Birkaç haftadır sıklıkla önümdeki iş her neyse bırakıp avazım çıktığı kadar bağırmak istiyorum. Sonra haber döngüsüne (her nasılsa) bir öncekinden daha kötü bir haber giriyor ve “Aa, aslında bağırılacak gün bugünmüş” diyorum.&nbsp;Bugünkü eylemlerde devam ediyor mu bilmiyorum; katıldığım feminist gece yürüyüşlerinde bir an durup sadece çığlık atardık. Bu çığlık beni korkutmaz ama tanıdıklığıyla ürpertirdi: Sanki kendim için değil benden öncekiler için de çığlık atıyordum ve belki kelimelerden anlamayanlar çığlıktan anlardı. Sanki Kassandra’dan Medea’ya varlığını hissettiğim tüm kadınlar şiddetini değiştiremedikleri bir dünyanın karşısında delirir ve bağırır olmuştu, bu çığlığı oradan tanıyordum. Bugünlerde ihtiyacım olan işte o çığlık.&nbsp;Tekrar tekrar karşılaştığımız “kötülük” o kadar sık önümüze düşer oldu ki onu teorize etme biçimlerimiz bile bayatladı: Hannah Arendt’ten <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/4774" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kötülüğün Sıradanlığı</a>’nı mı alırsınız, Adam Curtis’ten <a fr-original-style="" href="https://www.imdb.com/title/tt6156350/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">HyperNormalisation</a> mı, Emil Cioran’dan <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/4317" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Çürümenin Kitabı</a>’nı mı?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üçü de hem İsrail’in Gazze’de devam ettirdiği soykırımı hem de Yenidoğan Çetesi'nin eylemlerini açıklarken kullanılabilir.&nbsp;</li></ul>Max Weber’den Bürokrasi ve Otorite, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eok_Doktrini" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Naomi Klein’dan Şok Doktrini</a>’ne ne dersiniz? Bugünlerde ne düşündüğünü her zaman merak ettiğim iki ayrı kişi, birbirlerinden habersiz Byung-Chul Han’ın <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/37039" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Palyatif Toplum: Günümüzde Acı</a> kitabını okuyor. Bazılarımızın şüpheli bir şekilde ölen, kaybedilen kadın ve çocukların adını ezbere bildiği Türkiye’de bu acı ödevinin&nbsp;ne zaman ve nasıl biteceğini merak ediyorum. “Keşke şöyle olsa” dediğimiz, acının hiç olmadığı bir hayat değil, ortak değerler üzerinden sisteme ve insanlara standart bir güven duyabileceğimiz bir dünya.&nbsp;Gerçek geçmişle, kurgusal, post-apokaliptik geleceklerin kesişim noktalarından biri, çocukların ve kadınların daha “zayıf” alt sınıflar olarak daha da karanlıkta yaşadığı hayatlar. İngiltere’de Endüstri Devrimi sırasında çalışan dört yaşındaki baca temizleyicilerini, Mad Max’te zincire vurulmuş çocukları, 1945’te Sovyet ordusu Berlin’i işgal ettikten sonra askerlerin cinsel şiddete maruz bıraktığı binlerce kadını, Damızlık Kızın Öyküsü’nde üreme için köleleştirilen kadınları, Kirsten Johnson’ın&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.criterionchannel.com/cameraperson" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cameraperson</a> filminde hayatta kalan kadınların sözleriyle dinlediğim Srebrenica soykırımını düşünüyorum. Kurgu anlatılara göre, kötülüğün araçsallaştırılması ve normalleşmesi ancak olağanüstü durumlarda mümkünken, günümüz Türkiyesi ve dünyasında katıksız kötülük için bir önkoşul ya da asterisk gerekmediğini fark ediyoruz. Acıyla.