<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>Ergenlik yıllarımda babamı güçlü bulmazdım. Çünkü bana öğretilen güç başka bir şeydi: yüksek ses, kararlılık, başarı, para, makam.&nbsp;Babam sakindir.Hayvanları, toprağı sever.Hayatındaki kadınlara – anneme, kızlarına, teyzeme, anneanneme, ablalarına- karşı hep nazik.Mahallesinde hâl hatır sorar, insan ayırmadan selam verir. Biri hakkında kötü bir şey dediğini hiç duymadım.Herkese karşı anlayışlı ve saygılı. Kimseyi yargılamaz.Ama bütün bunları ben o zamanlar güç olarak görmüyordum.&nbsp;Anne olup, çocuklarıma bakarken iş hayatından uzaklaştığımda da kendimi çok güçsüz hissettiğim zamanlar oldu. Kafamdaki başarının hiçbir tanımına uymuyordum.Zamanla fark ettim:Ben gücü dünyanın tanımladığı yerden ölçüyormuşum.Hız, rekabet, daha çok üretmek, daha çok tüketmek…Yeryüzü gibi, biz de bu yanlış tanıma inandırılmışız.Oysa şimdi biliyorum.Güç aslında gürültüsüz.Birinin kalbini incitmeden, bir çocuğa “hadi yeniden dene” diyebilmekte, doğayı, hayvanı, insanı aynı zarafetle sevebilmekte.Babam bana bisiklet sürmeyi öğretti, usanmadan arkamda durarak.Benimle top oynadı, hem de çocuk gibi eğlenerek.Yüzmeyi öğretti, hem de öyle iyi öğretti ki okyanuslara bile girebiliyorum şimdi.O anlarda güç, sabırda ve dengeyi bulmaktaydı.Hiçbiri prestijli değildi belki ama hepsi kalıcıydı. Benim hayatımda kalıcı, sonra ben de ondan öğrendiğim gibi kızlarıma öğrettim.Bugün yapay zekâ çağında, mesleklerin alt üst olacağından, o çok prestijli mesleklerin kalmayabileceğinden söz ediliyor. Fiziksel emeğin yeniden yükselebileceğinden…Ve ben bunu duydukça düşünüyorum. Yapay zekâ insanın zihinsel gücünü taklit ettikçe, belki de insanın en unutulmuş yönü yeniden kıymet kazanacak: eliyle, kalbiyle, sabrıyla yaptığı işler… Belki de geleceğin en prestijli işi bir şeyleri onarmak olacak. Zihnimizi makinalar devralırken, ellerimizin değdiği şeyler; bir çocuğun dengesi, bir ağacın kökü, bir hayvanın güveni gibi yeniden değer bulacak.&nbsp;Yeni çağ, bizi en temel soruya döndürecek: “Ne işe yarıyoruz değil, neye dokunuyoruz?” Bu yeni düzen gerçek gücün ne olduğunu yeniden hatırlatacak bize. Dünya artık gösterişli güce değil, gösterişsiz insanlığa ihtiyaç duyuyor. Kim bilir, belki dünyanın kurtuluşu yumuşak güçtedir. Toprağı, hayvanı, ağacı, birbirimizi incitmeden sevebilme gücünde… Yapay zekâ çağının en insani yanı, belki de bize yeniden insan olmayı hatırlatacak olması olacak.

