Ticaret Bakanlığı, inşaat sektörü ile savunma sanayiinde hammadde ve bileşen olarak kullanılan 54 ürün grubunda İsrail'e ihracat kısıtlaması getirildiğini <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/ticaret/status/1777577177489305889" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>. Kararın İsrail, Gazze'de ateşkes ilan edene kadar yürürlükte kalacağı belirtildi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ticaret Bakanlığı'nın açıklamasında, İsrail'in 6 ayı aşkın süredir yürüttüğü ve sivil-askerî hedef ayrımı yapılmayan operasyonlar sonucunda Gazze Şeridi'nin yerle bir olduğuna ve büyük bir yıkıma uğradığına dikkat çekildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bakanlık, askerî amaçla kullanılabilecek herhangi bir ürün veya hizmetin İsrail’e satışına önceden beri izin verilmediğini savundu.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2024/3/2/1712668608461.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ticaret Bakanlığı'nın açıklamasının tam metnine <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/savasin-altinci-ayinda-turkiyeden-israile-54-urun-grubunda" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan ulaşabilirsiniz</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı Fatih Erbakan, “‘Uçak Benzini ve Jet Yakıtı’ başta olmak üzere 50 maddeye kısıtlama getirilmesi, çocuk katili Siyonist rejim ile bugüne kadar yapılan ticaretin boyutunu, olayın vahametini açıkça gözler önüne sermiştir” yorumunda bulundu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'na bağlı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi'nden yapılan açıklamada ise kısıtlama listesinde yer alan "uçak benzini-jet yakıtı" satışının İsrail savaş uçaklarıyla ilgisi olmadığı beyan edilerek bunların yolcu uçakları için kullanıldığı savunuldu.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir adım geriden</h2>Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Gazze'deki savaşın 6. ayını doldurduğu 8 Nisan'da yaptığı açıklamada İsrail'in Türkiye'nin Gazze'ye havadan yardım ulaştırma talebini reddettiğini ve Ankara'nın da bu doğrultuda İsrail'e karşı yeni tedbirler uygulama kararı aldığını bildirmişti.Bununla birlikte:&nbsp;Yeni Akit, 8 Nisan tarihli sayısında manşet olarak "İsrail'le ticaret koca bir yalan" ifadelerini kullanmış, Türkiye'nin Filistin'e yaptığı ihracatın ağırlıklı olarak Hayfa ve Aşdod limanları üzerinden İsrail'e girerek Batı Şeria'ya gönderildiğini <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/metcihan/status/1777607481008505095" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iddia etmişti</a>.&nbsp;Dahası: Anadolu Ajansı ise "Filistin’e gönderilen mallar İsrail üzerinden geçmek zorunda" başlığıyla yaptığı 7 Nisan tarihli <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/anadoluajansi/status/1777087797989425368" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberde</a> "Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret hacminin Gazze'ye yönelik saldırılar sonrası 6 ayda yaklaşık %33 düşerken, Filistinlilere ulaştırılmak üzere bazı kalemlerdeki sevkiyatların özel sektör eliyle devam ettiğini" <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israile-ihracat-onemli-oranda-azalirken-filistinlilere-ulastirilan-mallarin-sevkiyati-devam-ediyor/3185792" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">savunmuştu</a>.Öte yandan: Ticaret Bakanı Ömer Bolat, <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/yirmidorttv/status/1773067223751446771" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçen ay katıldığı</a> Yirmidört TV canlı yayınında "Hükümet'in İsrail'le ticaret suçlamaları ile sıkıştırılmak istenmesinin, bazı marjinal unsurların ve terör örgütlerinin itibarsızlaştırma çalışmaları olduğunu" ifade etmişti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail'den ilk tepki</h2><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Israel_katz/status/1777618127762698395" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sosyal medyadan yaptığı açıklamada</a> karara sert tepki gösteren İsrail Dışişleri Bakanı Yisrael Katz, İsrail'in misillimede bulunacağını söyledi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İbranice yaptığı açıklamada "Ticaret anlaşmalarının tek taraflı olarak ihlal edilmesine göz yummayacağız"&nbsp;diyen Katz, İsrail'in Türk ekonomisine zarar verecek paralel tedbirler alacağını duyurdu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Katz, "ABD'deki kuruluşlarla temasa geçerek Türkiye'deki yatırımların durdurulması ve Türkiye'den ürün ithalatının engellenmesi için talimat verdim" diyerek "Kongre'deki dostlarımızdan boykot yasalarının ihlalinin incelenmesini ve buna göre Türkiye'ye yaptırım uygulanmasını istedim" ifadelerini kullandı.</li></ul>

Aposto Gündem

Ticaret Bakanlığı, savaşın altıncı ayında 54 ürün grubu için İsrail'e ihracat kısıtlaması getirildiğini; kararının İsrail Gazze'de ateşkes ilan edene kadar yürürlükte kalacağını açıkladı. İsrail, "Türk ekonomisine zarar verecek karşı tedbirler alınacağını" bildirdi.

