Aposto Gündem

Sosyal medya, toplumu öldürüyor mu?

Sosyal medya çağında kamusal alan ve toplum

Türkiye'de kamusal alanlar nasıl ve neden değişti?

Kamusal Alan nedir? Türkiye'de neden kullanılmıyor?

Toplumdaki farklı seslerin, inançların, ideolojilerin ve tercihlerin birbirleriyle etkileşime girdiği, çatıştığı veya uzlaşmaya vardığı ve devlet otoritesinin tahakkümüne girmeden varlığını sürdürebilen kamusal alan kavramı, demokrasi ve otoriterlik kavramlarıyla da sürekli bir etkileşim hâlinde. Güçlü bir kamusal alanın varlığı, demokratik bir toplum ve yönetim sistemi için vazgeçilmez bir olgu iken otoriter bir rejim açısından da tahakküm altına alınması ve sistematik olarak yok edilmesi gereken bir engel teşkil ediyor. Dolayısıyla, kamusal alan üzerinde hegemonya kurmak otoriter bir rejimin devamlılığı ve direnci için hayati öneme sahip bir gereklilik olarak görülüyor. Buradan hareketle, Odak sayımızın bu bölümünde otoriter rejimlerin kamusal alanda hegemonya kurma stratejilerini ele alacağım.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hegemonya: baskı ve rıza</h2>20. yüzyılın en büyük Marksist ideologlarından Antonio Gramsci, ‘hegemonya’ kavramını siyaset bilimi literatürüne kazandırmış ve sivil toplum üzerinde nasıl hegemonya kurulabileceğini analiz etmiştir. Gramsci’ye göre sivil toplum üzerinde hegemonya kurmak için rıza (consent) ve baskı (coercion) devletler tarafından temel stratejiler olarak kullanılır ve bu iki araç birbirinden bağımsız olarak düşünülemez. Devletler veya hükümetler toplum üzerinde bir kontrol mekanizması kurabilmek için sivil toplumun özerkliğini adım adım yok etmeli, tahakküm altına almalı ve en ufak boşluğu dahî ele geçirmelidir. Sivil toplumun devlet otoritesine karşı oluşturduğu bağımsız ve paralel yaşam alanı, demokratik bir toplumun ve yönetimin inşa edilmesi ve devamlılığı açısından destekleyici bir unsur olarak görülürken otoriter rejimlere karşı da büyük bir tehdit olarak algılanıyor. Kamusal alanın dar, dolayısıyla sivil toplumun güçsüz olduğu toplumlarda otoriter rejimlerin kurulması daha kolayken, kamusal alanın geniş ve sivil toplumun güçlü olduğu toplumlarda rejimin otoriterleşmesi de aynı oranda zordur. Bu denkleme rağmen, güçlü demokratik geleneğe sahip toplumlarda da otoriter rejimlerin kurulabildiğini görüyoruz.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/5/1674856442096.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="kamusal alan" ratio="1.38" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkiye, bu anlamda somut bir örnek teşkil ediyor ve bu süreci yazının devamında detaylı şekilde ele alacağım. Antonio Gramsci, demokrasi kültürünün ve sivil toplumun güçlü olduğu toplumlar üzerinde nasıl hegemonya kurulabileceğini “mevzi savaşı” metaforuyla açıklıyor. Sivil toplumun güçlü olduğu ve demokratik süreçlerin etkin şekilde işlediği toplumlarda devletin/hükümetin hegemonya kurabilmesi direkt olarak bir kurumu ele geçirerek ya da sadece polis/ordu gibi baskı araçlarını kullanarak mümkün değildir Gramsci’ye göre. Bunun yerine baskı ve rızanın eş zamanlı olarak kullanılması gerekir. Sivil toplumu yavaş yavaş ele geçirmek, alternatif kurumlar veya süreçler oluşturmak ve kamusal alanı sistematik olarak küçülterek siyasetin sınırlarını daraltmak demokratik normların güçlü olduğu toplumlarda hegemonya kurmanın yegâne stratejisi olarak görülüyor. Gramsci bu süreci “mevzi savaşı” olarak tanımlıyor ve devletin, sivil toplumun ‘siperlerinde’ ve ‘surlarında’ savaşarak tüm kamusal alanı ele geçirmeye çalıştığı bir mücadele