyleniyor.Metropolün yarattığı fiziksel ve duygusal sıkışma her ne kadar daha da yoğulaşsa da bugüne ait bir fenomen değil. Lewis Mumford 1970’te yayınladığı The Culture of Cities adlı eserinde metropolün çöküntüsünü aşağıdaki gibi<a fr-original-style="" href="https://www.e-skop.com/skopbulten/cokuntu/6539" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;tanımlıyor:</a><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“O dip dibe mahallelerdeki fiziksel tükeniş, duygusal hüsran, o izbe sokaklar, toplu taşımaların harabiyeti ve gürültüsü – bunlar megalopol büyümesinin en kolay görünen sonuçlarıdır. Metropol bir eliyle verdiğini diğer eliyle geri alır; onun yaldızlı ağacına çıkmak öyle zahmetlidir ki, meyvesini koparacak kadar talihli olanlarda bile, artık o meyveden tat almaya mecal kalmaz.”</blockquote>Artık İstanbul’da yaşamak bir araf deneyimini hatırlatıyor. Çoğu insan için kentin deneyimi sıkıştırılmış, çarpık ve çepere itilmiş bir kaosun ortasında yavaşça beklemekten ibaret hâle geldi. Şehrin sakinleri devasa bir düzensizliğin ve kontrol edilemeyen bir krizin ortasında debeleniyor.Ancak durum kişisel hislerin çok daha ötesine işaret ediyor. Kira krizi, çepere dair bir yolculuk, giderek büyüyen şehir karşısında daha da küçülmek... Kentle ilişkimiz mevcut yapısıyla kalmıyor, aynı zamanda ona dair beklentilerimiz de bir ilişki biçimini ifade ediyor. &nbsp;David Harvey “nasıl bir şehir istediğimiz sorusu, ne tür sosyal bağlar, doğa ile ilişki, yaşam tarzları, teknolojiler ve estetik değerler arzuladığımız sorusundan ayrı tutulamaz” <a fr-original-style="" href="https://newleftreview.org/issues/ii53/articles/david-harvey-the-right-to-the-city" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">diyor.</a> Dolayısıyla mevcut krizin karşısında kolektif arzularımızda diretmekten başka şansımız yok.&nbsp;