&nbsp;Dünyadaki tüm kötülükleri durdurmak gibi safça bir beklentimiz yok. Yenidoğan bebeklerin para için öldürülmediği, kadınların ve sokak hayvanlarının katledilmediği bir Türkiye, radikal bir hayal değil. Gazze halkının (neredeyse Kilis büyüklüğündeki) bir alana hapsedilip en “gelişmiş” savaş teknolojileriyle tekrar tekrar vurulmadığı, sivillerin öldürülmediği bir dünyayı istemek radikal bir şey değil.&nbsp;Hemen herkesin bir çeşit müşteriye dönüştüğü, orta sınıflar için her şeyin bir tıkla satın alınabildiği ve paramıza/dikkatimize göz dikmiş bu sistemde gerçekten anlamı olan şeylere, örneğin hayat ve özgürlüğe dair anlamı olan bir şey söylemek istiyorsak başka yollar aramamız gerekiyor. Her gün büyüyen “susacaklar”, “ölecekler” ve “yaşatılacaklar” listesinin değişmesinin başka türlü mümkün olmadığı aşikar.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/9/5/1729854944360.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/canery.lmaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Caner Yılmaz</a>. Sanatçının izniyle.Türkiye’de olay örgüsüne nereden başladığımıza göre son bir aydır (ya da 17 Aralık 2013’ten beri ya da 12 Eylül 1980’den beri) sıklığı ve su katılmamış kötülük dozu gittikçe artan haberler görüyoruz. Türkiye, kendi tarihinin en utanç verici dönemlerinden birini AK Parti iktidarının son 11 yılında yaşadı ve yaşamaya devam ediyor. Öte yandan, aşağıdaki önermeler iktidarda kimin olduğundan bağımsız olarak ayakta durabiliyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">“Besi” hayvanlarının et tüketimi için sürekli öldürüldüğü bir dünyada, sokak hayvanlarını öldürmek daha kolay.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Çocukların, kadınların ve göçmenlerin güvende olmadığı bir Türkiye’de kimse güvende olamaz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Bu ülkedeki herkesin değerlerine eşit derecede saygı göstermemek, eşi benzeri olmayan kurumların yayınlarını durdurulmasının yoluna (da) taş döşer.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Bir çetenin kasıtlı olarak öldürdüğü 12 bebeğe çok üzülürken, Filistin’de bir yıldır ölen binlerce bebeği aklımıza bile getirmiyorsak orada kurcalanması gereken bir durum olabilir.</li></ul>Özetle, gücün en karanlık ve kirli ucuna dokunamasak da, bence dokunabileceğimiz bir ucu hep var.&nbsp;Şair Emily Dickinson’a göre “<a fr-original-style="" href="https://www.160incikilometre.com/urun/umut-o-tuylu-sey-ruha-konan-emily-dickinsondan-siirler-ceviren-fatma-nur-turk/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut tüyleri olan bir şeydir</a>” ve hayatta kalmak için bir ekmek kırıntısı bile istemez.&nbsp;Gazeteci ve yazar Ece Temelkuran, yakınlarda verdiği bir röportajda “umut” kelimesine inanmadığını, “inanç”ı tercih ettiğinin altını çizdi. Umudu “tehlikeli” kılan Hussein Mitra’nın sözleriyle “eylemliliği kendimizin dışında bir yere, dışarıdan bir mucize bekleme hâline yerleştiren bir kavram” olarak görmek. Bense memleket ve dünyaya dair umutlarımı sorgularken aklıma en çok yatanın Rebecca Solnit’in yaklaşımı olduğuna karar verdim: Bellek arazileri, gelişim patikaları, çaresizlik vadileri ve umut tepeleri vardır. Ve umut uzayıp giden bir yol değil, bir topoğrafyadır.

