<img src="https://images.aposto.com/2024/10/2/1732034125541.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mekanlardan insanlara Beyoğlu pasajları: Sarıcazade Ailesi, Anadolu ve Rumeli</h1>Yazı: <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/a/firat-senol" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fırat Şenol</a>Padişahın mabeyincisi olarak bilinen Ragıp Paşa, İstanbul’da özellikle Beyoğlu ve Moda semtlerinde izler bıraktı. Beyoğlu bölgesine üç han inşa ettirdi. İmparatorluğun yayıldığı üç kıtanın ismi bu hanlara verildi: Anadolu, Rumeli ve Afrika. Bu üç han zaman zaman farklı sokaklara geçit açılmasıyla pasaj olarak anıldı ve İstanbul’un gündelik yaşamı kadar kültürel ortamına da etki etti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Anadolu Han/Pasajı: 'Sait Faik’in son içkisi'</h2>İmparatorluk'tan Cumhuriyet’e geçişte gündelik yaşamın pratiklerine dair birçok şey değişime uğramış olsa bile İstanbul hanları ve pasajları ilk zamanlarda özelliklerini çok yitirmedi. İstanbul’un ilk barı olarak bilinen, Herr Burch tarafından açılan Brasserie de Londres’de çalışan garsonlar, Beyoğlu eğlence dünyası için ön ayak olmuşlardı. Bu isimlerden Nikolas Balabanis, Anadolu Pasajı içerisinde Brasserie de L’Orient isimli–halk arasında Balabani/Valavani olarak bilinen–mekanı açtı. Burası, dönemin Pera mekanları arasında hem gösterişi hem de pahalılığı ile dikkat çekiyordu. Yüksek tavanları, süs havuzları ve akvaryumları ile ünlü olduğu kadar Arnavutköy istiridyeleriyle de ön plana çıkıyordu.Bu mekana Abdülhamit’in yaverlerinden Gani Bey’i vuran Hafız Paşa’dan Refi Cevat Ulunay’a, Halit Fahri’den sonraki yıllar buradan çıkmayacak olan Peyami Safa’ya kadar birçok farklı meslekten insan uğradı. İstanbul’un bohem dünyasının önemli karakterlerinden İbrahim Çallı da birçok mekan gibi buranın konuklarındandı.Mekan, 1934’te el değiştirdi ve 1950’lerin sonlarına kadar özellikle edebiyat dünyasının önde gelen kalemlerinin toplanacağı bir yer hâlini aldı. Artık “Şark Kafe” ismiyle anılsa bile, birçok insan için özellikle&nbsp;“Anadolu Birahanesi” olarak isim yaptı. Edebiyatımızın önde gelen yazarlarından ve Beyoğlu’nun birçok mekanında izi olan Sait Faik, Burgaz Adası’nda vefat etmeden iki gün önce burada vakit geçirmiş ve arkadaş çevresini bir süre burada toplamıştı.Bu pasajın içinde ayrıca Sultan’ın alışveriş yaptığı gömlekçi Belfast Shirtmaker’s, Pera’nın önemli kumaşçısı Lazaro Franco Meşrufat Mağazası da bulunuyordu. Daha yakın tarihlerde açık Zambo çikolata satan bir dükkan bulunmaktaydı; fakat bu tarihlerden sonra birçok yapı gibi değişime uğradı ve orijinalliği tamamen bozularak bir ayakkabı mağazası tarafından işgal edildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rumeli Pasajı/Han (Cite Roumeli): 'Bir cinayetin izinden'</h2>Rumeli Pasajı, 1894 tarihinde Mabeyinci Ragıp Paşa tarafından inşa edilen anıtsal yapıların başında geliyor. Rumeli Pasajı’nda bir zamanlar, kuaför, piyano akortçusu, restoran, ayakkabıcı gibi meslek grupları bulunuyordu. Neoklasik tarzda inşa edilen yapı, konut amaçlı üç binadan oluşuyor ve zemin katında pasaj yer alıyor. Beş katlı ve üst katlarında apartman dairelerinin yer aldığı pasaj, çamaşırhane ve terasla birbirine bağlanıyor. Zemin katı sıralı dükkanlardan oluşan Rumeli Pasajı’nın üç girişi bulunuyor ve bunlardan İstiklal Caddesi kısmında bulunan giriş süslü ve hareketli cephesiyle dikkat çekiyor. Bir zamanlar tarihi Rebul Eczanesi’nin bulunduğu köşenin en üst kısmında, yüksek bir kasnak üzerine oturtulmuş, yapının şapeline ait bir kubbe bulunuyor. Diğer iki cephe ise Neoklasik ve Neorönesans etkileri gösteriyor ve daha sade biçimde duruyor. Özetle pasaj, iç ve dış cephelerde Barok, Rokoko, Klasik ve Rönesans üsluplarının özelliklerini yansıtıyor. Bu şaşaanın bir nedeni, pasaj inşa sırasındayken Ragıp Paşa’yı yorgun gören 2. Abdülhamid’in, onun bu pasajlar için verdiği emeği fark edip kendisine maddi ve manevi destek sağlaması olabilir. <p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#347d79" color="#ffffff" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#347d79 !important;color:#fafbfc !important" href="https://aposto.com/s/mekanlardan-insanlara-beyoglu-pasajlari-saricazade-ailesi?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(52, 125, 121) !important; color: rgb(250, 251, 252) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Aposto İstanbul