Türkiye'den İsrail'e 54 ürün grubunda ticaret kısıtlaması

Ramazan sofrasının en ehemmiyet verilecek ciheti vaktiyle kurulmasıdır. Ev sahiplerinin oruç tutmadığı yerlerde bile oruçlu misafir zuhuru ihtimaline karşı ihtar sofrasının miadına hazır bulunması bir nezaket eseridir. Nitekim perhize riayet edilmeyen Hristiyan evlerinde perhiz ayları esnasında daima sofu bir misafiri ağırlamaya elverişli yemekler bulundurmak adettir.İftar sofrasının hususiyetlerinden birini teşkil eden rengârenk reçel tabakları en ziyade manzaralarının güzelliği ile iştihayı okşarlar. Yoksa aç karnına bunlardan yiyenler nadirdir zannederim.Sair çerezler, salatalar ve turşular daha rağbet görürler. On iki saatlik bir açlığı müteakip en fazla makbule geçecek yine çorbadır.Çorba her şeyden evvel gayet sıcak olmalıdır. Çorbanın lezzeti de malzemesinden ziyade tarzı ihzarının dahli vardır. İyi et suyu yapmak için et veya kemiğin miktarı değil kaynama müddeti mühimdir.Et veya kemikleri soğuk buzlu su ile ateşe oturtup beş altı saat kaynatmak ve bir havuç, bir şalgam, bir baş soğan ve bir küçük kereviz, bir karanfil, bir defne yaprağı ilâve ederek bir saat daha pişirmek ve süzmek suretiyle çok iyi bir et suyu elde edilir ki soğan soyulmayıp yalnız yıkanmakla iktifa edildiği taktirde koyu bir renk de alır.Evde başka bir şey bulunmasa veya hatıra başka bir şey gelmese bile bu et suyu biraz un veya nişasta koyulaştırarak içinde kaynayan sebzelere rendelenip ilâve edilerek pekâlâ bir çorba meydana gelebilir.Un yerine irmik kullanmak da mümkündür. Et suyu bulunmadığı zaman biraz süt veya rendelenmiş peynir yahut terbiye eksiği telâfi eder. Aç karnına fazla abur cubur yenmesini tehdit etmek itibariyle çorba çok faydalı bir yemektir.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kaynak: <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1930-02-10/5" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Akşam, 10 Şubat 1930, Sayfa 5.</a>

Kupür

1930 yılından çorba tarifi.

Ramazan sofrası: Çorba

Yazan: Burhan Felek<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bilmem neden, bu sene ramazan benim üzerimde müstesna bir inşirah, fayli zamandır duymadığım bir ferahlık tesiri yaptı.— Acaba ihtiyarladım mı? diye bir aralık endişeye düştüm. Bu düşüncenin hâmili olduğum sırada Karaköy'den vapura gidiyordum. Bir de postahanenin önünde saate bakayım ki; üç dakika var. Kaldırdım tabanları. Köprünün ortasındaki vapur iskelesine kadar koştum ve yetiştim. O zaman anladım ki: henüz ihtiyarlamamışım.Ramazan deyince bizde iki şey hatıra gelir:Tiryakilik ve yemek...Tiryakilerin vaktiyle envai vardı. Şimdi ne hâldedir pek kestiremiyorum. Çünkü çoktandır mahalle kahvelerine gittiğim yok.Vaktiyle iftira beş dakika kala, mahallenin delikanlıları oruç tiryakisi olan ihtiyarların arkasından boş gaz tenekesi yuvarlar, onları kızdırırlardı. Bu yüzden kavgalar olur, fakat iftardan sonra taraflar barışırdı.Ramazan'ın yemek tarafında birtakım müjdecileri vardı. Bakkal dükkânlarına ince renkli kağıtlara sarılmış güllaç desteleri asılır, pastırmalar başka bir itina ile mostralara konu, sucuklar tırtıllı kağıtlara bürünürdü.Şekerci dükkânları Ramazan gelirken bakırdan yapılmış reçel kaplarını kalaylatırlar, mostralarına sıra sıra şerbet şişelerini dizerlerdi.Baklavacılar ve tatlıcılar; tepsi tepsi tatlıları, revanileri, kadıngöbeklerini, dilberdudaklarını oruçluların görecekleri yerlere koyarak bir taraftan iştahlarını tahrik, bir taraftan da sevaplarını tezyide uğraşırlardı. ...<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kaynak: <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vatan/1940-10-05/3" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Vatan, 5.10.1940, Sayfa 3.</a>

Ramazan Geldi Dayandı!