Angst

Metropolün tüketen krizi üzerine

Metropolün dinmeyen krizi

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">HDP&nbsp;</h2>HDP, parti programında yerel yönetimleri "Gündelik yaşamı ilgilendiren kararların doğrudan demokrasi ile alınacağı ve uygulanacağı özyönetimlerdir." ifadeleriyle tanımlıyor. Temsili demokrasiden ziyade doğrudan demokrasiyi savunan parti,&nbsp;"Siyasetin demokratikleştirilmesi ve topluma ait kılınması, halkların kendi kendini yönetmesiyle, güçlü, demokratik ve özerk yerel ve bölgesel yönetimlerle mümkündür." ifadelerini kullanıyor. Parti programında yerel yönetim anlayışına ilişkin şunlar sıralanıyor:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerinde ve yerelde yönetim modelini geliştirerek yerel demokrasiyi güçlendirmek ve özerk meclislere dayalı idari yapının benimsenmesi için mücadele etmek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğrudan demokrasi ilkelerine uygun olarak, katılımcı yerel yönetim modelini yerleştirmek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bütçesini halkın belirlediği, rantı ve hırsızlığı, taşeronlaştırmayı önleyen yerel yönetim anlayışını geliştirmek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerel yönetimlerde toplumsal cinsiyet eşitliğini ve ekolojik toplum yaklaşımını hakim kılmak;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Halkı mağdur eden ranta dayalı kentsel dönüşüm politikalarını durdurarak, sosyal projelerle desteklenmiş yerinde dönüşüm modelleriyle insanca yaşanabilir kentleri geliştirmek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çocukların, emeklilerin ve yaşlıların kent yaşamına daha rahat katılabilecekleri önlemleri üretmek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Engellilerin kent yaşamına katılmasının önündeki zorlukları ortadan kaldırmak;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kamusal alanda anadilinin kullanımını, çok dilli belediyeciliği yaygınlaştırmak;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neoliberal yerel ekonomi politikaları yerine halktan ve emekten yana sosyal politikaları hayata geçirmektir.</li></ul>Programda "kent hakkı" kavramı kullanılıyor. Bu kavram "her tür kamusal hizmeti edinme; insanca yaşama; kültürel, ekonomik, sosyal, siyasal haklardan eşit olarak yararlanma; kendini ve kentini yönetme, söz ve karar sahibi olma hakkıdır." diye tanımlanıyor. "Partimiz, 'kent hakkı' kavramını geliştirerek, kırsal alanları da kapsayacak şekilde 'yerellik hakkı'nı savunur." ifadesinin yer aldığı programda yerellik hakkı "toplumsal ihtiyaçları karşılamak üzere yerel alanları biçimlendirme ve dönüştürme hakkı" olarak tanımlanıyor. Yerellik hakkını garantiye almak için yapılacaklar şöyle sıralanıyor:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Merkezle yerel arasındaki ilişkiyi, yerinde yönetimin güçlendirilmesi yönünde düzenlemek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerel yönetimleri toplumsal ihtiyaçlar temelinde geliştirmek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerel kaynakların adil ve etkin kullanımını sağlamak;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerelde ortak kamusal alanların çoğaltılmasını sağlayarak, toplumsal dayanışmayı desteklemek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerellerdeki dil, kültür, inanç ve ihtiyaç farklılıklarını gözeten çoğulcu yaklaşımlar geliştirmek ve farklı toplumsal grupların birbirleriyle ilişkilenmesini ve müzakeresini desteklemek;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerel hafızayı canlı tutmak;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğayı, suyu, ormanı, dereleri, meraları, sahilleri, tarım alanlarını, su ekosistemini korumak ve bunların sermaye birikim sürecinde kâr ve rant alanı olarak kullanımını önlemek yönünde mücadele eder.</li></ul>Programda "Türkiye'nin geneli için bir demokratik ve yerinden yönetim mekanizması" olan bölge meclislerinin oluşturulacağı ifade ediliyor. Halkın söz, yetki ve karar mekanizmalarında olduğu ve denetlediği kamu hizmeti anlayışını savunduklarının ifade edildiği programda kamusal hakların toplumsal haklar olduğu belirtiliyor. yerel yönetim anlayışında kadınlara yönelik pozitif ayrımcılığın yer alacağı ifade ediliyor. Yerel yönetimlerde kadın meclisleri oluşturulacağı bildiriliyor. Programda şu ifadelere yer veriliyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Partimiz, yerinde ve yerelde yönetimi kapsayan, demokratik ve özerk yerel yönetimlerin hem Kürt halkının taleplerinin yerine getirilmesinde hem de Türkiye'nin demokratikleşmesinde, toplumsal barışın gerçekleşmesinde, halkların özgür ve gönüllü birliğinde önemli bir rol oynayacağını savunur."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sosyalist Meclisler Federasyonu</h2>Sosyalist Meclisler Federasyonu'nun programında "Federasyonumuz, söz yetki ve kararın kitlelerde olduğu, kitlelerin kendi kendini yönettiği doğrudan bir demokrasi anlayışını savunur. Yönetim, üretim, yasama, yürütme ve yargının halk meclisleri tarafından sağlanmasını savunur." ifadeleri yer alıyor. Programda yerel yönetimlerin kitlelerin çıkarlarına uygun çalışmalarını sağlama, kitlelerin örgütlenmelerini güçlendirmenin aracına dönüştürme ve aynı zamanda kendi kendini yönetme ve inisiyatiflerini geliştirme temelinde ele alınmasını savundukları bildiriliyor. "Yerel yönetimlerde her bir yereldeki adayların belirlenmesinin ve kazanılan mevzilerin yönetiminin halk meclisleri aracılığıyla yürütülmesi anlayışıyla çalışmalar yürütür." ifadelerinin yer aldığı programda yerel yönetimlerin toplumun ekonomik, sosyal, kültürel ihtiyaçlarının karşılanması için konumlandırılmasını savundukları aktarılıyor.&nbsp;

Spektrum

Emek ve Özgürlük İttifakı yerel yönetimlere nasıl bakıyor?

