Moda endüstrisinin yarattığı kirlilik, iklim kriziyle mücadelede acil ve etkin önlem alınması gereken en önemli meselelerden birini oluşturuyor. Tam miktar tespit edilemese de dünyada her yıl 150 milyarın üzerinde tekstil ürünü üretildiği düşünülüyor. Bu üretimin büyük kısmını “hızlı moda ve aşırı üretim” anlayışına sahip markalar yapıyor.Markaların bir kısmı sürdürülebilirlik ve geri dönüşüm gibi kavramları sık sık ansa da şeffaflıktan uzak raporlamalar ve saha araştırmaları moda sektörünün gerçeklerini ortaya koyuyor.<a href="https://www.theguardian.com/fashion/article/2024/aug/01/fashion-revolution-big-brands-decarbonisation-dkny-tom-ford-reebok" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/fashion/article/2024/aug/01/fashion-revolution-big-brands-decarbonisation-dkny-tom-ford-reebok" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bu yıl yapılan bir araştırma</a>, en büyük 250 küresel moda markasının çeyreği kadarının, karbonsuzlaşma adına açıklanan herhangi bir planının olmadığını ortaya koydu. Emisyon hedefleri, tedarik zincirinin şeffaflığı, fabrikalara güç sağlamak için kullanılan yenilenebilir enerji oranı gibi 70 farklı sürdürülebilirlik kriteri kapsamında moda markalarının incelendiği araştırmada, birçok markanın karbonsuzlaşma skoru yüzde sıfır olarak hesaplandı.Diğer yandan, iş yapış felsefesinin merkezine ekolojik, etik ve sosyal açıdan sorumlu bir giyim tedarik zincirini yerleştiren ve sürdürülebilir moda prensiplerini benimsemek isteyen tüketicilere yol gösterecek moda oluşumları da var. Kâr amacı gütmeyen sürdürülebilir moda oluşumlarının, çalışmalarını takip etmek, bulgu ve raporlarını incelemek isterseniz, aşağıdaki oluşumlarla sizi tanıştırmak isteriz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fashion Revolution</h2>Fashion Revolution (Moda Devrimi), kâr amacı gütmeyen İngiltere merkezli bir oluşum ve günümüzde moda endüstrisindeki en büyük sivil oluşumlardan biri olarak biliniyor. Fashion Revolution; 24 Nisan 2013’te Bangladeş’in Dakka Bölgesi’nde birçok uluslararası giyim markasının üretimini yapan ve çok katlı bir imalathane olan Rana Plaza’nın çökerek, bin 134 kişinin ölümüne ve 2 bin 500’den fazla kişinin yaralanmasına sebep olmasının ardından kuruldu. Bu oluşum, moda sektöründeki insan ve çevre sömürüsünü sona erdirmek, insanları, markaları ve politika yapıcıları harekete geçirmek üzere çalışıyor.British Council, Avrupa Birliği, Laudes Vakfı gibi birçok büyük kurum tarafından da desteklenen Fashion Revolution; uzun yıllar boyunca moda sektöründe çalışan işçilerin haklarını savunan #WhoMadeMyClothes (Giysimi Kim Üretti?) kampanyasını yürüttü. Grup, sektörün daha şeffaf ve izlenebilir hâle getirilmesi çağrısında bulunarak, sektördeki şirketlerden, çalışanların nasıl koşullarda görev yaptığı ve ne kadar ücret aldığı konusunda şeffaf olmalarını talep ediyor.Fashion Revolution, yakın zamanda tekstil ürünlerinin üretiminde kullanılan tüm malzemelerin etikette belirtilmesini sağlamak için #WhatsInMyClothes (Giysimin İçinde Ne Var?) kampanyasını da başlattı. Oluşum, aralarında Türkiye’nin de olduğu 100’e yakın ülkede konuyla ilgili çalışmalar yapıyor ve düzenli raporlar yayımlıyor. Her yıl Nisan ayında sürdürülebilir moda alanında çalışan herkesi yedi günlük Fashion Revolution Week (Moda Devrimi Haftası) kapsamında biraraya getiriyor. Bu doğrultuda Fashion Revolution son olarak, COP29 öncesinde bir bildiri yayımladı ve zirveden beklentilerini açıkladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fashion for Good</h2>2017 yılında “iyi moda” endüstrisini oluşturma misyonuyla yola çıkan Fashion for Good (İyilik için Moda), tekstil üreticileriyle moda ekosistemini dönüştürmek ve yenileyici bir endüstri inşa etmek için bir araya geliyor. Fashion for Good, döngüsel bir moda sistemi&nbsp;yaratmak için düzenli olarak açık kaynaklı sürdürülebilir giyim araçları, kılavuzlar ve raporlar yayımlıyor. Grubun “inovasyon programı” gelecek vadeden sürdürülebilir moda start-up'larını büyümeleri ve ölçeklenmeleri için ihtiyaç duydukları kaynaklarla buluşturuluyor. Fashion for Good aynı zamanda dünyanın ilk sürdürülebilir moda müzesi olarak bilinen <a fr-original-style="" href="https://fashionforgood.com/resources/fashion-for-good-museum/educational-resources/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Fashion for Good Museum</a>’u&nbsp;(İyilik için Moda Müzesi) 2017 yılında Amsterdam’da açtı. Misyonunu tamamladığı gerekçesiyle bu yaz kapılarını kapatan interaktif müzede sürdürülebilir defilelerle birlikte bir tişörtün üretim süreci, moda endüstrisinin tarihi, yenilikçi sürdürülebilir materyaller gibi konularda bilgilendirici eğitim, sergi ve toplantılar düzenlendi. Müzenin geçmiş etkinlikleri, misyonu ve yayınladığı yıllık raporlar ise internet sitesinden incelenebiliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Clean Clothes Campaign (CCC)</h2>Hollanda'da 1989 yılında Schone Kleren Campagne adıyla başlatılan Clean Clothes Campaign (CCC - Temiz Giysi Kampanyası), 45 ülkedeki hazır giyim işçilerinin temel haklarının korunması için çalışan 235'in üzerinde kuruluştan oluşan küresel bir ağ olarak karşımıza çıkıyor. CCC, belirli jeopolitik bölgelerdeki acil sorunları ele almak üzere etkili stratejilere odaklanabilmek için örgütlerin “glokal” (hem global hem lokal) bir koalisyonu olarak konumlanıyor. Çalışmalarının odak noktasında hazır giyim işçilerinin karşılaştığı cinsiyet eşitsizliği ve cinsiyet ayrımcılığına meydan okumak bulunuyor.CCC'nin ana hedefinde, kadın hazır giyim işçilerinin adaletsizliğe karşı seslerini yükseltmelerine yardımcı olmak ve işçilerin hayatlarında olumlu bir değişim yaratmak yer alıyor. Grubun en büyük girişimleri arasında hazır giyim sektöründeki ücret adaletsizliği ve gasp edilmesi vakalarına dikkat çeken Pay Your Workers kampanyası, Avrupa ülkelerindeki geçim maliyetleri için bir ölçüt yaratan ve Avrupa’daki hazır giyim sektörüne dair gerçekleri raporlayan European Floor Wage yer alıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sürdürülebilir Moda Lisanı</h2>Sürdürülebilir Moda Lisanı, fotoğraf ve video alanında çalışan Dilek Altan ile moda tasarımcısı, araştırmacısı ve eleştirmeni Sanem Odabaşı’nın ortak girişimi olarak karşımıza çıkıyor. İkilinin 2020 yılında, Koronavirüs (Covid-19) pandemisi sırasında oluşturmaya başladığı bu <a fr-original-style="" href="https://www.surdurulebilirmodalisani.com/sozluk" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">moda sözlüğü</a>; sürdürülebilir moda hakkında bilgi edinmek ve bu dünyayı öğrenmek isteyenler herkesin erişimine açık, şeffaf ve paylaşımcı bir kılavuz. “Mevcut sistemin değişmesini istiyorsak, bu değişimin parçası olmak adına birlikte ne yapabiliriz?” sorusundan yola çıkarak hazırlanan bu sözlükte; üst dönüşüm, görünür onarım, beşikten beşiğe, biyobozunurluk, rejeneratif moda ve sosyal adalet gibi kavramlar moda endüstrisi bakış açısıyla, basit ve anlaşılır bir dille anlatılıyor.