alanı olarak görüyor. Dolayısıyla, kamusal alanın ve sivil toplumun daralması hükümetin otoriterleşmesine ve hegemonya kurabilmesine olanak sağlıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">20 yıllık hegemonya mücadelesi</h2>AK Parti’nin 20 yılda Türkiye’de kurduğu otoriter rejimi baskı ve rızanın eş zamanlı olarak kullanıldığı, kamusal alanın sistematik olarak daraltıldığı ve demokratik normların sürekli olarak erozyona uğratılarak sivil toplum üzerinde hegemonya kurma mücadelesinin verildiği bir süreç olarak görebiliriz. Sosyal yardımlar, kültürel imtiyazlar ve çeşitli rant mekanizmaları üzerinden seçmenlerinin rızasını kazanan ve devam ettiren iktidar, muhalif vatandaşlar ve kurumlar üzerine baskı uygulayarak tüm kamusal alan üzerinde bir hegemonya kurmanın mücadelesini veriyor. 1950 yılında yapılan genel seçimlerle çok partili demokratik hayata geçen Türkiye’de yaklaşık 70 yıllık demokrasi geleneği olduğunu ve Avrupa’daki birçok ülkeye göre sandığa gitme oranının çok yüksek olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda güçlü bir demokrasi geleneği olduğunu söyleyebiliriz. Öte yandan, Cumhuriyet rejiminin Türkiye’de yarattığı kamusal alan ve güçlü bir sivil toplumun varlığı da demokrasi kültürünü güçlendiren temel nedenler olarak görülebilir. Bu anlamda, AK Parti rejiminin hegemonya kurma mücadelesini Antonio Gramsci’nin “mevzi savaşı” kavramı üzerinden açıklamanın daha doğru olduğunu düşünüyorum. 20 yıllık iktidarı boyunca kamusal alan üzerinde hegemonya kurma mücadelesi veren AK Parti’nin siyasetin sınırlarını sürekli olarak daraltarak tartışma kültürünü yok etmesi, medya üzerinde kontrol sağlaması ve paralel bir sivil toplum yaratarak yeni rıza mekanizmaları oluşturması temel stratejiler olarak özetlenebilir.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/5/1674856535317.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.70" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Son dönemde kamuoyunda sıklıkla tartışılan TÜRGEV, TÜGVA, İHH, İlim Yayma Cemiyeti, MÜSİAD ve KADEM gibi sivil toplum kuruluşlarının bazıları AK Parti iktidarı döneminde bazıları da 2002 öncesi dönemde kuruldu ancak bu kurumların ekonomik ve siyasi olarak güçlenmeleri AK Parti iktidarıyla paralel olarak ilerledi. Bir yandan, çeşitli grupların sivil topluma entegre edilmesine olanak sağlayan bu kurumlar diğer yandan da ekonomik kaynaklarını partinin seçmen tabanına dağıtarak bir rıza üretim mekanizması olarak çalışıyorlar. Kamusal alan üzerinde hegemonya kurmaya çalışan iktidarın alternatif kurumlar yaratarak veya hâlihazırdaki kurumları kamu kaynaklarını kullanarak büyüterek alternatif bir "sivil toplum" yarattığını söyleyebiliriz.Kamuoyunun oluşumunda ve yönlendirilmesinde televizyon ve gazete gibi geleneksel medya araçlarının çok önemli bir rolü var. Ekonomi ve siyasete ilişkin gelişmeleri gazete ve televizyondan takip eden kitlelerin, medya üzerinden yapılan siyasi ve ideolojik yönlendirmelere de açık olduğu aşikâr. Bu anlamda, kamusal alanı veya kamuoyunu kontrol altına almak isteyen bir iktidarın medya üzerinde kontrol sağlaması ve siyasi ajandasını medya üzerinden topluma empoze etmesi kaçınılmaz bir strateji. AK Parti iktidarının vergi cezaları ve siyasi baskılarla muhalif medya kuruluşlarını kendisine yakın iş insanlarına devrettirmesi (Doğan Medya Grubu’nun Demirören’e satılması gibi) veya iktidara yakın medya kuruluşlarının maddi ve siyasi açıdan desteklenerek güçlendirilmesi (Albayrak Holding’e ait Turkuvaz Medya Grubu) medya üzerinde yarattığı kontrolün temel