<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/avaligul" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ali Gül</a>İnsanın dünyasını fiziki çevresi, bu fiziksel çevreye dair oluşturduğu imgeleri ya da diğer bir ifadeyle hayatı anlamlandırdığı dil mekanizması ve kurduğu ilişkiler oluşturur. Bunların her birinin son 30 yılda geçirdiği dönüşüm, artık yeni bir dünyada yaşadığımızı kabul etmeyi gerektiriyor. Bu yeni dünyayı eski dünyanın kavramlarıyla düşünmek, eski dünyanın kurallarıyla idare etmeye çalışmak beyhude bir çaba ve bugün yaşadığımız sıkıntıların esas kaynağı.Yeni dünyayı birkaç temel etmen meydana getiriyor, bunlardan ilki kentleşme. 1980'lere başlarken Türkiye'nin %50'sinin köy gibi kırsal yerleşim alanlarında yaşadığı tahmin ediliyor. Bu oran Konda anketine göre 2008'de %34, 2018'de ise %16. Oysaki bundan 100 yıl öncesine gittiğimizde, Türkiye'nin neredeyse tümü kırsal alanlarda yaşıyordu. Fakat artık ezici bir çoğunluk kentlerde yaşıyor. Bu değişim türümüzün 10 bin yılı aşan yerleşik hayat deneyimi düşünüldüğünde oldukça kısa bir sürede gerçekleşti. Bu yaşanan değişimin beraberinde neleri getirdiği üzerine daha çok düşünülmesi gereken bir konu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"İki ayrı dünya"</h2>Köy ve kent, fiziki koşulları ve bu koşulların yarattığı yaşam pratiğiyle iki ayrı dünya demek. Köyde büyüyen, ilk gençliğini köyde geçiren bir insanın dünyayı anlamlandırmasıyla kentte büyüyen, ilk gençliğini kentte geçiren bir insanın dünyayı anlamlandırması arasında uçurumlar var. Köylü bir ailenin kentte büyüyen çocuğu olarak uzun yıllar bu farklılığı düşündüğümü hatırlıyorum.&nbsp;Buna basit bir örnek vermeliyim. Küçüklüğümden itibaren annem beni sıklıkla arkadaşlarımı "bizim köylülerden" seçmem konusunda uyarırdı. "Elin oğlunu boş ver, bizim köylülerle arkadaşlık et!" derdi. Ben bunu pek umursamaz, okulda tanıştığım başka memleketli insanlarla arkadaşlık ederdim. Yıllar sonra anladım ki annemin bu tavrı, siyasette de sıklıkla gördüğümüz memleketçiliğin de çıkış noktası. Köyde büyümüş, ilk gençliğini köyde geçirmiş bir insan oldukça kaotik bir yer olan kente geldiğinde, huyunu suyunu bildiği ya da aşağı yukarı aynı çevreyi paylaştığı kendi köylülerini güvenli bir liman&nbsp;olarak görüyor. Fakat kentte büyümüş benim gibi insanlar için bir kişinin nereli olduğunun pek de bir önemi yok. Bunun yerine bu kişinin yaşam pratikleri ve yaşama dair fikirleri, bize ne kadar benzeyip benzemediğini gösteriyor ve buna göre ilişkiler kuruyoruz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir diğer etmen</h2>Yeni dünyayı meydana getiren diğer temel etmen elbette ki internet ve 2008’den itibaren akıllı telefonlar. Kentleşmenin getirdiği fiziki değişimin çok daha ötesine geçerek, insanları sanal bir alemde birleştiren internet ve akıllı telefonlar, hayatımızı bir daha dönülemeyecek seviyede değişikliğe uğrattı. Tarihin hiçbir döneminde insanlar bu kadar çok insanı, onların fikirlerini ve onların yaşamlarını anlık olarak görmedi. Tarihin hiçbir döneminde insanlar bu kadar çok insan ile iletişim kurmadı. Bunun getirmiş olduğu çeşitlilik ve bireyselleşme, Türkiye tarihinde hiç olmadığı kadar seküler ve rasyonel bir yaşam pratiğini görmemize neden oluyor.Bu yeni