Sarıcazade Ragıp Paşa Ailesi’nin kökeni, paşanın 15. yüzyılda Eğriboz Adası’ndan İstanbul’a adım atmasına kadar uzanır. Paşa, Sultan 2. Abdülhamid’in en güvenilir insanlarından biri olur ve uzun yıllar aralıksız hizmet vererek çoğu görevliden ayrılmadan saray nazırlığı yapar.Saray hekimliği yapan kardeşi Arif Paşa ile birlikte sarayda konumunu güçlendiren Ragıp Paşa, dönemin şartlarına uygun Avrupai tarzda yapılar inşa ettirmesiyle tanınır. Oldukça kültürlü ve bilgili olan Ragıp Paşa, iyi derecede Yunanca ve Fransızca konuşur ve Beyoğlu ile Moda bölgesinde bulunan Rum ve Levanten ailelerle yakın ilişkiler kurar. Ragıp Paşa bunların yanı sıra ticarette de isminden söz ettirir; Zonguldak’ta kömür madenleri hisseleri için yabancı şirketlerle rekabet hâlindeyken diğer taraftan hiçbir Müslüman’ın yapmadığı bir şeyi gerçekleştirir. Dönemindeki birçok kesimden tepki toplamasına rağmen Trakya-Umruca’da bir rakı fabrikası kurar. 2. Abdülhamid tahttan indirilince Ragıp Paşa Midilli Adası’na sürgüne gönderilir; 1920 yılında ise İstanbul’da vefat eder.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Padişahın mabeyincisi olarak bilinen Ragıp Paşa, İstanbul’da özellikle Beyoğlu ve Moda semtlerinde izler bıraktı. Beyoğlu bölgesine üç han inşa ettirdi. İmparatorluğun yayıldığı üç kıtanın ismi bu hanlara verildi: Anadolu, Rumeli ve Afrika. Bu üç han zaman zaman farklı sokaklara geçit açılmasıyla pasaj olarak anıldı ve İstanbul’un gündelik yaşamı kadar kültürel ortamına da etki etti.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Anadolu Han/Pasajı: 'Sait Faik’in son içkisi'</h2>İmparatorluk'tan Cumhuriyet’e geçişte gündelik yaşamın pratiklerine dair birçok şey değişime uğramış olsa bile İstanbul hanları ve pasajları ilk zamanlarda özelliklerini çok yitirmedi. İstanbul’un ilk barı olarak bilinen, Herr Burch tarafından açılan Brasserie de Londres’de çalışan garsonlar, Beyoğlu eğlence dünyası için ön ayak olmuşlardı. Bu isimlerden Nikolas Balabanis, Anadolu Pasajı içerisinde Brasserie de L’Orient isimli–halk arasında Balabani/Valavani olarak bilinen–mekanı açtı. Burası, dönemin Pera mekanları arasında hem gösterişi hem de pahalılığı ile dikkat çekiyordu. Yüksek tavanları, süs havuzları ve akvaryumları ile ünlü olduğu kadar Arnavutköy istiridyeleriyle de ön plana çıkıyordu.Bu mekana Abdülhamit’in yaverlerinden Gani Bey’i vuran Hafız Paşa’dan Refi Cevat Ulunay’a, Halit Fahri’den sonraki yıllar buradan çıkmayacak olan Peyami Safa’ya kadar birçok farklı meslekten insan uğradı. İstanbul’un bohem dünyasının önemli karakterlerinden İbrahim Çallı da birçok mekan gibi buranın konuklarındandı.Mekan, 1934’te el değiştirdi ve 1950’lerin sonlarına kadar özellikle edebiyat dünyasının önde gelen kalemlerinin toplanacağı bir yer hâlini aldı. Artık “Şark Kafe” ismiyle anılsa bile, birçok insan için özellikle “Anadolu Birahanesi” olarak isim yaptı. Edebiyatımızın önde gelen yazarlarından ve Beyoğlu’nun birçok mekanında izi olan Sait Faik, Burgaz Adası’nda vefat etmeden iki gün önce burada vakit geçirmiş ve arkadaş çevresini bir süre burada toplamıştı.Bu pasajın içinde ayrıca Sultan’ın alışveriş yaptığı gömlekçi Belfast Shirtmaker’s, Pera’nın önemli kumaşçısı Lazaro Franco Meşrufat Mağazası da bulunuyordu. Daha yakın tarihlerde açık Zambo çikolata satan bir dükkan bulunmaktaydı; fakat bu tarihlerden sonra birçok yapı gibi değişime uğradı ve orijinalliği tamamen bozularak bir ayakkabı mağazası tarafından işgal edildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rumeli Pasajı/Han (Cite Roumeli): 'Bir cinayetin izinden'</h2>Rumeli Pasajı, 1894 tarihinde Mabeyinci Ragıp Paşa tarafından inşa edilen anıtsal yapıların başında geliyor. Rumeli Pasajı’nda bir zamanlar, kuaför, piyano akortçusu, restoran, ayakkabıcı gibi meslek grupları bulunuyordu. Neoklasik tarzda inşa edilen yapı, konut amaçlı üç binadan oluşuyor ve zemin katında pasaj yer alıyor. Beş katlı ve üst katlarında apartman dairelerinin yer aldığı pasaj, çamaşırhane ve terasla birbirine bağlanıyor. Zemin katı sıralı dükkanlardan oluşan Rumeli Pasajı’nın üç girişi bulunuyor ve bunlardan İstiklal Caddesi kısmında bulunan giriş süslü ve hareketli cephesiyle dikkat çekiyor. Bir zamanlar tarihi Rebul Eczanesi’nin bulunduğu köşenin en üst kısmında, yüksek bir kasnak üzerine oturtulmuş, yapının şapeline ait bir kubbe bulunuyor. Diğer iki cephe ise Neoklasik ve Neorönesans etkileri gösteriyor ve daha sade biçimde duruyor. Özetle pasaj, iç ve dış cephelerde Barok, Rokoko, Klasik ve Rönesans üsluplarının özelliklerini yansıtıyor. Bu şaşaanın bir nedeni, pasaj inşa sırasındayken Ragıp Paşa’yı yorgun gören 2. Abdülhamid’in, onun bu pasajlar için verdiği emeği fark edip kendisine maddi ve manevi destek sağlaması olabilir.