apéro

Gamze İneceli'yle Boğaz'ın balık bolluğu, Eski İstanbul'un balıkçı meyhaneleri ve bugünün sofra adetleriyle rakının kültürel temsiline dair bir sohbet.

İstanbul Boğaz'ı, rakı ve balık

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Çeşmenin başını tutma çabasının yok ettiği şifalı bir su... 

Tomruk suyu

<a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1931/milliyet_1931_agustos_/milliyet_1931_agustos_8_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Selahattin, 8 Ağustos 1931</a>*Telaşlı yolcuların şuraya buraya koşmaları, düdük sesleri, yandan çarklıların fışırtısı ve arada bir yalvarır gibi sesler:“Sev beni 40 paraya!”“Hatırla beni 100 paraya!”“Unutma beni 5 kuruşa!”Koltuğunda paketler, bohçalar, sepetlerle erkek kadın bir sürü insanın birbiri üstüne yığıldığı bu daracık yolda sesinin ahengini bozmadan “Sev beni 40 paraya!” diye haykıran genç satıcıya yaklaştım. Öndeki işportada kağıtlara sarılı bir şeyler vardı.“Nedir bunlar?” dedim.Gülerek gösterdi:“Şuradakiler sev beni. Buradakiler hatırla beni. Şu büyücekleri de unutma beni.”“En ucuzu hangisi?”“Sev beni.”“Tanesi kaça?”“40 paraya efendim. 40 paraya sev beni!”Kendi kendime “Zavallı sev beni. 40 paraya kadar düştü ha!” dedim ve aldım yürüdüm.Parlak düğmeli bir memur daracık bir demir kapının önünde gırtlağı yırtılırcasına izahat veriyor:“Salacak ikinci vapur, Üsküdar’a gitmez!”Adamcağız istediği kadar nefes tüketsin, soran sorana;“Hu, baksanıza! Beylerbeyi vapuru burası mı?”“Çengelköyü’nden son vapur kaçta geliyor köprüye?”“Altınkum postası hangisi?”“Amanın dedim yanlışlık olmasın, Hisar’a gideceğim!”“Oğlum şu bilete bakıversene. Beykoz gidip gelme mi?”Zavallı adam hepsine ayrı ayrı cevap veredursun biz de Salacak vapuruna geçip yerleştik. İnsan sandalda belki bu Salacak vapurundan daha emniyetli oturur. Durduğu yerde öyle sallanıyor ki ayakta iseniz diz üstü kapaklanmak işten değil.<img data-fr-image-pasted="true" src="https://lh6.googleusercontent.com/shXKnwWFvRDUpXIWsMX814GLTUqQDcwPJtow6eA4LM4gyLYcdFv_DbZjgXW4Xe8Wmt6FWX6Y7A2-GnBMaBccxDQL0uk34xLHOh-i4vewMWKzYkkjZbBETbS-Ib6n1nRPpkUMzt54mjSJ8_G_QDz78A" width="550" height="354" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.55" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1931/milliyet_1931_agustos_/milliyet_1931_agustos_8_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Üsküdar İskelesi</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Eski vapurların “ejder-i bahri”, “peleng-i derya” gibi şatafatlı isimleri vardı. O devre yetiştiğine şüphe olmayan bu vapur karikatürlerine bir isim koymak icap etse acaba ne derlerdi? “Kaza-yı bahri” mi yoksa “bela-yı derya” mı? Fakat ne dersiniz, korktuğuma uğramadım. Kazasız belasız “tarik-i çarhı-ı azimet” eyledik. Ver elini Kız Kulesi deyip kendimizi verdik. Fakat yelken açsak daha çabuk gideceğime şüphe etmiyorum. Amerikalı tayyareciler bir rekor daha kırsalar bizim Salacak’a sefer yaptığımız zaman zarfında yeni dünyaya iki defa gidip gelecekler.