dünya, beraberinde&nbsp;yeni bir toplum da getirdi. Kentte büyüyen, internet kültürüne doğan insanlarla köyde büyüyen ve internete daha sonra aşina olan insanlar arasında hayata bakış ve hayatı anlamlandırma konularında kökten farklılıklar bulunuyor. Bu durum bugünlerde yaşanan kuşaklar arasındaki çatışmanın, önceki kuşak çatışmalarından çok daha şiddetli ve yapısal olmasına da neden oluyor. Yeni dünyanın insanı devlete, otoriteye, farklı insan gruplarıyla birlikte yaşamaya, eski dünya insanına göre oldukça farklı bakıyor. Bunu çevrenizde de gözlemlemeniz mümkündür.Türkiye’de artık yeni bir toplum var. Bu toplumun önemli bir bölümü dünyaya rasyonel ve seküler bir çerçeveden bakıyor. Devletle olan ilişkilerini de bu çerçevede kuruyorlar. Onlar için devlet masaya elini vuran, bin yıllık geleneği olan efsanevi ve sisler ardında gizli bir yapı değil. Tam tersine devlet bizim vergilerimizle bize hizmet eden bir kamu tüzel kişiliği. Bu insanlar için ne devlet kutsal, ne de siyasetçiler. Dolayısıyla devletin ve siyasetçilerin yaptıkları işleri şeffaf bir şekilde açıklamaları, gerekçelendirmeleri ve hesabını vermeleri bekleniyor. Ancak bu beklentiler uzun süredir karşılanmıyor, bir gün karşılanacağına dair bir umut da verilmiyor. Siyaset bu değişime ayak uyduramıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Değişimin görünüşü</h2>Toplumdaki bu dönüşümün çok hızlı bir şekilde kendini gösterebildiği alanlar var, bir de bu dönüşümün daha yavaş yaşandığı alanlar var. Müzik, bu farklılaşmanın çok hızlı bir şekilde görülebildiği alanların başında geliyor. 5 yıl önce oldukça az dinlenen trap müzik, 5 yıl içinde Türkiye’de en çok dinlenenler listesine ipotek koyabiliyor. Piyasa koşullarına göre şekillenen, Spotify ve Youtube gibi kanallar aracılığıyla piyasaya giriş maliyetlerinin artık oldukça düştüğü bu alanda değişimin bu kadar hızlı olması şaşırtıcı değil. Fakat siyaset ve siyasi partiler gibi alanlarda bu değişimi görmek pek mümkün olmuyor. Bunun temel nedeni, siyasetin oldukça yerleşik ve hantal yapılar olan siyasi partiler eliyle yürütülmesi ve yeni partilerin kurulmasının da oldukça maliyetli olması.Görülüyor ki Türkiye’de toplumun son 30 yılda yaşadığı değişime en uzak kalan alan siyasi partiler ve siyaset kurumu. Değişime direnen bu yapılar hem uzun süredir aynı veya benzer gruplarca yönetiliyor, hem de yeni dahil olan kişileri de sarıp sarmalayan katı kültürlere sahipler. Bu yüzden gençlerin mevcut siyasi partilere girmesi, aslında bu partilerden ziyade o partilere giren gençleri değiştiriyor. Zira bu partiler oldukça yerleşik bir siyaset kültürüne sahip, oldukça da kalabalık yapılar. Bu kadar büyük yapıların değişmesi de zaman alıyor.Fakat hiçbir şey tarihin akışının önünde duramaz. Türkiye’de geçtiğimiz yüzyılın kalıplarıyla düşünmeyen, hiç kimseye karışmadan insan gibi çalışıp insan gibi kendi hayatını yaşamak gibi oldukça mütevazı bir isteğe sahip olan milyonlarca vatandaş var. Bu vatandaşlar Türkiye’de siyasetin yeniden rasyonel bir zemine oturmasını sağlayabilecek güç ve cesarete sahiptir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Anlattıklarıma bir örnek…</h2>Bu anlattıklarıma dair çok yakın tarihli bir örnek geçtiğimiz haftalarda Saraçhane’de yaşandı ve bugünlerde yaşanmaya devam ediyor. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkında 14 Aralık'ta bir siyasi yasak kararı verildi. Karar kesinleşirse İmamoğlu görevinden alınacak. Bu hareketin ne kadar cüretkar ve akıl almaz bir hareket olduğunu, o gün sosyal medyada verilen tepkilerde görmek mümkündü. Milyonlarca insanın oyuyla seçilmiş olan, Türkiye’nin kalbi İstanbul’un belediye başkanını, kendisine hakaret eden bir bakana yanıt verdiği için böyle hukuksuz bir kararla hiç kimse görevinden edemez. Bu hareket aşılamayacak bazı çizgilerin aşılması anlamına gelir ve buna uygun olarak yanıt vermek gerekir. Birçok vatandaş bu durumun farkında olarak yaşanan hukuksuzluğa inanılmaz bir tepki gösterdi, aynı gün Ekrem İmamoğlu tarafından yapılan çağrı üzerine on binlerce insan Saraçhane’de toplandı.&nbsp;Fakat kurumsal siyaset ve çoğunluğunu yaşlıların oluşturduğu Altılı Masa, o gün bir şeyler yapmak yerine bir sonraki güne bir miting ayarladı, ardından da bu heyecan ve öfkeyi sönümlendirmek için elinden geleni yaptı. Liderler yaptıkları konuşmalarda yapılan hukuksuzluğu kınarken sürekli olarak daha önce yapılmış hukuksuzlukları örnek gösterdiler, benzer bir hukuksuzluk olduğunu ifade ettiler. “Karşısındayız, sandıkta hesap soracağız” gibi genel ifadelerle mitingi sonlandırdılar ve milyonlarca insana bir nevi “Tamam hadi artık işimize bakalım” dediler.&nbsp;Oysaki milyonlarca insanın vermiş olduğu oylar hepimizin gözü önünde adım adım gasp edilirken, buna 6 ay sonraki sandığı işaret ederek yanıt vermek içinde yaşadığımız dünyanın gerçekleriyle bağdaşmayan bir tavırdı. Buna rağmen liderler bu tavrı almakta bir beis görmediler, partilerinden ve seçmenlerinden bu tavrı değiştirecek ciddi bir baskı da hissetmediler.&nbsp;Vatandaşlar bu yaşananlara karşı siyasi partilerin süreklilik arz eden bir tepki örgütlemesini, konuyu gündemden düşürmemelerini ve normalleştirmemelerini beklediler. Zira adım adım gerçekleşen bu yargı darbesi, eğer ciddi bir tepki verilmezse devam edecekti – ki bunun devam ettiğini yeni açılan terör soruşturması ve kayyım atanması tartışması açık bir şekilde gösteriyor. Geleneksel siyaset bu konuda ciddi bir çaba ortaya koymadığı için bir grup sivil vatandaş 26 Aralık tarihinde Saraçhane’de 30 gün sürecek Demokrasi Nöbeti’ni başlattı. İlk günlerde pek az kişinin ilgisini çeken bu eylem, devamındaki günlerde gittikçe kalabalıklaştı ve siyasi partilerin de bu tepkiyi sahiplenmesini getirdi. Sivil vatandaşların başlattığı bu eyleme akademisyenler, sanatçılar, siyasetçiler katılım sağlıyor ve yapılan yargı darbesine karşı birlik ve dayanışma mesajları veriyorlar.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/5/1673001276424.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" width="550" alt="Demokrasi Nöbeti'nden bir fotoğraf. Onlarca kişi elinde Türk bayraklarıyla Saraçhane önünde poz veriyor." fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ali Gül/TwitterBu basit örnek ülkemizde siyasetin de değiştirilebileceğine dair büyük bir umut veriyor. Yeni siyaset, Türkiye’deki genç ve eğitimli insanlar eliyle kurulacak. Bunun için, içinde bulunduğumuz vaziyetin imkan ve şeraitine bakmadan harekete geçmek ve bunda inat etmek gerekecek.&nbsp;Tıpkı bundan 100 yıl önce olduğu gibi.