Dünyahali

Toprağı, hayvanı, ağacı, birbirimizi incitmeden sevebilmek

Gösterişsiz Güç

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>Geçtiğimiz aylarda sosyal medyada, birçok farklı hesaptan yapılan paylaşımı belki siz de görmüşsünüzdür. Paylaşım, iklim yasası ile “dayatıldığı” söylenilen yapay gıdaya karşı kolektif bir itiraz çağrısıydı. Çok tanıdık diyetisyenlerden, Kuzguncuk’taki eski mahallemdeki komşu teyzelere kadar herkes “yapay gıda yemeyeceğiz, iklim yasasına hayır!” diyordu. Yasayı okumamıştım. Başta bir iki insanda görünce ciddiye de almadım, ama alanında başarılı bir iki diyetisyen de paylaşınca “Allah Allah” dedim. İşte ben de neredeyse yanlış bir bilgiye inanacaktım. Genelde güvendiğimiz kişilerin paylaştığı yanlış bilgiye daha kolay inanıyoruz.&nbsp;Davranış bilimi derslerimden birinde sosyal medyada çok hızlı yayılabilen “yanlış &nbsp;bilgi”&nbsp;(misinformation) ve “dezenformasyon”&nbsp;(disinformation) konusunu görmüştük. Yanlış bilgi çoğu zaman bilmeden yayılır, dezenformasyon ise bilinçli bir manipülasyondur. Bu konuda okuduklarım kafamda bir soru işareti bıraktı: “Dur bakalım, gerçekten iklim yasasında böyle bir ifade var mı?”Dünya Ekonomik Forumu’nun Global Riskler 2025 Raporu’na göre, yanlış bilgi çağımızın en büyük kısa vadeli küresel riski. Bunun en tehlikeli biçimlerinden biri de iklimle ilgili yanlış bilgi: toplumsal güveni zedeliyor, kutuplaşmayı derinleştiriyor ve iklim eylemini geciktiriyor. Zaman zaman teyit sitelerinde doğrusunu görsek de bu düzeltmeler yanlış bilgi kadar hızlı yayılmıyor. Örneğin <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/teyithatti/blog/iklim-kanununda-yapay-et-geciyor-mu/1819409" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Anadolu Ajansı teyit hattında</a> İklim Kanunu’nda yapay et konusuyla ilgili bilgilerin asılsız ve gerçeği yansıtmadığı paylaşılmış, ama bunu sosyal medyada görmedik.Son Zamanlardaki Yanlış BilgilerYapay gıda ve iklim yasası konusunda verilen yanlış bilgi son zamanlarda dezenformasyona tek bir örnek değil:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">California ve Hawai yangınları sırasında “yangınlar lazer ışınlarıyla çıkarıldı” teorileri yayıldı; bununla ilgili paylaşılan çoğu video ya eski ya da uydurma çıktı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“İklim Karantinası” söylentileri, insanların özgürlüklerinin kısıtlanacağı korkusunu körükledi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sosyal medyada seçili sıcaklık verileri paylaşılarak “iklim soğuyor, ısınma yalan” denildi; uzmanlar bunun yanıltıcı veri seçimi olduğunu açıkladı.</li></ul>Tüm bu örnekler, sorunun rastgele olmadığını; planlı, organize ve duygularımızı tetikleyen bir bilgi kirliliğiyle karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor.Zihinsel Aşı: Manipülasyona Karşı BağışıklıkPeki ne yapmalı? Belki de önce, kendimizi korumalıyız.