Haftada Bir Hoş-Beş

İFTİHAR SOFRASI (isim tamlaması)İlk defa oruç tutan evladından gurur duyduğu için yaptığı yemeklere daha fazla özen gösteren ebeveynin kurduğu iftar sofrası.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(223, 153, 128); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(223, 153, 128); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">— Bu akşam iftara kadı mı geliyor, hayrola? Maşallah, sofra pek zengin. — E bizimkinin ilk orucu, ona iftihar sofrası kurdum.</blockquote>Müslüman ailelerde evlatların tuttukları ilk oruç, hem de öyle uykuya getirilen veya çocuk orucu diye bilineninden değil, sıcağında sokağında tutulan oruç, inançlı aile büyükleri tarafından pek hoş karşılanır. Bu 100 yıl önce de böyleydi, 100 yıl sonra da böyle olacak.&nbsp;Bu aile büyükleri — hele ki bilsin o gün evlatlarının, torunlarının ilk doğru düzgün orucu tuttuklarını — öyle bir sofra düzerler ki saray mutfağı halt etmiş. Kahvaltılıklar bir yanda, çorbalar bir tasta, çaylar tavşan kanı, pide soğumasın diye üstüne işlemeli özel gün havlusu atılmış. İşte bu masa deneyimli bir sofraseverin gözünden kaçmaz. Bu sofra alışılageldik bir iftar sofrası değil, bir iftihar sofrasıdır.&nbsp;

apéro

Zappa Zamanlar

Siz de aralıklı oruç tutanlardan mısınız? 