Aposto Gündem

Yeni dünya, yeni toplum ve yeni siyaset

Neredeyse bir aydır farklı farklı açılardan “şehirleri” inceliyoruz. Bu sefer de iklim krizi ve cinsiyet eşitsizliğini, şehirlere de dokunarak işlemeye çalışacağız. Konu sonra başka yerlere gidebilir, ama başlangıç noktamız şehirler.Bu yazı son değil. İklim krizi ile mücadele tamamlanana kadar, toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanana kadar bu konuları işlemeye devam edeceğiz.Umarım ömrümüz yeter…Konuya detaylı olarak geçmeden 18 dakikanızı alalım ve şu TEDx konuşmasına bir göz atalım:<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=iPigdDzBDOE" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/5/2022-06-08T13:39:01.629Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Sirkeci tren garının önünde, merdivenlerden birkaç basamak indikten sonra denize bakıp söylenen “İstanbul, sen mi büyüksün yoksa ben mi?” sorusu artık sadece bireysel bir meydan okumadan ibaret değil. &nbsp;Çünkü soruyu soran öznenin, BEN’in cinsiyetine göre cevap da değişiyor. Kabul edelim. De-ği-şi-yor… &nbsp;Yaşayan birimler olan şehirler için de bu gerçek değişmiyor.Erk egemen toplum ve eril yönetim altındaki şehirler, kültür ve kimlik sorunlarını da beraberinde getiriyor. Şehirlerin, akıl almaz bir çoğunluğu da bu şekilde [Not: bilimsel bir veri değil bu. Ama araştırması vardır. Bulan varsa lütfen göndersin. Belki de zaten o kadar net bir çıkarım ki, bilimsel bir araştırma yapılmasına gerek bile olmadan kabul edilmiştir.]Kadının ve erkeğin toplumsal ve kültürel olarak belirlenen rol ve sorumlulukları ile birlikte mekanlar artık cinsiyetli düşünülüyor. Kadın için, erkek için ve LGBTQ+ birey için de şehir tanımı farklılaşıyor.Çoğu erkek için güven hissi uyandıran mekânlar, pek çok kadın ve LGBTQ+ birey için korku ve endişe hissinden başka bir şey barındırmıyor. Arka sokakları, karanlık alanları ve kör noktaları ile kadına korku salan kent, erkek için belki de özgürleşme alanı sunuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklimsel Cinsiyet Eşitsizliği</h2>Toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorunu sadece kamusal alandaki mevcut düzen ve toplumsal algı ile kısıtlı kalmıyor. Gıda güvensizliği, sosyo-ekonomik yetersizlikler, yangınlar, aşırı hava olayları, susuzluk ve göç gibi etkiler ile gelen iklim krizi de şehirlerdeki yaşam koşullarını şiddetlendiriyor.2019 verilerine göre doğal kaynak tüketiminin %75’inden, enerji kullanımının %60-75’inden ve sera gazı salınımlarının %70’inden sorumlu olan şehirler kent yaşamını ve toplumsal cinsiyet rollerini yeniden şekillendiriyor. Temiz ve güvenli geçim kaynağına ulaşmak için erkekler göç etmek durumunda kalırken, kadınlar ise geride kalarak tüm bu çatışma ortamının içinde çocuk, ev veya yaşlıların bakımını &nbsp;üstleniyor. Aşırı sıcaklar ölü doğum oranlarını arttırırken, anne-bebek sağlığını da olumsuz etkiliyor.<a fr-original-style="" href="https://world.350.org/iklimicinkentler/files/2019/05/350_booklet_2.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yukarıdaki verinin de yer aldığı, iklim ve kent ikilisini inceleyebileceğiniz çok faydalı bir kaynak için tıklayabilirsiniz.</a>Kim suçlu diye sorduğumuzda, durum şöyle.O bunu, bu onu, şu seni, bu beni gösteriyor. İlginç olan son zamanlarda bu konuya deliler gibi kafa patlatan, her söylediğine dikkat eden bir kişinin haddini aşan ufacık bir lafıyla&nbsp;“cancel culture”&nbsp;kurbanı olmasına rağmen, eşitsizlik konusunda umarsız olan milyarlar (evet MİLYARLAR) hiç sallamadan işin içinden sıyrılabiliyor.Asıl problem ne?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Aslında problem bir temsil eksikliği"</h2>World Economic Forum’un “<a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Global Gender Gap Report 2021</a>” verilerine göre Türkiyede parlamentoda kadınlar % 17.3 oranında bulunurken, &nbsp;bakan pozisyonunda &nbsp;ise % 11.8 oranında bulunuyorlar. Son 50 yıldaki kadın/erkek devlet başkanı oranı ise 0.06 olarak görülüyor. Ayrıca iklim değişikliğine uyum ve etkileri ile toplumsal cinsiyet eşitsizliği ortak kümesinde yeteri kadar çalışma da bulunmuyor.Bu durum bize şunu gösteriyor. Kamusal hayatta kadını veya LGBTQ+ bireyi temsil eden, kimse yok. Şehir planlaması ve yönetimi de iklim krizine uygun şekilde biçimlenmiş durumda değil.Peki çözüm ne? Çözüm basit. Karar mercilerinde ve yönetimde herkesin yer aldığı, toplumsal cinsiyet eşitliğine ve iklim değişikliği ile mücadeleye dayalı, adil bir şehir planlaması ve yönetimi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İstanbul, sen mi büyüksün; iklim değişikliği mi?</h2>Klasik Yeşilçam sorusunu sorup, İstanbul’a meydan okuyanların ne kadar başarılı oldukları meçhul. Zira İstanbul artık hepimizi yutan bir karadelik. Soruyu değiştirip yeniden sormanın vakti geldi.Cevap ise basit, çözüm odaklı ve sorunun içinde saklı.“Hiçbirimiz büyük değiliz. Hepimiz EŞİTİZ. Ve bir an önce iklim değil bizler DEĞİŞMELİYİZ”<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bitirirken</h2>Esmiyor Post!’ta bitirirken arada kaynaklar vermeyi seviyoruz, biliyorsunuz. Kabul edin, siz de biliyorsunuz. Buyurunuz buradan:<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=kuiaXcRSAgA" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/5/2022-06-08T15:08:02.878Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Ayrıca yukarıdaki tasarımın da yaratıcısı aktivist tasarımcı Yasemin Sayıbaş Akyüz’ün iklim krizi ile ilgili eserlerine de bizce bir bakın!<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Yazar: Rabia YavaşYardımcı Yazar: Derin AltanEditör: Merve ApaydınAraştırma:&nbsp;Rabia Yavaş&nbsp;

Çok ama çok zor bir konu. Bu konudaki ilk yazımız. Daha önce iklim adaleti konusunda yaptığımız bölümde ufaktan değinmiştik bu konuya, ama Pandora’nın kutusunu açmamıştık. 