<a fr-original-style="" href="https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9401631/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cambridge Üniversitesi’nden Roozenbeek ve ekibi (2022),</a> manipülasyonu tanımayı öğreten beş kısa video hazırladı:<ol fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Duygusal manipülasyon: Öfkeyi, korkuyu, aşırı coşkuyu tetikleyen kelimeler kullanılır. Örneğin “hile”, “yalan”, “iklim aldatmacası” gibi kelimelerle şüphe uyandırılır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çelişkili argümanlar: Aynı anda birbiriyle tutarsız fikirler ileri sürülür. Örneğin bir yandan “iklim hiç değişmiyor” denirken, diğer yandan “iklim değişiyor ama insan etkisiyle değil” gibi tutarsız ifadeler kullanılır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sahte ikilemler:&nbsp;Karmaşık bir mesele ya “siyah” ya “beyaz” gibi sunulur. Örneğin “ya ekonomik büyüme ya iklim eylemi” diyerek başka çözümlerin varlığı görmezden gelinir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Günah keçisi yaratma:&nbsp;Tüm sorun tek bir kişiye ya da gruba yüklenir. Örneğin Batı’daki “iklim krizinin asıl sebebi Çin, Hindistan gibi ülkeler” gibi söylemler kendi sorumluluğunu azaltmak için kullanılır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kişisel saldırı:&nbsp;Argümanın kendisiyle uğraşmak yerine, argümanı dile getiren kişiye saldırılır. Örneğin, “bu bilim insanı şu politik görüşe yakın” denilerek konuya değil kişiye odaklanılır.</li></ol>Katılımcılar bu videoları izledikten sonra manipülasyonu tanımakta çok daha başarılı oldu, güvenilir olanla olmayanı ayırabildi, yanıltıcı içerikleri paylaşma isteği azaldı.Üstelik bu etki, siyasi görüşten bağımsız olarak herkeste ortaya çıktı. Belki en güzel tarafı: YouTube’da milyonlarca insana ulaştığında bile, tek bir kısa video 24 saat içinde manipülasyonu tanıma becerisini arttırdı.İklim İçin Derslerİklim krizi zamanla yarışıyor. Bilgi hızla yayılıyor, ama yanlış bilgi daha da hızlı. Bu yüzden artık yalnızca “bilgi vermek” yetmiyor.İnsanlara, karşılarına çıkacak manipülasyonu nasıl fark edeceklerini öğretmemiz gerekiyor. Bu konuda yapabileceklerimiz:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tekniği ifşa et: “Bu içerik korku kullanıyor.”</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hafızaya kazı: Basit, hatırlaması kolay mesajlar ve hikâyeler kullan.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Önceden koru: Kriz anında yapılan düzeltme çoğu zaman geç kalır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Platformlarda yay: Sosyal medya, haber siteleri, kamu spotları bu bağışıklığı milyonlara ulaştırabilir.</li></ul>Belki de yeni iklim iletişimi dönemi, insanlara “ne düşünmeleri gerektiğini” söylemekten çok, zihinlerini güçlendirmeyi hedeflemeli.Böylece yanlış bilgi ne kadar yayılırsa yayılsın, içimizde sessiz bir ses “bir dakika, burada bir yanlışlık var” diyebilir.

