Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer Yenal13 Aralık’ta Dünya Bankası 2023 yılı için Uluslararası Borç Raporu’nu (International Debt Report 2023) yayımladı. Rapor, özellikle yoksul ülkelerde ekonomik süreçlerin sarpa sardığı konusunda önemli uyarılarda bulunuyor. Çalışmada Türkiye’ye dair veriler de var. Bu bültende, konuk yazarımız Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü hocalarından Murat Koyuncu; raporu, önemini ve Türkiye için anlattıklarını değerlendirdi. Biz de öncesinde raporun ve Dünya Bankası’nın hepimizi etkileyen tarihini kısaca hatırlatmak istiyoruz.&nbsp;Nihayet dünya ekonomisinin dümenini eline almaya karar veren ABD 1944 yılında, yani daha 2. Dünya Savaşı sona ermeden, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 44 müttefik ülkenin delegelerini New Hampshire eyaletinin Bretton Woods kasabasında biraraya getirdi. 1870’lerdeki ekonomik krizle başlayan ve kısa soluklanma molaları dışında bir türlü dengeye kavuşamayan kapitalist düzen, 1914 sonrası iki savaş ve 1930’ların Büyük Buhran’ının ardından faşist ve sosyalist alternatiflerin meydan okumasıyla karşılaşmıştı. Kısacası krizler, savaşlarla geçen onyıllar liberal kapitalizmin alternatiflerinin güçlenmesiyle sonuçlanmış ve 19. yüzyılın liberalizmine geri dönülebileceği fikri tamamen ortadan kalkmıştı.Bu koşullar altında yapılan 20 günlük toplantının sonunda imzalanan Bretton Woods Anlaşması ise dünyanın yeni ekonomik düzeninin ilanıydı. Uluslararası Para Fonu (IMF) ve o zamanki adıyla Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD - International Bank for Reconstruction and Development) yani Dünya Bankası işte bu düzene yön verecek iki temel uluslararası kurum olarak o dönemde kuruldu. 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne evrilen Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (General Agreement on Tariffs and Trade) kurumsallaşması da yine bu sürecin bir parçasıydı.&nbsp;Bretton Woods, dünya ekonomisinin bir bütün olduğu ön kabulünden yola çıkarak dünyayı para ve teknoloji transferleri yolu ile geliştirmek, ülkeler arasındaki ticaret akışlarını olabildiğince serbestleştirmek amacıyla yola koyuldu. Paralar transfer edildi, krediler verildi, yoksul ülkelerde kalkınma projelerine girişildi. Sonuçta fakirler de gelişecek, onların da ekonomileri büyüyecek ve borçlarını geri ödeyeceklerdi.&nbsp;Ama evdeki hesap çarşıya uymadı. 1973’te yeni ekonomik düzen ilk büyük krizini yaşadı ve rapor da tam bu yıl yayımlanmaya başladı. Yani ne zamanki verilen borçlar ve sermaye transferlerinin istikrarlı ekonomik kalkınmayı sağlayamadığı anlaşıldı, verilen borçlar geri dönmedi, Dünya Bankası verilen borçların çetelesini (akıbetini) kamuyla paylaşmaya karar verdi. 1970’lerden sonra finansallaşmanın gölgesinde büyüyen dünya ekonomisinin düzenlenmesinde Bretton Woods kurumlarının rolü artarak devam etti.&nbsp;2023 Uluslararası Borç Raporu aradan geçen 50 yılda işlerin hiç de yolunda gitmediğini gösteriyor sanki…&nbsp;