Angst

Daha adil, etik, ekolojik ve sosyal açıdan sorumlu bir moda endüstrisi için çaba sarf eden oluşumlar moda dünyasını dönüştürmeye hazırlanıyor.

Daha iyi bir dünya için çalışan 4 sürdürülebilir moda oluşumu

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/%C3%B6zlem-eren-b0487b301/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Özlem Eren</a>Dünya Bankası’nın yayınladığı&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/9d1c318a-bcd3-49fa-b1c6-cc03e18d4670/content" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İklim Değişimi ve Eğitim</a> raporunda iklimin eğitimi nasıl sekteye uğrattığı konusuna geçen sayıda&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://dunyahali.com.tr/yazilarimiz/iklim-degisikliginin-egitim-uzerindeki-etkileri-2501" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer vermiştik</a>. Bu defa aynı raporun iklim değişimi farkındalığında eğitimin rolüne odaklanıyoruz. Anlamlı ve sürekli iklim eylemi için, büyük ölçekli davranış değişikliği gerekiyor. Ancak, ilerlemeyi hızlandırmak için bilgi eksikliğini tamamlamak gerekiyor.&nbsp;2023'te yapılan değerlendirmeler, Paris Anlaşması hedeflerine ulaşma çabalarının başarısız olduğunu gösteriyor. 42 göstergeden yalnızca biri 2030 hedefine ulaşma yolunda. Diğer 41 gösterge ise hedeflerin çok uzağında. Ekonomilerin işleyişinde, firmaların faaliyetlerinde ve bireylerin yaşam tarzlarında yalnızca hafif bir "yeşillendirme" görülüyor. Tek çözüm bilgi olmasa da; bilgi eksiklikleri iklim eyleminin ilerleyişini üç şekilde engelleyebilir:&nbsp;1- Toplum iklim değişikliği hakkında yeterince bilgiye sahip değil;&nbsp;2- Çevrimiçi ortamlarda, iklimle ilgili yanlış bilgilere maruz kalınıyor;&nbsp;3- Gençler iklim değişikliğinin ciddiyetinin farkında olsalar bile, ne yapabileceklerini bilmiyorlar.Düşük ve orta gelirli ülkelerin, iklim değişikliğine uyum sağlamak için büyük ölçekli davranış değişikliği müdahalelerine ihtiyacı var.&nbsp;Eğitim, gerekli bilgi ve farkındalığı oluşturabilir; ancak köklü alışkanlık ve davranışları değiştirmek için yeterli olmayabilir. Bilginin harekete geçirebilmesi için, bilgiyi alan kişinin bunu anlaması, uygulanabilir görmesi, konuya önem vermesi ve kendi eylemlerinin sonuçları iyileştireceğine inanması gerekiyor.&nbsp;Tüm dünyada iklim değişikliği ile ilgili farkındalık düzeyini artıran en önemli unsur eğitim.&nbsp;Çeşitli ülkelerde, eğitim düzeyi arttıkça iklim dostu yaşam tarzlarını benimseme isteği de artıyor. Etiyopya'da, altı yıl eğitim tamamlayan çiftçilerin, iklim değişikliğine uyum sağlama olasılığı %20 artıyor. Her ek eğitim yılı, Avrupa'da yeşil partilere oy verme olasılığını ise %28 artırıyor.&nbsp;Eğitim, gençlerin eylemlerini şekillendirmenin yanı sıra, ebeveynlerin iklim davranışlarını da değiştiriyor. İngiltere'de, öğrencilerin atık eğitimi ile ilgili dersleri ebeveynleriyle paylaşması sonucu geri dönüşüm oranları %8.6 oranında artmış. Bu sebeple çocukları eğitmek, hem iklim bilincine sahip bir gelecek nesil yetiştirmek, hem de ebeveynlerin değişime yönelmelerini desteklemek açısından çift yönlü bir etki yaratıyor.Okullar, iklim eylemini teşvik etmekte büyük bir potansiyele sahip.&nbsp;Dünya genelinde öğrencilerin %70'i temel okuryazarlık ve sayısal becerilerden yoksun, oysa ki bu beceriler iklim becerileri açısından kritik öneme sahip. Düşük gelirli altı ülkede öğretmenlerin %87'si iklim konularını müfredatlarında kullanmasına rağmen %71'inin iklimle ilgili temel sorulara yanlış yanıt verdiği görülüyor.İklim odaklı müfredat çok faydalı olsa da, iklime odaklanabilmek için kaliteli bir genel eğitim temeli gerekiyor. İklim değişikliği ile mücadele için sadece iklimle ilgili dersler değil, genel eğitimin kalitesinin de artırılması çok önemli. Bu perspektifi gerçekleştirebilmek için üç koşul gerekiyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">İklim müfredatı, okuryazarlık ve sayısal beceriler gibi temel becerilere odaklanmayı engellememelidir, erken sınıflarda iklim konuları bu becerilere entegre edilmelidir.</li></ul>Örneğin,&nbsp;ABD'de&nbsp;SubjectToClimate’in veritabanı, iklim değişikliğini tüm derslere entegre eden 2,700'den fazla ücretsiz eğitim kaynağı içeriyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim müfredatı pratik ve bağlama uygun olmalıdır.&nbsp;</li></ul>Mevcut müfredatları aşırı yüklememek için öğretmen danışmanlığı ile dikkatlice entegre edilmelidir. Örneğin,&nbsp;Türkiye'de, 2022 İklim Değişikliği Eylem Planı, psikolojik danışmanlık hizmetlerinin çerçevesinin, öğrenciler tarafından rapor edilen ekolojik kaygılardaki artışı ele almak için yeniden yapılandırılacağını not ediyor. Psikolojik sağlık desteğinin yanı sıra, danışmanlar ulusal iklim hedefleriyle uyumlu mesleki rehberlik ve tanıtım sunmak üzere eğitiliyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Öğretmen kapasitesinin güçlendirilmesi gerekmektedir.&nbsp;</li></ul>Yunanistan'da öğretmenler, okul-toplum iş birliğine olumlu bakıyor, ancak başarıyı engelleyen en önemli faktörün eğitim eksikliği olduğu düşüncesi hakim. Bu nedenle, sürdürülebilir gelişimi öğretmen eğitiminde öncelikli hale getirmek için ek hizmet içi eğitimler sağlanıyor. Bu eğitimler, öğretmenlerin kendilerine olan güvenlerini artırarak ulusal “sürdürülebilir okullar” konseptini daha etkili bir şekilde uygulamalarına yardımcı oluyor.&nbsp;Sonuç olarak, okul ortamında iklim değişikliği ile ilgili eğitimlerin güçlendirilmesi, hem öğrencilerin hem de toplumun iklim bilincini artırarak sürdürülebilir bir gelecek için büyük bir adım atılmasına katkı sağlayacaktır.