Çocukluğum Kurtuluş’ta geçti, oraya artık Tatavla denmiyordu, eski Tatavla yıllarını annem anlatırdı. Rumların çok olduğu o yılların Karnaval şenlikleri dillere destanmış. Benim çocukluk yıllarımda onlarınki kadar olmasa da yine epey Rum vardı. Öyle ki şenlikli Karnavalları ben de bilirim. İnsanlar ilginç kılıklara girerek, güle oynaya, çala söyleye, sokaklardan geçerlerdi. Arabaya yüklenmiş laternayla geçtiklerini bile bilirim valla. Karnaval, Paskalya ile son bulacak büyük orucun başlangıcıdır. Son bir kez insanlar yer içer, eğlenir, sonra da nefsini terbiye etme çabasına girer. Büyük oruç birkaç şekilde tutulur. Ya Ramazan’daki iftara kadar olduğu gibi hiçbir şey yiyip içmez, saati geldiğinde de hayvansal hiçbir şey yememek şartıyla orucunu bozar (Bu şekil biraz nefsi zorlar ve pek büyük inanç ve direnç gerektirir) ya da yedi hafta boyunca süt yumurta peynir dahil, bütün hayvansal besinleri keser. Her ikisi de geçerlidir. Belki de geçmiş zaman kullanmalıydım zira günümüzde artık pek az kişi dinî kurallara ve ritüellere uymakta.Gelelim asıl konuya, yani o büyük oruç öncesindeki eğlence için seçilen, son yıllarda dillere pelesenk olmuş, son moda ve de uydurma Baklahorani kelimesi meselesine. Kullanılan kelimenin kesinlikle hiçbir anlamı yoktur. Ayrıca sanıldığı gibi Rumca bile değildir. O malum dönemin Ermenicesi ‘Pagyal Horan’dır. Yani; örtülmüş mihrap. Çünkü kilise mihraplarına perde çekilir ve oruç bitene kadar düğün yapılmaz. Aslında bu son eğlence döneminin Rumcası ‘Apukreas’dır ve etten çıkma anlamına gelir. Tüm dünyanın bildiği Carnevale (karnaval) kelimesi de Latincedir ve ete veda demektir.(carne:et – vale:veda) Daha önceki yazılarımdan birinde ‘kreas’ kelimesini, ‘kriya’ sandığımdan -çünkü öyle telaffuz ediliyordu- soğuktan çıkma diye çevirmiştim. Sonradan, teoloji okumuş ve birkaç dil bilen çok genç kaybettiğimiz, Ruhani Meclis Başkanı, rahmetli Peder Tatul Anuşyan’a sorduğumda anladım yanıldığımı ve aslının ‘kriya’ yani soğuk değil, ‘kreas’ yani et olduğunu ondan öğrendim.Carnevale kelimesi Türkçeye uydurularak ‘karnaval’ haline gelmiştir. İkinci hecedeki ‘e’ harfi niye ‘a’ olmuş, bilinmez… Eski dönemin Ermenileri tarafından ‘apukurya’ şeklinde yanlış telaffuz edilen ve öyle yerleşen ‘apukrea’ kelimesi ise nasıl olmuşsa, zamanla unutulup kullanılmaz hale gelmiştir. Benim rahmetli babaannem Mudanyalıydı ve Rumlarla büyümüştü. Rumcayı Ermeniceden daha iyi bilirdi. O ‘apukrea’yı kendince dejenere ettiği ‘apukurya’ şeklinde kullanır, hatta komik bulduğu kılıklar için “Apukurya muçinası” (maskarası) gibi bir benzetme yapardı. Yine eski dönemin Ermenileri tarafından Ermenice olduğu halde yanlış telaffuz edilen ‘pagyal horan’ ise hiçbir anlamı olmayan ‘baklahoran’ haline gelmiştir. Günümüzde bu garip ve anlamsız kelime, arkasına ‘i’ harfi eklenerek Rumcaymış gibi algılanmakta. Akıl sır erecek şey değil.Ben yıllardır ısrarla bu konuda yazıp duruyorum para etmiyor. Tanıdığım kimi Rum dostlar, o dönemde bakla yendiği için bu ismin kullanıldığını bile iddia ettiler. Sanki eskiden bu mevsimde bakla varmış gibi! Kimi de aslının ‘bakla hûrani’den geldiğini bile söyledi ki internette biraz bakındığınızda o da çıkıyor. Bakla ve hûrani..? Daha neler… Merak eden bakıversin Arapçada veya Farsçada böyle bir kelime var mı diye… Yok, vallahi yok! Ben biraz meraklıyım kelimelerin kökenini, dillerin birbirinden etkilenmesini araştırmaya, övünmek gibi olmasın birkaç dil de bilirim.&nbsp;İnanın bana ‘baklahorani’ kelimesi külliyen uydurmadır. Bu kadar takıntılı bir şekilde kurcalayıp durduğumu gören günümüz gençleri -ki alınmasınlar ama ‘çoğunun’ her türlü bilgisinin yüzeysel olduğunu düşünüyorum- “Aman boşver madem herkes öyle diyor, varsın öyle olsun” diyorlar. İyi de, öyle mi olmalı yani?Bu yazıyı okuyanların sormak isteyecekleri birkaç soruyu tahmin ederek diyorum ki bu ders verici tavrın nedeni emekli bir öğretmen oluşum olabilir. “Rumlar böyle bir hatayı neden yapıyorlar?” sorusunun cevabı ise şöyle olmalı; bu şehirde kaç Rum kaldı ki ve o kalanlar ne kadar Rumca biliyorlar ki…“Sana mı kalmış bu hatayı düzeltmek?”, Cevap: “Ama biri düzeltmeli değil mi?” “Madem para etmiyor, neden yazıp duruyorsun?” Birkaç cevap: “Ya bu kez tutarsa?” “Söz uçar, yazı kalır.” “Kim bilir belki bir gün…”<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/bercuhiberberyan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bercuhi Berberyan</a>

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Not: Bu fotoğraf Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu'ndan alınmıştır.