&nbsp;Pasaj sadece süsüyle değil, Said Naum Duhani’nin anlattığı üzere Rumeli Pasajı’ndaki muhallebici dükkanında geçen bir olayla&nbsp;da anılır. Kamelya isimli bir kadın ve annesi Despina, aşçıları Kirkor ve köpekleri, Taksim Sokak’ta bulunan evlerinde bıçaklanarak öldürülürler. Polisler ilk olarak katilin aşçı olduğunu ve olaydan sonra intihar ettiğini düşünür. Peşinden Yanko isimli bir berberden şüphelenir; fakat delil yetersizliğinden Yanko’nun peşini bırakır. Bu cinayet yerel basında oldukça sansüre uğramasına rağmen yabancı basın üzerinde durur ve detaylı şekilde aktarır. Bazı söylentileri Said Naum Duhani kendi nüktesiyle anlatmaya devam eder ve bazı kesimlerce, Kamelya’nın padişahın damadıyla bir ilişkisi olduğu ve bu nedenle öldürüldüğü söylenir. Başka bir kesim ise katilin Rumeli Pasajı’nda muhallebicide öldürülen kişi olduğunu ve Rus Safareti baş dragomanı Maksimov’un bu kişiyi tespit ettiği inancına sahip olduklarını aktarır.Görkemiyle başlayıp, bir cinayet haberiyle devam eden Rumeli Pasajı hikayemiz, buranın en eski misafiriyle kapanır. Rebul Eczanesi, günümüzde bu pasajın içerisinde bulunmamakla birlikte, eczanenin kurucusu ve pasajın en eski kiracısı olan Jean Cesar Reboul tarafından açılır. Bazı tarihçilere göre Reboul Bey, İstanbul’a 1895 yılında gelir. Geliş nedeni ise İmparatorluğun belirli yerlerinde mühendislik çalışmaları yapan babasını ziyaret içindir. İstanbul’dan oldukça etkilenen Reboul Bey, Rumeli Pasajı’nda Grande Pharmacie Parisienne’i–Büyük Paris Eczanesi–açar. 1920 yılında eczaneye Kemal Müderrisoğlu gelir ve burada çalışmak istediğini söyler; fakat Reboul Bey, dönemin koşullarını da düşünerek kendisine Fransızca bilmesi gerektiğini belirtir. 1923 yılında diplomasını alan Kemal Bey, Rumeli Pasajı’nın yeni misafiri olacak ve Reboul Bey’in emekli olmasıyla birlikte eczaneyi devralacaktır.Son yirmi yıldır İstiklal Caddesi’nin çehresindeki değişim net şekilde anlaşılır olmaya başladı. Bir dönemin en önemli vitrinlerini barındıran işletmeler, bu değişimin görsel özelliklerini taşımaktadır. Vitrin özelliğini yitiren ve zamanla İstiklal Caddesi üzerinden taşınan Rebul Eczanesi böyle bir görsel tarihi son dönemlerinde yansıtmaktaydı. Vitrinler, insanlar, mekanlar değişime uğradı; fakat değişmeyen tek şey, caddenin sınırlarını oluşturan yapıların cepheleri olarak kaldı.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kaynaklar<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;" type="disc"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Behzat Üsdiken “Pera’dan Beyoğlu’na 1840-1955” Akbank Kültür ve Sanat. İstanbul, 1999.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Brendan Freely - John Freely “Galata, Pera, Beyoğlu: Bir Biyografi” YKY. İstanbul, 2016.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ekrem Işın “İstanbul’da Gündelik Hayat” YKY. İstanbul, 2001.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mustafa Cezar “XIX. Yüzyıl Beyoğlusu” Akbank Kültür ve Sanat. İstanbul, 1991.</li></ul><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dr. Nursel Gülenaz “Batılılaşma Dönemi İstanbul’unda Hanlar ve Pasajlar”, İTO Yayınları, İstanbul, 2011.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Salah Birsel “Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu”, Sel Yayınları, İstanbul, 2016.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Prof. Dr. Nur Akın “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera”, Literatür Yayınları, İstanbul, 2002.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Said Naum Duhanı̂ “Eski İnsanlar Eski Evler” 19. Yüzyılda Beyoğlu’nun Sosyal Topografyası&nbsp;Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2017.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sermet Muhtar Alus “İstanbul Kazan Ben Kepçe”, Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, 2019.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Turan Akıncı “Beyoğlu” Yapılar, mekânlar, insanlar (1831-1923).</li></ul>