“Haydi Salacak!”Ne dersiniz, gelmişiz yahu! Yalnız Salacak’a gelmekle iskeleye yanaşmak aynı şey değil. Birkaç tornistan, birkaç tornayt, sekiz on defa gerilip ilerleme, Yaradan’a sığınıp bir iki tos vurmadan sonra o iş de oldu.Ooh, hele şükür ayağımız karada. İskeleden gazinoya üç dakika içinde vardık. Ben burada Kız Kulesi gazinosunun mevkiinden filan bahsedecek değilim. Buna dair çok şey yazıldı. Hava güzel, kuş bakışı manzara güzel, sık ağaçlı bahçe, fıskiyeli mermer havuz hep güzel. Yalnız bir şey var ki o güzel değil: Bir bardak soğuk içki için müşteriyi masa başında dakikalarca bekletmeleri. Mesela servisler biraz daha itinalı yapılabilir. Gazoz isteyen bir müşterinin önüne çay getirilmez. Sonra bazı içkilerin fiyatı ateş pahası. Bu sıcakta insanı habire terletmek doğru mu?Yanımda oturan bir gence dikkat ettim. Evvela bir kadeh bira getirtti. Birasını ara sıra yudum yudum içerken cebinden çıkardığı küçük bir şişeyi lık lık dikerek zevkini tamamlıyordu.Burada mezelerin de pahalı olduğuna işaret etmek isterim. Bu sebepten birçok kimseler mezelerini beraberlerinde getiriyor. Fiyatlar biraz mutedil olsa bu zahmeti çeken bulunmazdı. Ha bakınız saza diyecek yok. Allah için söylemek lazımsa alaturka musikinin bütün haklı şöhretleri hep burada toplanmışlar. Çaldıklarını, seve seve dinletmek hünerini biliyorlar. Zaten buraya gelenlerin çoğu da bu sazın hatırı için geliyor.Gurup zamanı gazino hakikaten Babil’in Asma Bahçeleri’ni andıran bir hâl alıyor. Güneş, Sarayburnu’nun serviliklerinde kızıl bir tuğ gibi kaybolurken gazinonun gökteki yıldızları kıskandıran allı, yeşilli, morlu, sarılı ampulleri bir anda yanıyor. Denizin üstüne aksi düşen bu ateşli fanuslar Kız Kulesi’nin karşısında tarihin Çırağan şenliklerini andıran bir hâl alıyor.Buraya insan yalnız başına gelmeli ve kendini dinlemeli. Düşünmek için denize karşı bu kameriyeden daha asude bir köşe bulamazsınız. Fakat görüyorum ki ziyaretçiler arasında düşünmek için gelenler çok az, âdeta yok denebilir. Mevkiin sükûnunu kırbaçlayan kahkahalar, sazın ahengini bozacak akortsuz sesler işitiyorsunuz. Bütün bunlar eğer başınızı dinlemeye gelmişseniz keyfinizi kaçırmak için birebir. Acaba gürültüsüz eğlenmek bize nasip olmayacak mı?<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">* Mehmet Selahattin Güngör’ün yazılarındaki bazı kelimelerin yerine, okumayı kolaylaştırmak için günümüzdeki karşılıkları yazıldı. Selahattin’in tüm ifadelerine katılmasak da anlamı ve anlatımı bozacak ya da değiştirecek herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dönemin anlam dünyasına sadık kalındı. ‘İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk’un amaçlarından biri de, yazara hak ettiği değeri vererek İstanbul’un geçmişine dair zengin bilgiler içeren bu yazıları gün yüzüne çıkarmak.