Zappa Zamanlar

2023 Uluslararası Borç Raporu işlerin yolunda gitmediğini gösteriyor…

Uluslararası Borç Raporu’nun çok kısa tarihi

By Sébastien Treyer &amp; Bertrand Badré.PARIS – Lack of investment for sustainable development in the world’s poorest, most vulnerable countries is one of the most pressing global issues today, especially now that many of these countries are in debt distress, or will be soon. The fallout from the COVID-19 pandemic, Russia’s war on Ukraine, and ongoing climate-driven disasters are preventing many developing economies from achieving liftoff and exacerbating the global economy’s structural asymmetries.This is the decade when we should be ratcheting up investments in sustainable development. In Sub-Saharan Africa, an additional <a fr-original-style="" href="https://www.worldbank.org/en/topic/competitiveness/publication/creating-jobs-for-africas-growing-population" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">two million decent jobs</a> must be created each month until 2035, just to keep up with growth in the working-age population. Yet major powers like the United States, the European Union, and China are paying scant attention to such challenges. Instead, they are focused on their own technological competition, reindustrialization, decarbonization, and zero-sum strategic maneuvering, all of which could aggravate conditions in developing countries.As Barbadian Prime Minister <a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org/columnist/mia-amor-mottley" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mia Mottley</a> warns, the Global South, including its <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2023/05/16/africa-faces-a-mounting-debt-crisis" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">emerging economies</a>, remains in critical financial condition, much like Europe after World War II. Back then, the US committed reconstruction funding equal to <a fr-original-style="" href="https://books.google.com/books?id=kGCfmmlGtPEC&pg=PA189#v=onepage&q&f=false" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">3%</a> of the recipient countries’ combined national incomes, because it knew that the investment would pay off both economically and geopolitically. Now, the Western countries that still dominate the Bretton Woods institutions must recognize that they, too, have an interest in effectuating global financial and institutional transformative, not just incremental, reform.Otherwise, the consequences would be catastrophic. The stage would be set for the proliferation of humanitarian disasters in many parts of the world, ecological breakdown, and China’s rise as the main power behind an alternative bloc of multilateral institutions that exist to serve its own interests. This scenario would ultimately leave everyone worse off, with fragmentation and competition between different rule-setters and institutions introducing zero-sum dynamics and destroying global public goods.To prevent such outcomes, Western countries must join the effort to transform multilateral financial institutions, even if doing so means ceding some of their own influence to others who have previously been marginalized. Those pursuing systemic reforms must resist the temptation merely to tweak current arrangements. The entire conversation about development should be reframed to account for neglected issues such as infrastructure and the role of the private sector and non-public financial flows.This is what the June 22-23 Paris <a fr-original-style="" href="https://nouveaupactefinancier.org/en.php" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Summit for a New Global Financing Pact</a> aims to do. But as important as the gathering is, it is also risky. If the only result is a hollow political declaration, the broader reform effort could lose credibility. That is why those in attendance must deliver a concrete blueprint that is ambitious but also realistic and feasible.The summit is asking the right questions, and it presents an opportunity for everyone to think imaginatively about novel solutions to today’s unprecedented challenges. The discussion should focus on three time horizons. The first is the day of the gathering, when governments must agree, for example, to a suspension of debt-servicing obligations for countries facing catastrophic climate events – as was done at the height of the COVID-19 pandemic.The second time horizon spans the next 18 months, through the rest of India’s and then Brazil’s G20 presidencies. Since it has been only six months since the Paris summit was announced, there has not been enough time to negotiate finalized agreements on critical political issues.Even so, the summit can create an impetus for such deal-making in the months ahead as governments find ways to overcome domestic obstacles to more robust action. For example, a preliminary agreement to improve the efficiency with which multilateral development banks deploy existing capital could open the door for greater capital contributions by donor countries in the future.The third time horizon covers the next few years, when far-reaching reforms to the global financial system will need to be implemented. To prepare the ground, the summit should explore the options for mobilizing different kinds of donors and tapping new funding sources, with an emphasis on creating new international taxation mechanisms.This would help broaden the debate beyond official development finance. Not only does the current financial system still favor carbon-intensive investments over sustainable projects; it also favors pure speculation (usually on arcane financial instruments and real estate) over productive investments in poorer countries.Recognizing how deep these problems run, UN Secretary-General <a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org/columnist/antonio-guterres" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">António Guterres</a> recently <a fr-original-style="" href="https://www.un.org/nl/desa/un-chief-outlines-strategy-reshape-global-finance-sustainable-development" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">proposed</a> a comprehensive program of measures to redirect “unproductive and unrewarding” finance and rebalance structural asymmetries in the global economic system. The Paris summit should help launch this debate so that it delivers tangible results – including public money to support developing countries – in the months and years ahead.This is the moment to articulate a reform agenda that is ambitious enough to give the Global South real hope for the future.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sébastien Treyer is Executive Director of the Institute for Sustainable Development and International Relations (IDDRI). Bertrand Badré, a former managing director of the World Bank, is CEO and Founder of Blue like an Orange Sustainable Capital and the author of&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.penguin.com.au/books/can-finance-save-the-world-9781523094219" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Can Finance Save the World?</a>&nbsp;(Berrett-Koehler, 2018).<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Copyright: Project Syndicate, 2023. <a fr-original-style="" href="http://www.project-syndicate.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">www.project-syndicate.org</a>

Aposto Finance

This is the moment to articulate a reform agenda that is ambitious enough to give the Global South real hope for the future.