İklim dezenformasyonuna karşı bağışıklık

Gerçeğin Peşinde

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>AI hayatımıza ne zaman bu kadar hızlı sızdı da biz hiç fark etmedik? Yani biri zamanında dese ki “2025’te günün yarısını bir yapay zekâya danışarak geçireceksin” muhtemelen “hadi canım sen de” derdim. Ama şimdi dönüp bakıyorum da, ben resmen ChatGPT ile yaşıyorum.Eğer siz de benim gibi her konuda önce ChatGPT’ye soruyorsanız, beni çok iyi anlayacaksınız.Yemeğimde kaç gram protein olduğunu hesaplatıyorum, sonra rüyamda düğünüme geç kalmışım mesela — hop, Freud’a göre analiz ettiriyorum. Bir bakmışsın sınıf WhatsApp grubuna mesaj yazdırmışım, bir bakmışsın İran ve İsrail arasında çıkacak olası bir nükleer savaşın radyasyon etkisi kaç kilometreye yayılır diye hesaplatıyorum.Diyetisyenim, psikiyatristim, çevirmenden hallice yazarım, seyahat danışmanım… hepsi o.Tekillik sessizce geldiİşin tuhafı ne biliyor musunuz? Bu durumu son derece normalleştirmiş olmamız. “Yapay zekâ devrimi” falan deniyor ve galiba devrim dediğin böyle oluyor: sessizce, gündelik hayatın içine sızarak.OpenAI CEO’su Sam Altman, <a fr-original-style="" href="https://blog.samaltman.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kişisel bloğu</a>’nda yayınladığı ‘The Gentle Singularity’ başlıklı yazısında bu muazzam teknolojik sıçramayı, enerji ve su tüketimine de değinerek yazdı.“Wonders become routine, and then table stakes.” Sam Altman&nbsp;(Mucizeler önce hayranlık yaratır, sonra sıradanlaşır)Altman’a göre yapay zekâda geri dönüşü olmayan bir noktayı geçtik. Henüz sokakta robotlar görmüyoruz ama GPT-4 gibi sistemler birçok açıdan insanlardan daha yetenekli. Bu da gösteriyorki &nbsp;“tekillik” ani bir patlama değil, sessiz ve kademeli bir geçiş olacak.Zekâ bol, ama elektriğe bağlıEn zorlu bilimsel keşifler geride kaldı; bundan sonra yapay zekânın gelişimi, kendi kendini de destekleyerek ivmelenerek devam edecek. Bu, hem bilimsel ilerlemeyi hem de üretkenliği çarpıcı şekilde artıracak. İnsanların 2030’da tek başlarına 2020’deki bir ekibin işini yapabilir hale gelmesi bekleniyor.“Zekâ” ve “enerji” tarih boyunca ilerlemenin temel sınırlayıcılarıydı. Günümüzde zekâ üretmenin maliyeti, neredeyse yalnızca elektriğe bağlı hale gelecek. Bu hem heyecan verici hem de ekolojik olarak dikkatle yönetilmesi gereken bir durum. Eğer bu zekâ bolluğu iyi yönlendirilirse, insani refahı ciddi biçimde artırabiliriz. Ancak burada etik, güvenlik ve adil dağılım gibi kritik sorular da devreye giriyor. Altman’a göre süperzekânın sadece birkaç şirketin veya ülkenin elinde yoğunlaşmaması, herkesin erişimine açık olması gerekiyor.Görünmeyen tüketim: Enerji, su ve karbon ayak iziHer devrim gibi bunun da görünmeyen bir faturası var. Ortalama bir ChatGPT sorgusu, 0.34 watt-saat enerji ve 0.000085 galon su tüketiyor.Bu da demek oluyor ki ben Freud’un rüya analizini beğenmeyip bir de Jung’a analiz ettirirken, fırın bir saniyeliğine çalışmış gibi enerji harcıyoruz. Ben “bu tavuk butu haşlayınca kaç dakikada pişer?” diye sorduğumda, arka planda minik bir santral devreye giriyor, birkaç damla su buharlaşıyor ve görünmez bir karbon izini mutfağıma bırakıyor.&nbsp;Üstelik bu sadece bir sorgu. Günde yüz milyonlarca sorgunun yapıldığını düşünürsek, fısıltıyla gelen bu tekillik aslında oldukça susamış ve aç bir yapay zekâya dönüşüyor.<img alt="A screenshot of a cell phone AI-generated content may be incorrect." src="https://images.aposto.com/2025/5/5/1750419523817.png" width="550" height="297.66548640700955" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.81" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Peki, geri döndürülemez bir şekilde hayatımıza giren bu faturayı azaltmak için neler yapılabilir:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Veri merkezlerinin yenilenebilir enerjiyle çalışması sağlanmalı</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AI sorgu sayısı değil, verimliliği önceliklendirmeli</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji-etkin yazılım tasarımları teşvik edilmeli</li></ul>AI insanlığı kurtarabilir mi?Altman’a göre yapay zekânın insanlığa gerçekten faydalı olabilmesi için öncelikle çözülmesi gereken en kritik mesele: uyum sorunu.Yani bir sistemin size ne izletmek istediğini değil, gerçekte neye ihtiyacınız olduğunu anlayacak kadar doğru yönlendirilmiş olması gerekiyor.Tıpkı sosyal medya algoritmalarının kısa vadeli dürtülerimizi ustalıkla sömürmesi ama uzun vadeli iyiliğimizi baltalaması gibi, yanlış yönlendirilmiş bir yapay zekâ da zarar verebilir — hem de fark ettirmeden, iyi niyetle çalışıyor gibi görünürken.Yapay zekânın bizim anlık taleplerimizi değil, uzun vadeli değerlerimizi ve ihtiyaçlarımızı anlayıp onlara göre davranması, teknolojinin insanlık için gerçek bir faydaya dönüşmesi açısından kilit nokta olabilir.