Tutto

Şüpheli bir şekilde ölen, kaybedilen kadın ve çocukların adını ezberlediğimiz Türkiye’de bu acı ödevinin nasıl biteceğini düşünürken "umut" kavramını da yeniden sorguluyoruz. Umut, uzayıp giden bir yol değil de bellek arazileri, gelişim patikaları, çaresizlik vadileri ve umut tepeleriyle bir topoğrafya mı? 

Umut bir topoğrafyadır

Doktorun önerdiği ‘evde istirahat’ımın ikinci gününde ben zaten varoluşsallık vortex'imde bir gezintiye çıkmıştım. Daha önceki yazılarımdan da bilirsiniz, (bkz. <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/6167a9020a23b40006f3686d" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kapitalizm fırtınasının ortasında nezle olmak</a>) ben hastalanıp evde durmam gerektiğinde düşüncelere dalıyorum — hepimiz gibi. Eğer Hannah Arendt’in tanımı ile İnsanlık Durumu, vita activa yani ‘aktif hayat’ın tüm getirileri ise — doğum, öğrenme, duygu, arzu, ahlak, çatışma, ölüm — &nbsp;20’lik Durumu da benim tanımımla duramamak, her şeyi sorgulamak, durmadan yol değiştirmek ve ‘ben n’apıyorum ya?’ diye sormak oluyor (kendimi 20. Yüzyılın en önemli siyaset bilimcilerinden biriyle bir tutmuyorum tabii ki, altını çizelim :)) Neyse.. Ne diyorduk? 20’lik Durumu.Yüksek lisansımı mayısta bitirirken ‘ay dinlenebileceğim bir ay istiyorum sadece, çok yoruldum, yaz yaz, araştır araştır, çalış çalış’ diye yakınıyordum. Şimdi de ‘EVDEN ÇIKARIN BENI’ diye Eric Andre’nin, Eric Andre Show’da metal çitlere vurması edasında bir şey yaşıyorum (<a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=soDG0276JEs" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">burada</a>.)<img src="https://images.aposto.com/2023/5/4/1686231766461.gif" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Eric Andre Show'dan bir klip. "Let me in," diye bağıran Eric Andre.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu ne şimdi?&nbsp;Bir kendimize gelelim, değil mi? Çok şükür sağlıklıyız (neredeyse), evimizi seviyoruz, işlerimizi evden yapabiliyoruz, değil mi Yasmin hanım? Nedir bu? Yoğun bir dönemin ardından dinlenmek, iyileşmek, durmak da bizim hakkımız değil mi? Bir de üstüne hastasın yani — tamam kendime kızmayı durdurup sadede geliyorum!Bu ne biliyor musunuz?&nbsp;Klasik bir ‘durana kadar düşünmeme’ vakası. Yani o yoğunluğu yaşarken düşünmeden hızlıca hayata devam edip, sadece nefeslenirken tüm bastırdığın düşüncelerin, soruların, korkuların, mutlulukların ortaya çıkması. Zaten varoluşçuluk bir felsefe olarak, temelleri 19. yüzyılda Søren Kierkegaard tarafından atılsa da, İkinci Dünya Savaşı döneminde, özellikle Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir ve Albert Camus sayesinde popülerleşiyor. Neden? Çünkü dünya savaşı, Naziler, Hiroshima’daki atom bombası derken Patrick Baert’ın varoluşçuluk üzerine yazdığı kitapta da bahsettiği gibi, ‘varoluşsal bir an’ yaşıyorlar. Bu sırada da İnsanlık Durumu gibi birçok farklı düşünce ile karşı karşıya geliyorlar. Standford Üniversitesi’nin Felsefe Ansiklopesi'nde <a fr-original-style="" href="https://plato.stanford.edu/entries/existentialism/#:~:text=As%20an%20intellectual%20movement%20that,all%20of%20which%20created%20the" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlanan</a> bir makale, bu dönemde ölüm, özgürlük, anlamsızlık gibi konseptler üzerine çok kafa yorulduğunun altını çiziyor.Varoluşsal krizler, büyük değişimler ve travmaların ardından gelir. Tabii, varoluşsal düşüncelere kapılmak için dünya savaşını deneyimlememiz ya da başka büyük travmalar geçirmemiz gerekmiyor. Bu düşünceler yoğun süreçlerin, kapanışların, bitişlerin ardından bizi bulabiliyor.Mesela ben tezi bitireceğim, istifa edeceğim, seçimlerde çalışacağım, seçimleri atlatacağım, mezun olacağım derken birçok şeyi beynimde kilitli bir kutuya koyup evde oturana kadar açmamışım. 3 Mayıs günü tezimi teslim ettiğim saniye rahatlayacağımı sanmıştım. Hiç rahatlamadım. Aynı programdaki başka arkadaşlarıma sordum. Eee, onlar da rahatlamamış. Tamam notları almadık ama insan bir ohh çekmez mi? Şimdi geriye baktığımda tüm bu şeyleri beynimde işleme şu ana kadar almadığımı fark ediyorum. Hazmedememişiz ki. Biri bize papatya çayı getirsin… İki senelik yüksek lisans programıma daha yeni başlamamış mıydım ya? Ne mezuniyeti? Şimdi n’apıcam? Bu nasıl bu kadar çabuk geldi ki şimdi?&nbsp;Sanki bir çocuk gelmiş, bizim dünyamızı, kırtasiyelerde satılan lamba dünya küreleri gibi hızlıca çeviriyor da çeviriyor — ya bir dur! Bu arada kaç kere mezun olduk, bazı şeylere alışacağını umuyor insan…&nbsp;Tabii şu ana kadar düşünmem gerekmeyen her şey bir anda üstüme yığıldığında da biraz tutuşuyor insan. Ne yapacağını şaşırıyor. Böyle durumlarda da kendime şu kelimeyi hatırlatıyorum: peyderpey.Her şey yerine oturur. Yavaş, yavaş. &nbsp;Kapanışlar bazen güzeldir, yeni şeylere yer açar. Zaman çabuk geçiyor, evet, ama o hızın içinde küçük duraksamalar yakalamak mümkün. Onlara tutunmak lazım. Tutunmak, durmak, düşünmek lazım. Kendimize bu zamanı tanıyabilmek lazım.

