• Harvard'daki araştırmacılar tarafından yürütülen bir başka çalışma, margarin gibi bitkisel yağlar yerine zeytinyağı&nbsp;kullanmanın demanstan (bunama) ölme riskini %28 oranında düşürdüğünü ortaya koydu.&nbsp;

Aposto Gündem

Bu hafta zappaladığımız konulardan biri de palmiye yağı. Hem sıvı hem katı olabilen, endüstride de gündelik yemeklerde de kullanılabilen bir yağ. Günümüz jargonuyla “esnek” hem de çok esnek bir ürün. Traş köpüğünden patates cipsine, duş şampuanından bisküvilere, margarinlerden kozmetiklere o kadar çok şeyin içinde palmiye yağı var ki! Raf ömrünü uzattığı için hazır gıdaların, çikolatalı ürünlerin, paketli unlu mamüllerin çok büyük çoğunluğunda kullanılıyor.Gana’da yapılan kazılardan anlaşıldığına göre insanların 5 bin yıldır kullandıkları bu yağ Afrika’ya özgü bir ağaç olan yağ palmiyesinden elde ediliyor ve aslında çok yoğun aromalı ve koyu kırmızı renkli bir yağ. Ama yüksek ısılarda rafine edilerek hem kokusundan hem tadından arındırılabiliyor hem de rengi kayboluyor. Renksiz, kokusuz, tatsız hale gelince de her kılığa girebiliyor ve bugün dünyada en çok tüketilen bitkisel yağ olarak karşımıza çıkıyor. Soyadan, ay çiçeğinden, fıstıktan filan çok daha yaygın.Palmiye yağının nasıl elde edildiğini de çok kısaca anlatalım: Yağ palmiyesi ağacının erik büyüklüğünde kırmızı meyvelerle dolu dalları var. Etrafınızdaki palmiyelere bakarsanız onların da böyle meyve dolu (İstanbul’dakiler çoğunlukla sarı meyveli) dalları olduğunu görürsünüz. Bunlara benziyor anlaşılan ama yağ palmiyesinin meyveleri daha irice ve kırmızı renkli. Yerden oldukça yüksekte yaklaşık 50 kilogram ağırlığında olan dalları kesmek için bu ağaçlara tırmanmak gerekiyor. Ağır ve zor bir iş. Hasat edilen meyveler önce biraz güneşte bekletiliyor sonra kaynatılıp kırılıp yağları çıkarılıyor.Afrika’da yetişen bu ağacın meyvesinin yağı nasıl bu kadar yaygınlaştı peki? Artık okuyucularımızın çok alıştığı gibi 19. yüzyıla gitmemiz gerekiyor önce. 1850’lerde palmiye yağını kokusundan ve renginden ilk arındıranlar mum üreticileri. Daha sonra 1880’lerde Britanya’da bir şirket margarin yapımında kullanılan beyazlaştırma ve kokusuzlaştırma sürecini patentliyor. Aynı yıllarda yani, 1880’lerde William ve James Lever kardeşler sabun işine girmeye karar veriyorlar ve dönemin en önemli sabun markalarından birini yaratıyorlar, Sunlight sabunları. %42’si palmiye yağından oluşan bu sabundan her hafta 2 bin 400 ton satmaya başlıyor Lever kardeşler.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656171972280.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" width="550" alt="Sunlight sabun afişi" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ama Leverler’in servetlerine servet katmalarında çok satan bu sabunun yanı sıra başka bir girişimlerinin daha büyük rolü var. Leverler gıdanın daha büyük potansiyeli olan bir piyasa olduğunu düşünerek palmiye yağıyla margarin işine de giriyorlar. Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya’nın margarin üretimi yılda 78 bin tondan 283 bin tona yükseliyor. 1929’da Lever kardeşlerin şirketi Margarin Birliği (Margarine Union) ile birleşiyor ve bugünün devi haline gelen Unilever böylece kuruluyor. Unilever bugün de palmiye yağı kullanarak hem gıda hem de temizlik malzemesi üretmeye devam ediyor.Tahmin edilebileceği ve beklenebileceği gibi palmiye yağının kullanımının bu kadar yaygınlaşmasının arkasında karanlık bir sömürgecilik tarihi, yağ palmiyesi plantasyonlarına yer açmak için yok edilen ormanlar ve geçimlik tarım toprakları ile zorla çalıştırılan emek gücü var. Leverlerin Belçika Kongo’sunda 1911’de başlattığı devasa plantasyon 80 kilometre çaplı bir alandaki köyleri yok edip köylüleri yerinden ederek yaratılmış. Ama palmiye yağı üretimindeki asıl artış plantasyonların ve palmiye yağı endüstrisinin Asya’ya yayılmasıyla oluyor. 1970’lerde Dünya Bankası teşvikleri ile Malezya ve Endonezya’da çok büyük alanların bu işe ayrılması süreci daha da ivmelendiriyor. Bugünlerde Endonezya’da 10 milyon hektarlık bir alan üzerinde palmiye üretimi yapılıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172040343.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" width="550" alt="Oil Palm isimli kitabın kapağı" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172053446.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" alt="Planet Palm isimli kitabın kapağı " fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Biz bunları nereden mi biliyoruz? Bu hafta London Review of Books’da çıkan Bill Wilson’un “<a fr-original-style="" href="https://www.lrb.co.uk/the-paper/v44/n12/bee-wilson/the-irreplaceable" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Irreplaceable</a>” başlıklı yazısından. Bu yazı 2021’de çıkmış iki kitabı tanıtıyor: Jocelyn C. Zuckerman’dan Planet Palm: How Palm Oil Ended Up in Everything – and Endangered the World’ ve Jonathan E. Robins’den Oil Palm: A Global History. İçinde palmiye yağı da içeren güneş kremlerinizi sürüp deniz kenarında güneşlenirken okumak isterseniz makalede bizim burada anlattıklarımızdan fazlası var. Kitaplarda daha da fazlası…&nbsp;