İmkansız Üçlü: İklim krizi, şehirler ve cinsiyet eşitliği

İzel Karaca“Kent bir haktır, en ihmal edilmiş hak hem de”&nbsp;der Lefebvre. "Sanayileşmeden sonra ortaya çıkan kent toplumları, metaların mekânda üretildiği ilişkilerin yerine; mekânı, metalaştırarak kapitalist toplumsal ilişkilerin yeniden üretildiği bir alana dönüştürmüştür"&nbsp;diye de ekler. Castells ise ortak tüketim der ve yine nesneleşen kente dikkat çeker.Geçtiğimiz 30 yılda; yeşil politikalar ve akıllı kent gibi kavramlar gittikçe çıkmaza giren kente dair sorunlarda, şimdiye kadar yalnızca tüketim nesnesi olarak görülen kent kavramının aktör olarak algılanmasının bir çabası değil midir? Ortak tüketimin ve iktidarın sürekli yeniden üretildiği mekân içinde, belki kent hakkı tartışmalarıyla başlayan, toplumun şekillendirdiği ama bir o kadar da onun toplumu şekillendirdiği mekân; soyut ve canlı perspektiften ele alınmaya başlandı.Yeni yaklaşımlar toplumda yeni açılımlar yaratsa da; tartışmaların akademi ve belirli entelektüel çevrelerde kalması, pratiğe dönüştürülme konusundaki uzlaşmazlık hâli, kaynakların yeterli ve uygun olarak kullanılmaması; kent yaşamına dair büyük sorunların ve global çaptaki krizlerin büyümesine yol açtı. Yadsınamayacak hâle gelen bu krizler, günümüz gerçekliğinde bıçağın kemiğe dayandığını gösterir ve çözüm arama yöndeki adımları büyütür. Siyaset, akademi ve sivil toplum içinde de bu girişimleri görmek pekâlâ mümkündür artık.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bıçak kemikte, e peki?</h2>Bu krizler, "bilirkişi" ve yöneticilerce tartışıla dururken, bu tartışmaların çözümlerini fiiliyata geçirmek isteyen, "bir şeyler yapmalı hem de hemen"&nbsp;diyerek bir araya gelen gruplardan biri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrenci ve mezunları ile oluşturulmuş Yerel Yönetim Atölyeleri. 2016 yılından itibaren Yerel Yönetimler ve dezavantajlı gruplar üzerine çalışmalarına başlayan atölye, günbegün çalışma alanını derinleştirmiş, 2018 itibarıyla proje alanlarını şu doğrultularda genişletmişlerdir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme (TCDB) Sisteminin Türkiye’de uygulanmasına dair oluşan ihtiyaçlara cevap vermek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akademik birikim akademide kalmasın diyerek, derinleşen toplumsal cinsiyet eşitsizliğine pratik çözümler getirmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Sosyal Devlet” anlayışının yerel yönetimlerdeki karşılığının artmasını sağlamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üniversite ve belediye iş birliğiyle gençlikte toplumsal sorunlara dair bilinç uyandırmak/farkındalık yaratmak.</li></ul>Bunu takip eden süreçte, daha önce Mülkiyeliler Birliği bünyesinde bir çalışma grubu niteliğinde faaliyetlerini yürüten Yerel Yönetim Atölyesi isimli oluşum, ODTÜ Mimarlık Topluluğu üyeleriyle bir araya gelip; kurumsallaşma yolunda adım atarak Kent Atölyeleri Derneği olarak faaliyet hayatına devam etmiştir.Kent Atölyeleri Derneği daha geniş toplumsal hareketin ve iyileştirme süreçlerinin parçası olmak, bu süreçlere amaçları doğrultusunda farkındalık geliştirici ve eğitici atölyeleriyle, ulusal ve uluslararası proje yazımları ve ilgi süreçlere farklı şekillerdeki katılımlarıyla destek vermeyi amaçlar. Kentlerde toplumsal cinsiyete duyarlı, dezavantajlı grupların gözetildiği, demokratik, eşitlikçi, yerelde sürdürülebilir bir toplumsal kalkınmaya alan açmayı hedefler.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çalışma alanları</h2>KAD’ın faaliyet alanına giren, geçtiğimiz yıllarda proje sunduğu C40 (Cities Climate Leadership Group), dünya genelinde iklim değişikliğiyle mücadele veren büyük kentlerin oluşturduğu küresel koalisyon ve dayanışma ağıdır. Bu koalisyonun aktif çağrılarından birine KAD da cevap vermiş, emisyonları azaltmak ve yerelin yaşam kalitesini artırmak amacıyla fikirler üretmiş; şehrin, üretilen fikirler doğrultusunda bölgesel olarak planlamalarına dair çalışmalar yapmış ve sunmuşlardır.Toplumsal cinsiyet, kentsel politikalar, kentsel planlama, eleştirel teoriler, göç ve mülteci çalışmaları gibi konularda, alanında yetkin kişilerle birlikte yürütülen çeşitli eğitim atölyeleri düzenlemiş ve düzenlemektedirler.Katı Atıkları Yerinde Ayrıştırma Projesi, Yeşil Dalga Sistemi Projesi, Mahalle Sağlık Bekçileri, Hava Kirliliğini Önleyici Refuj Düzenlemeleri (Ankara) gibi grup tarafından oluşturulmuş; farklı alanlarda Kent’in başka hâli olabilecek yönde projeler geliştirilmiştir.Bir başka kent mümkün mü demiştik? Evet mümkün. Ortak Tüketim’imizi iyileştirmek, geliştirmek ve hepimiz için yaşanılası bir yer hâline getirmek için yapılacak çok şey var. Bunun için KAD gibi dernek ve çalışma gruplarının değeri büyük. Ama kaç kişi katılır, bütün eylemlerden önce, "bir başkayı" hayal etmekle başlamaz mı her şey?Not: Derneği daha yakından tanımak için, Twitter üzerinden @kentatolyeleri <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/kentatolyeleri" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesabına ulaşabilirsiniz</a>.&nbsp;İzel Karaca. Marmara Üniversitesi Sosyoloji son sınıf öğrencisidir. Okur, yazar, aynı zamanda yoga eğitmenidir. Sanat ve eleştirel kuramlarla ilgilenir, bazı şeyleri kafaya takar. Gönüllülük ilkesine ve güneşli günler göreceğimize inanır.