What the Paris Finance Summit Must Do

Yazan: Antara HaldarCAMBRIDGE - Zamanımızın en <a fr-original-style="" href="https://time.com/5869316/climate-change-pushes-polar-bears-towards-extinction-study-finds/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ikonik görüntülerinden&nbsp;</a>biri, bir buz kütlesinin üzerinde mahsur kalmış ve sürüklenen bir kutup ayısını gösterir. İklim değişikliğinin gerçekliğini bu kadar içten yansıtan çok az başka görüntü vardır. Ve şimdi, ironik bir şekilde, Davos Erkeği de kendini benzer bir mecazi durumda buluyor. <a fr-original-style="" href="https://nationalinterest.org/article/dead-souls-the-denationalization-of-the-american-elite-620" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doğal yaşam alanı</a> olan son yarım yüzyılın hiper-küreselleşmiş dünyası küçülüyor ve İsviçre Alpleri'nde kayak yapmayı bırakıp ince buz üzerinde paten kaymaya başlıyor.Elbette küreselleşme - ulusal ve bölgesel ekonomilerin sınır ötesi ticaret ve yatırım yoluyla bütünleşmesi - Davos Erkeği’nden çok daha öncesine dayanır. Sanayileşmenin başladığı 1800'lü yıllardan bu yana teknolojik ilerleme (buharlı gemiler, demiryolları, telgraf, otomobiller, uçaklar) ve finansal yenilikler (altın standardı gibi) giderek daha fazla birbirine bağlı bir küresel ekonomiye yol açmıştır.Ancak bu süreç devamlı olmamıştır. Daha önceki bir küreselleşme dalgası 1900'lerin başında milliyetçilik ve korumacılığın yükselişiyle aniden durmuş, Büyük Buhran ve faşizmle sonuçlanmıştır. Ancak İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden bu yana ve özellikle de Soğuk Savaş'ın ardından uluslararası düzen, <a fr-original-style="" href="https://www.brettonwoodsproject.org/2019/01/art-320747/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bretton Woods Kurumları'nın&nbsp;</a>(Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü) temel mimariyi sağlamasıyla birlikte bilinçli olarak Amerikan liderliğindeki küreselleşmeye doğru yönlendirilmiştir.Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından 1971 yılında tasarlanan (ancak <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2018/01/19/who-are-davos-man-and-davos-woman.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2004 yılına kadar adı konulmayan</a>) Davos Erkeği, bu sürecin sembolü hâline geldi. O zamandan beri her yıl WEF, İsviçre Alpleri'nde serbest ticaretin ve sermaye piyasası serbestleşmesinin erdemlerini barış ve refahın temelini oluşturan araçlar olarak yere göğe sığdıramamak için en önemli toplantısını düzenledi.Ancak şimdi pek çok kişi küreselleşmenin 1945'ten bu yana ilk kez <a fr-original-style="" href="https://www.piie.com/research/piie-charts/globalization-retreat-first-time-second-world-war" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerilediğinden</a> korkuyor. Amerika Birleşik Devletleri ve Çin büyük ölçekli bir "ayrışma" sürecinden geçiyor. Gelişmiş ekonomilerde Trumpçılık ve Brexit ile simgelenen popülist hareketlerin yükselişi, Küresel Kuzey'in <a fr-original-style="" href="https://time.com/4273812/america-first-donald-trump-history/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağcı milliyetçilerini</a> Küresel Güney'in <a fr-original-style="" href="https://www.vice.com/en/article/j5ygx8/in-2003-a-farmer-killed-himself-to-protest-globalization-little-has-changed" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">solcu sömürgecilik karşıtlarıyla</a> aynı safa yerleştirdi. Her ikisi de ulusal egemenliği zayıflattığı düşünülen çok uluslu ekonomik düzenlemelere karşı derin bir şüphe duyuyuor.Bu çerçevede, Davos katılımcıları bu yılki toplantıyı taksonomi (<a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2023/01/cocktail-globalization-according-to-an-expert-at-davos-2023/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Re-Globalization or De-Globalization?"</a>) meseleleri üzerine kafa yorarak geçirirken, The Economist, küreselleşmenin eski şampiyonu ABD'den kaynaklanan yeni tehditler üzerine bir haberi <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/leaders/2023/01/12/the-destructive-new-logic-that-threatens-globalisation" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kapağına taşıdı.</a> Morgan Stanley ise müşterilerini küreselleşmenin "tersine" döneceği konusunda <a fr-original-style="" href="https://www.morganstanley.com/ideas1/ruchir-sharma-new-trends-2017-as-globalization-reverses" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uyardı.