stratejileriydi. Bugün gelinen noktada, muhalif hiçbir siyasetçinin veya kişinin ana akım medyada kendine yer bulamaması ve medya kanallarının büyük bir çoğunluğunun iktidarın propaganda aracına dönüşmüş olması Türkiye’de kamusal alanın zayıflamasının ve kamuoyunun etki gücünü kaybetmesinin en önemli nedenlerinden biridir.AK Parti iktidarının kamusal alan üzerinde hegemonya oluşturma hedefine giden yolda kullandığı diğer strateji ise siyasetin sınırlarını sürekli olarak daraltarak tartışılabilecek konuların ve sorunların sayısını her geçen gün azaltması. Bu stratejinin temelinde siyasi arenayı dar bir alana hapsederek iktidarın siyasi ajandası dışındaki herhangi bir konunun veya fikrin kamuoyunun gündemine gelmesini engelleme amacı yatıyor. Siyasetin milli güvenlik ve beka söylemine hapsedildiği günümüz Türkiye’sinde kadın hakları, LGBTİ+ hakları, Kürt sorunu, ekonomik kriz, demokratikleşme, yolsuzluklar, dış politikada yapılan yanlışlar ve muhalefete yapılan sistematik baskılar gibi temel problemlerin dahi konuşulamadığı kısır bir siyasi atmosfere sahibiz. İktidar bu sorunların konuşulmasını istemediği gibi kamusal alanda bu sorunların konuşulamaması da etkin bir kamuoyu yaratamadığı için iktidar üzerinde bir baskı oluşturamıyor. Sınırları sürekli olarak daraltılan siyasi arenanın dışına çıkıldığında ise milli güvenlik ve beka söylemi ön plana çıkarılarak bir tehdit olarak hedef gösteriliyor, terörist ilan ediliyor ve iktidarın baskı araçlarına maruz kalıyorsunuz. Haklarını aramak için grev yapan işçiler, 8 Mart’ta yürüyüş yapan kadınlar veya Boğaziçi Üniversitesi’nde kayyım rektöre karşı direnen öğrenciler iktidarın hegemonyası altındaki kamusal alana bir ‘tehdit’ oluşturduğu için terörist ilan edilebiliyor, polis şiddetine maruz kalabiliyor ve hapse atılabiliyor. Zorun ve rızanın, baskının ve kayırılmanın, tahakküm ve hegemonyanın aynı anda var olduğu bir kamusal alanda kimin makbul vatandaş, kimin ‘terörist’ olduğuna da iktidar karar veriyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Muharebenin son mevzisi</h2>Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, 2018 yılında “Siyasi hegemonyanız bitti, kültürel hegemonyanız da bitecek” diye bir tweet atmıştı. 20 yıldır kesintisiz iktidarda olan AK Parti, seçmenine rıza muhalif olana da zor aracını kullanarak yarattığı siyasi hegemonyaya rağmen kamusal alanı tahakküm altına alamadığını kendi itiraf ediyordu aslında. Bugün geldiğimiz noktada, siyasi arenanın sınırlarını belirleyen her ne kadar iktidar olsa da kamusal alanın tamamen iktidarın tahakkümü altında olmadığını söyleyebiliriz. Bu önerme bir yandan otoriter rejime karşı demokrasiyi savunanların mevzi savaşının devam ettiğini belirtirken diğer yandan da Türkiye’deki demokrasi geleneğinin ve sivil toplumun ne kadar güçlü olduğunu gözler önüne seriyor.&nbsp;İletişim Başkanlığı üzerinden neyin doğru neyin yanlış olduğunu bile tahakküm altına almaya çalışan bir rejime karşı demokrasi mücadelesi sürdürenlerin en küçük boşluğu bile sonuna kadar savunması, mevzileri asla terk etmemesi gerekiyor. İfade özgürlüğümüzden, yaşam alanlarımızdan, haklarımızdan en ufak biçimde feragat ettiğimizde bunun sonucu kamusal alanın daha fazla işgal edilmesi, tahakkümün daha da güçlenmesi oluyor. Tartışılmayanı tartışarak, geçmişi değil bugünü konuşarak, yasaklı sorunları yüksek sesle eleştirerek ve siyasetin sınırlarını devamlı genişleterek demokrasinin yapıtaşı olan ve halihazırda otoriterliğin tahakkümü altındaki kamusal alanı yeniden kazanabilir ve daha da güçlendirebiliriz.