Beyoğlu pasajlarının az bilinen hikayelerini konu alan serinin ikincisinde Anadolu ve Rumeli pasajlarına konuk oluyoruz.

Mekanlardan insanlara Beyoğlu pasajları: Sarıcazade Ailesi, Anadolu ve Rumeli

Yemek ve Kültür

Ali Rıza Bey, dönemin kahvehanelerini ve buralardaki eşyaları resmederek kahvehane kültürünü geçmişten bugüne taşıyan önemli bir isimdir.

Ressam Hoca Ali Rıza’nın eserleriyle İstanbul kahvehaneleri

Kahramanmaraş ve çevre illerde yaşanan felaket, bir süredir derin dondurucuda yer alan büyük İstanbul depremine ilişkin tartışmaların yeniden alevlenmesine yol açtı. Tarihin en önemli kentlerinden biri olan İstanbul, deprem konusunda derin yaralar taşıyan bir metropol. Bu yaraların en tazesi olmasa da en çok iz bırakanı ise bundan 514 yıl önce açıldı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kıyamet-i Suğra</h2>Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul, 10 Eylül 1509’da oldukça güçlü bir depremle sarsıldı. Sabaha karşı meydana gelen depremin 160 bin nüfuslu şehir üzerindeki etkisi oldukça yıkıcı oldu. Şehirde binden fazla bina yıkıldı, 13 bin insan hayatını kaybetti, 10 binden fazla insan yaralandı. Fatih Camii ve henüz yeni tamamlanmış olan Bayezid Camii çok ağır hasar aldı. Anadolu ve Rumeli Hisarları, Kız Kulesi, Bozdoğan Kemeri ciddi hasar gördü. İstanbul surlarında yer alan 49 burç ya yıkıldı ya da önemli ölçüde hasara uğradı. Ayasofya’nın fethin ardından yapılan minareleri yıkılırken, onlarca cami ve kilise tahrip oldu.Sultan II. Bayezid’in ikamet etmekte olduğu Topkapı Sarayı da ağır hasar gören yapılar arasındaydı. Hatta öyle ki sultan, enkaz altında kalmaktan sabah namazına kalkması sayesinde kurtulabildi. Çünkü deprem, sultan abdest almak için odasını terk ettiğinde gerçekleşmiş ve deprem sırasında sultanın odası yerle bir olmuştu.Depremin ardından bir de tsunami tehlikesi baş gösterdi. 6 metreye ulaşan dalgalar Ceneviz Surları’nı aşarak şehrin içine girdi. Galata bölgesinde onlarca ev sular altında kaldı, bazıları ise denize karıştı.Deprem öylesine büyüktü ki Rumeli’den, Viyana’dan hatta ve hatta Mısır’dan dahi hissedildi. O dönem Mısır’a hükmeden Memlük Devleti’nin kayıtlarında, depremin bölgede bıraktığı izler hakkında raporlar yer aldı.Kimi bilim insanları bu depremin büyüklüğünü 7.2 olarak hesaplarken, kimileri ise depremin 8 büyüklüğünde gerçekleştiğini söylemektedir. Dönemin kaynakları ise bu depremi “Kıyamet-i Suğra” yani Küçük Kıyamet olarak adlandırmaktadır. Hatta öyle ki deprem sonucunda toprak üzerinde su ve kum fışkırtan dev yarıkların oluştuğu ve insanların bu yarıkların içine düştüğü tasvir edilmektedir.