Sev beni 40 paraya! – Kaza-yı bahri yahut bela-yı derya – Her şey güzel, güzel amma… – İnsanı âdeta terletiyorlar – Gazinoda gurubun güzelliği – Gürültüsüz eğlenemeyecek miyiz?

Salacak Sahillerinde Bir Saat: Kız Kulesi Gazinosunda Ne Var Ne Yok?

<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660904864472.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Oltalar birbirine dolansa da ortak amaç balık<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Mahalle bu hâliyle ev hissi veriyor ziyaretçisine. Biraz kalabalık, kargaşası bol bir ev kimi zaman. Kıyısı Boğaziçi’nde Kuzguncuk’un. Buna rağmen vapur iskelesi yıllarca kapalıydı. Açıldıktan sonra da seferler çok kısıtlı sayıda yapılmaya başlandı. Belki de Üsküdar iskelelerine yakınlığı sebebiyle böylesi tercih edildi. Denizden buraya direkt ulaşamamaya bir de karayolu şeridinin darlığı eklenince akıl almaz bir trafik oluşuyor mahallede. Kuzguncuk’un ana hattı, etrafında sağlı sollu dükkânların bulunduğu İcadiye Caddesi’nin her gün yaşadığı bir sıkıntı bu. Sessiz sakin, geleni kucaklayan bu mahalle için korna yerine kuş sesleri hayal ediyor gönlümüz. Belki deniz, su belki de aklımıza gelmeyen başka bir çözüm vardır. Kabataş-Beşiktaş-Ortaköy; Üsküdar-Kuzguncuk-Beylerbeyi hatlarını takiben yarım saatte bir kalkan vapurlar gibi mesela. Sence? Ne çözer Kuzguncuk’un üzerine oturmayan bu telaşı? Ya da sence telaşlıyla mı bir burası?