Görünmeyen tüketim

ChatGPT Rüyamı Yorumladı, Ama Faturayı Kim Ödeyecek?

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>Kadınların doğayla kurduğu bağların kökleri çok eskiye dayanır. Mitolojik olarak, Artemis doğanın koruyucusu olan savaşçı kadınları, Gaia doğanın kendisini temsil eder. Geleneksel yaşam alışkanlıklarına baktığımızda ise kadınlar doğadan sorumlu görülür. Öyle ki gıda üretimi, bitkisel tedaviler, ekolojik bilgiyi aktarma geçmişten bu yana kadınların üstlendikleri önemli görevler arasında sayılabilir. Ne yazık ki sanayileşme ve şehirleşme ile birlikte doğa ile bağlar zayıflamasına rağmen sürdürülebilirlik bilincinin güçlenmesi ile yeniden hatırlanmaya başladı. Günümüzde geri dönüşüm, sürdürülebilir alışveriş, gıda israfını önleme, çocuklara çevre bilinci kazandırma gibi pratikler genellikle kadınların gündeminde diyebiliriz. Ancak bu emek ne yazık ki ekonomik olarak değer görmüyor ve politika yapıcılar tarafından yeterince dikkate alınmıyor. Kadınlar tarih boyunca doğanın koruyucusu olarak görülse de, modern dünyada verdikleri çevresel mücadeleler genellikle göz ardı ediliyor. Modern dünyada bu mücadeleyi görünür kılmanın önemli bir yolunu kadınların doğayla bağını işleyen film, belgesellerle görsel sanatlarda görebiliyoruz:Woman at War,&nbsp;kadınların doğayla kurdukları bağlarını ve doğa için verdikleri mücadeleleri sinematik bir dille anlatıyor. Filmin baş karakteri Halla, 50 yaşlarında, görünüşte sıradan bir kadın. Gündüzleri bir koro şefi olarak çalışan Halla, geceleri “Mountain Woman” takma adıyla bir çevre aktivistine dönüşerek İzlanda’daki büyük sanayi kuruluşlarına sabotaj düzenliyor. Hedefi, doğayı tahrip eden enerji politikalarını durdurmak ve hükümetin yeni alüminyum fabrikası inşa etmesini engellemek. Ancak bu sırada, yıllardır beklediği bir haber geliyor: Ukrayna’daki bir yetimhaneden bir çocuğu evlat edinme fırsatı doğuyor. Böylece, Halla doğa için verdiği savaş ile annelik hayali arasında bir seçim yapmak zorunda kalıyor.Halla’nın karakteri, Yunan mitolojisindeki Artemis ile doğrudan ilişkilendirmek mümkün. Tıpkı Artemis gibi doğanın koruyucusu, bağımsız ve savaşçı bir figür. Erkek egemen sanayiye karşı verdiği mücadele, günümüzde ekofeminist hareketlerin vurguladığı temel dinamikleri yansıtıyor: Doğayı koruma içgüdüsü, Kadınların ekolojik mücadeledeki liderliği, Toplumun kadınlardan beklediği geleneksel rollerle çatışma.&nbsp;Film, çevre aktivizmini romantikleştirmek yerine, bireysel eylemlerin sistemle çatışmasını ve bunun sonuçlarını cesurca sorguluyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Gerçekten bireysel eylemler dünyayı değiştirebilir mi?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Çevreci direnişin sınırları nerede başlar, nerede biter?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;Ekolojik adalet, politik baskılar karşısında nasıl ayakta kalabilir?</li></ul>Rollerinin Çatışması: Anne mi, Savaşçı mı?Halla’nın bir yandan doğayı korumak için radikal eylemlerde bulunması, diğer yandan bir çocuğa annelik yapma arzusu, kadınların farklı rollere sıkıştırılmasını ele alıyor. Toplum, Halla’nın mücadeleci yönünü tehlikeli ve “uygunsuz” olarak görürken, anneliğe yönelik ilgisini daha kabul edilebilir buluyor. Halla’nın hem doğayı hem bir çocuğu korumak istemesi, doğayla annelik arasındaki bağı vurgularken sistem, onun aktivist kimliğini değil, “annelik” kimliğini öne çıkarmaya çalışıyor.Bu açıdan bakıldığında film, kadınların hem bireysel hem de toplumsal düzeyde karşılaştığı ikilemleri derinlemesine işleyen bir yapıya sahip. Halla’nın hikayesi, modern dünyada kadınların hem çevreyi hem de toplumsal beklentileri nasıl dengelemeye çalıştığını gözler önüne seriyor. Bir yandan bireysel eylemlerin gücünü sorgularken, kadınların doğayla olan kadim bağını yeniden hatırlamamıza da aracı oluyor.