</a>Ancak tanık olduğumuz değişim, tedarik zincirleri ve yarı iletkenlerden çok daha fazlasıyla ilgili. Daha temelde, ekonomi sosyoloğu Karl Polanyi'nin ekonomik sistemlerin sosyal sistemlerden <a fr-original-style="" href="https://www.jstor.org/stable/25800760" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"ayrılması"</a> olarak adlandırdığı şey sınırlarına ulaşıyor gibi görünüyor.Salt ekonomik açıdan bakıldığında, küreselleşmenin gerekçesi her zaman ikna edici olacaktır: Karşılaştırmalı üstünlük mantığı, ülkelerin kendi güçlü yanlarından - kaynak donanımları, coğrafya, insan sermayesi ve benzerlerinin emsalsiz bileşiminden - yararlanmaları ve ardından dünyanın geri kalanıyla ticaret yapmaları hâlinde, herkesin toplamda daha fazlasını elde edeceğini belirtir. Ekonomik <a fr-original-style="" href="https://www.piie.com/blogs/realtime-economic-issues-watch/globalization-enabled-nearly-all-countries-grow-richer-recent" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmalar</a>, dünyadaki hemen her ülkenin küreselleşmenin bir sonucu olarak zenginleştiğini gösteriyor. Küresel olarak <a fr-original-style="" href="https://data.worldbank.org/topic/poverty" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yoksulluk</a> ve <a fr-original-style="" href="https://ourworldindata.org/global-economic-inequality#global-income-inequality-increased-for-2-centuries-and-is-now-falling" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eşitsizlik&nbsp;</a>(en azından ülkeler arasında) önemli ölçüde azalmıştır.Ancak ekonomik aktörler "kendilerine has" psikolojik özelliklere sahip gerçek insanlardır. Kişisel ve sosyal kimlikleri ve derinden sahip oldukları değerleri vardır. Onlar "meta" ya da atomlar gibi en verimli kullanımlarına doğru çekilen üretim öğeleri değildir. İster dış kaynak kullanımı nedeniyle <a fr-original-style="" href="https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2017/08/28/globalization-on-the-cheap-why-the-u-s-lost-its-way-on-trade/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">işlerinden olan</a> işçiler, ister uluslararası anlaşmalar nedeniyle ürünlerini satamayan <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2003/sep/11/wto.johnvidal" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çiftçiler&nbsp;</a>olsun, küreselleşmenin dibe doğru yarış dinamiklerine karşı anlaşılabilir itirazları vardır.Küreselleşmeye karşı popüler direnç bilişsel değil duygusaldır ve "geride bırakılmış" ya da "akıntıda sürüklenmiş" hissetmekten kaynaklanan bir öfkeden doğmuştur. Pew Research'e göre, bir <a fr-original-style="" href="https://www.pewresearch.org/global/2020/10/05/in-u-s-and-uk-globalization-leaves-some-feeling-left-behind-or-swept-up/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"topluluğa"</a> ait olma (ya da olmama) duygusu, insanların küreselleşmeye yönelik duygularının olumlu (ya da olumsuz) olup olmadığını belirleyen temel faktördür. Küreselleşme şu anda, hakim kurumların yeniden yapılandırmakta ve hatta kabul etmekte başarısız olduğu kimlik duvarına çarpıyor.Etkisi her ne kadar derin olsa da Bretton Woods düzeni mümkün olan en ince siyasi temele dayanmaktadır. Çok uluslu şirketler, halka hesap vermemeleriyle ünlü bir avuç uluslararası örgüt ve olağanüstü karmaşık ve son derece teknik ticaret anlaşmalarından oluşuyor. Hiçbirinin sıradan insanlarla ya da onların toplumlarıyla doğrudan bir ilişkisi yok.Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, küreselleşme konusundaki fikir birliği, <a fr-original-style="" href="https://ir.fisip.ui.ac.id/wp-content/uploads/2021/03/Commen-Vol-I-No.-16-March-2021.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tepeden inme</a> ticaret görüşmelerine ve DTÖ'nün cezalandırıcı, yöntemsel mekanizmalarına karşı tepkiyle birlikte yıpranmaya başladı. Bu mekanizmalar aşağıdan yukarıya iklim hareketiyle tam bir tezat oluşturuyor. İklim hareketi bize, küreselleşmiş bir ekonominin faydalarından yararlanmak istiyorsak, hem ticaretten elde edilen kazançları daha adil bir şekilde dağıtmak hem de küresel bir topluluk duygusu sunan yeni bir toplum sözleşmesi oluşturmak için gerçek bir küresel yönetişime ihtiyacımız olduğunu hatırlatıyor.Daha önce de belirttiğim gibi, bu küresel yönetişim vizyonu göründüğü kadar ütopik değildir. Küreselleşmenin karşı karşıya olduğu zorluklar, temelde sosyal olgular olarak piyasaların ve ekonomilerin gerçek doğasını yansıtmaktadır. Davos Erkeği'nin <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/business/so-were-in-a-polycrisis-is-that-even-a-thing/2023/01/21/cf05856e-9963-11ed-a173-61e055ec24ef_story.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">jargonunu</a> ödünç alırsak, "polikriz" ve "permakriz" çağında, küreselleşme paradigmasını yalnızca mallara, sermayeye ve hizmetlere değil, aynı zamanda insanlara da odaklanacak şekilde değiştirmemiz gerekiyor.Nihayetinde, geniş çapta paylaşılan bir ahlaki mutabakata dayalı küresel yönetişim olmadan küresel piyasaları sürdürmek mümkün değildir. Davos Erkeği tamamen demode olmaktan kaçınmak istiyorsa, bazı sosyal beceriler edinmesi gerekecektir.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Doç. Dr. Antara Haldar, Cambridge Üniversitesi'nde Ampirik Hukuk Çalışmaları’nda öğretim üyesi.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Telif hakkı: Project Syndicate, 2023.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">www.project-syndicate.org</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h4 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Not: Bu makalede yer alan tüm görüşler yazara ait olup, Aposto'nun editoryal bakış açısını yansıtmamaktadır.</h4>