20'lik

Enfeksiyon, mezuniyet ve n'apıyorum-culuk

Varoluşsallık Vortexinde bir Gezinti

Geçen haftalarda Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nden arkadaşımız ve meslektaşımız Meltem Ahıska'nın 2019 yılında Psikanaliz Yazıları dergisinde çıkmış bir <a fr-original-style="" href="https://pep-web.org/browse/document/PY.039.0097A" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazısına</a> denk geldik. "Tırabzansız Düşünmek: Tutunmak/Tutunamamak" başlıklı bu yazı Ahıska’nın her zamanki çok akıcı ve berrak üslubuyla, soyut olanı anlatmanın zorluğunu hissettirmeden yazılmış. Bu makale, bizim de en çok öğrendiğimiz düşünürlerin başlarında gelen Hannah Arendt’in yakın zamanda çıkmış bir kitabının farkına varmamızı sağladı. 2018 yılında Jerome Kohn bir giriş yazısı da ekleyerek derlediği Thinking without a Banister: Essays in Understanding 1953-1975 başlıklı bu kitapta Arendt’in kimi farklı yerlerde daha önce basılmış, kimi de ilk kez basılan yazılarını, sunumlarını, söyleşilerini bir araya getirmiş.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656169602821.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" width="550" alt=" Thinking without a Banister: Essays in Understanding" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kitaba ismini veren ve Kohn'un kitabın epigrafı yaptığı "tırabzansız düşünmek" metaforu, 1972 Kasım'ında, yani ölümünden üç yıl önce, Kanada’da "Hannah Arendt’in Çalışmaları" başlıklı bir konferansta "kapitalizm konusunda nerede duruyorsunuz?" sorusuna verdiği cevabın içinde saklı. [Bu konferansta yapılan sunumlar üzerine anlattıkları, kendine yönelik sorulara verdiği cevaplar kitabın "Hannah Arendt üzerine Hannah Arendt" başlıklı bölümünde bir araya getirilmiş.]"Kapitalizm konusunda Marx’ın heyecanını paylaşmıyorum" diye başlıyor yanıtına Arendt ve "Komünist Manifesto kapitalizm hakkında yazılmış en büyük övgüdür" diye devam ediyor. [Biz kapitalizm değil de burjuvaziye yazılmış en büyük övgü diye yorumluyoruz Komünist Manifesto’yu ama bu iki pozisyon birbirine verimli bir tartışma mesafesi kadar yakın.] Marx tarihin belki de en çok okunan manifestosunda burjuvazinin devrimci gücüne methiyeler düzer bir anlamda. Arendt, Marx’ın kapitalizmin bir mülksüzleştirme (expropriation) süreci olduğunu gayet iyi anladığını ama sosyalizmin de bu mülksüzleştirme sürecini devam ettirdiğini belirtip şunu ekliyor: "Modern üretim süreci aslında tedrici bir mülksüzleştirme süreci. Dolayısıyla ben kapitalizm ile sosyalizm arasında bir fark olduğunu kabul etmiyorum."&nbsp;(856)[Burada Arendt’in tam olarak ne kastettiğini anlayabilmek için bizim "insanın kendine ait olana el konması" olarak anladığımız İngilizcedeki "expropriation" kavramıyla sıklıkla "mülksüzleşme" olarak çevrilen "dispossession" kavramları arasındaki farka dikkat çekmek önemli. Sosyalizmin ilk bakışta mülkiyete dayalı eşitsizliklere bir son vererek başka bir dünyanın kapısını aralıyor gibi görünmesini belki de sorgulamak gerekiyor. Sanayileşme pratikleriyle, çevresel tahribatlarıyla, özellikle köylülük-karşıtlığında cisimleşen farklı yaşam tarzlarına düşmanlığıyla, merkeziyetçi yönetim biçimleriyle sosyalizmde de kapitalizmde olduğu gibi insanlar kendilerine ait olanı kaybetmeye devam ediyorlar gibi düşünülebilir. Özellikle emek, zaman, yaratıcılık, alternatif hayat ve kolektif yaşam tarzları anlamında...]Sosyalizm ve kapitalizm arasındaki sınırları sorgulamaya bizi kışkırtan oldukça aykırı bir bakış bu tabii. Arendt’e