Fim önerisi

Modern Bir Artemis Hikâyesi: Woman At War

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>Hayatımızda ne olursa olsun, bahar gecikmiyor. Geliyor... Bugün yürüyüşümde pembe çiçeklerini açmış ağaçları görünce içim coşkuyla doldu. Londra’da kışlar uzun ve karanlık... Bu nedenle "kışlama" yapmanız gerekiyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Kışlama: Canlıların soğuk mevsimi atlatmak için içine girdikleri bir adaptasyon süreci ya da bir insanın ya da topluluğun zorlayıcı bir dönemi atlatmak için bilinçli olarak yavaşlaması, içe dönmesi ve yenilenmesi olarak tanımlanabilir.&nbsp;</li></ul>Katherine May’in ‘Wintering’&nbsp;adlı kitabı, beni bu kavram üzerine bu sıralar düşündürdü. Kitap, kışın çetin geçtiği yerlerde insanların nasıl yavaşladığını anlatıyor. Oysa büyük şehirlerde, mevsimlere uygun yaşamayı çoğu zaman unutuyoruz. Kışın yavaşlamak yerine aynı tempoda devam edince, ruhumuz da mevsimini bulamıyor. Bu sadece fiziksel olarak kışı geçirmekle ilgili değil; hayatın zorlayıcı, durgun veya içe dönük dönemlerinden geçerken kabuğumuza çekilip iyileşmekle de ilgili...Ben de baharın gelişiyle kabuğumdan çıktığımı hissediyorum. Kışın içime doldurduğu grilikten sıyrılmak, denizle gökyüzünün birbirine karıştığı o sonsuz maviliğe açılmak istiyorum. Böyle havalarda aklıma Ege’de olmak geliyor. Deniz görmek istiyorum, sadece görmek de değil; duymak, hissetmek, koklamak...Kabuğumu aralarken, baharını Bodrum'da bulan birini hatırlıyorum: Cevat Şakir Kabaağaçlı. Bu sıralar ‘Şakir Paşa Ailesi’ dizisini izliyorum, izledikçe de Bodrum’un ‘Halikarnas Balıkçısı’ diye tanıdığımız Cevat Şakir Kabaağaçlı hakkında ne kadar az şey bildiğimi fark ediyorum. Merakla biraz daha okumak, anlamak istiyorum. Fark ediyorum ki, Cevat Şakir için Bodrum aslında kışlama yaptığı bir yerdi. Sürgün olarak gittiği bu sahil kasabasında, kabuğundan sıyrılıp Bodrum’u iyileştirirken, belki de kendi de iyileşti.O, Bodrum’un bitki örtüsünü yalnızca bir doğa bilimci gibi incelemedi; onu bir ressam gibi gördü, bir şair gibi hissetti ve bir âşık gibi anlattı. Halıcılar, balıkçılar ve denizciler arasında geçen yıllarında, Bodrum’un bitkileriyle dostluk kurdu. Sahillerde, keçiboynuzu ağaçlarının gölgesinde oturdu; mandalina bahçelerinin mis kokulu rüyalarına daldı. Zeytin ağaçlarının yaşlı gövdelerinde zamanın sessiz hikâyelerini dinledi. Defne yapraklarının hışırtısında eski tanrılarla konuştu ve kaktüslerin sabırlı duruşunda, Ege’nin sert ama cömert doğasını gördü.Mavi yolculuklarında, yalnızca denizi değil, kıyıların çiçeklenmiş yamaçlarını da anlattı. Kekik kokulu rüzgârları, dağların başını dumanlı bir büyü gibi saran adaçaylarını ve her baharda Bodrum’un taş duvarlarını mora boyayan begonvilleri sevgiyle betimledi. Onun kaleminde, çitlembikler yalnızca bir ağaç değil, çocukluğun hatırasına açılan bir kapıydı. Papatyalar, doğanın saf gülümsemesiydi. Nar ağaçları, sonsuz bereketin sembolüydü.Okaliptus, fıstık çamı, palmiyeler, hurma ağaçları, begonvil ve zakkum onun öncülüğünde Bodrum’a getirilen bitkilerden sadece birkaçı. Halikarnas Balıkçısı’nın en büyük katkısı, Bodrum’un sadece doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda insan eliyle yeşillendirilebilecek bir cennet olduğu fikrini benimsetmesiydi. Sürgün yerini cennete çeviren Cevat Şakir, bizlere de kıştan sonra gelen o “her şeyi yapabilme gücünü”, içimizdeki baharı hatırlatıyor…