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeniden inşa süreci</h2>Sultan II. Bayezid depremin ardından yaklaşık 15 gün Gülhane’de bir çadırda kaldıktan sonra devletin eski başkenti olan Edirne’ye gitti. Buradan şehrin yeniden imar edilmesini emreden sultan, Mimar Hayreddin’in nezaretinde yaklaşık 66 bin işçi, 11 bin kalfa ve 3 bin inşaat ustası görevlendirdi. Her 20 haneden bir kişi yeniden inşa sürecine dahil olmak adına göreve çağrıldı. İnşa edilecek yeni binaların ahşaptan yapılması kararlaştırılırken, taştan ev yapılması ise yasaklandı.Olağanüstü inşaat maliyetlerinin giderilmesi adına birtakım ek vergiler konuldu. “Avarız” adı verilen olağanüstü vergi ile birlikte her haneden 22 Osmanlı gümüş akçesi toplanması kararlaştırıldı. Avarız vergisi nedeniyle Rumeli eyaletinde toplam 622 bin haneden 13,6 milyon akçe toplanırken, Anadolu eyaletinde ise 502 bin haneden toplam 11,1 milyon akçe toplandı. Totalde toplanan 24,7 milyon gümüş akçenin o dönemki toplam vergi gelirlerinin yaklaşık %10’una karşılık geldiği tahmin ediliyor.&nbsp;Bütün bu hazırlıklara rağmen yeniden inşa süreci 41 gün boyunca devam eden artçı sarsıntılar ve artçıların ardından bastıran kış mevsimi nedeniyle sekteye uğradı. Çalışmalara ancak 1510 yılının Mart ayında başlanabildi. Fakat geç başlanılmış olmasına rağmen çalışmalar 64 gün gibi kısa bir sürede tamamlandı ve haziran ayında inşaat iskeleleri söküldü. Bazı küçük ölçekli yapıların yeniden inşasının ise 1511’e kadar bekletildiği konusunda kayıtlar bulunuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya bugün?</h2>İstanbul bugün resmi kayıtlara göre 16 milyonluk nüfusuyla ülkenin beşte birine ev sahipliği yapan bir mega kent. TÜSİAD, TÜRKONFED ve SEDEFED tarafından hazırlanan İstanbul Depremi Senaryosu: İş Dünyası Raporu’na göre İstanbul ulusal sanayi üretiminin %40'ını, vergi gelirlerinin %46’sını, ihracatın ise yaklaşık yarısını tek başına karşılamaktadır. Raporda bu nedenle İstanbul’da yaşanabilecek büyük bir depremin faturasının 25 ile 300 milyar USD arasında olabileceği tahmin ediliyor. Bu sebeple, İstanbul’da benzer bir felaketin yaşanması hem ekonomik hem de beşeri anlamda altından kalkılması çok zor bir yük doğuracaktır.&nbsp;Bu sebeple, olası kayıpları asgari seviyeye çekebilmek adına çalışmaya hemen bugün, Kahramanmaraş ve çevre illerde yaşanan kayıpların acısı hala çok tazeyken başlamamız gerekiyor.&nbsp;

