Geçen hafta, bir tıp fakültesi öğrencisinin yaşamak zorunda kaldığı yerdeki huzursuzluğunu kendi ağzından dinledik. Üzerine konuşulanlar, yapılan söylemler, düşünceler ne olursa olsun tek bir sonuç vardı: Enes’i kaybettik. Onun gibi binlerce genç arkadaşımızın kapalı kapılar ardında ne yaşadıklarını bilmiyoruz. Bu kuruluşların barınma yerlerinde kalanların yaşadığı olumsuz olaylar olmadan da yaşayanlar hariç kimsenin bir fikri olmuyor.Daha önce "Öğrenim Krizi" serisinde de tarikat ve cemaat yurtları problemini ele almaya <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/615c13e03f537000068a7dfd" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmıştım.</a> Buralarda kalan öğrencilerle röportaj yaparak yurtlarda olanları ve öğrencilerin bir kısmının bu yurtlarda kalma zorunluluğunun sebeplerini aktarmaya çalışmıştım. Enes’in veda mektubu da yaptığım röportajlar da hep benzer kaygıları dile getiriyordu. Enes’i kaybettikten sonra sosyal medyada da birçok cemaat/tarikat yurdu öğrencisi olumlu olumsuz yaşadıklarını anlattı. Bu sefer bu yurtların&nbsp;hukuki boyutunu ve kamunun yaklaşımını ele almaya çalışacağım.Sosyal medyada ne yaptığımızı denetleyen ya da televizyonda ne izlediğimize karar veren kurumların yanında öğrencilerin yatıp kalktığı ve hayatının çoğunu geçirmek zorunda kaldığı tarikat ve cemaat yurtlarına ilişkin devletin neden bir denetim mekanizması yok? Tarikat ve cemaat yurtları bir nevi eğitim kurumları hâline gelmeye çalışırken hangi devlet kurumuna bağlı? Hangi mevzuatlar aracılığıyla bu yurtların kuruluşu yapılıyor? Hukuki dayanakları var mı?Anayasa madde 174’te de “değiştirilemez inkılap kanunları” arasında yer alan “Tekke ve Zaviyelerle Türbelerine Seddine ve Türbedarlıklar ile Birtakım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun” ile tarikat ve cemaatler kapatılmıştı. Tarikatları yasaklayan ilgili 677 sayılı kanunla şeyhlik, dervişlik, müritlik, dedelik, seyitlik, çelebilik, babalık, emirlik, nakiplik, halifelik ile bu unvan ve sıfatların kullanılması ile bu unvan ve sıfatlara ait hizmet ifası ve kıyafet giyilmesi de böylece yasaklandı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yasal olmasa da devam etti&nbsp;</h2>Bu yasalarla Türkiye’nin gerçekliği değişmedi, yasal olmasa da varlıkları devam etti. Mali açıdan Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından denetlenen cemaat, tarikat, tekke ve zaviyelerin kurduğu vakıf gibi sivil toplum kuruluşlarının eğitim ve öğretim açısından hiçbir denetlemeye tabi olmamasını anlamlandırmak mümkün değil.2012 itibarıyla denetleme imkânlarının nasıl yok edildiğini, cemaat/tarikatlara yasal olarak nasıl fiili bir meşruluk verildiğini ve bu kuruluşların siyasetle nasıl iç içe bir koruma altında kolayca hareketlerini devam ettirdiklerini inceleyelim.Anayasa madde 24’te açıkça belirtildiği üzere “Din ve ahlak eğitim ve öğretimi devletin gözetim ve denetimi altında …”&nbsp;yapılması gerekmektedir. Kur'an Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönetmeliği’nde yapılan 2012 değişikliğiyle kurslar ve bunların yurtlarında Millî Eğitim Bakanlığı’nın denetim yetkisi kaldırıldı. Artık bu kuruluşlardaki denetim “eğitim ve pedogoji” açısından değil, dinî olarak doğru bilgiler verilip verilmemesi üzerine kurgulanmıştı. Oysaki Millî Eğitim Temel Kanunu “Resmî, özel ve gönüllü her kuruluşun eğitimle ilgili faaliyetleri, Millî Eğitim amaçlarına uygunluğu bakımından Millî Eğitim Bakanlığının denetimine tabi” olduğunu öngörmekteydi.2012 yılında Millî Eğitim Bakanlığı’nın Kur'an kurslarını denetim görevine son verilmesi ve kurslardaki yaş sınırının kaldırılmasıyla bu yapıların açtıkları yasal-yasa dışı kurum sayıları hızla arttı. 4+4+4&nbsp;olarak bilinen 6287 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle sistem tamamıyla yasa dışı dinî oluşumların lehine evrildi. Daha sonra bu kurumların açılmasındaki kısmi engeller de kalkmaya başladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yasa dışı eğitime hapis cezası kaldırıldı</h2>17 Nisan 2013, “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” meclis oylarına sunuldu. Değiştirilen maddelerden biri, 3 Mart 1924 tarih ve 430 Kanun Numarası ile kabul edilmiş olan ve ülkedeki bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekaleti’ne (Millî Eğitim Bakanlığı’na) bağlanmasını öngören Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun bir koruma metniydi. TCK madde 263 aracılığıyla kanuna aykırı olarak eğitim kurumu açan/işleten kişilere hapis cezası verilmişti, hüküm yok edildi.&nbsp;Yasa dışı eğitim kurumlarını açanlara artık hapis cezası verilmeyecekti.CHP bu değişikliğe karşı Anayasa Mahkemesi’ne karşı hem laikliği ihlal edecek hem de terörist/bölücü aktiviteler gerçekleştirilebilecek eğitim kurumlarının açılması ihtimali argümanıyla başvuruda bulunmuş olsa da mahkemenin 13 üyesinin oyuyla bu itiraz reddedildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kamu binalarının kullanılması teşvik edildi</h2>21 Temmuz 2017’de Maliye Bakanlığı’nın çıkardığı yönetmelikle kamu binalarının vakıflar tarafından yurt binası olarak kullanılması teşvik edildi. Vakıflar bu binaları 49 yıl süreyle bedelsiz olarak kullanabileceklerdi. Kamu binalarının tahsis edileceği vakıfların hangileri olacağını Maliye Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı belirleyecek, kamu binaları sadece yurt olarak tahsis edilmeyecekti. Ayrıca bu binaların %20’sinin ticari işletme olarak da değerlendirilmesine de izin verilmişti.Sayıştay, 2018 Yılı Denetim Raporu'nda, Millî Eğitim Bakanlığı'nda yaşanan denetim eksikliklerini ortaya koydu. Raporda, 2010 yılından itibaren Türkiye'de yapılan kapsamlı değişikler nedeniyle, teftiş sisteminin nitelik ve etkinlik sorunları nedeniyle eğitim, öğretmen katkısının zayıfladığı vurgulandı. Bakanlığın denetleme yetkisi olan kurumlardaki teftiş eksikliğine de dikkat çekildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eğitim kurumlarında sosyal etkinliğin önü açıldı</h2>12 Eylül 2019'da Sosyal Etkinlikler Yönetmeliğinde yapılan değişiklikle sivil toplum kuruluşlarının “her tür ve seviyedeki resmî ve özel örgün ve yaygın eğitim kurumlarında” sosyal etkinlik yapmasının önü açıldı. Bu hamle, 4+4+4 süreci sonrası, eğitim alanında yaşanan en önemli girişimlerden birisi oldu. Sivil Toplum Kuruluşu adı altında bahsi geçen tarikat ve cemaatler, okul öncesinden üniversiteye kadar tüm okullara, protokol yapmasına gerek kalmaksızın girmeye başladı. Yani Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı TC Anayasası altına kurulan ve laiklik ilkesini yaşatma borcu olan eğitim kurumlarında denetmeye tabi olmayan tarikat ve cemaatler sosyal faaliyet gösterebilecekti.Ayrıca bu yönetmelik, devlet okullarındaki öğrencilerin bu şekilde spor salonlarına gitmeleri veya gezilere katılmaları durumunda bunların e-okul’da sosyal faaliyet alanına da işleneceğini, dolayısıyla not ortalamalarını artırıp girecekleri merkezi sınavlarda avantajlı hâle gelmesini hüküm altına alıyordu.Öğrenim Krizi yazımda bir öğrenci arkadaşımız, “Ailem için ya devlet ya da dinî otoritesi olan bir kurum beni koruyabilirdi. Devlet yurdu olmayınca tek çare kaldı.”&nbsp;demişti. Devlet yurtlarının sayı olarak da maddi imkân olarak yetersizliğini bu yıl başında gündeme gelen barınamama problemiyle çok açıkça gördük; ancak anlaşılan bu imkânsızlık ve tarikat/cemaat yurtları için oluşturulan ek imkânlar aileleri ve mecburen öğrencileri bu yurtlara zorunda bırakıyor.&nbsp;Denetlenmeyen bu kuruluşlarda yaşananları ancak acı tecrübelerle öğreniyoruz. Buralarda inandığı için ve mutlu olarak eğitim gören/yaşayanlar vardır elbet, fakat başta uluslararası insan hakları metinleri olmak üzere devletin eğitim ve yaşam hakkını korunma sorumluluğu ayrıca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası altında bu kurumların cumhuriyet ilkeleriyle varlığını sürdürme zorunluluğunun siyasi iş birliklerin önüne geçmesinin sosyal medyada çokça savunulan özgürlükle alakası yok.