AK Parti rejiminin hegemonya kurma mücadelesinin, Antonio Gramsci’nin “mevzi savaşı” kavramı üzerinden açıklaması

Otoriterliğe karşı ‘mevzi savaşı’

Kentin yeşile susamışlığı en net İstanbul’da anlaşılır sanıyorum. Çünkü yedi tepenin &nbsp;boğaza dökülen etekleri bugün tüm sıkışıklıklarına rağmen ''ben buradayım'' demeye devam ediyor.&nbsp;Canlının yaşadığı yerle bağı doğrudan onunla ilişkisine döner elbette ve yaşamı çevresine göre şekillendirme çabası da karşılıklı olmalıdır. Dolayısıyla yaşadığımız bölgenin, kentlerin yaşayan organizmalara benzetilmesi de yanlış olmayacaktır. Özellikle büyük kentlerin nefes alabilmesi onunla yaşayan diğer ‘şeylerin’ sağlıklı bir şekilde yürüyebilmesi oldukça önemli. Kentlerin ya da yaşam alanlarının kalabalığa ve gürültüye boğulmadan herkes için ve herkesle birlikte dönüşmesi toplum bilincinin yanında kanun koyucuların da harekete geçmesiyle gerçekleşir. Pandemiyle birlikte hayatımızda önemli derecede eksikliğini hissettiğimiz kamusal alan hem yaşamsal anlamda hem de psikolojik açıdan bizi doyuran bir faktör olarak filizlendi.&nbsp;Tabii ki kentler dünya genelinde dönüşme çabasına girmişti ama doğanın ve insanların sarsıcı etkileri pandemi ile birlikte bir kez daha gün yüzüne çıktı dolayısıyla yaşadığımız yeri korumak ya da dönüştürmek bilinçle geliştirilmesi gereken bir konu.&nbsp;Bir mekanı gezerken onun yollarından ağaçlarına, insanlarından abidelerine her şeyi hesaba katarak değerlendiririz. Aldığımız keyif ya da seyahatimizde yetiştirdiğimiz anılara bunlar da katkıda bulunur. Hepimiz yeni yerler gördüğümüzde bölgenin temiz mi kirli mi olduğunu çabucak fark ederiz. Kendi sürekli yaşam alanımızla karşılaştırma yapmaya başlarız ve yeni deneyimlerimizi eskilerle birleştirme eğilimine gireriz. Bu da bize anılarımızı verir.&nbsp;

Line

Canlılığın bölgeyle ilişkisi...

Kente selam!