Pagyal Horan, Baklahoran’a dönüşüp Rumcaya karıştı

“Yollarda kimse görünmüyordu. Meyyit Yokuşunu tırmanırken ilk hayat müjdesini bir evin önünde kurulmuş olan laternadan aldık. Evden kadın, erkek birtakım maskaralar çıkıyorlardı. Ayı kafalı bir herif mahalle çocuklarına saldırıyor, kaçırıyordu. Elleri tırnaklı bir eldiven içinde idi. Burnuna koskocaman bir hırızma (halka) takılmış: bir kadın, elinde def, zincirini çeke çeke götürüyordu!..Şişhane karakolunun feneri, karşısındaki meydanı loş bir karanlık içinde aydınlatıyordu. Laterna gene başladı. Onunla beraber dans da başladı. Perukar: ‘Polka oynuyorlar.’’Ahmet Rasim’in (Fuhş-i Atik kitabında) 1800’lerin sonunda İstanbul’dan aktardığı bu anlatı müziğin, alayın, dansın ve kılık değiştirerek maskara olmanın merkezde olduğu bir İstanbul eğlencesine ait. Üç haftaya yayılan, Yunanca’da Apokries, Osmanlıcada Apukurya diye bilinen ve Baklahorani isimli panayırla sona eren bu eğlenceler batıdaki karnavallarla aynı kökenden geliyor. Karnaval eğlenceleri Osmanlı’nın son döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında İstanbul’un Hristiyan nüfusunun yoğunlukla yaşadığı Tatavla (bugünkü Kurtuluş), Pera ve Galata semtlerinde yer alıyordu. Ortodoks Hristiyanların oruç dönemi olan Büyük Perhiz’den önceki üç haftalık döneme yayılan eğlenceler her yıl bolca yemek, içmek, eğlenmek, kostüm giyerek ve maske takarak normal bir günde uygun olmayacak şekilde davranma özgürlüğü bulmak için son bir fırsattı.Bu eğlenceler 1940’ların başından itibaren sokaklardan kaybolarak toplumsal hafızadan silindi. Bazıları 1941’de devlet tarafından yasaklandığını söylese de arşivlerde ve dönemin gazetelerinde yasakla ilgili bir bilgi bulmak mümkün değil. 70 yıl boyunca ortadan kaybolduğu düşünülen bu gelenek 2009 yılında Kurtuluş’un sakinleri tarafından semte geri getirilse de 2014 yılından sonra tekrar kayboldu. Peki bu 70 yıllık arada İstanbul’un karnaval eğlencelerine ne oldu?Bu 70 yıla baktığımızda travmatik olaylar sonrası şehrin gayrimüslim sakinleriyle birlikte hafızanın da bir göçe maruz kaldığını görüyoruz. 1929’daki Tatavla yangını, 1934 Trakya olayları, vatandaş Türkçe konuş kampanyası, 1941’deki yirmi kur’a askerlik ve 1942’de Varlık Vergisi, gayrimüslimlerin şehirdeki görünürlüğünün tehlikeli hale geldiği, can ve mal varlıklarının tehdit altına girdiği olay ve durumlardı. 1950’lerde ve sonrasında çocuk olmuş Rum nesil bu dönemi sokakta kendi isimlerini kullanamadıkları, her şeylerini kaybettikleri, ya da taşınmak zorunda oldukları ‘zor zamanlar’ olarak tanımlıyor. Karnavalın ana öznelerine bu soruyu sorduğumda aldığım cevap tepeden inme bir yasaktan ziyade, bu ‘zor zamanlar’da sokaklarda bırakın eğlenmenin kimliğini özgürce yaşamanın bile mümkün olmadığıydı.* Fakat esas ilginç olan ise şu, Apokries bir yere gitmemişti, İstanbul’daydı, sadece iç ve kapalı mekanlara çekilmişti.Bugün İstanbul’da yaşayan Rum vatandaşların anlatılarına göre 1950’lerden itibaren Apokries’in cemaat içinde, aile arasında, derneklerde ve okullarda icra edilen bir ritüele dönüştüğünü görüyoruz. Apokries, sokaklardaki eğlencelere hakim olan aykırı ve aşırı tavrın bir kenara bırakıldığı, cemaatin ortak geçmiş ve kimliğiyle bağ kurduğu anma etkinliklerine dönüşmeye başlıyordu. Apokries’in kapalı bir ritüel olarak kolektif kimlikle ve hatırlamayla kurduğu ilişki birkaç yolla gerçekleşiyordu.<img src="https://images.aposto.com/2022/2/1/1647295042953.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.57" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.yapikrediyayinlari.com.tr/dosyalar/2019/04/istanbullu-rum-bir-aileninMARIANNA-PDF-tadimlik-.