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

 Televizyonda ne izlediğimize karar veren kurumlar var da tarikat ve cemaat yurtlarına ilişkin bir denetim mekanizması neden yok?

Cemaat ve tarikatların yasal zemini 

Aylardır Türkiye gündemini meşgul eden asgari ücret tartışmalarında hükümet tarafında sona gelinmiş ve karara varılmış olunsa da vatandaşın gözünde durum hâlâ tartışmaya açık. Geçen hafta, aralık ayı başında başlayan Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplantıları sona erdi, asgari ücrete %50,54 oranında zam yapıldı ve net 4 bin 253 liraya yükseldi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’deki mevcut asgari ücret karnesi</h2>DİSK-AR'ın aralık başında yayımladığı asgari ücret raporuna göre şu an Türkiye’de asgari ücretin %20 fazlası ve altında ücret alan işçilerin sayısı 9,7 milyondur. Bütün ücretli çalışanların %50’ye yakını bu kapsamdadır. Tüm ücretli çalışanların %64’ü ise (12,5 milyon işçi) asgari ücretin altı ile asgari ücretin bir buçuk katı arasında bir ücret elde ediyor.3,4 milyon işçi (bütün ücretli çalışanların %18’i) asgari ücretin altında bir ücretle çalışıyor. 1.500 TL’den daha az ücretle çalışan işçi sayısı 1,7 milyon. Asgari ücret ve altında bir ücretle yaşamını sürdürmek zorunda olan işçilerin sayısı 6,3 milyon (bütün ücretli çalışanların %33,8’i) civarında.Özel sektör işçilerinin %21,8’i asgari ücrete erişemiyor. Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı %44 ve asgari ücret civarında çalışanların oranı %69’dur.8,4 milyonu aşkın özel sektör işçisi asgari ücretin %20’si ve altında ücretlerle çalışıyor. Asgari ücrete erişemeyenlerin oranı genelde %18 iken kadınlarda bu oran %25’i aşıyor. Asgari ücret düzeyinde ve daha düşük ücret alanların oranı genelde %34 iken, kadınlarda %43’e yükseliyor.2020 yılında asgari ücretin net 2 bin 324 TL 70 kuruş olarak belirlendiği Türkiye'de yapılan araştırmalar açlık sınırının 2 bin 500 TL’nin, yoksulluk sınırının ise 8 bin TL’nin üzerine çıktığına işaret ediyor.An itibarıyla Ocak ayı asgari ücreti ile alınabilenler:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">16 tane 126'lı bebek bezi</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">32 adet 32'li tuvalet kağıdı</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">256 dolar</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">227 avro</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">5.58 gram altın</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">3,24 adet çeyrek altın</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">348 litre benzin</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">353 litre motorin</li></ul>Asgari ücrete gelen zam oranının yüksek olması günlük hayatında nasıl fakirleştiğini her market alışverişinde yaşayan vatandaş için pek de önemli olmadı. Belirlenen asgari ücretin reel enflasyon karşısında hiçbir değeri yok. Aksine, bugün geçen seneden daha yoksul durumdayız. Ocak ayı itibarıyla geçerli olacak asgari ücretin değeri son 1 hafta içinde bile düştü. 1 Ocak 2021' de dolar kuru 7,43 iken, o zamanki zam ile 380 dolar olan asgari ücret şu an gelen zamla sadece 275 dolar. Yukarıda da açıkladığım üzere ben bu yazıyı yazarken ise 256 dolar oldu.***Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dün kabine toplantısı sonrası yaptığı mevduat açıklaması sonrası dolar düşmüş olsa da ekmek ve simit ücreti hâlâ aynı. Kısa dönemli etkisi olacak bir politikanın vatandaşın gözünde değeri yok.***Bu yazı için üç farklı durumdan vatandaşlarla görüştüm:&nbsp;1) Asgari ücretle çalışıp 2+ kişiye bakan&nbsp;2) Asgari ücretle çalışıp okumaya çalışan ve&nbsp;3) Ebeveynleri asgari ücretli olup üniversitede eğitim gören&nbsp;Hiçbir yorum katmadan onların sözleriyle:&nbsp;“Asgari ücretle geçinebiliyorlar mı?”, “Yeni zam onlara ne ifade ediyor?”&nbsp;ve son olarak 2022 yılına dair ümitlerini sizlere aktarıyorum.“Az önce 1 kilo domates alabilmek için dolaptan kitaplarımı kıyafetlerimi satmaya başladım. Seneye daha da kötü bir ortamda olacağımızdan eminim.”&nbsp;“Ayda 700, 800 lira eve gidiyor. Bunun dışında kredi borcu ödüyorum markete çıkmaya çekiniyorum çünkü fiyatları görünce satın almaya korkuyorum. Birini alıp diğerini bırakıyorum.”"Şu an mesela monta ihtiyacım var fakat 2-3 ay birikim yapmadan alamam o montu. Ay sonunu zor görüyorum beklenmedik bir masraf çıkması beni kredi kullanmaya mahkûm edebilir.”&nbsp;“Yeni zammın bir faydası olacağını düşünmüyorum çünkü ekonomi freni patlamış tır gibi yokuş aşağı gidiyor ve daha da fakirleşeceğiz. Alım gücümüz artmadığı takdirde asgari ücrete gelen zammın bir önemi kalmıyor. Hatta dolar bazında zam bile diyemeyiz.”&nbsp;“2022 felaket bir yıl olacak gibi hissediyorum. Çünkü ülke her anlamda çok kötü yönetiliyor üstüne kurdaki dengesizlik daha kötü yerlere gideceğe benziyor. Umarım tüm bu olumsuzluklara rağmen iyi bir yıl geçiririz.”&nbsp;“Öğrenciler olarak çoğu ihtiyaçlarımızdan kısarak 'hayatta kalmaya' çalışıyoruz ve her geçen gün daha da zorlanıyoruz.”&nbsp;&nbsp;“Zam az bir oranda değil; fakat bunun alım gücüne katkısı hiç yok, hayatlarımızı kolaylaştıracak bir adım değil. Burada devlet tarafından korunması gereken asgari ücretlinin alım gücüdür. Amaç maaşın yükseltilmesi olmamalı; çünkü insanları daha fakir yaptıktan sonra maaşımızın yanında kaç sıfır olduğunun bir önemi kalmıyor. Günümüz Türkiye şartları dondurulsa ve paramız daha fazla değer kaybetmese, yani ideal şartlarda asgari ücretin 6 bin lira civarında olması gerekir. Fakat bu sadece asgari ücretin yükselmesi gibi bir düşünce uyandırmamalıdır. Beyaz yaka çalışanların maaşları da bu oranda yükseltilmelidir. Aksi takdirde ülkemizdeki beyin göçünü önleyemeyiz.”&nbsp;“Benim bu maaşla 2 çocuğuma ve eşime bakma imkânım nedir? Hiçbir güvencemiz yok. Kızım İstanbul Hukuk Fakültesini kazandı, gönderemedik. Nasıl gönderelim? KYK yurtlar problem, burs deseniz yok. Hayatından kısıp sınava çalışan ve kazanan kızım şu an benimle beraber reyon diziyor. Hadi beni geçtim bu gençliğin hakkını yediler.”&nbsp;“21 yaşında genç bir kadın olarak en son ne zaman sinemaya gittim ne zaman makyaj malzemesi aldım ne zaman güzel güzel giyindim hatırlamıyorum inanın.”&nbsp;“Okul için dışarı çıkacağımda marketten su almak zorunda bile kalmayayım diye yanımda su götürüyorum. Yani toparlamak gerekirse yiyecek içecek her türlü sosyal aktiviteden ödün veriyorum maalesef.”&nbsp;“İdeal bir asgari ücret belirleyecek olursak da 6 bin ve üzeri derdim sanırım. 2022'den hiç ümitli değilim açıkçası. Okulumu dondurmak zorunda kalacağım muhtemelen ve annem de işsiz kalacaktır.”&nbsp;“Çevremdeki herkes zor durumda bütün arkadaşlarım okulu dondurup işe başlamayı düşünüyor okumaya devam edemediği için.”Daha önce Öğrenim Krizi serisinde de ekonomik ve siyasi dengesizliklerin vatandaşların temel haklarını ne denli etkilediğinden söz etmiştik. Bugün asgari ücret ortalama ücret hâline gelmişken yaşam hakkı dahil birçok hak dolaylı yoldan ihlal ediliyor. Sayılar tek başına bir şey ifade etmiyor, vatandaşın refaha ereceği kapsamlı politikalar için muhalefetin çözümleri de yetersiz kalıyor.