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/dongusel-ekonomi-101" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Döngüsel Ekonomi 101</a>, sürdürülebilir bir ekonomik düzenin temelinde yatan kavramlara ve alanındaki güncel gelişmelere odaklanıyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">AVM yerine Döngüsel MerkezlerDöngüsel ekonomi dönüşüm sürecinde herkese büyük sorumluluk düştüğünü her yazımızda anlatıyoruz. Döngüsel Ekonomi 101’in kuruluş amacı olan bireylerin ve bu sayede de toplumların bilinçlendirilmesi de bu sürece hizmet etmekte. Toplumların ve dolayısı ile sistemlerin dönüşümü için, öncelikle bireylerin bilinçlenmesi ve değişimi kabul etmesi gerektiğine inanarak 35 haftadır sizlerleyiz! Her geçen gün büyüyen ailemizin bir üyesi olduğunuz için de çok mutluyuz 😊Bu haftaki yazımızda, bireylerin döngüsel&nbsp;dönüşüm sürecinde daha aktif yer almasını sağlayacak farklı kamusal alan önerilerine odaklanmak istedik. Özel şirketlerin, vakıf ve derneklerin, ya da hükümetlerin döngüsel ekonomideki sorumluluklarına bireyler olarak katkı sağlamamız gerekiyor ise, bunun için elle tutulur adımlar atılması da gerekmekte. Bu nedenle, bireylerle beraber diğer paydaşların birlikte bu dönüşüm sürecinde yer alması için yaratılacak ‘pratik’ kamusal alanlara hep birlikte göz atalım istiyoruz. Bu alanlar alışık olduğumuz kamusal alanlardan biraz farklı ama. Üretici ile tüketiciyi bir araya getirerek üretim ve atık yönetim süreçlerini bağlamaya çalışan bu alanlar için yorum ve önerilerinizi, yazının en sonundaki ankette bizimle paylaşmayı unutmayın. Hadi başlayalım!Döngüsel merkezler Bulunduğunuz şehrin birkaç noktasında ‘döngüsel merkezler’ olduğunu düşünün. Artık kullanmadığınız ya da bakım&amp;onarım gerektiren tüm ürünlerinizi (kıyafetler, elektronik aletler, kaplar, paketler gibi) buraya götürerek, uzmanlar tarafından yeniden değerlendirilmesi amacına dayalı bir modelle çalışıyor hem de. Peki bunu nasıl yapıyor? Bu alanda özellikle farklı sektörlerden deneyimli kişiler, sizlerden gelen ürünleri yine sizlerin tercihine göre döngüsel ekonominin teknik süreçlerine dahil ediyor. Örnek olarak; -yırtık bir kıyafetinizi tamir edip yeniden kullanılabilir hale getirebilir, bozulmuş ev aletlerinizi tamir edebilir -yırtık kıyafetiniz tamir edilemez durumda ise farklı şekilde değerlendirmenize olanak sağlayabilir (paçası yırtılmış bir pantolonunuzu belki bir şort haline getirmek gibi), -artık kullanmayacağınız kıyafetleri ya da yeni modelini aldığınız için bir köşede boş duran elektronik aletlerinizi ihtiyaç sahiplerine iletebilir -cam şişeleri, elektronik aletleri ya da kullanılamaz durumdaki kıyafetlerinizi farklı üretim süreçlerinde kullanılmak adına ileri veya geri dönüşüm süreçlerine alabilirler.İlk maddeler zaten terzilerin işi dediğinizi duyar gibiyiz 😊&nbsp; aslında amaç tam da bu. Bu ‘pratik’ kamusal üretim alanında hem terziler hem tasarımcılar hem ihtiyaç sahipleri ile çalışan vakıf veya dernekler, hem de teknik dönüşüm süreçlerine hâkim uzmanlar yer alacak. Bu sayede, bireyler döngüsel bir sistem içerisinde bir materyalin nasıl kullanılabileceğine dair farkındalık kazanırken, ürünlerin veya materyallerin döngüsel yolculuklarına bizzat uzmanlarla karar verip, sürece aktif olarak dahil olabilecekler.Özellikle Türkiye’de, şehirlerimizin belki de en büyük problemlerinden biri evsel atıklarımızı ayrıştırabileceğimiz geri dönüşüm toplama noktalarının yetersizliği. Fakat yukarıda bahsettiğimiz döngüsel merkezler sayesinde bireylerin evlerinde yapmaları gereken ayrıştırma süreçlerinde yaşanacak problemleri de sıfırlamış olabiliriz. Elinizdeki tüm ‘değerlendirilebilir’ materyalleri bu merkezlere götürerek, uzmanlar tarafından değerlendirme alabilir ve belki de sizin ‘bu çalışmaz artık’ dediğiniz bir ürünün çalışabilir olduğunu öğrenebilirsiniz. Ya da biriktirdiğiniz onlarca cam şişeyi yine bu merkezlerdeki tasarımcılarla görüşerek orijinal ev aksesuarlarına çevirebilir ve ileri dönüşüm süreçlerini öğrenebilirsiniz.Bu merkezler, özellikle bireylerin bilinçlenmesi adına teorik ve pratik eğitimler, uygulama atölyeleri gibi etkinlikler düzenleyerek, sürdürülebilir ve döngüsel bir yaşam için gerekli olan bilgi ve tecrübeyi kazanmamıza yardımcı olabilir.Bazı okurlarımızın, bu ‘döngüsel merkezlerin’ küçük bir ütopya olduğunu düşündüğüne eminiz. Fakat bir şehirde 30’dan fazla AVM olması yerine (özellikle ülkemizde yan yana 5 AVM gördüğümüz de oluyor ne yazık ki), bu döngüsel merkezlerin olması bizlere çok da ütopya gelmiyor. Bu merkezlerde yer alan uzmanlar özellikle üretici firmalardan gelen kişiler olabilir ve bu sayede ekonomik değerlendirme süreçleri tüm paydaşlar için aktif şekilde devam eder. Üretici firmaların aktif katılımı ile uzmanlık sağlamaları, toplumun bu farkındalığa sahip olarak bu alanlara ilgi göstermesi ve iklim krizi konusunda duyarlı olan hükümetlerin desteği ile Döngüsel Merkezler, global bir etki yaratabilir düşüncesindeyiz.Daha fazla tüketimi destekleyen, çok fazla kaynak harcayan ve olağanüstü büyük alanlar kaplayan AVM’lerin yerine, bilinçli tüketici yaratabilecek, atıkların anlık olarak değerlendirilebileceği, döngüsel süreçler hakkında bireyleri bilinçlendirirken, üreticiler için ekstra hammadde kaynağı yaratabilecek Döngüsel Merkezler hakkında ne düşündüğünüzü merak ediyoruz. Aşağıdaki anketimiz üzerinden Döngüsel Merkezler fikrimizi oylayabilir ve olumlu/olumsuz görüşleriniz ile önerilerinizi bizimle paylaşabilirsiniz. Döngüsel Ekonomi 101 ekibi olarak, döngüsel ekonomideki en sevdiğimiz özellik olan sınırsız yaratıcılık özelliğinize güveniyor ve sizlerin fikirlerini duymak için sabırsızlanıyoruz!<a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZuZXdzbGV0dGVyPTYwMDA0OTk2NTY4NjBmMDAwODAwMzM3ZCZpc3N1ZT02MTJmODg3ZWM1ZjZkMDAwMDYwNzcyZjUmc3Vic2NyaWJlcj11bmRlZmluZWQmc3Rvcnk9NjEyZjg4ZGU5YTM3NjMwMDA3Yjc5YTViJmF1dGhvcj1udWxsJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmZvcm1zLmdsZSUyNTJGVk5iNlpETEtyclIyb1RrRzY=" rel="noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Döngüsel Merkezler anketi için tıklayın.</a>