EXANTE

"Küçük Kıyamet" olarak da adlandırılan 1509 İstanbul depreminde neler oldu?

1509 İstanbul depremi: Kıyamet-i Suğra

Şıkk-ı evvel defterdarı:&nbsp;Başdeftardar 14. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasında Osmanlı Devleti'nin en yüksek maliye görevlisi idi. 17. yüzyıldan itibaren "Rumeli Deferdarı" veya "şıkk-ı evvel defterdarı" başdefterdar olarak en üst seviyeye geçmiştir.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Musahipzade Celal Bey: (d. 31 Ağustos 1868, İstanbul - ö. 20 Temmuz 1959 – İstanbul), Türk oyun yazarı. Türk edebiyatında tiyatro alanında ilk yazılı eserlerin verilmeye başladığı II. Meşrutiyet döneminde yetişmiş ve sadece tiyatro alanında eser vermiş iki önemli yazardan birisidir (diğeri Refik Ahmet Nuri Sekizinci).&nbsp;Cumhuriyetin ilanından sonra eserler vermeye devam etmiş, konularını Osmanlı döneminden günlük yaşamdan almıştır. Osmanlı toplumunda yozlaşan değerleri hicveden komedi tarzında eserler vermiştir. Yirmiden fazla oyunu bulunur.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1667897323514.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.81" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Cemaziyelevvel: Hicri takvime göre yılın beşinci ayı. Ayın adına kaynaklık eden cemazi sözcüğü "<a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ya%C4%9Fmur" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="Yağmur">yağmursuz</a> alan" anlamına gelmektedir.İskender Pala, cemaziyelevvel torbasının hikâyesini 'İki Dirhem Bir Çekirdek'te şu şekilde anlatır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Eskiden resmi dairelerde ve şer'iye mahkemelerinde şimdiki gibi bir dosyalama ve kayıt sistemi yoktu. Her ayın evrakı bir torbaya konur, bu torbaların üzerine, ait oldukları ayların isimleri kırmızı mürekkeple yazılır ve duvardaki çivilere sırası ile asılırdı. Sene sonunda 12 tane oldu mu, evrak mahzenine kaldırılırdı... İşte böyle bir evvel zaman resmi dairesinde, katiplerden birisi, eski yıllara ait torbalardan bir kaç tane alarak evine götürmüş ve kendisine don fanila yaptırmış. Ancak, torbaların üzerindeki kırmızı yazılar, yıkamakla çıkacak cinsten değilmiş. Bir gün hamama giden katip, orada daire arkadaşlarından birisi ile karşılaşmış. soyunma odasında elbiselerini çıkarırken arkadaşı, bizim katibin iç donunun tam arkasına gelen yerde, kırmızı mürekkeple yazılı 'cemaziyel-evvel' yazısını görünce işi anlamış fakat çaktırmamış. Aradan yıllar geçmiş, bu katip yükselmiş müdür olmuş ve eski kalem arkadaşlarına tepeden bakmaya başlamış. Hamamda rastladığı arkadaşı da onun yanında çalışıyormuş... Bir gün aralarında bir tartışma çıkmış ve haksız yere arkadaşının gururu ile oynamış. Artık sabrı kalmayan arkadaşı: 'Haydi canım sen de, kime caka satıyorsun?.. Ben senin cemaziyel-evvelini bilirim!' demiş..."</blockquote><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Pazartesi - Perşembe:&nbsp;18. yüzyılın İstanbul'unda geçen tiyatro oyunu. Yazarı,&nbsp;Musahipzade Celal. Konusu: Defterdar Kırtasiddin Efendi mevkiini kötüye kullanmaktadır. Yaptığı yolsuzluklar, kendisine kısa sürede bolca para ve hatırı sayılır bir mülk kazandırmıştır. Maddi bakımdan Kırtasiddin Efendi'nin, toplumsal mevkii de yükseliş gösterir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1667900989383.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Spektrum