Soli

Maçka’nın Kazanova’sı: Bütün mahareti her rast geldiği kadına şiirlerinden birini okuyup fikrini öğrenmek<a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1929/milliyet_1929_haziran_/milliyet_1929_haziran_15_.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Selahattin, 15 Haziran 1929</a>Beyoğlu’nun hemen yanı başında dünyanın belki en latif vadisini seyretmek isterseniz hiç durmadan Maçka’ya koşun. Burada kendinizi bayındırlıktan uzak, şehirle irtibatı kesilmiş bir yerde sanırsınız. Sağınızda bakarsınız emsalsiz bir kır manzarası uzanmış, solunuzda ve karşınızda lacivert bir deniz. Rüzgâr iki dağ yamacının ortasından uğultulu bir nehir gibi çağlayarak geçer. Yerler taraf taraf kır menekşeleri, yaban gülleri ve binbir renkte vahşi çiçeklerle bezenmiştir. Aşağıda Beşiktaş muhteşem sarayı ve fakir evleriyle güneş altında uyuklar gibidir. Karşıda Beylerbeyi, ileride Kuzguncuk yeşil koruların arasından size gülümser gibidir. Maçka işte böyle bir yerdir.Tramvaydan indiğim zaman vakit öğleye yaklaşıyordu. Ellerinde mini mini yemek sepetleriyle kim bilir İstanbul’un nerelerinden kalkıp gelen aileler, rahatça nevalelerini açıp döke saça gövdeye atacakları bir yer arıyordu. Sonra daha arkada Maçka’nın yerli hanımları, itinalı tuvaletler içinde toz pembesi yüzlerinden sıhhat fışkıran beslemeleriyle Küçük Çiftlik Parkı’na giden patikaya sapıyorlar. Zaten ben de oraya gitmiyor muyum?Kapıda mutat giriş parasını verdikten sonra parkın en yüksek mevkiinde kurulan köşkün içinden geçerek ağaçların arasına dağılan çiftlere biz de karıştık. Çiftlere diyorum çünkü burada benden başka “tek” yok gibiydi. “Eh,” dedim. “Ne yapalım, biz de gölgemizle beraber gezeriz!”Fakat aşağı yukarı dolaşırken baktım gölgemde sarsıntı alametleri var. İkimizde yorulmuştuk. Havuzun başında kırmızı şemsiyelerden birinin altına sığındık. Karşımda, yanımda, sağımda, solumda güzellik müsabakalarına girmek lüzumunu hissetmeyecek kadar güzel mahluklar var. Havuzun fıskiye hâlinde savrulan sularına bakarak düşünürken koluma biri dokundu. Kendim pek zevk ehli değilim ama zevk erbaplarından çok tanıdığım vardır. “Aa sen misin?” demeye kalmadan teklifsizce yanıma çöktü.“Demek bu Cuma İstanbul?”“Evet, burada eğleniyor.” dedim.“Öyleyse hadi dolaşalım.”“Nereye?”“Dolaşalım.”Yorgunluğu filanı ileri sürdüm ama işitmemezlikten geldi. Yürüdük. Parkın köşesini bucağını dolaşıyorduk. Bir aralık eliyle karışık ve uzun saçlı birini gösterdi:“Maçka’nın Kazanova’sı.”“Ya!”“Evet. Yalnız zavallının bütün mahareti her rast geldiği kadına şiirlerinden birini okuyup fikrini öğrenmekten ibarettir.”“O hâlde Kazanovalığı?”“Hiç canım. Biçare ile alay eder dururlar. Fakat o hezimetten bıkıp uzanmaz. Kadınların alayına uğramaktan âdeta zevk alır.”Bu esnada muhterem şair (!) büyük bir çitlembik ağacının yukarı dallarına bakarak bir şeyler mırıldanıyordu. Sordum:“Acaba ne bekliyor?”“Mutlaka randevusu vardır.”“Ağacın üstünde mi?”“Dur bakalım acele etme, şimdi anlarız. Vakıa çok geçmeden şairin tavrı değişti. Saçları diken diken oluverdi. Gözleri parıl parıl yanmaya başladı. Meğerse ruhunun mülhimesi geliyormuş. Beyazlar giyinmiş, kızıl saçlı, civelek bir kız. Şairde göğüs kabardı, gözler büsbütün döndü. Kızcağızın ellerine sarılır gibi, üstüne düşer gibi hareketler yapmaya başladı.“Ayol,” dedim. Bu şair değil, âdeta zıpır!”Kolumu çekti.“Aman sus, bülbülü ürkütmeyelim!”Kız karşıdan aşığının hâline katılacak gibi gülüyordu. Şair başladı:“Siz bir zehirli ok, ben küçük bir kuşAşkınızla oldum vallahi medhuş.”“Bu nasıl şiir böyle?”“Basbayağı şiir.”“Şiiri de kendi gibi acıklı desene.”Bir ağaç arkasını siper alarak onları seyrediyorduk. Fakat bu gülünç sahne çok devam etmedi. Kız gülerek uzaklaştı. Şair de hayran hayran arkasından bakakaldı. Benim gibi işin alayında olan arkadaşım dedi ki:“Bu fasıl burada bitti. Kendimize başka eğlence arayalım. Tekrar ağaçlar arasında dolaşmaya başladık.“Aa… Bu da ne?”“Ne olacak, bir sarhoş meclisi.”Üç kadın, bir o kadar da erkek ceplerinde birer yassı şişe, doldurup doldurup “Şerefe!” diye parlatıyorlar. Erkeklerden biri karşısındaki bej rengi mantolu esmer bir kadını işaret ediyor:“Yanımdaki yanımda, karşımdaki canımda.”Öteki büsbütün cıvımış, mırıl mırıl söyleniyor:“Asmalarda üzüm, üzüm… Aman aman yosmalarda… Ah anam yosmalarda gö…züm!”Yosmalarda bir kırıtma bir kırıtma ki hiç sormayın. Fakat iş bununla kalmadı, el peşrevleri başladı. El peşrevlerinden sonra dudaklar harekete geldi. O sırada ince saz ağır bir şarkıya başlamıştı. Arkadaşım bilmem ne münasebetle sordu:“Acaba hangi fasıldan bu?”Dudak dudağa gelenleri gösterdim:“Tahir buselik olacak!”Küçük Çiftlik Parkı’nda bir saatlik gezip dolaşmanın bendeki intibaları bunlar oldu. Lambalar yanıp da yabancıların gözlerinin kapandığı demlerde buralarda neler olup neler bittiğini kolayca tahmin edebilirsiniz.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">*Mehmet Selahattin Güngör’ün yazılarındaki bazı kelimelerin yerine, okumayı kolaylaştırmak için günümüzdeki karşılıkları yazıldı. Selahattin’in tüm ifadelerine katılmasak da anlamı ve anlatımı bozacak ya da değiştirecek herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dönemin anlam dünyasına sadık kalındı. ‘İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk’un amaçlarından biri de, yazara hak ettiği değeri vererek İstanbul’un geçmişine dair zengin bilgiler içeren bu yazıları gün yüzüne çıkarmak.

Beyoğlu’nun yanı başında bir kır manzarası seyretmek isterseniz Maçka’ya gidiniz

Dünyanın En Latif Vadisi

Beylerbeyi

Beylerbeyi ile ilgili hikayeler