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Evde Apokries kutlaması, 1951</a>Apokries ve Baklahorani’nin nesillerden nesillere aktarılmasında sözlü anlatılar, mekânsal aidiyet, yemek ve kostüm yapma pratikleri büyük rol oynadı. Apokries’in sokaklarda kutlandığı ve sokaklardan çekildiği döneme tanık olmamış nesiller ‘Apokries/Baklahorani efsanesi’ni büyükanne ve dedelerinden dinledikleri masalsı anlatılardan öğrendiklerini anlatıyor. Küçük çocuklara uyumadan önce ya da yemek yerken anlatılan bu ‘Apokries masalları’ genelde ya bir komşunun ya da tanıdığın başına gelmiş oluyor, ya da çocuklara bir ders öğretmek amaçlı oluyordu. Bu masallar sayesinde bir nesil geçmiş Apokries ve Baklahoranileri şakaların yapıldığı, kılık değiştirilen ve kalabalıkların toplandığı düzeni bozan bir eğlence olarak öğrenebilmişti.Apokries ve özellikle Baklahorani hafızasının ve pratiğinin aktarımında Tatavlalı olmak neredeyse en belirleyici özelliklerden biri. Tatavla Spor Kulübü’nde, Aya Dimitri Kilisesi’nde, Rum İlkokulu’nda, semtteki kutlamalarda ve sokaklarda zaman geçirmiş neslin karnaval hafızasına hakimiyeti daha fazla. Şehrin diğer semtlerinde, özellikle Kadıköy gibi ulaşımın görece daha zor olduğu yerlerde yaşayanlar için bu eğlenceler katılması zor ve zahmetli bir yerde duruyordu. Bu yüzden de Tatavlalı olmayan aile ve kişilerin bu hafızaya erişiminin ve dolayısıyla Tatavla’dan uzaklaştıkça bu geleneğin aktarımının daha kısıtlı olduğunu söyleyebilirim.Rum ailelerin ve cemaatin kadın üyeleri arasında yemek kültürü ve kostüm yapımı üzerinden ilerleyen performatif ve duyusal bir aktarım olduğunu gözlemlemek mümkün. Apokries ve Baklahorani’nin iç mekanlarda yer alan en önemli öğelerinden biri kurulan sofralardı. Bunun bilgisi, hafızası ve performatif öğeleri ise kadınlardan kadınlara yemek tarifleri, her aileye özgü özel ve öncelikli tarifler, bunların kimler için yapıldığı, özel malzemelerin ne zaman ve nereden alınacağı gibi bilgiler aracılığıyla aktarılıyordu. Bu sofraların devamlılığı üzerinden Apokries ve Baklahorani’nin de hafızası ileriki nesillere aktarılmış, aynı sofrada yemek yemenin verdiği kolektif deneyimle hafıza diri tutulmuş oluyordu.Son olarak, her ne kadar karnavalın maskaralık ve tanınmaz olma gibi öğeleri geride bırakılmış olsa da kostüm giyme özellikle çocuk aktivitesi olarak devam ediyordu. Karnavaldan önceki haftalara yayılan kostüm fikri bulma, model araştırma, malzemelerin satın alınması ya da evdeki malzemelerin geri dönüşümü anneler ve kız çocukları arasında başlı başına bir ritüel haline gelmişti. Çocukların kostümü el emeğiyle hazırlamaya dahil olması bu hafızayı performatif bir şekilde aktarılır ve hatırlanır kılıyordu. Görüşmecilerin çocukluklarındaki favori kostümlerini tüm detaylarıyla anlatabiliyor olması hafızanın ne kadar canlı kaldığının bir göstergesi.Apokries ve Baklahorani efsanesini, deneyimini ve pratiklerini cemaat içindeki farklı hafıza aktarımı yöntemleri sayesinde öğrenip sürdüren genç nesli 1980’lerde ve 1990’larda evlerde, otellerde ve derneklerde gelenekselleşmiş kostümlü Apokries partileri ve toplantıları yaparken görüyoruz. Bu yeni Apokries formunun arkasındaki motivasyon ise cemaat derneklerine sahip çıkmak, destek olmak, bir araya gelmek, Apokries’in anısını yaşatmak ve Rum varlığının devamını sağlamak olarak ifade ediliyor. Yani eskiden sokaklarda ve geniş kitlelerle kutlanan toplumsal bir ifade aracı sayılabilecek olan Apokries son 70 yılda İstanbul’daki Rum cemaatinin kimliğine, ortak geçmişine sahip çıkılan ve bunların devamını sağlayan bir işleve sahip oluyor.Rumluk ve Ortodokslukla özdeşleşmiş olan bu geleneğin tarihsel anlatısına geçmişin esas öznelerinin de dahil edilmesiyle anlıyoruz ki İstanbul’un karnaval eğlenceleri travmatik deneyimler ve göç sonucu varlığını güvenceye alarak form değiştirdi ve hâlâ devam ediyor. İstanbul’da karnaval eğlenceleri hem içeriği hem de formuyla 1800’lerden günümüze Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde gündelik hayata, sıradan insanların deneyimlerine, korkularına, kaygılarına, sevinçlerine ve aidiyet stratejilerine ışık tutan bir gelenek olmayı sürdürüyor. 2020, 2021 ve 2022 yılındaki yeniden canlandırma projelerinin pandemi ve savaşlar sebebiyle iptal edilmiş olması ve günümüz şartlarında ‘online’ kutlama-anmaya dönüşmüş olması İstanbul karnavallarının bugün de geçmişi anlamaya yardımcı olduğunu söylemek mümkün.<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/nazvardar" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Naz Vardar</a> *Bu anlatılar 2020 yılında Boğaziçi Üniversitesi Tarih bölümünde hazırladığım ‘Carnival Celebrations in Istanbul: Changing Experience and Perspective of Apokries and Baklahorani’ başlıklı yüksek lisans tezim için yaptığım sözlü tarih görüşmelerine dayanmaktadır.