Zappa Zamanlar

Palmiye Yağını Nasıl Bilirsiniz?

<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/irfandonat/status/1422465759415054354" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/7/2021-08-03T16:38:11.256Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a> Bu hafta yangınlar haberleri domine etse de, kaçırmamanız gereken iki haber daha var. Gelin kısa kısa bunları inceleyelim.Türkiye İstatistik Kurumu, temmuz ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yıllık yüzde 18,95, aylık yüzde 1,80 arttı.TÜİK, yayınlamış olduğu TÜFE raporunda 12 farklı ana harcama grubuna göre de enflasyon oranları açıklıyor. 43 farklı kalemin yer aldığı bu 12 ana harcama grubunda fiyatları en çok artış gösteren harcama grupları ise %24,9 ile gıda ve alkolsüz içecekler, %24,6 ile ulaştırma ve %22,7 ile de ev eşyası oldu.Bir önceki yılın temmuz ayına göre en yüksek fiyat artışı gösteren gıda ürünleri incelendiğinde, listenin ilk sırasında, mevsiminde olmasına rağmen, %83'lük fiyat artışıyla salatalık geliyor. Listenin 2. sırasında ise %73,2 ile şeftali bulunuyor.Bunların dışında bir önceki yıla göre en çok fiyat artışı gösteren diğer gıda ürünleri ayçiçek yağı, margarin ve tavuk et.Son yıllarda süre gelen kuraklığı düşündüğümüz zaman, gıda enflasyonunun önümüdeki günlerde daha da büyümesi olası.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">