Doğuşundan bugüne Türk milliyetçiliği: Turancılıktan İslamcılığa

Bu yayınla İstanbul’un eski eğlence hayatını daha yakından görme fırsatı bulmaya başladıkça beni şaşırtan pek çok konu ile karşılaştım. Bunlar arasında beni en çok şaşırtan su içerek eğlenilmesi oldu sanırım. Benim gibi birçok kişi için eğlencenin eşlikçisi her zaman alkol olmuştur. Bu nedenle su içerek eğlenildiğini ilk duyduğumda anlam veremediğimi itiraf etmeliyim. Sadece su içerek nasıl eğlenilebilir ki? Hem de bardak bardak, âdeta çatlayana kadar su içerek.İstanbul’un eskiden pek çok içme suyu vardı.&nbsp;(Bunlardan bazılarına <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/62cd6756491d980007346bbb" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">38.</a> ve <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/62e8debb00465800067bbab4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">41.</a> sayılarımızda kısaca değinmiştik.)&nbsp;Bunlar şehrin su ihtiyacını karşılamanın yanı sıra bir sağlık ve eğlence aracıydı da. Zaten işin eğlence kısmını belirleyen bu suların çeşitli hastalıklara iyi geldiğine inanılmasıydı. Bu yüzden Mehmet Selahattin’in yazısında anlattığı gibi insanlar tatil günlerinde şehrin bir ucundan bir ucuna su içmeye gidiyordu. Tabi bu suların çevresinde mesire yerleri, gazinolar vs. de vardı. Sadece su içip dönülmüyordu. Yanına yemeğini, gramofonunu, içkisini alan halk bir cuma ya da pazar gününü burada geçiriyordu. Çekirdek satan seyyar satıcılar gibi içme suyunun kendi ekonomisi bile oluşmuştu.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/1/1659990699328.png" width="550" height="380" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.42" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://phebusmuzayede.com/53982-tuzla-icmeler-kaplicalari-nadir-kartpostal-osmanlica-tuzla-icmeleri-yazili-14x9-cm.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Osmanlıca “Tuzla İçmeleri” yazılı bölgeyi gösteren bir kartpostal</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">İşte bu sulardan biri de Tuzla’daki İçmeler’di. Burayı benzerlerinden ayıran en önemli özelliği İstanbul’un tek <a fr-original-style="" href="https://www.turkiyeturizm.com/ataturk-icmelerde-unutturamaz-onu-hicbir-sey-56398h.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">termal kaynak suyu</a> olmasıydı. Geçmişi 5 bin yıl öncesine dayanan bu suyun <a fr-original-style="" href="https://www.zdergisi.istanbul/makale/istanbulun-sifali-termal-kaynagi-123" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MÖ VIII.</a> yüzyıldan beri içildiği söylenir. Suların şifalı olduğu ise Türklerin bölgeye gelmesinden sonra anlaşılmıştır. Türkler Rumeli’ye yaptığı seferlerde bu bölgeden geçerken hasta atları buradaki otlaklara bırakırmış. Dönüşte atların eskisinden de sağlıklı olduğu görülünce buradaki suyu inceleyen hekimler suyun şifalı olduğunu görmüş. İstanbul’un fethinden sonra <a fr-original-style="" href="https://www.posta.com.tr/yasam/5-bin-yillik-tuzla-icmeleri-dev-yatirimla-hayat-buldu-1246269" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fatih</a> de buraya büyük önem vermiş.1600’lerde suyun ününü duyan Evliya Çelebi&nbsp;burayı ziyaret eder ve <a fr-original-style="" href="https://www.zdergisi.istanbul/makale/istanbulun-sifali-termal-kaynagi-123" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Seyahatnâme</a>’sinde âdeta bir ritüeli anlatır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Her sene temmuz ayında, yâni kiraz mevsiminde, bütün İstanbul’dan ve diğer bölgelerden binlerce insan gelip burada toplanırlar. Çadırlarını kurduktan sonra saz söz meclisleri tertip ederler, eğlenirler ve içerler. Böylece kırk gün kırk gece deniz kıyısında top, tüfenk