Asgari ücretlilerle zammı ve alım güçlerini konuştuk. 

Asgari ücret: Kime göre zamlı?

Yolda yürürken adımlarınızın teker teker izlendiğini fark etmek ne kadar ürkütücü değil mi? Bunu hissetmediğimizde ya da fark etmediğimizde rahatça yürüyoruz; ancak bu takibin bize zarar verip vermeyeceği ne malum? Evimizin, işimizin adresini, hangi mekânlara gittiğimizi, arabamızın plakasını bildikten sonra bunu ne zaman ne için kullanılacağını bilmemenin verdiği tedirginlik günlük yaşantınızı etkilemeyecek mi? Gerçek hayatta rahatsızlık verecek hatta bizi adım atmaktan geri alacak bu gerçek sosyal medyada yaşanırken neden yeterince incelemiyoruz?Bu yeni bir durum değil, artık herkes her gün girdiğimiz internette verilerimizin bir bir kaydedildiğini biliyor. Büyük teknoloji şirketlerinden söz edilirken artık temerrüden akıllara gelen bir söz var: “Bir ürün ücretsizse, ürün sizsiniz." Biz ürün olmayı kabul ederken birçok şartı kabul ediyoruz. Peki bu şartların sağlanıp sağlanmadığı yeterince şeffaf mı? Evet; Google, Facebook, Twitter gibi sosyal medya platformlarından bahsediyorum.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Arka plan</h2>ABD’de bu şirketler; etik politikaları, rekabet ihlalleri, çalışma düzenleri, gizlilik şartları gibi birçok sebeple senato veya komisyonla karşı karşıya geldi. Orada biraz daha soruşturma üzerinden hearing’ler yapılsa da Türkiye’de de bu yönde adım atıldı. TBMM Dijital Mecralar Komisyonu geçen ay Facebook yetkililerini Meclis’te ağırlayarak sorular yöneltmişti, geçen hafta da Google yetkilileri vekillere sunumlarını yaptı ve vekillerin sorularını yanıtladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sosyal medya yasası</h2>Dezenformasyonun artması sebebiyle Sosyal Medya Yasası’nın yeni maddelerle tekrar Meclis’e gelmesi konuşuluyordu. Daha önce bu konuda dünya örneklerinden hareketle Spektrum’da bir <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/61372c8eabd2860006b53b19" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazı yazmıştım</a>, ilginizi çekerse bakabilirsiniz.&nbsp;Özellikle böyle bir yasa gündemi varken dijital mecralarla görüşülmesini çok önemli buluyorum. Tartışılan ek maddeler bilgi kirliliğini önlemek için kullanıcıların ifade özgürlüğünü kısıtlamak ve kullanıcılara kişisel sorumluluk yüklemek yönündeyken; dezenformasyonun asıl sebebini görmek için sosyal medya platformlarının teknik hususlarını ve iş stratejilerini öğrenmek önem arz ediyor. Hem Facebook hem de Google toplantılarını yakından takip ettim, tutanakları da okudum. Sizlerle paylaşmak istiyorum.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Komisyon toplantısı</h2>Komisyon Başkanı Hüseyin Yayman gündem başlıklarını ileterek, Google yetkililerinin sunumunu dinledi. Daha sonra vekiller sorularını yöneltti. Öncelikle üst başlıklara değinelim: Google da Facebook da; dezenformasyon, etik ihlaller, terör propagandası, gizlilik, vergi ve rekabet ihlalleri, mahkeme kararlarına uymama ve çalışanlara davranış yönünden sorulara maruz kaldı. Açıkça söylemek isterim ki ne Google ne de Facebook yetkililerinin cevapları tatmin edici değildi, net olmayan ve zaten internet üzerinden öğrenebileceğimiz genel yanıtlar verildi. AK Parti Milletvekili Ravza Kavakçı ve CHP Milletvekili Tuncay Özkan’ın soruları ön plandaydı. Vekillerin farklı noktalardan hareketle aynı kaygıları taşıması dikkat çekiciydi.Yetkililer tarafından cevabı verilmeyen bazı sorular üzerinden Google’ın ihlal ettiği iki başlıktan bahsetmek istiyorum:<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yereldeki şirketlerin önünü kesiyor</h2>Teknoloji devlerinin en büyük hevesi her alanda monopol kalmak. Google da hem rekabet hem de vergi alanındaki davranışlarıyla bunu doğruluyor. İki sene önce ülkemizde yürürlüğe giren dijital hizmet vergisi, kanunen yasak olmasına rağmen Google tarafından reklam veren lokal şirketlere yansıtıldı. Rekabet ihlallerinde ise yalnızca idari para cezalarını ödeyip politikalarını ya da iş stratejilerini değiştirmemeyi tercih ediyorlar.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bağımsız medyayı ve ifade özgürlüğünü engelliyor</h2>Bir medya kuruluşu yazarı olarak en çok önemsediğim mevzulardan biri bu. Sansür üzerine konuşurken hep devlet temelli argümanlara sığınılıyor. Ancak Google arama motoru algoritmaları, kullanıcıların haber alma özgürlüğünü ve doğru bilgiye ulaşma hakkını ihlal edecek şekilde tasarlanıyor. Trollerin öne çıkmasının ve dezenformasyonların bu denli yayılmasının sebeplerinden biri de yanlı algoritmalarla oluşturulan teknik alt yapı.&nbsp;Ayrıca, yayıncılar haberlerden gelir elde edemezken Google yayıncıların haber içeriklerinden milyar dolarlar kazanıyor. Kendi içeriklerinden gelir elde edemeyen bağımsız yayıncılar ise birer birer kapanıyor. Bu nedenle Fransa ve Avustralya’da Google’ın haber sitelerine ödeme yapmasına dair yasal düzenlemeler yapıldı ve Google birçoğuyla mecburen anlaşmaya vardı. Ancak Türkiye’de bu durumu engelleyecek bir tasarı yok.Meclis’in özellikle yeni teknolojiler alanında yasa çıkarmadan önce bu teknoloji alanlarının diğer aktörleriyle aynı masaya oturması çok değerli. Kripto, blok zincir, merkeziyetsiz sistemler, yapay zekâ ya da sosyal medya gibi alanlar, teknik tarafı bilmeden yalnızca devlet ve vatandaşa olan etkileri göz önüne alınarak kısıtlanmamalı. Zira bu tür düzenlemelerin uzun vadede daha büyük sonuçları olabilir. Öncelikle bu alandaki diğer oyuncuları, sektörün ileri gelen temsilcilerini, teknik ekiplerini dinlemek daha optimum sonuçlara varmamızı sağlayabilir. Bu açıdan değerlendirildiğinde Google ve Facebook’un dinlenmesi sosyal medya yasasıyla bu platformlara tam yetki verip kullanıcıların sesini kısacak düzenlemelerden kaçınılmasının farkına vardırabilir.

Google ve Facebook temsilcileri TBMM'de vekillerin sorularını yanıtladı. 