Dünyahali

İklim değişikliği ile ilgili farkındalık düzeyini artıran en önemli unsur eğitim

İklim Dostu Davranış Değişimi İçin Eğitim

<img src="https://images.aposto.com/2024/7/4/1723124165020.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.65" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Sürdürülebilir bir dünyaya katkı sağlamak için yola çıkan Karma Marka Mağazacılık, Lee ve Wrangler markalarının yer aldığı geri dönüşüm ile tasarlanan ilk mağazasını Cevahir AVM’de açtı. &nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli?&nbsp;Vitrinden kabine, duvar alanlarından mobilyalara kadar pek çok alanda geri dönüşüm ilkelerini odağına alan tasarımların bulunduğu mağazada yaklaşık 3.000 parça defolu ve atık denim kumaşı&nbsp;kullanıldı.&nbsp;</li></ul>

Pareto Sürdürülebilirlik

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Gıda atıklarının önlenmesi, izlenebilirlik, sürdürülebilir balıkçılık, geri dönüşüm gibi birçok farklı alanda çalışmalar yürüten Metro Türkiye, enerji tasarrufuna yönelik yeşil yatırımlarıyla tüm Metro Grup ülkeleri arasında 2. sırada yer almayı başardı. &nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hedefleri aştı:&nbsp;Güneş Enerjisi Sistemi (GES) projesinin ilk fazında 15 mağazasında elektrik ihtiyacının yüzde 70’ten fazlasını yeşil enerji ile karşılamaya başlayan Metro Türkiye, sağladığı %11,4 enerji tasarrufu ile%7 olarak belirlenen 2023 hedefinin %4,4 oranında üzerine çıktı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım sonrası:&nbsp;Metro Türkiye, 2. faz çalışmaları devam eden GES projesinin tamamlanmasıyla 30 mağazada da GES kullanımına geçerek bu oranı artırmayı hedefliyor. &nbsp;</li></ul>

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/leventkurnaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Levent Kurnaz</a>Döngüsel ekonomi kavramı, genellikle "al, yap, at" olarak tanımlanan geleneksel doğrusal ekonomik modele sürdürülebilir bir alternatif olarak doğmuştur. Bu doğrusal yöntem, önemli ölçüde verimsizliğe ve çevresel bozulmaya yol açmış, açmaya da devam etmektedir. Buna karşılık, döngüsel ekonomi, büyüme kavramını yeniden tanımlamayı ve toplumun tamamı için olumlu faydalar yaratmayı hedefler. Bu, ekonomik faaliyeti sınırlı kaynakların kullanımından kademeli olarak ayırmayı ve atık oluşumunu ortadan kaldıran bir sistem kurmayı içerir.&nbsp;Döngüsel ekonominin temel ilkesi, kaynak verimliliğini artırarak atıkları azaltmak ya da tamamen yok etmektir.&nbsp;Döngüsel ekonomi, daha uzun yaşam döngüsüne sahip ürünler tasarlayarak, uzun süreli kullanımı, sonrasında tamiri, yeniden kullanımı ve geri dönüşümü teşvik eder. Ana prensip sahiplikten kullanıcılığa geçişi ürün-hizmet modelleri aracılığıyla oluşturarak ham madde çıkarımını ve üretilen atık miktarını en aza indirmektir. Bu yaklaşım, kaynakları korumanın yanı sıra, üretim ve bertaraf süreçleriyle ilişkili çevresel sonuçları da azaltır.Elektronik atıklar, küresel ölçekte hızla büyüyen önemli bir atık kategorisidir. Döngüsel ekonomideki şirketler, modüler bileşenler içeren bir tasarım yaklaşımı kullanarak, elektronik ürünlerin kolayca değiştirilmesini veya bir üst kullanım kapasitesine geçişi (upgrade) sağlar. Bu uygulama, ürünün ömrünü etkili bir şekilde uzatır ve yeni malzemelere olan talebi azaltır. Ayrıca, geri dönüşüm programları ile değerli metaller ve bileşenleri geri kazanarak, yeni malzemelere olan ihtiyacı azaltır ve elektronik cihazların çevresel etkisini bu şekilde en aza indirir.Döngüsel ekonomi, karbon salımlarını azaltmada önemli bir rol oynar, bu da iklim değişikliğiyle mücadelede kritiktir.&nbsp;Geleneksel üretim yöntemleri ve ürünlerin kullanım ya da tüketim ömrü sonunda çöplüklere atılması önemli miktarda sera gazı üretimine neden olur. Buna karşılık,&nbsp;yeniden üretim, yenileme ve geri dönüşüm gibi döngüsel uygulamaların hayata geçirilmesi, ham maddelerden yeni ürünler üretmeye göre daha az enerji gerektirir. Bu da karbon salımlarının azalmasına yardımcı olur.Örneğin, CO2&nbsp;salımlarına en büyük katkıda bulunan sektörlerden biri olan demir-çelik endüstrisi, döngüsel uygulamaları benimseyerek büyük ölçüde fayda sağlayabilir. Çeliği geri dönüştürmek, demir cevherinden çelik üretimine göre çok daha az enerji gerektirir ve bu da karbon salımlarında önemli bir azalma sağlar. Dolayısıyla, döngüsel ekonomi ilkelerini benimseyerek, endüstriler ekolojik ayak izlerini azaltabilir ve küresel ısınmanın hafifletilmesine katkıda bulunabilirler.Döngüsel ekonomi stratejileri, biyoçeşitliliği teşvik ederek ve ekosistemlerin sağlığını iyileştirerek çevresel sürdürülebilirliğe katkıda bulunur. Doğal kaynakların çıkarılmasını en aza indirerek, habitatlar ve ekosistemler üzerindeki etkiyi azaltır. Ayrıca, atık azaltma ve geri dönüşüm girişimlerinin uygulanması kirlilik seviyelerini düşürerek, toprak, su ve hava kalitesini olumlu yönde etkiler.Doğal kaynaklara büyük ölçüde bağımlı olan tarım sektörü, sürdürülebilirliği artırmak için döngüsel uygulamaları hayata geçirebilir.&nbsp;Hassas tarım, organik tarım ve onarıcı tarım gibi yöntemler, toprak kalitesini iyileştirir, biyoçeşitliliği teşvik eder ve kimyasal madde kullanımını azaltır. Ek olarak, tarım atıklarının biyogaz veya komposta dönüştürülmesiyle, çiftçiler verimlilik ve çevresel sağlığını aynı anda artırarak kapalı döngü sistemler oluşturabilirler.Döngüsel ekonomi, sadece üretim süreçlerini devrim niteliğinde değiştirmekle kalmaz, aynı zamanda sürdürülebilir tüketim modellerini de teşvik eder. Sahiplikten hizmet almaya ve kaynakları ortak kullanmaya yöneltir. Bu değişim, yeni ürünlere olan ihtiyacı azaltarak, temel kaynaklara olan talebi düşürür ve üretimin çevresel sonuçlarını hafifletir.Önemli bir ekolojik etkiye sahip olduğu bilinen moda endüstrisi, bu geçişe örnek olarak kullanılabilir. Döngüsel ekonomi ilkelerini benimseyen markalar, uzun ömürlü, tamir edilebilir ve geri dönüştürülebilir giysiler üretir. Ayrıca, giyim kiralama hizmetleri ve ikinci el pazarları gibi iş modelleri, giysilerin yeniden kullanımını teşvik ederek, atıkları en aza indirir ve sürekli yeni üretim ihtiyacını azaltır.Döngüsel ekonomi modelinin benimsenmesi, yeniliği teşvik eder ve yeni ekonomik fırsatlar sunar.İşletmelerin sürdürülebilir ve verimli ürünler, malzemeler ve teknolojiler geliştirmesini teşvik eder. Bu yenilik, çevresel hedeflerin gerçekleştirilmesini kolaylaştırmakla kalmaz, aynı zamanda ekonomik genişleme ve istihdam yaratma fırsatlarını da teşvik eder.Bunun bir örneği, plastik atıkların neden olduğu çevresel sorunları etkili bir şekilde ele alan biyolojik olarak parçalanabilir maddeler ve çevre dostu ambalaj çözümlerinin gelişmesidir. Bu ilerlemeler sadece kirliliği azaltmakla kalmaz, aynı zamanda yeni pazar fırsatları yaratır ve yeşil teknolojileri teşvik eder.Döngüsel ekonomi ile çevresel sürdürülebilirlik arasındaki ilişki oldukça açıktır. Döngüsel ekonomi atıkları en aza indirerek, karbon salımlarını azaltarak, biyoçeşitliliği artırarak, sürdürülebilir tüketimi teşvik ederek ve yeniliği destekleyerek daha sürdürülebilir bir geleceğe ulaşmak için uygulanabilir bir yaklaşım ortaya koyar. Toplumlar ve işletmeler, döngüsel uygulamaların çevre ve ekonomi üzerindeki avantajlarını giderek daha fazla fark ettikçe, bu modele geçiş, güçlü, sürdürülebilir ve refah içerisinde bir küresel ekonomi oluşturma imkanına sahiptir.