göre kendisine çok bariz görünen bu ilişkinin tartışılmıyor bile olması, tırabzanlarını kaldırdığınızda insanların güvensiz buldukları düşünce yollarında yürümeyi istememelerinden kaynaklanıyor. Dolayısıyla bu tür ezber bozan fikirleri sıklıkla göz ardı ediyoruz ve üzerlerinde düşünme zahmetine katlanmıyoruz.Arendt’in “tırabzansız düşünmek” metaforu üzerine söylediklerini Ahıska’nın çevirisiyle aktaralım:"Şöyle başka bir şey var, Draenos, ‘bir zemin olmadan düşünmek’ demişti, benim bu denli zalim&nbsp;olmayan başka bir benzetmem var, bunu hiç yayımlamadım, kendime sakladım. Buna ‘tırabzansız düşünmek’ diyorum, Almancada Denken ohne Geländer. Hani merdivenleri inip çıkarken düşmemek için tırabzana tutunabilirsiniz ya, biz bu tırabzanı kaybettik. Kendime bunu söylüyorum. Ve aslında yapmaya çalıştığım da bu."Kaybedilen tırabzanlar neler? Modernlikle kaybedilenler mi? Yani gelenek, baskın inançlar, Tanrı’nın düzeni mi? Yoksa modernliğin içinden çıkardığı faşizmin yıktıkları mı? İkisi de var sanki. Savaş sonrası dünyada Aydınlanma’nın yerleştirmeye çalıştığı tırabzanlara da dayanılamıyor artık.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656170060865.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.25" width="550" alt="Hannah Arendt" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Meltem Ahıska da yazısında bu metaforu ve Arendt’in "düşünmenin tehlikeli olduğunu inkar etmiyorum, ama düşünmemek çok daha tehlikeli" önermesini merkeze alarak düşünmek/düşünmemek ilişkisinden ve bir başkasıyla karşılaşmanın, bu karşılaşmanın etkisine açık olmanın öneminden söz ediyor. Bunu yaparken Arendt’in bir başka metaforuna dikkat çekiyor Ahıska. Arendt, totaliter rejimleri soğana benzetiyor. Lider bizim cücük dediğimiz soğanın ortasındadır bu rejimlerde ve böylece merkezden yönetir. Piramitle özdeşleştirdiği diktatörlükler ve otoriter rejimler gibi tepeden değil de içeriden. Ahıska çok güzel anlatmış Arendt’in totaliter rejimler üzerine düşündüklerini. Biz de doğrudan ondan aktarıyoruz:"Cücüğün etrafında katman katman sarmalanmış kesimler, örneğin profesyonel gruplar, parti yöneticileri, düzenin seçkinleri, medya, polis teşkilatı ve yargı yer alır. Soğanın kabuklarında olduğu gibi, bu katmanların bir yüzü içeri, bir yüzü de dışarı bakar. Bir katmanda söylenen ve yapılan her şey dışarıdaki katmanlara doğru bir normallik yaratma işlevi edinirken, içeri doğru bakan yüz hareketin en radikal taleplerini pekiştirmeye yöneliktir. Bu rejimde hiçbir şey sabit değildir; talimatlar, kararnameler, hükümler kimi zaman resmî olarak ilan edilmez bile. &nbsp;İnsanlar, bilmedikleri, anlamadıkları ve sürekli değişen talimatlara uyum göstermek zorunluğunu kabul etmiştir. Başkalarının deneyimlerine olduğu kadar kendi deneyimlerine de kayıtsızlaşmışlardır. Şiddet olarak algılanmayan bir şiddetin tesiriyle sürüklenirler. Bu sürüklenmeyi durdurabilecek bir iç ses ya da dışsal bir engel -gelenek, inanç, öğreti, ahlak, politik alan- kalmamıştır. &nbsp;İnsanlar, genelleşen kanılara bağımlı hâle gelirler.”&nbsp;İnsanlar bu hâl içinde düşünmeyi bırakırlar. Ahıska bugün dilimize dolanan, sık sık tekrarladığımız “aynen”, “sıkıntı yok” gibi sözlerde bu teslimiyetin izlerini yakalıyor. Kısacası tırabzanlara tutunmadan düşünmekten korkmamak, cücükten gelen talimatlara, genel kabullerin rahatlığına kapılmadan düşünmeye devam etmek üzerine düşünmek için hem Ahıska’nın yazısını hem de Arendt’in kitabını bir ara okumakta ciddi fayda var.