Dünya Ekonomik Forumu'nun bu yılki toplantısı için Davos'ta bir araya gelenler, küreselleşmenin 1945'ten bu yana ilk kez gerilemekte olduğundan endişe etmekte haksız değillerdi. Serbest ticaret ve artan entegrasyon için ekonomik koşullar hala elverişli olsa da, kritik bir şey hep eksik kalmıştır.

“Davos Erkeği”nin İnsanlarla Sorunu Var

Türkiye’de son bir yıldaki faiz-kur-enflasyon ilişkisini “imkânsız üçleme” hipotezi çerçevesinde yorumlamak mümkün. Bu tartışma, bir diğer taraftan, “Bağımsız bir merkez bankası politikası uygulamak mümkün mü?” sorusunu da tartışmaya açıyor. &nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İmkânsız üçlemeye göre serbest sermaye hareketleri, bağımsız para politikası ve sabit kur rejimini birlikte yürütmek <a fr-original-style="" href="https://www.nber.org/papers/w21162" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mümkün değil</a>.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Buna göre, özellikle Bretton Woods sonrası dönemde, sermaye hareketlerinin yaygınlaşması karşısında esnek kur sistemine geçilmesinin para politikası bağımsızlığı için yeterli olduğu <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/pub/huniibf/issue/28710/309287" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">savunuluyor</a>.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/0/4/1641474174087.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hazırlayan: Taylan KurtBu dönem dâhilinde parasalcı yaklaşımın etkisi altında çoğu merkez bankasının araç çeşitliliği parasal büyüklüklerden kısa dönem faiz hadlerine indirgeniyor ve enflasyon ya tek ya da temel hedef olarak belirleniyor. Temel iktisat teorisi de şunu söylüyor: Merkez bankaları uzun vadede büyüme ve işsizlik gibi değişkenlere etki edemez ve genişlemeci para politikası enflasyondan başka sonuç vermez.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye bu tartışmanın neresinde?</h3>İmkânsız üçleme perspektifinden bakınca Türkiye’deki mevcut uygulama, sermaye hareketlerinin serbestliğine, dalgalı döviz kuruna ve bağımsız para politikasına dayalı bir model olarak kurgulanıyor. Bu kurguda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) kendi faizlerini belirleyerek, zorunlu karşılık oranlarını ya da içeriğini değiştirerek piyasadaki faiz oluşumuna müdahale edebiliyor. Para politikasının araç bağımsızlığı da tam olarak bu yetiden <a fr-original-style="" href="https://www.mahfiegilmez.com/2013/03/imkansz-ucleme-ya-da-uclu-acmaz.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaynaklanıyor</a>.&nbsp;Türkiye’de merkez bankası bağımsızlığı, elbette yeni bir tartışma konusu değil. 2021 öncesinde maliye ve para politikasında önemli isimlerin görev değişimleri üzerinden ele aldığımız tartışmalar; son bir senede hükümetin yeni ekonomi politikasındaki ısrarı ve “faiz-kur-enflasyon” gelişmelerinin piyasa ve sokaktaki doğrudan yansımaları ile gün geçtikçe daha akut bir mesele hâline geliyor. &nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enflasyon mu büyüme mi? <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/HMBakanligi/status/1471486691726692353?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1471486691726692353%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Ftr.sputniknews.com%2F20211216%2Fhazine-ve-maliye-bakanligi-yeni-ekonomi-politikasinin-adini-duyurdu-turkiye-ekonomi-modeli-1051841742.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Türkiye Ekonomi Modeli”</a> para ve maliye politikaları arasında bir eşgüdüm taahhüt etse de düşük faiz ile yatırım ve istihdamın teşvik edildiği, böylece üretim ve ihracatın destekleneceği bir model öngörüyor. Buna karşılık, düşük faiz ısrarı/baskısı altında TCMB’nin bir politika aracı olarak faizleri etkileme kabiliyeti ve buna bağlı olarak da fiyat istikrarını sağlama hedefi engellenmiş oluyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sebep-sonuç karmaşası:&nbsp;Yeni model, ayrıca, temel iktisat öğretilerinin aksine, düşük faiz politikasıyla enflasyonu ve kuru düşürmeyi <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberght.com/erdogan-dusuk-faiz-politikasiyla-kuru-da-enflasyonu-da-asagi-cekecegiz-2293851" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hedefliyor</a>. TCMB, bugüne kadar enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesi ve fiyat istikrarı hedefine ulaşılması odağından ayrılmayacağı mesajını verse de “Faiz sebep, enflasyon sonuçtur,” üzerine kurulu politika adımları ile ilerleneceği bugün daha belirgin biçimde &nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/turkiye-ekonomisi-2021den-2022ye-alinan-dersler-ve-riskler-1896956" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediliyor</a>. &nbsp;</li></ul>Oysa ki; politika araçları ve hedefleri kısıtlanmış bir merkez bankacılığı, düşük faiz baskısı altında yüksek enflasyon ve kuru beraberinde getiriyor. Eylül ayından bu yana gerçekleştirilen dört faiz indirimi sonrasında yıllık enflasyon %20’den %36’ya, rekor maratonunda 18’i aşan dolar/TL kuru ise 8,5’ten 13,5 seviyelerine kadar yükseldi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/0/4/1641474186844.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hazırlayan: Taylan Kurt<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hedeflerle gerçekleşmeler arasındaki asimetri</h3>Bir diğer taraftan politika yapıcıların hedefleriyle (düşük faiz-düşük enflasyon) gerçekler arasındaki asimetri de giderek artıyor. Yüksek enflasyon ve kur karşısında alternatif finansal araçlar ile çözüm aranırken gelecek döneme dair belirsizlikler ve riskler de giderek artıyor. Para-maliye politikaları, öngörülebilirliklerini ve güvenilirliklerini yitiriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kurdaki artış durdurulamıyor: Faiz indirimleri sonrasında kurdaki artışlara TCMB rezervleri kullanarak döviz satışı ile müdahale edilmesinin ardından Eylül 2021 - Aralık 2021 döneminde TCMB net rezervleri swap işlemleri hariç 18 milyar dolar <a fr-original-style="" href="https://www.mahfiegilmez.com/2022/01/faiz-indirimin-maliyeti.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geriledi</a>.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enflasyon beklentileri artıyor: 2019 sonu - Ekim 2021 dönemi arasında gelişmekte olan ülkeler arasında merkez bankası hedeflemesi ve çekirdek enflasyon arasındaki farkın en yüksek olduğu ülke olan Türkiye için 2022 enflasyon beklentileri, diğer ülkelere kıyasla çok daha yüksek olarak <a fr-original-style="" href="https://blogs.imf.org/2021/12/03/addressing-inflation-pressures-amid-an-enduring-pandemic/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tanımlanıyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Düşük faiz politikası çalışmıyor: Politika faizinde indirime gidilirken uzun vadeli borçlanma faizleri beklenenin aksine artış eğilimi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Cem_Cakmakli/status/1478328485085163520" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>. &nbsp;Politika (%14) ve 10 yıllık tahvil (%24,65) arasındaki fark tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Benzer biçimde dövize endeksli TL mevduatları ile ilgili düzenleme de üstü kapalı faiz artışı olarak <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59736185" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yorumlanmıştı</a>.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tartışmanın akıbeti&nbsp;</h3>“İmkânsız üçleme” çerçevesinde sermaye hareketleri serbestisi ve dalgalı kur rejimi ikilisini &nbsp;-temel iktisat öğretileriyle çatışmadan- bağımsız bir para politikası sürdürmek mümkün. Fakat mevcut politika tercihleri, özellikle para politikacılığının araçlarını/amaçlarını kısıtlayarak önümüzdeki dönemi belirgin bir düzlemin ötesine taşıyor. Tartışmanın akıbeti nereye varacağını izleyip göreceğiz.Farklı bir perspektiften değerlendirildiğinde, “imkânsız üçleme”yi esasen bir “ikilem”den ibaret görmek de mümkün. Gelişmekte olan ülkeler için sermaye hareketleri, kredi genişlemesi ve döviz kurunu doğrudan etkileyerek büyüme ve enflasyona daha yüksek ölçüde etki ediyor. Buna göre sermaye ve finansal hareketlerin ulaştığı geniş boyutlarlar neticesinde, kur rejimi ne olursa olsun merkez bankaları etkin para politikası uygulama kabiliyetlerini önemli ölçüde kaybediyor.&nbsp;Merkez ülkelerdeki para politikası kararları, başta sermaye ve döviz kuru hareketleri olmak üzere uluslararası finansal sistem üzerinde doğrudan etkili olduğu için bizim gibi çeperde yer alan ülkelerin para politikalarının yönünü bu gerçekliği göz önünde bulundurarak belirlemesi gerekiyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Görüşlerinizi merak ediyoruz!&nbsp;Sizce TCMB, 2022'nin ilk Para Politikası Kurulu'nda faiz indirimine gidecek mi? Cevaplamak için <a fr-original-style="" href="https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc-yE7WqgFrFY-4_Wla5FOl9PxtfBN4MDGxbJ5cFv_B2vQnwQ/viewform?usp=sf_link" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tıklayın</a>.

Pareto

Faiz-kur-enflasyon ilişkisini "imkansız üçleme" hipotezi çerçevesinde nasıl değerlendirebiliriz? Bağımsız bir merkez bankası politikası uygulamak mümkün mü?”

Son bir yılda “faiz-kur-enflasyon”