Güçlü, sürdürülebilir ve refah içerisinde bir küresel ekonomi 

Döngüsel Ekonomi ve Çevresel Sürdürülebilirlik

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/aysemargossian/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Erenel Margossian</a>Ailece uzun mesafe uçmamaya, uçacaksak da bunu senede bir kereden fazla yapmamaya özen gösteriyoruz. Uzun mesafe uçtuğumuzda da kalacağımız yerde uzun süre konaklamayı hedefliyoruz. Bu sebeple yaz tatilimizin tümünü Amerika’da geçirecek şekilde planladık. Tatilimizin sonuna doğru ömrü biten pilleri, Türkiye’de ve İngiltere’de yaptığım gibi markete giderken yanımda götürdüm, pil dönüşüm kutusu aradım ama bulamadım. Çaresiz arayışımı gören bir Whole Foods görevlisi yanıma yaklaştı. Ona pil geri dönüşüm kutusunu sorduğumda, garipseyen bir ifadeyle böyle bir geri dönüşüm kutusu olmadığını ve neden çöpe atmadığımı sordu! Hangimiz daha çok şaşırdık emin değilim. Akabinde gittiğim Publix ya da Target gibi süpermarketlerden de farklı bir yanıt alamadım. Evin yakınlarında bir hırdavatçıya gitmekte buldum çareyi ama ondan da farklı bir yanıt gelmedi. Yaşadıkları bölgede pilleri çöpe attıklarını, daha önce hiç böyle bir şey duymadığını, belki bir ihtimal aradığımı şehrin dışındaki atık merkezlerinde bulabileceğimi söyledi.&nbsp;Ev atıklarının arasında bertarafında en fazla özen gösterilmesi gerekenlerden birinin, içerdiği zararlı kimyasallar yüzünden tehlike yaratan kullanılmış piller olduklarını bilmiyorlar mıydı? Evet piller kullanım sırasında bir zarara yol açmasa da ömürleri bittiklerinde diğer çöplerle atılırlar ise dış kaplarında delinme olasılığı oluşuyor. Bu da içlerindeki metal ve kimyasalların toprağa, suya karışmasına ve çevreyi kirletmesine yol açıyor. İçerdikleri ağır metaller ise besin kaynaklarına karışarak insan ve çevre sağlığını tehdit ediyor.&nbsp;Ülkemiz her ne kadar gelişmekte olan ülkeler sınıfında olsa da&nbsp;geri dönüşüm konusunda kimi gelişmiş ülkelerden çok daha bilinçli.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atık piller ve bunların insan sağlığını ve çevreyi nasıl etkilediği konusunda detaylı içeriklere <a fr-original-style="" href="https://tap.org.tr/pil-atik-pil/sss/atik-pillerin-bertaraf-ve-geri-donusumu/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu</a> <a fr-original-style="" href="https://evrimagaci.org/atik-piller-ve-bunlarin-geri-donusumu-konusundaki-eksikler-insan-sagligini-ve-cevreyi-nasil-etkiliyor-12564" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bağlantılardan</a> ulaşabilirsiniz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geri dönüşüm için <a fr-original-style="" href="https://181.csb.gov.tr/geri-donusum-icin-alo-181-i-arayabilirsiniz-haber-64185#:~:text=PTT%20%C5%9Eubeleri%2C%20okullar%2C%20%C3%BCniversiteler%2C,at%C4%B1k%20pil%20toplama%20noktalar%C4%B1%20bulunmaktad%C4%B1r." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ALO 181</a>’i arayabilirsiniz!</li></ul>Lütfen ömrü dolmuş pillerinizi doğru şekilde ayırın ve PTT şubeleri, okullar, üniversiteler, organize sanayi bölgeleri, muhtarlıklar, camiler, marketlerde bulunan atık pil toplama noktalarına bırakın! &nbsp;

Atık pilleri toplama noktalarına bırakın!