Zappa Zamanlar

Arendt ve "Tırabzansız Düşünmek"

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">• Byung Chul Han / Zamanın Kokusu</h3>Zamana yetişmek, zamanında yetişmek, hep geç kalmak, çoğu şeyin ansızın gelmesi ve “zaman” üzerine sorduğumuz bir sürü cevapsız soru. Kelimenin içine hapsetmeye çalıştığımız sonsuz anlar bütünü bence zaman.Keskin sınırlarla ayrılamayacak kadar kaygan bir zeminde akıp gidiyor. Ve Byung Chul Han (bilmeyenleriniz için en sevdiğim yazarların başında gelir, Şeffaflık Toplumu’nu kesinlikle öneririm) zaman kavramını bize kendi filtrelerimizle sorgulatıyor. Geç kalmışlık duygusunun hıza ve o hızın tüketime dönüşümüne ortak olarak, bir kavram üzerinden türlü ikilemlere takılıyoruz. Yine bir o kadar sevdiğim felsefeci ve siyaset bilimci Hannah Arendt’in eylem felsefesini de zaman üzerinden ele alan Chul-Han, sosyoloji, mekan, tarih, ekonomi gibi çeşitli alanlara da değiniyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Zamanı anlamlı kılan şey aynının sonsuz tekerrürü değil, değişim olasılığıdır.”</blockquote>