Türk lirasında kayıpların derinleştiği bu günlerde, alım gücümüzü koruyabilmek için güvenli liman arayışı içerisindeyiz. Bugüne kadar bu tarz dönemlerde aklımıza ilk gelen standart varlıklar dolar ve altın olmuştu. Şimdi ise kulağa daha havalı gelen bir yatırım aracı mevcut: Bitcoin. Öyle ya da böyle hepimiz duyduk Bitcoin’i, hatta bazılarımız alıp sattı, bugünlerde ise Bitcoin’in altının tahtını salladığı konuşuluyor. Hem akademik hem de finans sektörü tarafından altın ve kripto para ilişkisine yoğun bir ilgi var. Biz de bu yazıda kısaca Bitcoin’in altına alternatif bir yatırım olma ihtimalini tartışıyoruz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bitcoin</h3>Bitcoin, 31 Ekim 2008’de Satoshi Nakamoto ismini kullanan bir kişi ya da grup tarafından “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” adıyla yayınlanan 9 sayfalık yazıda detaylı bir şekilde anlatıldı. Bitcoin’in tam olarak ne olduğunu anlamaya çalışırsak en kolay tanımlama yolu “yazılım” olur. Her ne kadar sürekli olarak parlak para resimleri görsek de Bitcoin özünde tamamen dijital olan protokol ve işlemlerden oluşan bir yazılım. Bitcoin sermaye aracı haline geldiğinde ve bir para biriminin miktarını simgelemeye başladığında kripto para olarak nitelendirilmeye başlandı. Sonuç olarak bizim konuşacağımız Bitcoin, en basit tanımıyla herhangi bir merkez bankasına bağlı olmamasıyla bilinen bir kripto para birimi.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Altın</h3>Altını günlük hayatta yatırımlarımızda sıklıkla kullansak da tam anlamıyla ne olduğunu bazen unutuyoruz. Altın aslında salt tanımıyla elektrik iletkenliği yüksek, kolayca kimyasal tepkimeye girmeyen bir kimyasal element. Peki, altını bu derece önemli kılan ve yıllardır bir yatırım aracı haline getiren nedir? Altın, Antik Mısır ve İnka uygarlıklarında hem sembolik hem de değer anlamında özel bir yer etmiştir. Altını, ilk kez Lidyalılar para olarak kullanırken sonrasında farklı uygarlıklar da para ve bir değer saklama aracı olarak kullanmaya başladı. Daha yakın geçmişe bakıldığında; İkinci Dünya Savaşı döneminde Bretton Woods’da (1944) toplanan Birleşmiş Milletler, “Uluslararası Para Anlaşması” ile bir ons (28,35 gram) altının değerini 35 dolar olarak belirledi. Bu sistem, 1971 yılında terk edildi ve o günden bu yana altının fiyatı serbest olarak hem fiziksel hem de finansal (vadeli işlemler) talep sonrası belirlendi. Günümüzde altındaki fiyat hareketleri, genellikle büyük fonların işlemleriyle belirleniyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bitcoin yeni dijital altın mı oluyor?</h3>“Bitcoin, yeni altın mı?” sorusu uzun zamandır hem finans sektörü çalışanları hem de akademisyenler tarafından cevaplanmaya çalışılıyor. Bitcoin’in yeni dijital altın olma potansiyeli, iki enstrümanın bazı ortak özelliklere sahip olmasından kaynaklanıyor: Sınırlı arza sahip olması ve değer saklama işlevi görmesi. Bitcoin’in altına alternatif olma ihtimalini konuşmak için altının portföylerde hangi amaçlarla kullanıldığını hatırlatmak ve Bitcoin’in bu amaçlara hizmet etme potansiyelini tartışmak gerekiyor.1. Enflasyona karşı korunmaAltın, enflasyona karşı bir diğer saklama aracı olarak kullanılıyor. Genellikle enflasyonun yükseldiği, özellikle reel getirilerin düştüğü dönemlerde yatırım fonları da dahil olmak üzere bireysel ve kurumsal yatırımcılar altını portföylerine ekliyor.Bitcoin ise henüz bunu test edebileceğimiz kadar yeterli bir geçmişe sahip değil. Diğer yandan ABD’de enflasyon endişelerinin yükseldiği bu günlerde, Bitcoin’in yeni rekorlar kırdığına, altının ise yukarı yönde zorlandığına şahit oluyoruz.2. Kriz dönemlerinden korunmaMart 2020’de de olduğu gibi küresel finans sistemlerinin stres altında olduğu dönemlerde altın, en önemli güvenli limanlardan biri olarak görülüyor. Pandemi başlangıcında altının rekor kırarak 2000 doların üzerinde işlem gördüğünü hatırlıyoruz, bu tarz bir krizle ilk kez karşı karşıya kalan Bitcoin, yaklaşık %40 değer kaybederek ilk testi geçemedi.3. Volatilite ve spekülasyondan korunmaAltının büyük fon hareketlerine bağlı olarak zaman zaman spekülatif hareket edebileceğini biliyoruz; ancak bu fiyat hareketleri genelde %1-%2’lerle sınırlı kalıyor. Diğer yandan Bitcoin’in 27 bin dolardan 60 bin dolara sadece 4 ayda yükseldiğini göz önünde bulundurursak, şu an için altına benzer şekilde düşük fiyat oynaklığına sahip olduğunu söylememiz çok zor. Ayrıca Bitcoin’de alışageldik %10’a varan günlük fiyat hareketleri, güvenli liman arayan altın yatırımcıları için oldukça yüksek.4. Sınırlı arza sahip olmaHer iki yatırım aracı da sınırlı arza sahip. Altın her ne kadar geri dönüştürülse ve yeni altın madenleri keşfedilse de büyük madenlerin keşfi büyük ölçüde tamamlandı. Bitcoin’in de teorik olarak sadece 21 milyon adet ile sınırlı olması, bu başlıkta altın ile rekabet edebilmesini sağlıyor. 2021 Ekim ayı itibariyle 18 milyon 858 bin Bitcoin üretilmiş bulunuyor. Üretimin daha öteye gidemeyeceği varsayıldığından, Bitcoin’e olan talebin artması durumunda Bitcoin fiyatının yükselmeye devam ettiğine tanıklık edebiliriz. Buna karşılık farklı kripto para birimlerinin mevcudiyeti, Bitcoin’in sınırlı arz özelliğinin dolaylı olarak sorgulanmasına da neden oluyor.5. KullanışlılıkKullanışlılıktan kastettiğimiz şey, altın ya da Bitcoin ile şu an dışarı çıktığımızda ne alabileceğimiz. Maalesef her iki yatırım aracı da mevcut koşullarda bu özelliğe sahip değil; kahve, yemek, sinema bileti ya da hizmet satın almamıza aracılık edemiyor. Diğer yandan Bitcoin şu an için sadece El Salvador’da olsa da günlük alışverişlerde kullanılma potansiyeline sahip ve bazı şirketler kendi sistemleri dahilinde Bitcoin ile ödeme imkânı sunuyor. Ödeme sistemleri devi Paypal, Bitcoin’in de aralarında bulunduğu 4 farklı kripto para ile alışveriş yapılmasına olanak sağlıyor. Paypal, bu işlemi Bitcoin’i dolar ya da euro gibi itibari paralara çevirerek gerçekleştiriyor. Online elektronik devi Newegg ise Paypal’ın da ötesinde, Bitcoin’in herhangi bir para birimine dönüşümü gerekmeksizin ödeme imkânı sunuyor. Tesla’nın kısa süreliğine Bitcoin’i ödeme sistemi olarak kabul edeceğine yönelik açıklamasının, kripto para piyasasında nasıl heyecan yarattığını da hepimiz hatırlıyoruz. Şu an regülasyon boşlukları nedeniyle yaygınlaşması pek mümkün gözükmeyen bu uygulamaların ileride günlük hayatımızda yer etmeye başlaması, Bitcoin’in fiyat oynaklığını azaltarak piyasa değerine katkıda bulunabilir.Özetlersek; kullanım amaçları itibariyle Bitcoin’in altının yerini alabilmesi kısa vadede oldukça güç gözüküyor, uzun vadede ise Bitcoin altının ötesinde bir yatırım ve ödeme aracı olma potansiyeline sahip. El Salvador ve Tesla örneklerinin yanında, ABD’de ilk Bitcoin vadelilerine dayalı borsa yatırım fonunun işlem görmeye başlaması atılan adımlar arasında en büyüğü. Bu adım, yatırımcıların hisse alır gibi Bitcoin fiyatı ile bağlantılı bir ürüne yatırım yapmalarına olanak sağlıyor. İki hafta önce işlem görmeye başlayan borsa yatırım fonu henüz altın yatırımcısını kendine çekememiş gözüküyor, ancak fonların sayısının artmasıyla birlikte Bitcoin ve altın arasındaki ilişki daha ilgili çekici bir hal alabilir.