Atık Pillerin Bertaraf ve Geri Dönüşümü

apéro

Bir yeme-içme mekânında atık yağdan sabuna, kahve posasından liköre, komposttan tabağa döngülerle kendi kendine yeten sistemler nasıl kurulur? Elif Boyner anlatıyor.

İleri dönüşümde birtakım şehirli yöntemler

Sürdürülebilir ve atıksız yaşam günümüzde daha fazla önem kazanmasının ve &nbsp;görünür olmasının yanında şiddetle desteklenmesi gereken ve toplumsal açıdan geri dönüşüm konseptine daha da yaklaşmamız için gerekli bir süreç. Onu yaşamımızı dönüştürmek ve geleceği koruyabilmek adına bireysel anlamda atılabilecek en önemli ve etkili adımlardan biri olarak düşünebiliriz.&nbsp;Her ne kadar organik üretim ve bilinçli bir şekilde yapılan tüketim modelleri hayatımızın içine girse de hem toplumsal açıdan hem de bireysel açıdan yapabileceğimiz çok şey mevcut. Bunlardan biri de evde atıklarımızı dönüştürmek. Bunun için evde yapabileceğimiz yöntemler mevcut fakat sayıda bunun için özel form bulmuş bir tasarıma değiniyoruz. Markaların atık dönüştürmeyi destekleyen tasarımlar üretmesi hatırı sayılır güzellikte bir tutum.Cavdle markasının ürünü ev tipi atık dönüştürücü, hem bir çöp imha sistemi hem de bir kompost üreticisi olarak çalışıyor. Formuyla da estetik bir görünüme sahip olan WasteCycler'ın gıda atıklarını aerobik ayrıştırma kullanarak hızla parçaladığının görülebildiği şeffaf renkli bir kapağı bulunuyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/1/5/1676029567183.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" alt="https://cavdlelife.com/" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Cihaz, organik maddeleri komposta dönüştürmeye yardımcı olacak 5 parametreye dayanıyor. Bunlar "Zaman, Nem, Sıcaklık, Kuru Organikler ve Oksijen." Ürün aynı zamanda koku, dağınıklık ve ses olmadan kompost oluşturabiliyor. Cavdle WasteCycler, gıda atıklarını öğütürken, kötü bakterileri öldürüyor. Bunun yanıda gıdaları iyi bakterilerin gelişmesine yardımcı olmak için gereken sıcaklığa kadar da ısıtıyor.&nbsp;Tüm bu süreçlerin sonunda cihaz, bitkileri beslemek için kullanılabilecek doğal bir gübre oluşturuyor. Elbette bu sayede gıda atıklarının metan gazı üreterek küresel ısınmaya katkıda bulunan çöplüklere gitmesine engel oluyor.&nbsp;Dünyaya olumlu bir katkıda bulunmak hiç de zor değil. Hem bireyler olarak hem de toplumsal olarak bunu talep etmek markaların da bu yönde çalışmalarına destek olacaktır. Öte yandan dünyanın daha verimli ve sürdürülebilir bir yer olmasına katkı sağlamış olacağız.Ürünü ve tüm detaylarını <a fr-original-style="" href="https://cavdlelife.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan </a>inceleyebilirsin.Hoşça kal!Ece Zeren Aydınoğlu