Editörün Seçkisi

Zappa Zamanlar

Müzik, siyaset ve değişen zamanlar

Zeki Müren: Bir Türkiye Hikâyesi

Pandemi öncesinde kimi yaşlıların gündelik dinlenme noktaları, kimi gençlerin ilham durağı olan; romantik buluşmaların, sohbetlerin, tesadüfi “merhabaların” ve "iyi günlerin" yaşandığı, güzel bir havada manzaraya bakmanın keyifli olduğu, bir araya gelme alanımız olan kamusal alanlardaki oturma bankları, şu dönemde çok daha farklı bir anlam taşıyor. Değişen rutinler: İstanbul’da geçtiğimiz günlerde Boğaziçi'nden Bebek Parkı’na yaptığım bir yürüyüş sonrası, “hiçbir şey tüketmeden sadece orada olmanın ve oturmanın kabul edilebilir olduğu” kamusal alandaki banklar üzerine düşündüm. Bankların değişen işlevlerine ve anonim sakinlerine şahit olmak beni oldukça etkiledi. Geçtiğimiz hafta açıklanan pandemi tedbirleriyle hayat tekrar sessize alınınca parklar, hafta içi şehirde temiz hava almak için bir adres, banklar da soluklanma ve etrafı izleme durakları oldu.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-06T07:52:06.216Z.jpeg" alt="bebek"><figcaption>“Parkta” <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2ExZWM4NjQ0MDdlMDAwODNlM2QxMiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWVjODBhNTAyYjIxOGM3YTc4NTkwOTI0JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZhcG9zdG9pc3RhbmJ1bCUyNTJG"">İstanbul'u konuşan fotoğraflar serisi</a> Fotoğraf: Sıla Eser</figcaption></figure>Daha çok kamusal alan: Tarihte yaşanan küresel salgınlar sonrasında kamusal alan tasarımlarının da değiştiği bir gerçek. Sars, Mers, Ebola gibi salgınlarla de şehirlerde mekânsal rutinlerin değiştiği dönemler yaşandı. Yaşadığımız salgınla parklarda ve parklara erişimi olmayan mahallelerde meydanlarda yer alan oturma banklarının önemini gördük. Dünyanın farklı şehirlerindeki kamusal alanlarda, sosyal mesafenin korunduğu, sakinlerine çeşitli sosyal aktiviteler yapma imkânı tanıyan; modüler, farklı açılı, üniteler içeren, çok çeşitli oturma kombinasyonları oluşturmak için taşınabilir ve yeniden düzenlenebilir esnek, hibrit oturma formlarda banklar var. İstanbul’daki mahallerlerde bu tasarımlara benzer banklar görmek, pandemi ve sonrasında sosyal hayatı nasıl etkilerdi diye düşünüyoruz. Bank ve park demişken: Fırsat bu fırsat, İstanbul'da sevdiğimiz bazı parkları analım istedik. Bu listeyi aklınızın bir köşesinde tutarken, hayalinizdeki oturma banklarını düşünebilirsiniz: Belgrad Ormanı, Atatürk Kent Ormanı, Kalamış Parkı, Gülhane Park, Maçka Demokrasi Parkı, Etiler Sanatçılar Parkı, Bebek Parkı, Selamiçeşme Özgürlük Parkı, Baltalimanı Japon Bahçesi.

Aposto İstanbul

Kamusal alanların işlevini ve önemini bir kez daha hatırlamak ve hatırlatmak için.