Çevreci Geek

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/gastronomlayvond/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Can Koyuncu</a>Çocukluğumda bir kalp hastalığından mustariptim. Sanıyorum ilk olarak, ben altı yaşındayken ortaya çıktı. Şirvan’dan Batman’a gidecektik ve gitmeye birkaç dakika kala kalbimde büyük bir acı hissettim. Ancak pencereden baktığımda, bizimkilerin arabaya binip yola çıkacağını gördüm ve ağrıyı bir anlığına unutarak, hareket eden arabanın kapısını açıp içeri daldım.Olaydan bir sene kadar sonra ise, kardiyoloji doktorunun dediğine göre kalp kapakçıklarımda kemikleşme vardı. Penador adında ağır mı ağır, kâbuslarıma giren bir iğne tedavisi görürken, bir yandan o dönem reklamlarda “kalp dostu” olarak tanıtılan Becel ve Sana marka margarinleri de hafta sonu kahvaltılarında vişne reçeliyle birlikte bol bol tüketiyordum. Aynı dönem beslenme kutumda, haftada en az iki ya da üç kez, margarin sürülmüş ekmek bulunuyordu. Ancak şaşırtıcıdır, öğretmenler de dönen “margarin sağlıklıdır” temalı reklamlara kanmış olacaktı ki, bunları tüketmemem için bir uyarıda bulunmuyorlardı. Burada hem bireysel, hem de yönetimsel bir eksiklik söz konusu diye düşünüyorum şimdi dönüp baktığımda. Milli Eğitim Bakanlığı neden buna yönelik bir eğitim başlatmamıştı? Veyahut, öğretmenler neden beslenme üzerine kendilerini eğitmiyordu? Tükettiklerimin sağlıksız olduğunu ben henüz dünyadaki ilk 10 senemde nasıl bilebilirdim ki?Not: Okul beslenme programları hakkında ele aldığım bir derlemem var, belki önümüzdeki haftalarda tekrardan burada yayınlayabilirim. <a fr-original-style="" href="https://herseyineskisi.wordpress.com/2012/05/02/sanadan-bir-kac-eski-reklam-ilani/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-15T12:33:50.793Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Görsel: Her şeyin Eskisi" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Görsel: Her Şeyin EskisiTürkiye’de Unilever ve MargarinUnilever’ın Türkiye faaliyetleri 1950’li yıllara kadar gidiyor. Üretime başladığı tarihten beridir de en büyük margarin (nebati yağ) üreticilerinden biri. Devletin getirdiği kısıtlamalar nedeniyle, birkaç sene boyunca margarinle birlikte temizlik ürünleri harici bir üretim yapamadığından, ürün çeşitliliğine gidemiyordu.Unilever, 1953 yılında İş Bankası ile sermaye ortaklığına giderek, bir zamanların ünlü Vita ve Sana margarinlerinin üretimine başladı. Tereyağı ve zeytinyağına nazaran epey ucuz olan bu ürünler, büyük pazarlama ve reklam kampanyaları ile birlikte kısa bir sürede tüketici tabanına yayıldı. En üst kesimden, en alt kesime kadar herkes margarin tüketiyordu.70’lere gelindiğinde artık her yerdeydiler. 80’li yıllarda ise çeşitlendirmelere gidilerek, yağı azaltılmış süt ürünleri ve “light” margarinler pazara sunuldu. Sırasıyla da dondurma, çay, dondurulmuş gıda ürünleri devreye girdi. <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/reklamtarihi/status/926714945445814272" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-15T12:35:18.172Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Görsel: Grafika" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Görsel: Grafika2000’li yıllara doğru Komili’nin devralınmasıyla birlikte, zeytinyağı üretimine de başlandı. Tabi bu sırada markanın güven veren isminden faydalanarak, daha yüksek kesimlere hitap eden aromalı zeytinyağı üretiminden de geri kalınmadı.Görüldüğü gibi, Unilever’ın Türkiye pazarına yayılması uzun bir süreç. Tabi buradaki bir neden de, 80’li yıllar itibariyle ülkenin hızlı bir biçimde küresel pazara açılması.Çokuluslu şirketler bu yıllarda –aslında hâlen– direkt olarak sıfırdan bir marka yaratımı yerine, hâli hazırda var olan tanınmış yerli sermaye markalarıyla ortaklığa gidiyor, böylelikle hem riskleri paylaşıyor hem de pazara atlamadan önce suyu test etmiş oluyordu. Bu ortaklıklar sayesinde yerli firmalarla bir yandan da rekabet etmek zorunda kalınmıyordu, ayrıca bir “kazan-kazan” durumu da söz konusuydu. Yerli firmalar için kârlı olan, çokuluslu şirketlerin ARGE faaliyetlerinden yararlanabiliyor oluşuydu. Bu konuda Mis Süt’ün Nestle ile ortaklığa gitmesi üzerine 1997’de konuşan Mis Süt CEO’su Hilmi Güvenal’a göre Nestle, şirkete paha biçilemez bir kaynağı, yani yıllardır sürdürdüğü ARGE tecrübesini şirkete açıyordu.<a fr-original-style="" href="https://www.peramezat.com/urun/nestle-mis-sut-kalem-kutusu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-15T12:40:07.010Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Nestle Mis Süt Kalem Kutusu" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Görsel: Peramezat

Çokuluslu şirketler nasıl davranır? 