TBMM'de Google ve Facebook'a zor sorular

Öğrenim Krizi serimize bu hafta sosyal hayat başlığı altında devam ediyoruz. Bir önceki yazımız “temel ihtiyaçlar” üzerineydi. Farklı coğrafyalarda sosyal hayat da temel ihtiyaç sayılırken; bizim kültürel gelişimimizi, arkadaşlarımızla kahve içip muhabbet etmemizi bir "lüksmüş"&nbsp;gibi sunan içinde bulunduğumuz durum sebebiyle, bu iki konuyu ayrı başlıklarda ele alıyoruz.Üniversiteye başlama heyecanını, liseye başlamaktan ayıran en temel sebep ne sizce? Ben bu soruyu kendime sorduğumda&nbsp;“sosyal hayatta gerçekten birey olduğumu hissetmek” yanıtıyla karşılaşıyorum. Yasal olarak da davranışlarınızdan tamamen kendiniz sorumlu olduğunuz; karakterinizin, isteklerinizin, ilgi alanlarınızın oturmaya başladığı ve keşfetmeye açık olduğunuz bu dönemde temel ihtiyaçlarınızdan biri de sosyal hayatınızı zorlanmadan yaşayabilmek olmalı aslında. Gel gelelim durum bu değil.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toplumun geneli için durum aynı</h2>Metropoll araştırma şirketinin bu bültende de yer verilen anketinde&nbsp;“Şu anki gelirinizle ilgili durumu en iyi açıklayan ifade hangisidir?” sorusunun yanıtlarına bakalım. Katılımcıların %28,7’si temel ihtiyaçlarını karşılayamazken, %49,2’si sadece beslenme/barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılayabildiğini&nbsp;belirtmiş.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öğrencilerde durum ne?</h2>Öğrenciler tarafından baktığımızdaysa bu durum burs veya yarı zamanlı çalışma gelirine endeksli olarak soruluyor. Bu yazı için İstanbul Ekonomi Araştırma ile “öğrencilerin kahve içmek/kafeye gitmek” alışkanlıkları üzerine araştırma yaptık. Bu araştırmada 7 büyük ilimizden 500 üniversite öğrencisi ile görüşüldü. İstanbul Ekonomi Araştırma ekibi ve Can Selçuki’ye katkıları için çok teşekkür ederim.&nbsp;İstanbul Ekonomi Araştırma’nın edindiği bilgilere göre katılımcıların %45’inin üniversitesindeki kahve fiyatı 4-7 lira arasında. Küçük bir hesap yapalım, bir öğrencinin KYK bursu 650 lira, KYK yurdu ise 400 lira. 50 lira da aylık ulaşım masrafı diyelim, geriye sadece 200 lira kalıyor. Bu öğrencinin daha beslenmesi, eğitimi için gerekli masrafları karşılaması, kıyafet alması vs. gerekiyor.Bir kahvenin 5 lira olması hâlinde öğrenci hafta içi her gün yalnızca bir kahve içmek istese -ki bu kahveler granül çözünen kahveler- 100 lirasını okul dışına çıkmadan, farklı bir ortam görmeden sosyalleşme adı altında kahve içmek için kullanıyor. Öğrencilerin sadece %42’si haftada 2-3 kere kahve içmek için dışarıya çıkıyor, dışarıdaki kahve fiyatları ise ortalama 14 lira. Öğrencilere tercih hakkı bile sunmayan burs miktarı, barınma problemi, zamlar; Türkiye’deki genç yeteneklerin bir yurt odasına hapsolmasına ve dünyadan geri kalmasına sebep oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Kitaba erişimim lüks"</h2>Anketin dışında ben de önceki yazıda konuştuğum arkadaşlarımızla yeniden görüştüm. 18-25 yaşında gençlerin hayattan beklentisi sadece&nbsp;“barınma ve karın doyurma” olmamalı ama röportaj sonuçları, “beklenti bu olmasa da realitenin tam da bu” olduğunu gösteriyor. Röportaj yaptığım arkadaşların sosyal hayatlarına ilişkin yanıtlarını sizlerle paylaşmak istiyorum.*Görüştüğüm öğrenciler diş hekimliği, tıp, %100 burslu hukuk öğrencisi ancak aynı zamanda yarı zamanlı çalışan. Öğrencilerin üçü KYK bursu alırken bir tanesi başka bir burs alıyor. (Öğrencilerin talebi üzerine gerçek isimleri kullanılmamıştır.)<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Şu anki gelirim… yani bana gelen 650 liralık KYK bursu, zaten 400’ü de yurda gidiyor. Karnım bile doymuyor. Kahve içmek büyük lüks, arkadaşlarımla oturmak için yurtta 2 liralık paket noodleları yiyip öyle gidiyorum. Çay bile 4-5 lira, boyut sebebiyle kahveyi tercih ediyorum. Yani bu da her gittiğimde 15 lira harcamam demek. Minibüs, su parasıyla o gün minimum 30 lira harcamam gerekiyor. Benim lüksüm yok. Arkadaşlarımla sadece okul kantininde kahve içip muhabbet edebiliyorum.”</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Geçenlerde bir kitap beğendim, fakat alamadım. Kütüphanede de yoktu. Benim bir öğrenci olarak kitaba erişimim lüks.”</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İki ayda bir konsere gitmek, kültürlenmek, yeni bir sosyal alanda kendini keşfetmek neden ihtiyaç olarak görülmüyor? Ben bu şekilde nasıl kendimi geliştirebilirim? Ülkeye nasıl faydalı olabilirim? Elim kolum bağlı. Arkadaşlarım yurda bile taşınamayınca oturup hâline şükret diyorum. Bu hayatı istemiyorum.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Spora da sanata da ilgi duymamaya çalışıyorum"</h2><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Karnımı doyurup, barınabilmek için okul dışında yarı zamanlı çalışıyorum. Aldığım ücretle ancak “en temel” ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorum. Kafede çalıştığım için aralarda patron kahve içmeme izin veriyor. Bazen arkadaşlarım da ziyarete geliyor, başka türlü ben nasıl kahveye 20 lira verip rahatça muhabbet edebilirim?”</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(37, 44, 60); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Artık kafede maç izlemek, ortaokulda babamla stadyumda maç izlemekle aynı fiyat. Spora da ilgi duymuyorum, müziğe de, tiyatroya da… Duymamaya çalışıyorum yani. Duysam ne olacak 1 saat tiyatro izlemek için 70 lira veremem ki. Değmez demiyorum, o da emek ama biz bunu karşılayamıyoruz. Devlet desteğimiz yok.”</blockquote>Bu yazı serisine başladığımızdan beri birçok öğrenci arkadaş hem Aposto! ekibine e-posta aracılığıyla hem de bana sosyal medyadan ulaşıyor. Birçok arkadaşımızı bursiyerlerle buluşturduk. Ancak bu bizim bireysel olarak yapabileceğimiz boyutu çoktan aştı. Öğrencilerin eğitim ve daha sonraki meslek hayatında başarılı olabilmeleri için farklı ortamlara girmesi, film/maç/tiyatro/konser izlemesi, arkadaşlarıyla bir kahvenin hesabını düşünmeden kafede oturabilmesi gerekiyor. Ekonominin durumu ortada, geçen yazıyı yazdığımızda dolar kuru 9’du şu an 10’a yaklaşıyor.Öğrencilerin iktidardan talep edemediği, ettiğinde ise yalancı muamelesi gördüğü desteği en azından sivil toplum, iş insanları ve belediyelerden bekliyoruz. 650 lira yetmiyor dendiğinde “Biz göreve geldiğimizde üniversite öğrencilerinin aldığı burs 45 liracıktı. Ya elinize dilinize dursun ya. Şu anda 650 liraya çıktı. Nereden nereye geldik.”&nbsp;denilmesini hak etmiyoruz. Belediyelerin üniversite öğrencilerinin daha fazla sosyalleşebilmesi için öğrenci kültür kartı gibi bazı girişimlere başlayabileceğini, sanatçıların da sahnelerin de bazı yerleri öğrenciler için ayırabileceğini düşünüyoruz.*Öğrenciler için askıda bilet kampanyasını mutlaka <a fr-original-style="" href="https://www.biletix.com/askidanevar/TURKIYE/en" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">inceleyin.</a>

Öğrencilerin çoğunun barınma ve geçinme problemleri yaşadığı ortamda sosyal hayat lükse dönüşüyor. 