1Kitap1Mekan

Bu diziyi sadece ultra feminist bir propaganda olarak görenler, bana kalırsa dizinin vermek istediği mesajları kaçırıyor demektir. Bunlardan bana en baskın geleni, kötülüğün sıradanlığı oldu. Ana oyunculardan ikisi üzerinden bunu sıklıkla görüyoruz: Lydia Teyze ve Komutan Lawrence.&nbsp;<h3 fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kötülüğün Sıradanlığı</h3> Ünlü düşünür Hannah Arendt, II. Dünya Savaşı ardından Adolf Eichmann'ın duruşmasını dinlemek ve yazmak için İsrail'e gider. Burada çıkardığı raporun bana kalırsa en çarpıcı kısmı, Eichmann'ı 'sıradan' bir adam olarak adlandırması. II. Dünya Savaşı bitmiş, tüm Dünya yakalanan tek üst düzey Nazi komutanının duydukları canavar olduğunu görmeyi beklerken Arendt onu 'sıradan' olarak tanımlamıştı. Bunun üzerine de kötülüğün sıradanlığı üzerine tezini paylaşıp, o dönemde büyük tepkiler toplamıştı. Lafı çok dolandırmadan Arendt'in tezini Lydia Teyze ve Komutan Lawrence üzerinden masaya yatıralım derim.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T07:29:51.223Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Adolf Eichmann | Kaynak:&nbsp;BritannicaLydia Teyze, Red Center'da faşizan bir disiplinle, kendi rızaları haricinde oraya getirilmiş kadınlara damızlık kız olma eğitimi veren bir memur. Darbe öncesi hayatında da yalnız ve dışlanmış bir öğretmen olan Lydia, içinde bir yerde yetiştirdiği bu kadınlara sevgi besliyor. Ancak bu sevgi, mensubu olduğu dinin ona hep anlatıldığı şeklinden ötürü hakiki bir sevgi olmaktan uzaklaşıyor. Aslında hiçbir zaman tam sevgi görmemiş, ve göstermeyi de bilmeyen bir insan Lydia. Elbette ki burada sevgi görmeyen kişilerin başkalarına eziyet etmesini meşru kılan bir şey söylemeye çalışmıyorum. Zaten kötülüğün sıradanlığı da burada yatıyor. Lydia'yı olduğu yere getiren, büyük bir travması yok. O sadece hayatta tutunabildiği tek şey olan inancının götürdüğü yere geldi. Bu yerde ona bir rol biçildi ve şimdi hayatının bir anlamı olduğunu hissediyor. Bu yüzden de burada 'yasa gereği' yaptığı işkenceler, onun kötülük yapma amacıyla yola çıkıp yaptığı şeyler değiller. Lydia sadece bir emir eli. Ama günün sonunda, tarihin en korkunç suçları da bu emir elleri sayesinde işlendi. Kötülüğün sıradanlığının dehşete düşürücü yanı da işte bu. Bir otobüs şoförü olabilecek kadar sıradan bir insanın böyle bir çarkın dişlisi olabileceği.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T07:28:42.727Z_sm.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak:&nbsp;IndieWireLydia daha az gücü olan bir pozisyondaydı diyebiliriz. Elbette ki kötülüğün sıradanlığının da çeşitli seviyeleri var. Komutan Lawrence, Gilead'ın kuruluşunun baş mimarı olarak tanıtılıyor. Darbe öncesi hayatında ekonomist olduğu tahmin edilen Lawrence, Gilead'ın içe dönük ve bedava iş gücü bazlı ekonomisini inşa ediyor. Dizinin geçtiği dönemde koloniler&nbsp;olarak adlandırılan, radyoaktif atık ve yoğun kirlilik olan bölgelerin temizlenmesi için rejim karşıtı bireyleri orada ölümüne çalıştırıyorlar. Bu sayede tarıma daha fazla alan ayrılmış oluyor. Tamamen kendine yeten bir ekonomiyi sürdürmek için gerekli iş gücünü, yine rejim karşıtı damızlık kızlardan veya başka suçlar işlemiş insanlardan sağlıyorlar.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T07:25:57.360Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: AmNyİnsanları sanki bir çuval patatesmiş gibi bu kullanan bir insandan saf kötülük bekleyen elbette ki çok olacaktır. Ama gelin görün ki, işin rengi değişip, Gilead'in gerçekten nasıl bir yer olduğu ortaya çıktığında Lawrence bile kendi yarattığı canavardan çekinir oluyor. Diğer komutanlar gibi kibirli davranmıyor. Tek açıklaması da, Gilead kurulurken çok daha başka bir vizyon olduğu ve işin buraya geleceğini bilmedikleri. Tabii, ekonomi tezleri yazan bir profesörden işlerin buraya geleceğini öngörmesini beklemeli olup olmadığımız başka bir tartışma konusu. Ancak en nihayetinde Lawrence, diğerleri gibi bu teokratik totaliter rejimden faydalanmıyor. Evine gönderilen hiçbir damızlık kız ile birlikte olmuyor. Komutanlar arası yapılan şatafatlı eğlencelere katılmıyor. Lawrence, içten içe bir vicdan azabı duyuyor. Lawrence sadece yıllardır yazdığı teorilerin işe yaradığını kanıtlayabileceği bir sistem yaratmak istemişti.