ve fişek şenlikleri ve eğlenceleri olur ki dillerle söylemek ve sözlerle anlatmak mümkün değildir. Dert sâhibi olup da hasta edici ve sağlığı bozucu rahatsızlıklara yakalanmış olanlar, burada üç gün üç gece bu içme suyundan içince Allâhu Teâlâ’nın emriyle ve izniyle kusmaya başlarlar. Sarı sarı ve yeşil yeşil safra, kara safra, balgam ve diğer usâreler çıkarırlar ki pis ve kötü kokusundan insan ölüm mertebesine varır. Bâzı insanların da alt tarafından safra, sevdâ, usâreler, kara balgam, namazbur (abdestbozan), okran ve sıranca isimli çeşitli hastalıkların sebebi olan şeyler çıkar ki insan yeniden hayat bulur…”</blockquote>Önceden “Yunak” adıyla anılan bölgede tesisat inşa etme çalışmalarına 20. yüzyıl başlarında girişilmiş. 1923’te burayı Fransızlar işletirken, 1927 yılında imtiyaz hakkı <a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/41106.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kâmil Abduş Bey</a> isimli bir iş insanına verilmiş ve kendisi dört doktor ile birlikte <a fr-original-style="" href="https://www.academia.edu/21063113/T%C3%BCrkiyede_Alternatif_Turizm_Faaliyetlerinin_Geli%C5%9Fen_Bir_Kolu_Olarak_Kapl%C4%B1calar_Tuzla_%C4%B0%C3%A7meler_%C3%96rne%C4%9Fi_Thermal_Springs_As_A_Flourishing_Pillar_Of_Alternative_Tourism_in_Turkey_Example_Of_Tuzla_%C4%B0%C3%A7meler" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tuzla İçme Maden Suları Türk Anonim Şirketi</a>’ni kurmuş. 1920’lerin sonunda ağaçlandırılan alan, 1934’te Grand Otel isimli bir konaklama yeri, revir ve personel yatakhaneleri yapılarak bir kaplıca tesisine dönüştürülmüş. Hatta <a fr-original-style="" href="https://www.turkiyeturizm.com/ataturk-icmelerde-unutturamaz-onu-hicbir-sey-56398h.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Atatürk</a> de 1934 yılında buradaki otelde konaklamış.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/1/1659990741721.png" width="550" height="205" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.63" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/tan/1935-08-14/12" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1935 tarihli İçmeler reklamı</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">1969 yılında Kâmil Abduş Bey ölünce tesis atıl vaziyette kalır. 1990’da hisselerin çoğunu bir inşaat mühendisi alınca tesisin kaderi de değişmeye başlar. Nihayet <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=Nd6dg84qmZY&ab_channel=WiseTV" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2016</a> yılında bölgede oldukça büyük bir termal tesis yeniden faaliyet geçer.&nbsp;

    

Yeniden hayat bulmak için bir bardak su için

<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654857054723.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.66" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Rumeli'den geçen geçene, bekleyen bekleyene Fotoğraf: Deniz Sabuncu<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Soli'nin&nbsp;Rumelifeneri sayısı bugün 12.00'de yayında. Bil bakalım mahalleli kim?&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/soli" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kaydol</a>, takıl peşimize.&nbsp;

Ayakbastı:&nbsp;Osmanlı’da bir yere dışarıdan gelen kişi ya da eşyadan alınan vergiydi.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://sozluk.gov.tr/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Toprakbastı</a> olarak da bilinen bu vergi özellikle İstanbul’un et ihtiyacının karşılanması için&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://actaturcica.files.wordpress.com/2020/01/iv_26.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Anadolu ve Rumeli’den</a> koyun ve keçi gibi hayvanları getirenlerden alınırdı.

Rumeli ile ilgili hikayeler