"Sosyal hayat yok, yarım kalıyoruz"

Öğrenim Krizi serisinde daha önce&nbsp;“barınamama”&nbsp;ve bunun da uzantısı olarak “cemaat ve tarikat yurtları” problemlerini ele almıştım. Bu haftanın konusu olan hayat pahalılığı ise öğrenci, çalışan, aile, bekâr herkesi etkiliyor. Ancak bir kesime olan tesiri daha fazla.&nbsp;Eğitim temel hak. Öğrenciler devletin sağladığı imkânlarla lise eğitimini tamamlama hakkına sahip ancak devletin sunamadığı veya kısıtlı olarak sunduğu imkânlar öğrencilerin lisedeyken eğitimi ikinci plana atıp çalışmasına, üniversite sınavını kazanmasına rağmen maddi imkânsızlıklardan dolayı eğitime devam edememesine sebep oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ailelerin maddi durumu öğrencileri etkiliyor</h2>OECD Eğitime Bakış 2021 raporu, ailelerin sosyo-ekonomik durumunun öğrencilerin eğitim hayatındaki başarısını etkileme endeksinde Türkiye’nin birinci sırada olduğunu gösteriyor. Raporda avantajsız durumdaki ailelerden gelen öğrencilerin okulda iyi performans gösterme ve dijital öğrenme araçlarına sahip olma ihtimalinin daha düşük olduğu vurgulanıyor. Bu nedenle bu öğrencilerin yüksek öğrenime devam etme ihtimalinin azaldığı belirtiliyor. Raporun çıktısını ülkemizde bizzat görebiliyoruz.CHP İzmir Milletvekili Ednan Arslan, son yıllarda üniversite öğrenimlerini yarıda bırakarak iş hayatına atılmak zorunda kalan öğrencilerin sayısını ortaya çıkarmak için geçen sene iki bakanlıktan bilgi talebinde bulunmuştu. Resmî verilere göre; 2020 yılına kadar 5 yılda 1 milyon 115 bin 530 öğrenci üniversitelerden kaydını sildirmiş veya dondurmuş.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Güven Sak neler diyor?</h2>COVID-19 sebebiyle küresel bir krizin içine girdik, hükümetlerin ekonomik problemleri oldu. Ancak bu küresel krizden vatandaşın en az etkilenmesi için hükümetler yerel politikalarla durumu dengelemeye çalıştı. Türkiye’deki durumu ekonomi doktoru Güven Sak hocamıza sordum.&nbsp;- Bu konuşmayı yaparken bir anda dolar 9’u aştı, siz okurken ne durumda olur bilmiyorum. – Öğrencilerin burs politikaları ve gıda fiyatları üzerine sürdürdüğümüz konuşmada Güven Hoca, “Pandemi nedeniyle son bir yılda küresel gıda fiyatları %33 artığını, Türkiye’deki kur artışı sebebiyle bunun bizim ülkemizde gıda şoku hâline geldiğini, kur istikrarının bu tür kriz dönemlerinde daha da önem kazandığını”&nbsp;belirtti. Kendisi bu dönemi en iyi anlatan kavramın “asimetrik büyüme” olduğunu söylüyor. Güven Hoca, 128 milyar dolar açığının pandemi dönemindeki sosyal destek ve diğer kamu politikaları eksikliklerindeki yerini vurguladı. Para yok, destek yok. 2018’de başlayan ve doğru yönetilemeyen bir süreçten söz eden Sak; başarısız ekonomi politikaları, bakanların ve merkez bankası başkanların değişim sıklığı, kur farkını sürekli faiz düşürme kararlarıyla kapatmaya çalışmanın global krizin etkilerini yerelde daha da hissetmemize sebep olduğunu söyledi. Bu durumdan da en çok etkilenenler elbette birikimi olmayan, hayatlarını yeni kurmaya çalışan insanlar: öğrenciler.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekonomi bizi "bayaaa bi etkiledi"</h2>Pandemi bahanesi arkasına sığınılarak sürekli normalleştirilen kötü ekonominin bizi neden diğer ülkelerden daha fazla vurduğunu anlamak açısından Güven Hoca’nın açıklamaları önemli. Şimdi söz öğrencilerde. Sokak röportajlarında gördüğümüz “telefonunu çıkar göster”&nbsp;dayıların öğrencilerin sözlerini kesmesine izin vermeden yaşadığımız hayat pahalılığının onlara etkilerini sordum. &nbsp;*Görüştüğüm öğrenciler diş hekimliği, tıp, %100 burslu hukuk öğrencisi ancak aynı zamanda yarı zamanlı çalışan. Öğrencilerin üçü KYK bursu alırken bir tanesi dışarıdan burs alıyor. (Öğrencilerin talebi üzerine gerçek isimleri kullanılmamıştır.)Öğrencilere en son ne zaman “iyi” bir yemek yediniz ve bir hafta içinde en çok ne tüketiyorsunuz diye sordum. Bu iyiyi hiç açmadım. Bir arkadaş Burger King’de bile artık menü almayı özlediğini, onu çok sevdiğini ve en son pandemiden önce yediğini iletti. En çok ne tüketiyorsunuz? Sorusuna yanıt “makarna ve ekmek ile mercimek çorbası” yanıtı aldım. <img src="https://images.aposto.com/2021/9/2/1634034528467.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: BirGün<h2 fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">&nbsp;“Canımın bir şey çekme lüksü yok, meyve mesela”</h2>“KYK yurduna 400 lira veriyorum geriye 250 lira kalıyor. KYK yurdunda yediğim yemeklerin besin değeri çok az, doymuyorum. Ancak dışarıda yemek yemek en az 25 liraya mal oluyor. Canımın bir şey çekme lüksü yok, eğer çalışmazsam sadece 10 gün boyunca gerçekten tok şekilde uyuyabiliyorum.” Ayşe’nin bahsettiği bu durumda, yurt masrafı ve yemek dışında hiçbir şey harcamaması gerekiyor, buna rağmen KYK bursları yalnızca 10 gününü karşılıyor.Ailesinden maddi destek alamayan Ayşe, bu sebeple bir terapi merkezinde yarı zamanlı olarak çalışıyor. Haftada 26 saat çalıştığı yerden yalnızca 750 lira alıyor. Okulu bir hafta fiziksel bir hafta çevrim içi devam ettiği ve KYK yurdunun interneti yeterli olmadığı için ek paket almak zorunda, buna da durumu olmadığı için çevrimiçi ders notlarını arkadaşından alıyor. İki hayatın içinde sıkıştığını belirten Ayşe, “ne çalışanım ne öğrenciyim ne gencim” diyerek çalışmak zorunda olduğu için hiç sosyal hayatının olmadığı, kalan bütün vaktinde ders çalışmak zorunda kaldığı ama o vaktin bile dersler için yetmediğini belirtti. “Daha iyi bir hayat yaşamak için okumak istiyorum, şu anki hayat kalitem ileride daha iyi bir hayat yaşamama engel oluyor. Yaşamak için çalışmam lazım çünkü burs yaşamama yetmiyor.”<h2 fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Ayakkabı almak istedim”</h2>Arkadaşlardan ortak olarak dinlediğim bir şikayet ise burs veren kurumların bir sürü belge/posta masraflar yaptırıp, burs vermek için KYK kredisinin bile olmamasını beklemeleri. “200 lira ile ne alabilirim ki? Burs veren kurum sadece 200-300 lira verip çalışmama ve burs almama şartı koyuyor. Yazlık ayakkabım ve botum var, şu an ara mevsimde giyinmek için ayakkabı almak istedim ama en uygunu bile bursum kadar.”KYK bursu ve 300 lira burs alan Kübra’nın aylık geliri 950 lira. Bir başvuruda evdeki bütün beyaz eşyaların ve televizyonun markasını tek tek yazdırmışlar. Burak’a ise mülakatta&nbsp;“Telefonun markası ne, kaç model?”&nbsp;diyerek telefonunu gösterdiğinde “ihtiyacın olmadığını düşünüyoruz”&nbsp;diyerek reddetmişler.Yurda gitme imkânım olmadığı için ailesi de üniversitesinin olduğu şehre taşınan Aysel’in ailesi kiralardan dolayı mecburen şehre uzak bir yerde oturuyor. Aysel okula gitmek için her gün 2 saat yolculuk yapıyor, ancak sabah kalkıp okulda kahve içme/kahvaltı yapma imkânı olmadığını söylüyor.&nbsp;“Kahve okul kantininde 8 lira. Uyanabilmek için 8 lira veremiyorum. Uyanmak bile çok pahalı. Ben part time çalışmama rağmen 500 lira alıyorum ve sabah kahvesi benim için lüks.”&nbsp;Hayat pahalılığı ülkenin geleceğini yok ediyor. Öğrenciler en temel haklarını elde etmek için tırnaklarıyla kazıyarak günü bitirmeye çalışıyor. Öğrenci, genç olarak hissetmiyorlar.&nbsp;Öğrenim krizinin farkına varalım. Plan ve Bütçe Komisyonu çalışmaları sürüyor. Siyasilerin ve kanaat önderlerinin burs politikalarına dikkat çekmesi gerekiyor.