    

Sokaklardan salonlara sığınan karnaval

İFTİHAR SOFRASI (isim tamlaması)İlk defa oruç tutan evladından gurur duyduğu için yaptığı yemeklere daha fazla özen gösteren ebeveynin kurduğu iftar sofrası.“Bu akşam iftara kadı mı geliyor hayrola, maşallah sofra pek zengin.”-“E bizimkinin ilk orucu, ona iftihar sofrası kurdum.”Müslüman ailelerde evlatların tuttukları ilk oruç, hem de öyle uykuya getirilen veya çocuk orucu diye bilineninden değil, sıcağında sokağında tutulan oruç, inançlı aile büyükleri tarafından pek hoş karşılanır. Bu 100 yıl önce de böyleydi, 100 yıl sonra da böyle olacak. Bu aile büyükleri hele ki bilsin o gün evlatlarının, torunlarının ilk doğru düzgün orucu tuttuklarını, öyle bir sofra düzerler ki saray mutfağı halt etmiş. Kahvaltılıklar bir yanda, çorbalar bir tasta, çaylar tavşan kanı, pide soğumasın diye üstüne işlemeli özel gün havlusu atılmış. İşte bu masa deneyimli bir sofraseverin gözünden kaçmaz. Bu sofra alışılageldik bir iftar sofrası değil, bir iftihar sofrasıdır.&nbsp;