Page

Ev tipi kompost üreticisi

Atıksız yaşam için özel tasarım

Döngüsel ekonomiye geçiş süreci farklı ülke ve bölgelerin liderliğinde hız kazanmaya devam ediyor. Avrupa Yeşil Mutabakatı sayesinde tüm AB ülkeleri bu sürece isteyerek ya da zorla dahil olurken Hollanda, Fransa, Finlandiya gibi ülkeler bu geçiş sürecine liderlik ederek öne çıkıyor. Avrupa Birliği'nden çıkan Birleşik Krallık da döngüsel ekonomiye geçiş sürecindeki küresel liderlik pozisyonunu kaybetmemek adına çalışmalarına hızla devam ediyor.Peki AB ülkeleri dışında döngüsel ekonomiye geçiş süreci nasıl işliyor? Daha önceki yazılarımızda Avrupa Yeşil Mutabakatı içerisinde entegre edilmiş olan AB Döngüsel Ekonomi Yol Haritasının AB üyesi olmayan ülkeler için ne anlama geleceğini tartışmıştık. Elbette AB’nin bu geçiş sürecine liderlik etmesinin diğer ülkeler üzerindeki etkisini ele aldığımızda AB odaklı regülasyonların dünyanın geri kalanını kapsayıp kapsamadığını ayrıca tartışmak gerekiyor. Sosyo-ekonomik durum göz önünde bulundurulduğunda AB üyesi olmayan ülkeleri yalnızca regülasyonlarla bu dönüşüm sürecine dahil etmek ne kadar doğru, bunu zaman gösterecek.Bu haftaki yazımızda yukarıda yer verdiğimiz genel tartışma sorusunu biraz daha özele indirerek AB’nin plastik ambalaj ve plastik kullanımı ile ilgili regülasyonlarının AB üyesi olmayan ülkeler üzerindeki etkisini tartışmaya açacağız. AB tarafından belirlenen regülasyonlar ve stratejik yol haritalarının AB üyesi olmayan ülkeler için nasıl ele alınması gerektiği sorusu ana odak noktamız olurken United Nations Industrial Development Organization ve Chatham House tarafından hazırlanan “<a fr-original-style="" href="https://www.switchtocircular.eu/publication/EU-circular-economy-policies-ChathamHouse-policy-paper" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">THE EU’S CIRCULAR ECONOMY TRANSITION FOR PLASTICS AND TEXTILES</a>” raporu bizlere eşlik edecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AB üyesi olmayan ülkeler AB'nin plastik regülasyonlarına karşı ne yapmalı?</h3><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">➡️&nbsp;Geri dönüşümü önceliklendirmek</h3>Yazılarımızı uzun zamandır takip eden okurlarımızın hatırlayacağı gibi döngüsel ekonomi içinde geri dönüşüm en son tercih edilen adım olarak konumlanıyor. Bunun temel sebebi oluşan atıkların yönetimi değil,&nbsp;atık oluşumunun önlenmesi prensibi. Yani atık oluşturmaya devam ettiğimiz bir sistem yerine, atık oluşumunu daha en başta, tasarım aşamasında önlediğimiz döngüsel bir sistem tasarlamamız gerekiyor. Ardından gelen diğer adımlar ise tamir &amp; bakım &amp; onarım, yeniden kullanım, yeniden üretim ve en son adım olarak geri dönüşüm.Buna rağmen AB’nin “Ecodesign for Sustainable Products Regulation”&nbsp;ve “Packaging and Packaging Waste Directive”&nbsp;regülasyonları geri dönüşüm odaklı. Fakat burada geri dönüşüm kelimesinin özellikle Türkiye’deki kullanımı ile AB ülkelerindeki kullanımı arasındaki farkı belirtmekte fayda var. Mevcut teknolojiler dolayısıyla materyallerin %100 geri dönüşümü ne yazık ki mümkün değil. Bu da bir materyalin geri dönüşüm sürecine dahil olduğunda mevcut değerini kaybetmesine neden oluyor. Fakat geri dönüşüm kelimesi sadece değer kaybı odaklı bir dönüşümü ifade etmiyor. Geri dönüşüm gerçek anlamıyla materyallerin ekonomiye yeniden kazandırılması anlamına gelir. Yani bildiğimiz, değer kaybına neden olan geri dönüşümden önce materyallerin doğru stratejik adımlarla ekonomiye geri kazandırılması anlamını taşıyor.Buradan çıkartılması gereken anlam, AB regülasyonları kapsamında ele alınan geri dönüşümün aslında AB üyesi olmayan ülkelerdeki plastik ambalaj gibi ürünlerde öncelikle çevresel ve sosyal etkileri azaltılmış, mümkünse ekonomiye geri kazandırılmış materyallerin kullanılması gerektiği. Özellikle Türkiye gibi AB ile yoğun ticari ilişkileri bulunan ülkelerdeki plastik ambalaj üreticilerinin yalnızca bizim bildiğimiz geri dönüşüm odaklı değil, tasarımı sayesinde atık oluşumunu önleyen, yeniden kullanılabilir, yeniden üretim süreçlerine dahil edilebilir ve en son noktada geri dönüşümü mümkün olan materyaller kullanmaları rekabet avantajını kaybetmemeleri için kritik önem taşıyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">➡️ Geri dönüştürülmüş plastik talebi</h3>İklim kriziyle mücadele kapsamında küresel çapta verilen mücadelenin çıktıları olarak özellikle geri dönüştürülmüş plastik malzemelerin kullanımına olan talep her geçen gün artıyor. AB’nin rPET olarak bilinen, geri dönüştürülmüş plastik materyal olarak tanımlayabileceğimiz materyale olan geçiş süreci AB üyesi olmayan plastik üreticileri için kritik önem taşıyor.AB, çok yakın zamanda plastik kullanımını sıfırlama gibi bir taahhüt vermiş değil. Fakat geri dönüştürülmüş plastik malzeme kullanımı tüm AB tedarik zinciri boyunca ilgi gören bir malzeme hâline geldi bile. Özellikle gıda ürünlerinin ambalajlanması sürecinde kullanılan plastik ambalajların geri dönüştürülmüş plastik malzemeden yapılmış olması ve bunun gıda güvenliğiyle ilgili yasa ve regülasyonlara uygun şekilde yapılmış olması AB dışında plastik ambalaj üreten ülkelerin kendi tedarik zincirlerini de değiştirmelerini zorunlu hâle getiriyor.Kritik olan bir diğer konu ise özellikle ülkemizde de zaman zaman gündeme gelen, yurt dışından atık plastik alıp bunları geri dönüştürerek çeşitli ürünler üretme süreci ile ilgili. AB artık üye olmayan ülkelerden plastik ambalaj tedarik ederken bu ürünlerin ham maddelerinin nasıl tedarik edildiğini de inceliyor. Örnek olarak Türkiye’de üretilen plastik ambalaj her ne kadar geri dönüştürülmüş bile olsa geri dönüşüm sürecine dahil edilen malzemelerin nasıl temin edildiğinin de şeffaf bir şekilde açıklanması gerekiyor. Bu da artık lokal atıkların geri dönüşüm süreçlerine dahil edilmesini çok daha önemli bir hâle getiriyor.Bunun yanında AB’nin bugüne kadar atıklarını Türkiye ve benzeri ülkelere göndererek geri dönüşümlerini sağlama süreci de sona yaklaşıyor. AB ülkelerinde sayılarının hızlıca artırılması planlanan geri dönüşüm tesisleri sayesinde AB artık atıklarını diğer ülkelere göndermeden kendi içerisinde geri dönüştürebilecek. Yani ülkemize gelen AB kaynaklı atıklar azalırken, farklı ülkelerden gelecek atıkların da çevresel ve sosyal etkileri hakkında hesap verilmesi gerekiyor. Bu nedenle Türkiye özelinde konuşursak ülkemizde kurulacak plastik atık toplama ağı sayesinde hem güvenilir kaynaklardan temin edilen plastik atıklar geri dönüşüme girebilir, hem de bu sayede AB bünyesinde devreye girecek olan geri dönüşüm tesisleri ile rekabet edilmeye devam edilebilir.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">➡️ Dijitalizasyon ve inovasyon</h3>Plastik ve plastik ambalaj kullanımında geri dönüştürülmüş malzemeye olan talep artıyor olsa da bunun potansiyeli plastik üreticileri için yalnızca geri dönüşümle sınırlı değil. Döngüsel ekonomi alanında öncü olan ülkeler ve şirketler için biyo-bozunur, tek malzeme kullanılarak üretilen yenilikçi plastik ürünler de olağanüstü bir potansiyel taşıyor. Bu nedenle AB üyesi olmayan ülkeler için AB pazarındaki paylarını koruma ve artırma açısından inovasyon kritik önem taşıyor.Bunun yanında&nbsp;endüstri 4.0&nbsp;teknolojileriyle gündelik hayatta kullandığımız birçok ürün ve hizmetle ilgili tüketicilerden gelen şeffaflık talebi plastik ve plastik ambalaj ürünleri için de her geçen gün artıyor. Üretilen ürünlerin çevresel ve sosyal etkileriyle ilgili üstünkörü bilgi yerine daha detaylı, şeffaf bilgi talebi tüketiciler tarafından artarken, regülasyonlar da bu alanda üreticileri dönüşüme zorluyor.Özellikle yaşam döngüsü analizi (LCA) kullanımı artarken tüketicilerin ürünlerin ham madde tedariki, üretim süreçleri, lojistik süreçleri ve hatta kullanım sonrası süreçleriyle ilgili bilgi talebi artmaya devam ediyor. AB üye ülkelerindeki tüketicilerin bu konulardaki bilinç seviyesinin AB’nin stratejik adımları ile artacağını öngörmek bu noktada çok da yanlış olmayacaktır. Bu nedenle AB üyesi olmayan ülkelerdeki plastik ve plastik ambalaj üreticilerinin mevcut iş modellerini sürdürebilmeleri inovasyon ve dijitalizasyon dahil edilmedikçe mümkün görünmüyor.🔎&nbsp;Döngüsel Ekonomi 101’in yorumu: AB’nin liderlik ettiği sürdürülebilirlik çalışmaları ve döngüsel ekonomiye geçiş çalışmaları özellikle AB ile ticari ilişkileri yoğun olan ülkeler için fazlasıyla önemli. Yine de iklim krizi, açlık, toplumsal cinsiyet eşitliği vb. konularda yalnızca AB stratejileri odaklı bir dönüşüm sürecinin küresel boyutta kabul görmesini beklemek çok da gerçekçi değil. Her ülkenin, her bölgenin kendi coğrafi, demografik, kültürel ve ekonomik yapısına uygun bir dönüşüm sürecini kendine uygun şekilde tasarlaması önemli. Bir diğer deyişle yalnızca AB’den gelen direktiflere göre değil, kendi ülkemizin sosyo-ekonomik yapısına göre belirlenmiş doğru bir strateji döngüsel ekonomiye geçiş açısından önem arz ediyor.Döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde regülasyonların ne kadar önemli olduğuna bir önceki <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/donusumu-destekleyen-politikalar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazımızda</a> değinmiştik. Ülkelerin liderlik ettiği bu değişim sürecine ayak uydurmak ekonomik rekabet açısından kritik önem taşısa da yalnızca liderlik eden ülkelerden gelen talepler doğrultusunda değil, ülkelerin kendi karakteristik özelliklerine göre bir dönüşüm stratejisi belirlemesi döngüsel ekonomiye geçişin yerelleşme prensibi açısından da önemli bir yere sahip. Nasıl ki başka bir ülkede işe yarayan bir iş modeli Türkiye’ye direkt olarak uyum sağlayamaz, kültürümüze göre güncellenmesi gerekir, döngüsel ekonomiye geçiş sürecinin de direkt olarak dışarıdan gelen talepler ışığında doğru bir şekilde yönetilmesi mümkün olmayacaktır.