Ekonomi doktoru Güven Sak ve hayat pahalılığından şikayetçi öğrencilerle konuştuk.

Öğrenciler geçinemiyor

Geçen hafta itibarıyla öğrencilerin ülkedeki ekonomik, sosyal ve politik sorunlar sebebiyle yaşadığı krizi detaylandırmaya başladık. <a fr-original-style="" href="https://read.apos.to/s/6152d50447db46000608b937" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İlk yazım</a> #Barınamıyoruz hareketi ve öğrencilerin yurt ve konut problemiydi. Bu hafta bu problemin yola açtığı diğer bir sorun olan tarikat/cemaat yurt ve evleri problemini ele almak için iki kadın arkadaşımızla görüştüm.Öğrenim krizini yalnızca maddi imkânlar üzerinden ele almak doğru olmaz. 3 yıl önce mezun olan biri olarak öğrencilik dönemimi çok iyi hatırlıyorum. Sosyal hayatım ve akademik hayatımdaki dalgalanmalarım psikolojik olarak nasıl bir noktada olduğuma bağlı olarak değişiyordu. Düşünün ki hiç istemediğiniz, en yakın arkadaşlarınıza bile söylemekten çekindiğiniz, ideolojik olarak karşı durduğunuz ve sizin bütün hayatınıza karışma yetkisi olduğunu düşünen bir kuruma ait yerde kalmak zorundasınız. “Görüşüne bu kadar tersse kalmasın” yorumlarının geleceğini tahmin etmek zor değil ama iyi bir üniversite kazanmış, evde kalsa ailesinin masraflarını yüklenemeyeceği, bir sene kaybetme lüksü olmayan ve tek imkânı ona fırsat tanıyan cemaat/tarikat konutlarında kalmak olan öğrenciler var. Bu gidişle de her geçen gün bu zorundalığa kapı açılacak.Geçen haftaki yazımda kira artışlarını, özel yurt ücretlerini ve KYK yurt kapasitelerini detaylandırmıştım. Öğrenciler okumak ve yaşamak istiyor, devletin sağlayamadığı imkânları tarikat ve cemaatler sağladığı zaman hem sosyolojik olarak hem de politik olarak daha makro problemlerle karşılaşıyoruz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Hayatımdan kayıp 1 sene”</h2>Görüştüğüm bir kadın öğrenci (K.Ö.1) Kahramanmaraş’tan Ankara’ya olan yolculuğunu anlatıyor. Büyük bir hevesle geldiği üniversitesinde yurt çıkmamış, okulu başladığında KYK yurdunun yedekler listesindeymiş farklı şehirden geldiği için ev paylaşacağı arkadaşı yok ve tek başına eve çıkacak maddi imkânı da bulunmuyormuş. Kahramanmaraş’a gittiği noktada çalışması ve para kazanması gerekiyor, bu da onun okuma hayallerine ara vermesi hatta belki de sonlandırması anlamına geliyor. Bu sebeple son çare Kahramanmaraş’taki tanıdıklar vasıtasıyla hiç istemese de cemaat konutunda kalıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Ders çalışmam gereken zamanlarda onların etkinliklerine katılmamı istiyorlardı. Sosyal hayatıma karışıyorlardı, ibadet etmem için zorluyorlardı, sohbetlere katılmam için baskı yapıyorlardı. Onların istedikleri gibi biri olmamam beni nefret objesi hâline getirdi. Sürekli dışlanıyordum. Hatta bu beslenme rutinimi bile etkiledi. Yemeklere beni çağırmıyorlardı.” -K.Ö.1.</blockquote>Kendisinin ve çevresinin seküler olduğunu söyleyen K.Ö.1.&nbsp;“Onların ibadetlerini yerine getirmesi veya benimle yemek yerken bunlardan bahsetmelerine sonsuz saygım olmasına rağmen onlardan hiçbir saygı göremiyordum.”&nbsp;diyerek oradayken istenmeyen bir bireyken oradan ayrılınca aylarca tekrar dönmesi için çabaladıklarını belirtti. Bu tür kurumlarda bir kere iletişim kurulunca kopmak çok zor.&nbsp;K.Ö.1 şu an cemaatin konutu ve oradaki insanlarla ilişiğini kesmiş durumda ancak o seneyi kendi hayatından silinmiş bir sene olarak tanımlıyor. Psikiyatrla görüşmelerinde sürekli olarak "hatırlamadığı ve yok olan bir sene" olarak adlandırdığını özellikle belirtti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ona ait olmayan bir hayat</h2>Diğer kadın öğrenci arkadaşımız (K.Ö.2) ise Kayseri’den İstanbul’a geliyor. Muhafazakâr ve maddi durumu iyi olmayan bir ailesi olduğunu belirten K.Ö.2, KYK yurdu çıkmayınca ailesinin özel yurt ihtimalini hiç düşünmediğini düşünse de zaten maddi imkânlarının yetmediğini ancak İstanbul’da üniversite kazanınca hemen tarikat yurdunda görevli kişilerin ailesini ziyaret ettiğini ve onları ikna ederek kendisine sorulmadan yurda yerleştirildiğini söyledi.“KYK yurdu çıksaydı izin verirler miydi?”&nbsp;diye sorduğumda ise&nbsp;“Ailem için ya devlet ya da dinî otoritesi olan bir kurum beni koruyabilirdi. Devlet yurdu olmayınca tek çare kaldı.” dedi. K.Ö.2 başörtülü bir kadın, ancak zorla, inanmadan takıyor. Yurttaki öğrencilerden daha farklı düşüncelere sahip olduğu için ise sürekli olarak dışlanıp daha fazla dinî eğitime maruz bırakılıyor. Maddi imkânı yeterli olmadığı için kendine bir hayat kuramıyor ve inandığı gibi yaşayamıyor. Başörtüsünü çıkardığında hem aile hem de yurt tarafından imkânların kesileceğini düşündüğü için istemediği bir bedende hayatını sürdürüyor. Bu ikilemin derslerini, sosyal hayatını ve psikolojisini ciddi şekilde etkilediğini belirten K.Ö.2., hayatı boyunca hep başarılı bir öğrenci olduğunu ancak çevrim içi eğitim sürecini ailesinin yanında baskı altında, fiziki eğitim sürecini ise hiç bulunmak istemediği bir yurtta geçirmenin onu başarısızlığa sürüklediğini belirtti. Maddi imkânsızlıklar sebebiyle istemediği yurtta kalması bir yana, çevrim içi eğitim, ev içi iş dağılımı, ev içi psikolojik şiddet sebebiyle K.Ö.2 birçok alanda öğrenim kriziyle karşı karşıya.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İzin verilmemeli&nbsp;</h2>Tarikat ve cemaatler, üniversiteler ve devletin dolduramadığı boşlukları doldurmak için alan kovalıyor. Kimi zaman eğitim kimi zaman aş kimi zaman iş ve bugün de ele aldığımız gibi konut ihtiyacı. Elbette bu tür kurumlarda isteyerek ve mutlu olarak kalan ve destek olan bireyler var, bu yazı o tarafı hedef almıyor. Meselemiz barınma krizinin öğrencileri istemediği hayatları yaşamak, psikolojik hatta bazen fiziksel şiddete maruz kalarak en önemli dönemlerini “atlatmak” zorunda bırakması. Kamu kurumlarının bu ihtiyaçlara çare bulamaması tarikat ve cemaatlerin kendilerini devletleştirmesi çabası gibi büyük sonuçları doğurabiliyor. İnsan kaynağı edinmenin en temel yollarından biri onlara yaşam101 kitlerini sunabilmek, bu vefayı oluşturarak 16-25 yaş arasında gençleri, çoğu zaman öğrenciler fark etmeden, kendi ideolojilerine çeken tarikat/cemaatler bu ülkenin geleceğini çalıyor. Tarikat ve cemaatlerin devletleşme çabasının ülkeyi ne hâle getirdiğini çok yakın zamanda korkunç şekilde deneyimledik, yenilerinin yaratılmasına izin verilmemeli.