Cevat Şakir Kabaağaçlı – Halikarnas Balıkçısı

Kışlama ve Bahar Üzerine

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler&nbsp;</a>Yeni yıla girerken geçtiğimiz yılın muhasebesini yapıp, karnesini kendimize çıkarıyoruz. Bir yandan yeni yılda kendimize bir dolu, çok da yeni olmayan hedefler koyuyoruz. Sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, biraz para biriktirmek, ekran süremizin belli bir saatin altında tutmak, çevre dostu davranışlarımızı artırmak gibi her sene tekrar sıraladığımız ama ulaşmakta zorlandığımız hedefler. Peki, geçtiğimiz yılda bizi bu hedeflerden uzaklaştıran şeyler neydi? Neden öz kontrolümüzü kaybettiğimiz birçok an oldu? &nbsp;Bunları biraz düşünmek bize iyi gelebilir.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">İnsan, kısa vadeli zevk ve tatmin sağlayan davranışlarla, daha büyük ama gecikmiş ödüller içeren uzun vadeli hedefler arasında sürekli çatışmalar yaşar.&nbsp;</li></ul>Geç saatlere kadar Netflix izlemek veya lezzetli ama sağlıksız yiyecekler tüketmek isterken; aynı zamanda yeterince uyumak, sağlıklı beslenmek ve para biriktirmek gibi uzun vadeli hedeflere ulaşmak isteriz. Günlük yaşadığımız bu çatışmaları uzun vadeli ve daha tatmin edici hedefler lehine çözmeyi destekleyen bir düzenleyici olarak öz-kontrolümüz bizimledir. Bazen başarılı olurken, bazen de kontrolümüzü tamamen kaybederiz.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Gillebart ve Schneider tarafından yakın zamanda gerçekleştirilen <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352250X24000733" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmada</a>, öz-kontrolün yalnızca çaba ve mücadele gerektirmediğini, çabasız yollarla da başarılabileceği öne sürülüyor.</li></ul>Davranışlar otomatikleştiğinde, alışkanlıklar, bilinçli çaba veya farkındalık gerektirmeden gerçekleşir ve uzun vadeli hedeflerle uyumlu davranışları kolaylaştırır. Davranış artık bilinçli bir karar verme sürecine dayanmadığı için, öz-kontrol çatışmaları yaşanmadan hedefe ulaşılır. Örneğin her gün aynı saatte egzersiz yapmak, zamanla egzersizin doğal bir davranış haline gelmesini sağlar. Her akşam aynı saatte atıkları geri dönüşüme atmak, alışverişe her zaman tekrar kullanılabilir çanta götürmek bir süre sonra otomatikleşerek çabasız bir alışkanlık haline gelebilir.Bunun yanında bireylerin öz-kontrol çatışmalarını daha az çaba ile çözmelerini sağlayan önceden odaklı stratejiler ve tepki odaklı stratejiler&nbsp;de mevcuttur. Önceden odaklı stratejileri üç farklı yolla izlemek mümkün. Öyle ki dürtülerin tetiklenmesini önlemek için çevreyi kontrol etmek işimize yarayabilir. Örneğin alışverişe tok gitmek ve market listesi yaparak gitmek fazladan tüketmemizi önleyebilir. Cazip ama zararlı dürtülerden uzaklaşmak, dikkat dağıtmamız için etkili olabilir. Örneğin tatlı reyonunun önünden geçmemek veya hızlı moda mağazalarından alışveriş yapmamak gibi. Bunun yanında bilişsel yeniden değerlendirme yaparak, kısa vadeli ödüller yerine uzun vadeli hedeflere odaklanmak kontrolümüzü elde tutmamızda yardımcı olabilir. Örneğin sağlıklı bir yaşam için tatlıdan kaçınmak gerektiğini değerlendirmek veya tek kullanımlık plastiklerin doğaya zararlarını düşünmek uzun vadeye odaklanmayı sağlayabilir.Tepki odaklı stratejiler ise çatışma ortaya çıktıktan sonra devreye girer. Dürtülerin baskılanması, çaba harcayarak cazip seçeneklere direnmekle olur. Çikolatayı yememek için yoğun bir mücadele göstermek ya da hazırlıksız gittiğimiz kahvecide tek kullanımlık bardak kullanmamak gibi. Bu stratejiler daha yorucu olup, uzun vadede hayat konforumuzu olumsuz yönde etkileyebilir.Sürekli kontrolde kalmanın bedenimiz, zihnimiz ve ruhumuz için ne kadar yorucu olduğunu pek çoğumuz çok iyi biliyoruz. Özellikle stresli, yorgun bir günden sonra çoğumuz rahatlamak ve sakinleşmek istiyoruz. Çabasız öz-denetim yöntemlerini keşfederek, bu yeni yılda hep birlikte kendimiz için belirlediğimiz hedeflere doğru adım adım ilerleyebiliriz.&nbsp;Yeni yıl, hepimizin hayatında yeni bir başlangıç olsun. Mutlu Yıllar!