Emperyalizm 1 Çok İyiyse, 2.'si Nerede: Margarin

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/gastronomlayvond/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Can Koyuncu</a>Konu tarıma geldiğinde Amerika, çoğu zaman üretimde arz fazlası olan bir ülke. Bu durum 1950’lerdeki süt tozu üretimi için de geçerliydi (Marshall yardımları).<a fr-original-style="" href="https://muratcetin.org/pazar-yazilari/abd-bizi-yillarca-ayakta-uyutmus/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-15T12:46:27.484Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Görsel: Murat Çetin" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Görsel: Murat ÇetinTürkiye’deki zeytinyağı ve tereyağı sektörünün baltalayan soya yağının büyük miktarlarda Türkiye’ye girişi 1960’ları bulur. Bu dönemde Amerikan Soya Birliği’nin bir şubesi kurulmuş, başına da bir Türk getirilmişti. Bu kişinin İzmir’de hazırladığı bir yağ seminerinde, bir Amerikan Ziraat Temsilcisi, Türkiye’nin Amerika’dan ucuz yollu ve TL karşılığı soya yağı ithal ederek, ellerindeki zeytinyağını döviz bazında Avrupa ülkelerine ihraç etmesinin daha kârlı olacağını anlatmış, böylece ülkenin döviz sorununun bir bölümünün çözüme kavuşacağını eklemişti. Bu plan zeytinyağı üreticilerinin de aklına yatınca, Amerika temsilcisi İtalya başta olmak üzere Avrupa menşeili şirketlerle iki seneliğine anlaşarak, ihracatın yolunu açmıştı.<a fr-original-style="" href="https://tr.pinterest.com/pin/423479171185907274/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-15T12:48:25.620Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Kaynak: Pinterest" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Görsel: Pinterestİhracat nedeniyle iç pazarda oluşan arz yetersizliğinden sonra zeytinyağı fiyatları tavan yaparak 10-12 liraya kadar çıkmış ve halk artık margarin kullanmak zorunda kalmıştı. Margarin tüketimi bu süreçte hızla yaygınlaşınca ve ihracat anlaşmaları yenilenmeyince, zeytinyağı fiyatları iç pazarda 480 kuruşa kadar düştü. Ancak halk margarine alıştığından, zeytinyağı iç pazarda da gereken talebi göremedi ve zeytinyağları üreticinin elinde kaldı.Bu süreçte Türkiye’nin ithal ettiği soya ve pamuk yağlarıyla üretim artığı don yağları ziyadesiyle ucuz ve TL karşılığı verildiğinden, ülkedeki yağlık tohum üretiminde de bir gerileme olmuş ve ithal edilen yağ miktarı 1960’tan sonra 100.000 tona ulaşmıştı.

Nasıl bir yaşam, nasıl bir zaman? 

Arz Fazlasının Gözbebeği Ülke: Macera Dolu Murica

• Tüketici ürünleri devi Unilever, Anglo-Felemenk yapısını terk edecek ve Londra merkezli bir şirket hâline gelecek. Söz konusu değişiklik ile öz kaynağa bağlı satın alımlar veya elden çıkarmalar daha hızlı hâle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.ft.com/content/ffbe3980-ff77-43bf-8ba3-169a87cb0824">gelecek</a>.<ul><li>Detay: 90 yıl önce Hollanda merkezli margarin şirketi Margarine Unie ve Birleşik Krallık merkezli sabun firması Lever Brothers'ın birleşmesi ile kurulan firma o gün bugündür iki idari merkeze sahipti.</li></ul>

margarin ile ilgili hikayeler