&nbsp;Bu örneğin Lydia'dan en büyük farkı, Lawrence'ın emir-komuta zincirinin başında olup, Lydia'nın sonlarına doğru olması. En büyük benzerliği ise, ikisinin de sürece kendilerini kaptırıp, gerçekten ne olduğunu kaçırmaları. Aslında bu listeye hareketin öncülerinden olan Serena Joy&nbsp;karakterini de katmak gerekirdi ama artık başka bir yazıya...&nbsp;Bu dizinin toplumsal olaylarda bu kadar yankı yapmasının sebeplerinden biri de bu, sevgili okurlar. Karşımıza sadece ellerini kovuşturup, kötülük planlayan karakterler yerine; gerçekte bunun ne kadar sıradan bir şekilde yapılıp, ne kadar büyük sonuçlar doğurduğunu yansıtıyor. İşte bu yüzden de fazla gerçekçi gibi yorumların sahibi oluyor.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toplumsal Hareket ve The Handmaid's Tale</h3> The Handmaid's Tale,&nbsp;2017'den beri dünya çapında kadın hakları eylemlerinde sıklıkla karşılaştığımız bir ikonografiye sahip. Çoğunlukla kadınların üreme sürecindeki hakları üzerine odaklanan eylemlere fiziksel ve psikolojik şiddet ve kadın cinayetleri de dahil oluyor. Çoğunlukla Hristiyan dünyada etki gösteren eylemleri kısaca sizlere göstermek isterim! TEKSAS - 2017'de The Handmaid's Tale&nbsp;yayımlanmadan kısa süre önce, Teksas'ta bir grup pro-choice&nbsp;aktivistin meclis oturumuna katılmasıyla ortaya çıktığı <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2017/10/31/15799882/handmaids-tale-costumes-cosplay-protest" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyleniyor</a>.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T06:55:23.626Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: The VergePOLONYA - Geçtiğimiz Ekim ayında Polonya'da kürtaj neredeyse tamamen yasaklanıyordu. Bunun üzerine damızlık kız kostümleriyle aktivistler, bir pazar ayinini basıp "katoliklerin de kürtaj hakkı olduğunu" savundular.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T07:06:56.671Z_sm.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.63" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: WBRZ 2KUZEY İRLANDA&nbsp;- Aktivistler 2018 senesinde bölge bölge gezip kürtaj hapları dağıtmışlardı. Sebebi de hükümetin bazı doğum kontrol ve engel yöntemlerini neredeyse tamamen yasaklamış olmasıydı. Bunu da bir grup damızlık kız kostümleriyle yapmayı <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/uk-news/2018/may/28/pro-choice-group-plans-to-offer-abortion-pills-in-northern-ireland-tour" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tercih etmişti</a>.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T07:13:18.098Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.58" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Irish CentralARJANTİN&nbsp;- Yine 2018 senesinde onlarca kadın, damızlık kız kostümlerini giyip Buenos Aires sokaklarında tıpkı dizideki gibi başları eğik ve sessiz bir yürüyüş gerçekleştirdiler. Anlatmaya çalıştıkları şey, sadece tecavüz edilen veya sağlığı risk altında olan kişilerin değil, her kadının kendi bedeni üzerinde söz hakkı olması <a fr-original-style="" href="https://mashable.com/article/handmaids-tale-argentina-protest/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerektiğiydi</a>.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-08T07:07:17.573Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak:&nbsp;MashableHIRVATİSTAN&nbsp;- &nbsp;İstanbul Sözleşmesi'ni uygulamadığı için 2018 senesinde süren hükümete karşı protestolarda bir grup aktivist damızlık kız kostümleriyle <a fr-original-style="" href="https://blogs.lse.ac.uk/religionglobalsociety/2018/04/the-istanbul-convention-in-croatia-attending-to-the-anxiety-in-the-intersection-of-belief-and-policy-making/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">katıldı</a>.&nbsp;Bunlar sadece birkaçı. Bu kadar insanı bir araya getirebilen bir sembol olması, koca bir sayıyı bu diziye ayırmamdaki en büyük etkendi. O halde, dizinin en ikonik cümlesiyle kapatalım:Don't let the bastards win, yani sakın o piçlerin kazanmasına izin verme!&nbsp;

Show Business

Pek çok kişi tarafından kurmaca bir hikayeden öteye, fazla gerçekçi olduğu söylendi. Bunun sebebi, Arendt'in kötülüğün sıradanlığı üzerine tezi olabilir mi? 

Hannah Arendt ile ilgili hikayeler