Çabasız Öz-Kontrol

Yeni Yıl Hedeflerimize Ulaşmanın Sırrı

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/?originalSubdomain=uk" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>Geçtiğimiz haftalarda, İngiltere’nin Oxfordshire bölgesinde çocuklarımla birlikte “foraging” aktivitesine katıldım. "Foraging", doğada yenilebilir bitkiler, mantarlar ve diğer doğal kaynakları toplama eylemi olarak adlandırılıyor. Bu aktivite, doğayla daha derin bir bağ kurmak ve sürdürülebilir yaşam biçimlerini benimsemek için destekleyici oluyor. Bu eşsiz deneyimde bize, doğanın derin bilgisine sahip bir rehber olan <a fr-original-style="" href="https://onthewildsside.com/about/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">George Linklater</a> öncülük etti. George’u ilk gördüğümde, onun doğayla bütünleşmiş bir insan olduğunu hissettim. Elleri toprakla uğraştığını gösteriyordu. Uzun çizmeleriyle bata çıka yürürken doğanın bir parçasıydı. Bizse daha çok, ormanı gezmeye gelmiş turistlerdik. &nbsp;“Bu mevsim, mantarları gözlemek için en iyi mevsim”&nbsp;dedi George. “Mantarlardan başlayacağız.” George, bizi doğanın içine çekti.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Doğayı ziyaret eden turistler değil, onun bir parçasıyız.&nbsp;</li></ul>George’un rehberliğinde ormanın derinliklerine daldık. Mantarlarla ilgili verdiği bilgilerle hem çocukları hem bizi meraklandırdı, şaşırttı, daha çok öğrenme isteği aşıladı. Renk renk mantarları keşfettik; bazılarını üfledik, bazılarını elimize alıp kokladık. İsimlerini öğrendik. Hangi ağaçların etrafında hangi tip mantarlara rastlayacağımızı keşfettik. George’un mantarlarla ilgili bilimsel araştırmalardan, kansere çare arayışından uzaydaki yaşam çalışmalarına kadar anlattıkları bizi hem büyüledi hem de merakımızı artırdı.<img src="https://images.aposto.com/2024/10/5/1732878768325.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.25" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mantar turumuzdan sonra kalan zamanda değişik bitkilerin tadına baktık. Bazı bitkilerden yapılan içecekleri tattık. Çocuklar hepsini denemekte çok istekliydi, bu da beni gerçekten şaşırttı. Evde arada sebze yemesi için zorlandığım küçük kızım Yaz bile tüm bitkilerin tadına baktı.George, doğayla derin bağlar kurma ve onu koruma amacıyla yola çıkan profesyonel bir toplayıcı ve doğa korumacı. <a fr-original-style="" href="https://onthewildsside.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">On The Wild’s Side</a> adlı girişimiyle insanları doğayla daha yakın ilişki kurmaya, yerel çevrelerini sağlık, beslenme veya huzur için keşfetmeye teşvik ediyor. Girişimin web sitesi ziyaretçilerini şu sözle karşılıyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">“Doğa acele etmez, yine de her şeyi başarır” Lao Tzu</li></ul>George doğadaki mevsimleri, türler arası ilişkileri ve iklim değişikliğiyle başa çıkma yollarını öğreterek doğanın bize sunduğu bu zenginliği herkesin deneyimlemesini sağlıyor. Böyle bir deneyimden ve çocuklarımın üzerindeki etkisini gördükten sonra onlara doğanın bir parçası olduğumuzu hissettirmenin ne kadar önemli olduğunu düşündüm. Belki de sadece korumak ve sahip çıkmak için onun bir parçası olduğumuzu hatırlamamız gerekiyordur.

Yenilebilir bitkiler, mantarlar 


Doğayla Yeniden Bağ Kurmak: Bir Foraging Deneyimi

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>“Gezegeni koruma çağrısıyla dolu bir kükreme.” — The Sunday Times, Çocuk Kitabı ÖdülüHannah Gold’un “Son Ayı” adlı ilk kitabı, Kuzey Kutbu araştırmacısının kızı olan April’in yalnız bir kutup ayısıyla kurduğu sıradışı dostluğu anlatıyor. April’in gözünden anlatılan bu bağ, çocuklara insan ve doğa arasındaki empatiyi güçlü bir şekilde hissettiriyor. Bu dostluk, sadece bireysel bir kurtama hikayesi olmanın ötesine geçerek iklim krizinin etkilerine karşı farkındalık yaratıyor.&nbsp;Levi Pinfold’un çarpıcı illüstrasyonlar ile hayat bulan “Son Ayı”, 8-12 yaş grubu için çevreci bir macera sunuyor. Kitap cesaret, dostluk ve sorumluluk gibi evrensel temaları işlerken, okuyuculara dünyada pozitif bir etki yaratma konusunda ilham veriyor.&nbsp;İklim değişikliğinin vahşi yaşam üzerindeki etkilerini güçlü bir anlatımla çocuklara ulaştıran Gold, The Times tarafından “gözyaşı döktüren hayvan hikayeleri yazarı” olarak Michael Morpurgo’nun tahtına aday gösterildi. Yazar, bu kitabın ardından “Ayıyı Bulmak” ve “Kayıp Balina” adlı eserlerini kaleme aldı.Düşündürücü ve iç ısıtan bir dostluk hikayesi olarak Son Ayı gezegenimizin geleceğinde fark yaratma umuduyla çocuklara güzel bir kış hediyesi olabilir.

Aslı Tuğçe Sözdinler ile ilgili hikayeler