Sürdürülebilir ve kapsayıcı kentler için çalışan Kent Atölyeleri Derneği'ni tanıyalım. 

Bir başka kent (mümkün mü?)

• Barselona kent konseyi, mimari olarak şehrin simgelerinden Eixample bölgesindeki üç caddeden birini hava kirliliğiyle mücadele etmek için yeşil ve araçsız kamusal alanlara <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjc4MTZkNTVjMGZjMDAwN2NjYzFiMyZ1c2VyPTVlODRjMWQ0YjdmYWI1NTg4ZDNhNWY0ZCZhdXRob3I9NWVjODBhNTAyYjIxOGM3YTc4NTkwOTI0JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5kZXplZW4uY29tJTI1MkYyMDIwJTI1MkYxMSUyNTJGMTklMjUyRmJhcmNlbG9uYS1laXhhbXBsZS1tYXN0ZXJwbGFuLXN0cmVldHMtZ3JlZW4tc3BhY2UlMjUyRg=="">dönüştürüyor.</a><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-11-20T09:07:22.273Z.jpeg" alt="barcelona"><figcaption>Fotoğraf: Ian Harper</figcaption></figure><ul><li>Eixample:&nbsp;Geniş bulvarlarla birbirinden ayrılan karakteristik sekizgen bloklarıyla çoğumuzun Barselona dendiğinde görsel hafızasında beliren Eixample, eski şehir Ciutat Vella ile geçmişte şehrin bağımsız küçük kasabaları arasında 19. yüzyılda şehir plancısı Ildefons Cerdà tarafından planlandı.&nbsp;Cerdà'nın tasarımı, o dönemde doğal ışığı, havalandırmayı ve ulaşımı göz önünde bulundurması ve sokakların her kavşakta genişleyerek daha fazla alanı açması bakımdan dönemin vizyoner tasarımlarından kabul edildi. Günümüzde ise yoğun nüfusu ve artan hareketliliğiyle bölgenin farklı problemleri var. Kent konseyi; yoğunluğu, trafik ve kirlilik seviyeleri nedeniyle "şehrin geri kalanında çok yüksek bir potansiyel etkiye sahip olduğu” için bölgeyi dönüşüm konusunda önceliklendirdi. &nbsp;</li><li>10 yıl sürmesi beklenen dönüşümle şehirdeki aşırı kirliliğin azalması ve bölgede daha sağlıklı, güvenli ve sürdürülebilir bir yaşam alanı oluşturmak hedefliyor. Plan, Eixample’nin sokaklarının üçte birini parklara ve meydanlara dönüştürmeyi, yerel halkın evinin 200 metre yakınında güvenli bir açık alan sağlamayı ve toplu taşımaya erişimin daha çok teşvik edilmesini hedefliyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Superillas: Bu plan, kent konseyi tarafından 2016 yılında kurulan Superillas planının bir uzantısı. Superillas, Barselona’da trafiği azaltmak, daha çok kamusal alan yaratmak ve şehrin kirlilik sorununu çözmek için tasarlanmış alanlar olarak tanımlanıyor. Son dört yılda konsey, araba kaynaklı emisyonlardan oluşan zararlı azot dioksit seviyelerinde %33’e varan bir azalma sağladığını iddia ettiği altı Superilla olduğunu belirtiyor. 2019’da meclis, şehir genelinde azot dioksit seviyelerinin AB ve Dünya Sağlık Örgütü’nün sınırlarını aştığını paylaşmış ve aynı raporun Eixample’nin şehirdeki tüm ilçeler arasında en yüksek kirlilik düzeyine sahip olduğunu belirtmişti. &nbsp;</li><li>Dönüşen şehirler: Plan, farklı şehirlerde trafik ve otomobil yoğunluğuna karşı yeşil alanları genişletmek için atılan adımların en sonuncusu. Son dönemde bu tarz dönüşüm planları sosyal mesafeyi desteklemek için geliştirilen yaya ve bisiklet dostu caddelerle gerçekleşiyor.</li></ul>

kent ile ilgili hikayeler