Döngüsel Ekonomi

AB üyesi olmayan ülkeler için stratejik adımlar

AB plastik regülasyonlarının diğer ülkelere yansımaları

Bu hafta NASDAQ’a bir ara verip sizlere Paris Euronext’e kote ve önümüzdeki 20 senede adını daha sık duyurma potansiyeli taşıdığına inandığım Carbios’tan bahsetmek istiyorum.&nbsp;Carbios, 2011 yılında Truffle Capital tarafından kurulmuş olup plastik ve tekstil atıklarının geleneksel yöntemlerden ziyade daha inovatif şekilde geri dönüşümüne odaklanmış bir firma. Optimize ettiği enzimler ile polimerleri parçalayarak saf monomer yapılara getirip, tekrardan hammaddeleri PET ürünler olarak hayata geçirmeyi başarmış durumdalar. Bu başarıyı ise kurulduklarından ancak 8 sene sonra, 2019 yılında duyurabildiler.&nbsp;2012 yılında THANAPLAST projesi kapsamında Fransa Kamu Yatırım Bankası’nın (BPI France) fonladığı ve 60 araştırmacının yanı sıra birçok özel ve kamu teşebbüslerinin bir araya gelerek endüstride döngüsel ekonomi üzerine yapılan çalışmaların bir parçası olan Carbios, gerek know-how gerekse ürün validasyonu anlamında 5 sene boyunca bu projede uzmanlık kazandı. Hatta şirketin icra kuruluna baktığımızda burada Carbios’un 50 patentini ve ilgili ürünlerini geliştirmede liderlik eden şirketin CSO’su (Chief Scientific Officer) Prof. Alain Marty’nin de bu projede yer aldığını görüyoruz. Prof. Marty’nin liderlik ettiği ve Toulouse Bioteknoloji Enstitüsü ile beraber Carbios ARGE ekibinin geliştirdiği geri dönüşüm teknolojisi, saygın Nature dergisinin Nisan 2020 tarihli sayısında “Plastik şişelerin PET depolimerizasyonu ile parçalanması için mühendislik” adıyla yayımlanarak birçok sektörden öncü firmaların ilgisini çekmeyi başarmış görünüyor. Prof. Marty, bu vesileyle Ağustos 2022’de Biocat Ödülü'ne de layık görüldü. 2011 yılında kurulan şirketin websitesinden kilometre taşlarına baktığımızda 2019-20’lere kadar çok fazla içerik bulamasak da 2020’den itibaren birçok önemli firma ile geliştirdiği ortak çalışmalar ile sabrının meyvelerini toplamaya başladığını görmek mümkün.Bu minvalde Türkiye’de de fabrikaları bulunan ve dünyada üretilen her beş pet şişeden birinin üretilmesi için gerekli hammadde olan PET reçinenin (Polyethylene Terephthalate) tedarikçisi olan Indorama Ventures ile Şubat 2022’de ilan ettikleri proje çerçevesinde ortak olarak kuracakları fabrikada; Fransa’nın ilk %100 bio geri dönüşümünü sağlamayı hedefliyorlar. 2025 yılında operasyona başlaması beklenen fabrika, 2 milyar pet şişeye karşılık gelen 50.000 ton atığın geri dönüştürülmesini sağlayacak. 2030 yılına kadar geri dönüşüm alanında 8 milyar dolar yatırım yapmayı hedefleyen Indorama, umarım bu taahhüdünü yerine getirir.&nbsp;Citi’nin raporuna göre dünyada her yıl 350 milyon ton plastik üretilmekte ve bunun yalnızca %14’ü geri dönüştürülebilirken, bu atıkların 9 milyon tona yakını okyanuslarımıza karışmakta. Konvansiyonel metotlarda saflık derecesine bağlı olarak her plastiğin geri dönüşümü mümkün olmadığından, bir noktada bu atıklar doğaya karışmak zorunda kalıyor. Yıllar süren mühendislik çalışmaları, kaynak aktarımları, kurulan ortaklıklar ile ancak 2025 yılına açılabilmesi muhtemel ve henüz gerçekleşecek verimliliğini de bilmediğimiz bir geri dönüşüm fabrikasından, teorik olarak sadece okyanusa karışan 9 milyon ton plastiği&nbsp;geri dönüştürebilmek için dahi -kabaca bir bakkal hesabıyla- 180 tane gerekiyor. Avrupa Birliği ise bu konuda 2025-2030 arası gerçekleştirmek istediği hedefler çerçevesinde düzenlediği regülasyonlar ile özel sektörü bu alana yatırıma zorlamaya başlamış gözüküyor.&nbsp;Carbios’un geliştirdiği diğer ortak programları incelediğimizdeyse Türkiye’de Kordsa’nın da paydaşları arasında bulunan Michelin’in liderlik ettiği ve Inditex’in yer aldığı 17 paydaşlı WhiteCycle projesi kapsamında, plastik kökenli tekstil ürünlerinin geri dönüştürülüp katma değerli ürünlerin üretimi hedeflenmekte.2017’de L’oreal’in liderlik ettiği ve geri dönüşüm teknolojileri araştırmak için kurulan konsorsiyuma, Nestlé ve Pepsi gibi firmalar da 2019 yılında katılarak Carbios ile bir nevi dirsek temasına girmiş oldular. Temmuz 2022’de yapılan açıklamaya göreyse On, Patagonia, Puma ve Salomon ile beraber polyester tekstil ürünlerinde fiberden fibere geri dönüşüm üzerine araştırma ve geliştirme programı başlattıklarını açıkladılar.Şirketin ortaklık yapısına baktığımızda ise L’oreal, Michelin, L’Occitane gibi farklı sektör monopolleri olan firmaların öncülük etmesinin; geri dönüşüm ve döngüsel ekonomi modellerinin artık ne kadar ön planda tutulduğu hakkında bizlere fikir verdiğini düşünüyorum. Şirketin gelir modeline baktığımızdaysa temel olarak iki modelden oluştuğunu görüyoruz. Bunlardan ilki EPC (engineering-procurement-construction) firmalarına patentli teknolojilerinin lisanslarını satarak PET üreticilerinin fabrika kurmalarını sağlamak. Bu sayede şirket operasyonel yük taşımadan ön ödeme alarak gelir üretmeye devam edecek. İkinci model ise Carbios’un fikrî mülkiyet sahibi olduğu enzimlerin Novozymes ile ortaklık çerçevesinde üreterek yine PET üretici firmalara satışını sağlamak.