Kalıpların ötesinde: Oturma bankları ve parklar

2020’de başımıza gelen pek çok olay, pandemi bağlamında mekânlara, ilişkilere, günlük alışkanlıklarımıza ve hatta kendimize farklı bir gözle bakmamıza sebep oldu. Peki kamusal alan bu dönemden nasıl etkilendi; parklara, sahillere bakışımız, onlarla olan ilişkimiz nasıl değişti?Pandemi aslında “kamusal alan”a dair birçok tanımı alt üst etti. “Herkese açık ve erişilebilir” olması bir kamusal alanın vazgeçilmez tek özelliğiyken sokağa çıkmak, parklara ve sahillere gitmek yasaklandı. Yani bir anlamda kamusal alana erişim engeli getirildi; virüsle mücadelede bu alanlar karşımıza birer yayılmayı önleme ve kontrol etme aracı olarak çıktı.&nbsp;Şehir insan seli: Henüz Covid-19 bizim için uzaklardan yeni gelmiş bir misafirken ve onun hakkında sadece kulaktan dolma bilgilere sahipken dışarı çıkmak herkes için ürkütücüydü, o nedenle herkes evde oturup kendine farklı uğraşlar edinmeyi seçti. Gelgelelim, dışarıya çıkmanın izinli olduğu belirli günlerde ya da normalleşme adımları konuşulmaya ve şehirlerin yeniden açılma stratejileri açıklanmaya başladığında kamusal alanlara doğru neredeyse kitlesel akınlarla karşılaştık. Kısıtlamaların ilk günlerinde güvercinlere, kedi ve köpeklere kalan açık alanlar izin çıkar çıkmaz insan seliyle karşılaştı. Artık Beşiktaş Meydan’da yaya geçidinden yolun karşısına geçmek cesaret gerektiriyordu. Arnavutköy sahili balık tutanlar ve oltalarıyla dolup taştı, Caddebostan’daysa iğne atılsa yere düşmeyecek bir kalabalık vardı.Verilerle kamusal alan: Nisan ayında Gehl People isimli kentsel strateji ve tasarım şirketinin başta Danimarka olmak üzere farklı ülkelerden 2023 kişiyle yaptığı bir araştırma, kamusal alanla ilgili fikirlerimizi sorgulatma amacında. Araştırmayı, sokağa çıkma yasakları sırasında ve sonrasında kamu koşullarını gözlemlemek için yaptıklarını belirtiyorlar. Sonuçların arasından bazıları şaşırtıcı. Örneğin, katılımcıların %35’i, pandemi boyunca gıda alışverişi gibi zorunlu ihtiyaçlar dışında hiç dışarı çıkmadığını belirtiyor. Katılımcıların kamusal alanlarla ilişki kuran %65’iyse ihtiyaçlarını gidermek dışında yakın çevrelerindeki sokak ve caddeleri, mahallelerindeki parkları ve apartmanlara ait küçük yeşil alanları kullanmış. Kamusal alanları aktif kullanan kitlenin kalabalıktan en çok rahatsızlık duyduğu alanlarsa mahallelerindeki parklar, sokaklar ve özellikle kaldırımlar.&nbsp;Post-pandemide şehir: Kaldırımlarda yürümenin insanları rahatsız edebildiği, yeşil alanlarınsa şehrin kaybettiği sosyal ve fiziksel iyi olma hâlini geri kazandırabilecek yegâne mekânlar olarak yeniden doğmaları bize “kentsel dönüşüm”ü sorgulatmalı diye düşünüyorum. Son 20 yılda hızlı ve yıkıcı bir yeniden inşa edilme hâli içindeki İstanbul’da kamusal alanı bu kaygılar bağlamında tasarlamak mümkün olabilir mi? Kişi başına 1 metrekare yeşil alanın düştüğü İstanbul gibi bir şehirde, psikolojik açıdan iyileştirici sosyalleşme alanlarına dönüşen bu mekânları koruma görevi artık eskisinden de büyük <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMTNlNjI4MzcxNTc2MDAwNjdhYjE4MiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnNvdXJjZT13ZWImbmV3c2xldHRlcj01ZTJmNmVmNTcwYjZkODYyOTc2ZWQzN2ImaXNzdWU9NWZmZWMwNjM0N2YyMmEwMDA3MjkzMzA1JnN1YnNjcmliZXI9bnVsbCZ1cmw9aHR0cCUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5za2IuZ292LnRyJTI1MkZ3cC1jb250ZW50JTI1MkZ1cGxvYWRzJTI1MkYyMDIwJTI1MkYwOSUyNTJGQ09WSUQtMTktdmUtTmVkZW4tRXZpbml6aW4tWWFuaW5kYWtpLUJhaGNleWUtSWh0aXlhY2luaXotVmFyLURvYy4tRHIuR3VsLVNheWFuLUF0YW51ci5wZGY="">önem taşıyor.</a>Bu yazı 17 Ocak 2021 tarihinde <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMTNlNjI4MzcxNTc2MDAwNjdhYjE4MiZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFwb3MudG8lMjUyRm4lMjUyRmlzdGFuYnVs"">Aposto! İstanbul'da</a> yayımlanmıştır.&nbsp;

Kişi başına 1 metrekare yeşil alanın düştüğü İstanbul gibi bir şehirde, psikolojik açıdan iyileştirici sosyalleşme alanlarına dönüşen kamusal alanları koruma görevi artık eskisinden de büyük.