Bitcoin ve altın arasındaki benzerlikler, hem akademi hem de finans sektörünün aklına tek bir soru getiriyor: Bitcoin, altının  yerini alır mı?

Altın elden gidiyor mu?

Türkiye’de son iki yılda Merkez Bankası başkanlığı koltuğuna Murat Çetinkaya (2016-2019), Murat Uysal (2019-2020), Naci Ağbal (2020-2021) ve son olarak geçen hafta göreve gelen Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu olmak üzere tam dört farklı isim oturdu. Normal şartlarda görev süreleri, 2018’de yürürlüğe konan bir kanun ile dört yıl olarak belirlenen başkanların her birinin görev süreleri dolmadan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanan kararnameler ile görevden alınması, “merkez bankasının bağımsızlığı”&nbsp;tartışmalarını gündeme getirdi.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tarihsel bakış:&nbsp;Esasen merkez bankalarının ekonomi içindeki rolü, bağımsızlığı ve siyasi otoriteye karşı sorumluluğu sadece Türkiye’de değil; özellikle pandeminin de etkisiyle dünyanın hemen hemen her yerinde tartışılan bir konu hâline geldi. Şu anda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin çoğunda en azından kâğıt üstünde merkez bankaları bağımsız görünüyor; ancak&nbsp;tarihsel olarak baktığımızda merkez bankalarının bağımsızlığını kazanması aslında çok da eskilere dayanmıyor. Dünyada merkez bankalarının bağımsızlığı ile ilgili ilk ciddi adımlar, Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde atılmıştı. Fakat 1929'da başlayan Büyük Buhran&nbsp;esnasında hükümetler ekonomiye müdahalelerini hızla artırırken merkez bankaları, yeni yeni elde etmeye başladıkları bağımsızlıklarını usulca <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/14712" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaybetti</a>. 1946’da uygulanmaya başlayan Bretton Woods sistemi sayesinde merkez bankaları, hükümetler adına piyasadaki likiditeyi yöneten ve para politikaları konusunda hükümetlere danışmanlık yapan kurumlar hâline geldi. 1990'larda ise Yeni Zelanda Merkez Bankası başta olmak üzere birçok merkez bankası, fiyat istikrarına ulaşılması ve bunun sürdürülmesi amacıyla bağımsızlıklarını ilan etmeye başladı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Peki, bağımsızlık ne demek?&nbsp;Modern ekonomilerde bir merkez bankasının bağımsızlığı; amaç bağımsızlığı, araç bağımsızlığı, finansal bağımsızlık ve kurumsal bağımsızlık olmak üzere dört ayrı göstergeyle ölçülüyor. Amaç bağımsızlığı, kurumun kendi politikalarını bağımsız olarak belirlemesi ve uygulaması anlamına gelirken araç bağımsızlığı para politikası araçlarının ve yöntemlerinin, hükümetin veya bir başka kurumun onayına gerek duymadan serbestçe kullanabilmesi anlamına geliyor. Günümüzde “merkez bankası bağımsızlığı” denince akla gelen aslında araç bağımsızlığı. Zira araç bağımsızlığı, merkez bankalarının politika aracı olarak kullandığı kısa vadeli faiz oranlarına ilişkin kararları alırken bağımsız olmasını sağlıyor. Öte yandan, bir diğer gösterge olan finansal bağımsızlık, merkez bankasının bağımsız bir şekilde faaliyetlerini sürdürmesini sağlayacak mali kaynağa ve kendi bütçesini belirleme yetkisine sahip olduğu durumlarda sağlanıyor. Kurumsal bağımsızlık ise merkez bankasının üst düzey yöneticilerinin görev sürelerinin, atanma, çalışma ve görevden ayrılma kurallarının yasalarla düzenlendiği ve siyasi baskıdan uzak bir şekilde bu kuralların uygulandığı senaryoda elde ediliyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye’de bağımsızlık:&nbsp;Türkiye’de merkez bankası bağımsızlığı, 2000-2001 krizi esnasında göreve getirilen Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş&nbsp;döneminde sağlandı. Bu dönemde açıklanan “Ekonomiyi Güçlendirme” programı kapsamında 25 Nisan 2001’de 1211 sayılı kanunda yapılan değişiklikle, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın temel amacının fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek olduğu belirtildi. Üstelik, TCMB’nin bu amaca ulaşmak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisinin belirleyeceği de ifade edildi. 2002’de iktidara gelen AK Parti hükümeti de ekonomi politikaları açısından yeni bir döneme girdiği 2011’e kadar TCMB’nin bağımsızlığını korumak konusunda önemli adımlar attı. Son 10 yılda ise farklı bir yol çizildi. Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü profesörlerinden Ziya Öniş, 2011’den sonraki dönemde AK Parti’nin ekonomik büyümeyi merkeze aldığını, büyük inşaat projelerine odaklandığını ve TCMB’nin bağımsızlığının sarsıldığını <a fr-original-style="" href="https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14683857.2019.1594856" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>. Nitekim, TCMB içinde “mali istikrarı savunanlara”&nbsp;karşılık “ekonomik büyüme için düşük faizden yana olan” iki ayrı cephenin olduğuna dair tartışmaların başlangıcı da o tarihlere dayanıyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İki yıl, dört başkan:&nbsp;Türkiye’de bu iki cephe arasındaki gerginlik, TCMB başkanlarının görev sürelerinin giderek kısalmasının arkasındaki en önemli nedenlerden biri. Cumhurbaşkanı Erdoğan, her fırsatta ekonomik büyüme için düşük faizden yana olduğunu belirtirken “yüksek faizin yüksek enflasyona neden olacağı” görüşünü savunuyor. TCMB başkanlarının faiz artırımı yoluyla enflasyonu ve liranın değer kaybını önlemeye çalışması ise Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın izlemek istediği politikayla çelişiyor. 