<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/cerbozkurt" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ceren Bozkurt</a>Altı yüzyıldan fazla hüküm sürmüş; kümülatif yemek kültürünün en lezzetli hâlini hissedebildiğimiz Osmanlı Ramazanlarındayız.&nbsp;Ramazanın yaklaşmasıyla birlikte özellikle Osmanlı elitlerinin hanelerinde hazırlıklar başlardı. Sanal marketlerin olmadığı dönemlerde, hanenin genel ihtiyaçlarıyla birlikte özel tüketime giren sucuk, pastırma, reçel, zeytin, peynir, şerbetlik şeker gibi erzakların temini yapılırdı. Yemekler bakır kaplarda piştiği için bu kapların kalaylanması için hallaçlar çağrılır; yeni elbiseler, yeni kahve fincanları, kıymetli kaşıklar, şerbetlikler alınırdı. Böyle hummalı bir çalışmayla Ramazan’ın gelişi beklenirdi. Genellikle oruç döneminden önce, Müslüman halkın yaşayış tarzında bir değişiklik olmaz; aksine insanlar bu döneme daha az yiyerek hazırlanırlardı.Ramazan gelince Müslümanlar arasında iftar, cömert bir misafirperverlik yarışına ev sahipliği yapardı. Bu yarış öyle önemliydi ki herkesin bütçesine göre ortaya bir tabak daha koyduğu iftar sofraları için kimi zaman insanlar, Kapalı Çarşı’daki tefecilere nakit para karşılığında değerli mücevherlerini rehin olarak bırakırdı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Osmanlı Müslümanları iftarda ne yiyordu?&nbsp;</h2>Âdet olan bir bardak su; ki bu da tercihen Zemzem suyu, bir tutam tuz ve hurmayla oruç açmaktı. Oruç açıldıktan sonra taama iştah açıcılarla devam edilirdi: Salata, reçel, pastırma, zeytin, hurma, tuzlanmış balık, havyar, meyve türleri, Ramazan çöreği, pidesi ve simidi gibi yiyecekler, iftar sofrasının ilk bölümünü oluştururdu. Yılın diğer aylarında çıkmadığına üzüldüğümüz Ramazan pidesi anasonlu, çörek otlu, safranlı olmak üzere çeşitlilik gösterirdi. Ardından çorba ve sıcak yemeklerin servisi başladı. Mükellef sofraların vazgeçilmez menüleri genellikle iki çeşit çorba, üç çeşit tatlı, iki çeşit börek ve hoşaf, en az beş türlü sebzeden oluşurdu. Ramazan geleneklerinden bir diğeri, özellikle alafranga sofra âdetlerinin Osmanlı elitleri tarafından özümsendiği 19. yüzyılda, çatal-bıçak kullanma, yemeği masada yeme gibi gündelik pratiklerden vazgeçilip, yemeği klasik yollarla; yani elle ve yalnızca kaşık kullanarak yemekti. Yemekten sonra evde pişirilen ikinci kahve, genellikle kakuleyle pişirilirdi. Tabii ki tütün, olmazsa olmazdı.Artık iftar taamının son demlerindeyiz, bitiriş tatlıya ait. Her ne kadar günümüzde güllaç Ramazanla eşleşmiş bir tatlı olsa da Osmanlı’da bu durum biraz farklıydı. 15. yüzyıldan beri Osmanlı’da Ramazan tatlısı olarak baklava kabul edilirdi ve özellikle Ramazan'ın 15. günü yeniçerilere dağıtılırdı. Güllaç, baklavanın yerini 19. yüzyıldan sonra alabildi.&nbsp;Yine Osmanlı’da bir Ramazan geleneği olarak, büyük konaklarda yalnızca eşe dosta değil, aynı zamanda fakir halk için de iftar sofraları kurulurdu. Diş kirası adı altında insanlara hediye ve harçlık gibi yardımlar da yapılırdı.Ramazan akşamlarının bu denli önemli olduğu zamanlarda, gündelik hayat seyri de zaman içinde iftar ve sahur arasındaki zamana doğru kaymıştı. İftar sonrası başta İstanbul olmak üzere Anadolu’da da bir hayli önemli olan kahvehaneler, insanların hem sosyalleşebildiği hem de sahura kadar vakit geçirebildiği kültür mekânları işlevini görüyordu.&nbsp;İftarda sunulan bu mide fesadı garantili sofralara nazaran, Osmanlı sahur sofraları daha sade olurdu. Söğüş et, ızgara köfte, donmuş paça gibi et ürünleriyle sebzeler ve görece daha hafif olan sütlaç, muhallebi gibi tatlılar yenirdi. Akabinde yeni gün, yeniden büyük şaşalı sofra hazırlıkları... Yemeğin sembolik manasının ön planda olduğu bu zaman diliminde, arşivlerden cevabı çıkmayan tek soru ise şu: Bu kadar yemeği nasıl yiyorlardı?&nbsp;Kaynaklar:Abdülaziz Bey, (1995). Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.Priscilla Mary Işın, (2019). Avcılıktan Gurmeliğe Yemeğin Kültürel Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.Priscilla Mary Işın, (2019). Gülbeşeker-Türk Tatlıları Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.Priscilla Mary Işın, (2020). Bereketli İmparatorluk: Osmanlı Mutfağı Tarihi, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul.

“Nerede o eski Ramazanlar?” diye hayıflananlar, işte bu yazı tam size göre.

Nerede o eski Ramazanlar?

Malum, istemenin sonu yok. Hep bizde olmayanı istiyoruz. Elimizde olmayan şeyi düşünerek zaman harcıyoruz. Ama aslında onun ne olduğunun gerçekte hiçbir anlamı yok.&nbsp;Stoacı felsefeye göre mutlu yaşayabilmenin sırrı sahip olduklarımızın sayısıyla değil niteliğiyle ilgilidir. Bu yüzden Seneca, "Çok az şeye sahip oIan insan değil, asıl çok şeyin özlemini çeken insan fakirdir." der.Stoacılar sahip olduklarının değerini anlamak için senede bir kaç kez oruç tutardı. Kötü durumdaki eski kıyafetleri giyer, yerde yatar, bayat ekmek tüketirlerdi. Bu şekilde kaybedildiği zaman sahip olduklarımızın ne kadar değerli olduğunu anlayabileceğimizi düşündüler. “Kader vermediğini geri alamaz.” diyor Senaca.&nbsp;

oruç ile ilgili hikayeler