Tarikat ve cemaatler, üniversiteler ve devletin dolduramadığı boşlukları doldurmak için alan kovalıyor.

Öğrenim Krizi 2: Tarikat/Cemaat yurtları

Pandeminin etkisiyle demek isterdim; ancak suçu sadece Covid-19'a atamayacağımız kadar kapsamlı bir problem yumağının içindeyiz. Bazıları bütün ülkelerde yaşanan sorunlar, bazıları ise bize özgü. Fakat çok net ve farkında olduğumuz bir durum var: Öğrenim krizi.&nbsp;Bu sorun sadece “okulların sürekli açılıp kapanması” ile alakalı değil; uzaktan eğitimin niteliksizliği, internet ve diğer teknik alt yapı problemleri, öğrencilerin uzaktan eğitime ulaşacak imkânlarının olmaması, eğitim içindeyken ev içi görevlere katılmak zorunda kalmaları…&nbsp;Peki “öğrenim krizi”ni sadece ders saatleri içinde mi düşünmek gerekiyor? Tabii ki hayır. Öğrenim krizine yol açan diğer etkense öğrencilerin maddi imkânsızlığı: kesilen burslar, kira fiyatları, artan döviz, yeterince yurt olmaması, öğrencilerin devlet/okul yurtlarına yerleşemediği için cemaat/tarikatların yurtlarında kalmaları… Erasmus’a giden öğrencilerin söz verilen hibelere ulaşamamaları, hem de anlaşma dâhilinde fon artırılmışken. Nereden başlamalıyız? Öğrenim krizini önemsiyoruz ve bu haftadan başlayarak öğrencileri bu krize sürükleyen sorunları ele almak istiyoruz.Elbette bahsedilen sorunların arasında bir öncelik bulunmuyor, hepsi yaşamak 101 niteliğinde, ancak üniversite öğrencilerinin çektiği yurt ve ev sıkıntısı sebebiyle oluşan #Barınamıyoruz hareketinin de etkisiyle bu yazıda “barınma problemini” konuşacağız.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">#BARINAMIYORUZ</h2>KYK’ya bağlı yurtlara yerleşemeyen, özel yurtlara ve "fahiş kiralara" gücü yetmeyen öğrenciler, "Barınamıyoruz Hareketi" adı altında seslerini duyurabilmek için 19 Eylül’de parklarda gecelerini geçirmeye başlamıştı. Öğrencilerin talepleri <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/barinamayanlar/status/1439685948162314241?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1439685948162314241%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Ftr.sputniknews.com%2F20210920%2Fartan-kira-ve-yurt-ucretleri-nedeniyle-barinamiyoruz-diyen-universiteliler-eyleme-basladi-1049051714.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çok netti.</a> Penceresi olmayan ve içeriye tek kişilik bir yatakla dolabın anca sığdığı odanın fiyatı 900 lira. İyi şartlarda kalmak isteyen öğrencilerin aylık minimum 2 bin 500 lirayı gözden çıkarması gerekiyor.Eyleme katılan öğrenciler "Polis bize ısrarla 'Evinize gidin!' diyor. Ancak bizim gidecek yerimiz yok, barınamıyoruz!" Eylem İstanbul’da başladı; ancak öğrencilerin derdi ortak. Hareket şu anda İzmir, Eskişehir gibi öğrenci şehirlerine de yayıldı. Sosyal medyada "Yurtsuzlar" adlı hesaptan yapılan paylaşıma göre, 8 gündür Kadıköy'deki Moda Parkı'nda sabahlayan gençlerin nöbetine saldıran polis, yaklaşık 50 kişiyi darbederek gözaltına aldı. İzmir'deyse polis öğrencilerin “Barınamıyoruz” nöbetine müdahalede bulundu. Polisin, zor kullanarak gözaltına aldığı yaklaşık 30 kişiye bindirdiği minibüste de şiddet uyguladığı kaydedildi. Kısa süre içinde sosyal medyada #YurtsuzlarGözaltında etiketiyle farkındalık yaratılmaya çalışıldı, İstanbul Valiliği’nin son açıklamasına göre 28 öğrenci serbest bırakıldı.Barınamıyoruz Hareketi, eylemlerini daha fazla insana ulaştırmak için İstanbul Avrupa ve Anadolu Yakası’ndaki birçok parka yerleşti. Öğrencilerin haklı taleplerine muhalif siyasetçilerden de destekler geldi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Belediyelerden çözüm</h2>Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanı Mansur Yavaş, barınma sorunu yaşayan öğrencilere yönelik çağrı yaptı. 4 bin 500'den fazla başvuru yapılırken öğrenciler kiralanan yurt ve otellere yerleştirilmeye başlandı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ekrem İmamoğlu, "Hedefimiz 5 bin kişilik öğrenci yurdu" açıklamasında bulundu. Öğrencilerin yurt sorununa dikkat çeken İmamoğlu, "Ne yazık ki yıllardır üniversite öğrencileri için yeterli yurt yapılmamış, İBB’nin de hiç yurdu yoktu. Tamamen kendimize ait, güvenli, temiz, sosyal ve sportif alanları olan yurtlarımıza ilk öğrenciler yerleşti"&nbsp;dedi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Siyasilerden tepkiler</h2>Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Erdoğan, kabine toplantısı sonrası yaptığı açıklamalarda, üniversite öğrencilerinin yaşadığı barınma sorununa dikkat çekmek için parklarda yatan gençleri hedef alarak, ''Son zamanlarda bazı park, bahçe buralardaki bankların üzerinde yatanların bir kısmının öğrencilikle alakası yok. Gezi Parkı olayı neyse bir başka versiyonudur'' diye konuştu.&nbsp;İYİ Parti lideri Meral Akşener ise "Kendi öğrencine bakamayacaksın, yurt imkânı sağlayamayacaksın, sosyal devlet olamayacaksın; ama suçlu öğrenci olacak öyle mi?" şeklinde karşılık verdi.AK Parti Genel Başkan Yardımcısı, Tanıtım ve Medya Başkanı Hamza Dağ ise “Gün geçmiyor ki ülkemizdeki tezvirat senaristleri, yazdıkları algı piyesinde yeni perde açmasın. Eğitim-öğretim yılının yeni başladığı bu günlerde yeni oyunun adı: Barınamıyoruz” dedi. Ancak kira fiyatları, yurt kapasiteleri, özel yurt ücretleri ve öğrenci burslarının hepsi sayısal olarak ortadaydı. Senaryo değil, sayılar ve gerçekler konuşuyordu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yalan mı?</h2>Kira artışı: Endeksa’nın Türkiye’deki kira artışıyla ilgili çok değerli çalışmaları var. Endeksa’nın analizine göre enflasyon oranına göre yapılan projeksiyonda %20 ila %25 arasında beklenen kira değer artışı konut kira artışı Türkiye genelinde %55'ken İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya ortalaması %73 seviyesinde gerçekleşti. Biraz daha detaylı bakılmak istenirse özellikle öğrencilerin yoğun olduğu ilçelerde kira artışlarının %100’ü geçtiğini <a fr-original-style="" href="https://www.endeksa.com/tr/blog/yazi/konut-kiralari-istanbulda-son-1-yilda-80-ankarada-52-izmirde-49-artti" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">görüyoruz.</a>Özel yurt ücretleri: Özel öğrenci yurtları 900 TL ile 2 bin 500 TL arasındayken, vakıf özellikli yurtların 800 TL ile 1500 TL arasında, rezidans öğrenci yurtlarınınsa 1400 TL ile 3000 TL arasında olacağı açıklandı.KYK Yurt kapasitesi: Faaliyet raporlarına göre 2011 yılında İstanbul'da 22 KYK yurdu bulunuyor. Bu sayı, 2020'de gelindiğinde sadece 24'e yükseliyor. Yani AK Parti hükümeti, 10 yılda İstanbul'da sadece 2 adet devlet yurdu yapabilmiş. Yurtların yatak sayıları üzerinden baktığımız zamansa 2011'de 15 bin olan yatak sayısı 2020'de 25 bine çıkmış. Fakat İstanbul'da sadece devlet üniversitesinde okuyan öğrenci sayısı 10 yılda 100 bin artmış.

Hükümetin yalanlamasına rağmen gerçek ortada: Öğrenciler geçinemiyor, barınamıyor. 