20 Haziran 2019’da yabancı basın mensuplarının sorularını cevaplayan Erdoğan, “Ben Merkez Bankası’nın bağımsızlığı ifadesine katılıyorum. Ama şunu çok açık ve net söyleyeyim. Faiz politikalarına hele hele yüksek faiz politikasına karşıyım,” demiş ve eklemişti: “Benim ülkemde maalesef şu anda politika faizi %24. Onun için buraya kesin bir çözümü inşallah kısa zaman içerisinde getireceğiz.” Nitekim, bu konuşmadan bir ay sonra dönemin TCMB Başkanı Murat Çetinkaya, “kendine has tasarrufları” olduğu gerekçesiyle görevden alındı ve yerine Murat Uysal getirildi. Selefi Çetinkaya’nın aksine faizleri düşürmek konusunda daha net adımlar atan Uysal’ın başkanlığı ise bir yıl sürdü. Ekonomistler, Uysal’ın görevden alınmasında likidite uygulamalarıyla piyasaya uyguladığı faiz oranını %14,75’e çıkarmasının etkili olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54865120" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>. Öte yandan, Kasım 2020’de Uysal’ın yerine eski Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın göreve getirilmesinin birçok ekonomist açısından TCMB’nin bağımsızlığının ortadan kalkmasının göstergesi olarak yorumlandığını da unutmamak gerekiyor. Naci Ağbal’ın göreve gelmesinin ardından BBC Türkçe’ye açıklamalarda bulunan Işık Üniversitesi Öğretim Görevlisi Evren Bolgün, "TCMB’nin bağımsızlığı teknik ve fiili olarak ortadan kalkmıştır. Çünkü eski bir maliye bakanı, partili bir bakan, bütün ülkeyi temsil eden TCMB'nin başına getirildi," açıklamasında bulunurken Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova, “Naci Ağbal’ın Cumhurbaşkanı’na yakınlığı nedeniyle bu dönemde Maliye Bakanlığı'nın kontrolünden Cumhurbaşkanlığı'nın kontrolüne geçmiş bir TCMB ile karşılaşabiliriz,” ifadelerini kullanmıştı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Son değişimin ardından: Uzun bir süre görevde kalması beklenen Ağbal’ın politika faizini piyasa beklentilerinin üzerinde olacak şekilde 200 baz puan artırarak %19'a çıkarmasından iki gün sonra görevini 26. dönem AK Parti milletvekili Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’na bırakması kimse tarafından beklenmiyordu. Bu nedenle piyasalar, Ağbal'ın 132 gün sonra görevden alınmasına sert tepki verirken merkez bankası ile hükümet arasındaki gerginlik bir kez daha tartışmaların merkezine oturdu. Aslında, birçok ülkede bu iki kurum arasında gerginlik mevcuttur. Zira merkez bankaları, her zaman siyasi gündeme bağlı kalmadan uzun vadede olumlu sonuçlar elde etmek için adımlar atarken hükümetler, kısa vadede vatandaşları memnun etmeye yarayacak hedeflere odaklanır. Dolayısıyla öncelik çatışması her zaman yaşanır. Fakat son dönemde yaşanan başkan değişiklikleri, hükümetin önceliklerinin TCMB'nin politikalarından üstün olduğu algısını yaratıyor. Öte yandan merkez bankası politikalarında istikrarın sağlanamaması, plansızlık ve öngörülemezlik, hem yerli hem de yabancı yatırımcılar nezdinde kurumun kredibilitesinin düşmesine neden oluyor. Prof. Dr. Selva Demiralp, “TCMB Başkanı’nın kaderinin hükümetin elinde olmaması, fiyat istikrarından sorumlu olan merkez bankasının işini doğru yapabilmesi için elzem. Çünkü para politikasının sonuç vermesi 6-12 ayı buluyor. Hele de bizim gibi enflasyon sorununu bir türlü çözememiş bir ülkede bu süre daha da uzayabiliyor," <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-48939611" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">diyor</a>. Cumhuriyet'e açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Kamil Yılmaz ise 2018’de yayımlanan bir kanunla Cumhurbaşkanı’na tanınan TCMB Başkanı’nı görevden alma yetkisinin geri alınması gerektiğini vurguluyor. “TCMB’nin politika bağımsızlığı hükümet tarafından tanınmadan ne yerli ne de yabancı yatırımcıyı ikna etmek mümkün değildir,” diyen Yılmaz, “Son kararla birlikte TCMB’nin faiz oranını Cumhurbaşkanı izni olmadan artıramayacağı bir durum söz konusu ve böyle bir durumda TL’nin korumasız kalacağı aşikâr," diye de <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/prof-dr-kamil-yilmaz-83-milyon-fakirlesecek-1822771" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ekliyor</a>.<a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/prof-dr-kamil-yilmaz-83-milyon-fakirlesecek-1822771" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"> </a></li></ul>

Bretton Woods ile ilgili hikayeler