Şirketin gelir tablosunu incelediğimizde şu an için kayda değer bir gelirinin bulunmadığı ve ciddi şekilde para yakmaya devam ettiği gözükmekte. Buna rağmen birçok büyük şirketin yatırım yapmaya devam etmesi ve hacimli kredi kanalları sağlayabiliyor oluşu firmanın geleceğine inancın tam olduğunu işaret ediyor. 2021 yılında aldığı 100 milyon avronun üzerindeki yatırım ve 30 milyon avroluk Avrupa Yatırım Bankası (IAK) kredi hattı bu argümanı destekliyor. Şirketin 2022 yarıyıl raporunda ifade edilen; kasasındaki 121 milyon avro ve 6 aylık 12 milyon avro zarar ile sürdürülebilir pozisyonu olduğu düşünülebilir; fakat yapılan iş birlikleri, ticarileştirme sürecinde gereken kadrolaşma ve operasyonel giderler de gözönünde bulundurulursa, her geçen çeyrek artık Carbios’un daha fazla para harcaması gerekeceği intibası uyandırıyor. Bugün itibariyle 348 milyon avro piyasa değeri bulunan şirketin geçmiş yıllardaki grafiğine baktığımızdaysa yine pandemi sonrası değeri anlaşılan şirketlerden biri olduğunu görebiliyoruz.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kıssadan hisse</h2>Bir şirket düşünün 2011 yılında kuruluyor, 2013 yılında halka arz edilerek birçok yatırımcıdan toplam 14 milyon avro topluyor ve 2023 yılına kadar kayda değer bir gelir üretmeyeceğini de ifade ediyor; buna rağmen dünyanın önde gelen firmalarından yatırım almaya devam edebiliyor. Firmanın CEO’suna 2019 yılında TV programında hayretle yöneltilen bu soruya ise şirketin CEO’su devrim yaratacak teknolojiye sahip olduklarını belirterek büyük bir özgüvenle cevap veriyor.Elinizdeki ürüne güvendiğinizde; gündelik ya da minör problemlerin asıl yolculuğunuzu ve psikolojinizi etkilememesi gerektiğine dair örnek olarak sunulabilecek bir firma Carbios. Ürünlerinin 2025 itibariyle yaygınlaşacağını, kullanım alanlarının genişleyeceğini &nbsp;ve yatırımların hızla artacağını belki de 2011 civarında firmayı kurduklarında -aktivist yatırımcı olarak düşünebileceğimiz- Truffle Capital öngörmüş olabilir.Bunu sağlayan en önemli unsur ise bence insan kaynağının yanı sıra, ilgili firmanın bulunduğu ekosistem. Eğer siz bir ürünü 15-20 sene zarar ederek geliştirmeyi göze alabiliyorsanız muhakkak bunun finansal sonuçlarını da göz önünde bulundurmalısınız. Ülke ekonomisinin ve politik ilişkilerin stabilitesi size borç verme ya da yatırım yapma iştahını artıran en önemli unsurların başında geliyor. Ülkemizden de gerçekten çok değerli fikirler, projeler ve firmalar çıkıyor; fakat belki de adını bile duymaya fırsatımız olmadan yatırım iklimi sebebiyle ya yurtdışına taşınmak zorunda kalıyorlar ya da taşınma imkanı bile bulamadan yok olmaya mahkum oluyorlar.CDS’i 700-800’lerde seyreden ve zaten hayli risk taşıyan bir yatırımın risk primlerini de düşündüğünüzde borçlanarak büyüme imkanı neredeyse yok oluyor. Diğer taraftan ülkemizde son 10-15 senede ivmeli olarak gelişen risk sermayesi (VC) şirketleri çeşitli enstrümanlarla bu firmalara yatırım yaparak yaşama imkanı veriyor, fakat girişimin fon ihtiyacı montanı gereği ancak tohum öncesi, tohum ya da maksimum seri A yatırım turlarına iştirak edebiliyorlar. Öte yandan Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmesi gerektiğini düşündüğüm “convertible bond” konusu, bu tip yıllar boyu zarar etmesi öngörülen şirketlerin ülke ikliminde yatırım alabilmelerine bir nebze katkı sağlayabilir.Türkiye olarak ise, maalesef geri dönüşüm konusuna dünya lideri ülkeler ve şirketlerinden çok daha farklı bir perspektifle yaklaşıyoruz. Teknoloji, yatırım vs. konularına girmeden önce çözmemiz gereken problemin senelik 600–800 bin ton arasında değişen plastik atık ithalatı olduğunu; ve bu konunun kısa vadeli maddi katkılarından ziyade orta-uzun vadeli ekolojik problemleri üzerine odaklanarak kamuoyunda tartışılıp doğru istikamete geç olmadan yönelinmesi gerektiğini düşünüyorum.&nbsp;Yukarıda da bahsettiğim üzere Puma markası geri dönüşüm konusuna geniş bir alanda eğilmekte. Türkiye’de “sürdürülebilirlik için isyan eden marka” Custom Rebels işbirliği ile geliştirdikleri ‘ileri dönüşüm’ projesi kapsamında defosunun farkedilmesi zor olan ürünleri görsel katma değer ile geliştirerek ekonomiye kazandırıyorlar. Bu vesileyle farkındalık yaratan Custom Rebels ve Puma’ya kendi adıma teşekkür ederim: “Rebels do it Better!”Quando Analiz serisiyle ilgili gerek firmalar gerekse teknolojileriyle ilgili sormak istediğiniz sorular ya da araştırmamın faydalı olabileceğini düşündüğünüz konu başlıkları ve firmalarla ilgili bana dilediğiniz zaman <a fr-original-style="" href="mailto:editoyal@aposto.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">editoryal@aposto.com</a> adresinden ulaşabilirsiniz.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Dipnot:&nbsp;Yazarın yukarıda bahsi geçen hiçbir firmada yatırımı bulunmamakta olup, önümüzdeki 6 ay içerisinde de olmayacaktır.

geri dönüşüm ile ilgili hikayeler