Kamusal alanı yeniden düşünmek

2020’de başımıza gelen pek çok olay, pandemi bağlamında mekânlara, ilişkilere, günlük alışkanlıklarımıza ve hatta kendimize farklı bir gözle bakmamıza sebep oldu. Peki kamusal alan bu dönemden nasıl etkilendi; parklara, sahillere bakışımız, onlarla olan ilişkimiz nasıl değişti?Pandemi aslında “kamusal alan”a dair birçok tanımı alt üst etti. “Herkese açık ve erişilebilir” olması bir kamusal alanın vazgeçilmez tek özelliğiyken sokağa çıkmak, parklara ve sahillere gitmek yasaklandı. Yani bir anlamda kamusal alana erişim engeli getirildi; virüsle mücadelede bu alanlar karşımıza birer yayılmayı önleme ve kontrol etme aracı olarak çıktı.&nbsp;Şehir insan seli: Henüz Covid-19 bizim için uzaklardan yeni gelmiş bir misafirken ve onun hakkında sadece kulaktan dolma bilgilere sahipken dışarı çıkmak herkes için ürkütücüydü, o nedenle herkes evde oturup kendine farklı uğraşlar edinmeyi seçti. Gelgelelim, dışarıya çıkmanın izinli olduğu belirli günlerde ya da normalleşme adımları konuşulmaya ve şehirlerin yeniden açılma stratejileri açıklanmaya başladığında kamusal alanlara doğru neredeyse kitlesel akınlarla karşılaştık. Kısıtlamaların ilk günlerinde güvercinlere, kedi ve köpeklere kalan açık alanlar izin çıkar çıkmaz insan seliyle karşılaştı. Artık Beşiktaş Meydan’da yaya geçidinden yolun karşısına geçmek cesaret gerektiriyordu. Arnavutköy sahili balık tutanlar ve oltalarıyla dolup taştı, Caddebostan’daysa iğne atılsa yere düşmeyecek bir kalabalık vardı.Verilerle kamusal alan: Nisan ayında Gehl People isimli kentsel strateji ve tasarım şirketinin başta Danimarka olmak üzere farklı ülkelerden 2023 kişiyle yaptığı bir araştırma, kamusal alanla ilgili fikirlerimizi sorgulatma amacında. Araştırmayı, sokağa çıkma yasakları sırasında ve sonrasında kamu koşullarını gözlemlemek için yaptıklarını belirtiyorlar. Sonuçların arasından bazıları şaşırtıcı. Örneğin, katılımcıların %35’i, pandemi boyunca gıda alışverişi gibi zorunlu ihtiyaçlar dışında hiç dışarı çıkmadığını belirtiyor. Katılımcıların kamusal alanlarla ilişki kuran %65’iyse ihtiyaçlarını gidermek dışında yakın çevrelerindeki sokak ve caddeleri, mahallelerindeki parkları ve apartmanlara ait küçük yeşil alanları kullanmış. Kamusal alanları aktif kullanan kitlenin kalabalıktan en çok rahatsızlık duyduğu alanlarsa mahallelerindeki parklar, sokaklar ve özellikle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMDE4OWE3NTY4NjBmMDAwODA0M2U0ZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmdlaGxwZW9wbGUuY29tJTI1MkZhbm5vdW5jZW1lbnQlMjUyRnB1YmxpYy1zcGFjZS1wdWJsaWMtbGlmZS1kdXJpbmctY292aWQtMTklMjUyRg=="">kaldırımlar</a>.&nbsp;Post-pandemide şehir: Kaldırımlarda yürümenin insanları rahatsız edebildiği, yeşil alanlarınsa şehrin kaybettiği sosyal ve fiziksel iyi olma hâlini geri kazandırabilecek yegâne mekânlar olarak yeniden doğmaları bize “kentsel dönüşüm”ü sorgulatmalı diye düşünüyorum. Son 20 yılda hızlı ve yıkıcı bir yeniden inşa edilme hâli içindeki İstanbul’da kamusal alanı bu kaygılar bağlamında tasarlamak mümkün olabilir mi? Kişi başına 1 metrekare yeşil alanın düştüğü İstanbul gibi bir şehirde, psikolojik açıdan iyileştirici sosyalleşme alanlarına dönüşen bu mekânları koruma görevi artık eskisinden de büyük <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMDE4OWE3NTY4NjBmMDAwODA0M2U0ZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LnNrYi5nb3YudHIlMjUyRndwLWNvbnRlbnQlMjUyRnVwbG9hZHMlMjUyRjIwMjAlMjUyRjA5JTI1MkZDT1ZJRC0xOS12ZS1OZWRlbi1FdmluaXppbi1ZYW5pbmRha2ktQmFoY2V5ZS1JaHRpeWFjaW5pei1WYXItRG9jLi1Eci5HdWwtU2F5YW4tQXRhbnVyLnBkZg=="">önem taşıyor.</a>&nbsp;

kamusal alan ile ilgili hikayeler