Öğrenim Krizi 1 #Barınamıyoruz

8 Eylül Çarşamba günün farklı sektörlerden 60 kanaat önderleriyle <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/istanbul-buyuksehir-belediyesi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul Büyükşehir Belediyesi</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/ipaistanbul/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul Planlama Ajansı</a>'nın ev sahipliğinde gerçekleşen İstanbul Vizyon 2050 Arama Konferansı etkinliğine ben de en genç katılımcı olarak davet edildim. Alanında çok değerli akademisyenlerden STK kurucularına; girişimcilerden iş insanlarına kadın erkek dengesi de gözetilerek oluşturulmuş bu davette hayalimizdeki İstanbul'u konuştuk.Etkinlikte elbette eleştirilecek, daha iyi yapılabilecek pek çok nokta vardı, ancak yaşadığım şehre dair vizyon planlamasında yalnızca siyasilerin değil, bizlerin de sürece dahil edilmesi katılımcıların “ortak mutluluğuydu”. Pandemi yüzünden bir buçuk senedir evlere tıkılıp bu tür buluşmaları da sanal ortamda yaptığımız için artık “çalıştay, workshop, etkinlik” gibi kelimelerdem kaçıyordum. İnsanlarla toplu etkinliklerde beraber olmayı, yeni yüzlerle tanışmayı, kahve sırasında hal hatır sormayı öyle özlemişiz ki bana bu etkinlik pek iyi geldi!Florya Kampüsü’nde açık alanda gerçekleştirilen Vizyon 2050 Arama Konferansı’nın açılış konuşması İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu tarafından yapıldı. İmamoğlu kendi İstanbul hayalinden, bu zamana kadarki çabalarından, Kanal İstanbul’a karşı ilçe belediye başkanı olduğu zamanlardan itibaren tavrını ve daha birçok önemli meseleyi anlatırken “İstanbul’un geleceğini 16 milyon yaşayanıyla birlikte kurgulamak istediğini” vurguladı.Prof.Dr. Oğuz Babüroğlu moderasyonunda gerçekleşen etkinlikte dört farklı oturum vardı: beyin fırtınası, hayalimdeki İstanbul grup çalışması, İstanbul 2050 gelecek tasarım çerçevesi ve İstanbul 2050 grup çalışması. Beyin fırtınası oturumunda katılımcılar kamusal alanlar, kültürel zenginlik, çeşitlilik, tarım, göç, düzen ve güvenlik, hız, mobilizasyon, nüfus yoğunluğu, deprem, ortak değerler, derin yoksullukla mücadele, toplumsal cinsiyet, tasarım, teknolojik inovasyon ve su meselesi gibi ana başlıklara yer verdi. 57 değer önerisi küçük bir aradan sonra bütün katılımcılara yazılı şekilde verildi ve hâkim akımlar grup çalışması yapıldı. 6 farklı gruba ayrılan katılımcılar beyin fırtınası çalışmasında ortaya çıkan kavramları daha detaylı tartıştı ve çalışma sonunda ilk sunumlarını gerçekleştirdi. 6 grup en çok öne çıkarmak istediği 5 ana başlığı belirledi. Daha sonra bunlar üzerinde uzlaşı oluşturdukları sloganlar ve çatı meselelerin sunumlarını yaptı.“İstanbul bizim evimiz, insan evinden korkar mı? Gençler evinden korkuyor.”Daha önce benzer bir etkinlik gençler arasında gerçekleştirilmişti. Hala genç ama genç çalıştayının yaşını aşacak kadar yaş almış biri olarak iki oturumun çıktıları arasındaki temel fark beni çok şaşırtmadı. Vizyon Arama etkinliğinde benim gözlemlediğim kadarıyla yaş ortalaması 45’ti, çoğunluk kendi sektöründe zaten 20-25 senedir aktif olarak çalışan insanlar olduğu için İstanbul’a dair hayalleri de daha somut ve teknik meselelerdi. Şehir planlamadan tutun akademiye, girişimcilikten STK’ya herkes kendi alanında gözlemledikleri sektörel problemlerin İstanbul’daki yansımasını ortaya çıkarırken genç çalıştayında ana kaygılar “özgürlük, demokrasi, eşitlik, huzur” gibi daha temel meseleler üzerineydi. Hatta bu farkındalığı oluşturmak için gençlerle yapılan etkinlik raporunun vizyon arama konferansının başında bizlere sunulması da önemliydi. Daha sonrasında görüştüğümüz birçok isim gençlik çalıştayında ortaya çıkan “KORKMA” sloganının ne kadar tüyler ürperttiğini söyledi. Gençler, 2050 vizyonunda “korkmadıkları” bir kent istiyorlardı. İncelemek isterseniz detaylı olarak İPA’nın sitesindeki etkinlik raporlarına bakabilirsiniz.Etkinliğe acil bir durumdan dolayı bir saat erken veda etmem gerekti. Fakat gitmeden İPA’dan görevli arkadaşlarla etkinliği değerlendirdik. Ben, katılımcıların daha heterojen olabileceğini düşündüğümü belirttim. Aslında denge çok özenle kurulmaya çalışılmıştı ancak yine de belirli bir sosyo-ekonomik sınıftan insanların katılımıyla oluşturulmuştu. Katılımcılar benzer semtlerde oturuyor, benzer kaygıları taşıyordu. Vizyon buluşmasında belediyede çalışan fiziksel olarak şehrin güzelleşmesine katkı sağlayan ve şehirle iç içe olan emekçilerin de olmasını ve onların gözünden daha “çıplak” İstanbul’u görmeyi istediğimi belirttim. Siz de İstanbul’un gelişimine katkı sağlamak isterseniz İPA ile iletişime geçebilirsiniz. Bakıldığında 2050 biraz tahmin edilmesi ve tartışılması uzak geliyor ama jenerasyonlar arası eşitlik ve iklim krizi düşünüldüğünde tartışılması bugünden başlanması gereken meseleler var.İBB ve İPA’ya davet için teşekkür ederim. Ortak akla önem verildiği, vatandaşın fikrinin siyasilerden önemsiz görülmediği ve siyasilerin temsilci olduğunun unutulmadığı nice karar toplantılarına!Not: Bizim çalışma grubumuz şu an belediyenin sloganı olan “İstanbul Senin” başlığına çok takılmıştı. İstanbul zaten bizim, yani hepimizin. Ne zaman başkasının oldu ki?” dendi. Bu yüzden de sahiplenme duygusu üzerinden birçok problemi çözmeye odaklandık. Bu şehir, insanıyla, doğasıyla, mimarisiyle bizim. Tam da buradan hareketle bu şehrin tüm zenginliklerine gözümüz gibi bakmalıyız. Başka İstanbul yok! İBB TV yayını: <a fr-original-style="" href="https://lnkd.in/dm6HUncD" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://lnkd.in/dm6HUncD</a>

İstanbul Vizyon 2050 Arama Konferansı'ndan notlar

 

İstanbul’um/uz

TBMM’nin yeni dönemdeki öncelikli gündemlerinden biri belli oldu. Hükümet, bir yıl aradan sonra sosyal medyaya yönelik yeni bir düzenleme için harekete geçti. Ekim 2020’de yürürlüğe giren sosyal medya yasasının ardından, şimdi de "yalan haber ve dezenformasyonla mücadele" gerekçesiyle ek düzenlemeler yapılması gündemde, ancak elimizde henüz bir taslak yok.Basında yer alan haberlere göre; dijital mecralarda işlenen suçlarda adli sürecin hızla başlatılması için şirketlerden kullanıcı hesap bilgilerinin istenmesinin önü açılacak, yeni suçlar tanımlanarak kişiye yönelik hapis ve adli para cezası öngörülecek ve RTÜK, İletişim Başkanlığı veya BTK bünyesinde yeni bir yetkili kurum olan Sosyal Medya Başkanlığı oluşturulacak.Çalışmalara öncelikli olarak Almanya ve Fransa’daki düzenlemelerin incelenerek başlandığı söyleniyor. Peki öngörülen düzenlemeler ve izlenen usuller bu kanunlarla gerçekten paralel mi?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Almanya ve Fransa’da durum ne?</h2>Almanya ve Fransa’daki sosyal medya kanunları, suç teşkil edecek davranışların sosyal medya içerisinde yayılmasını engelleme hedefi ile oluşturuldu, ancak “yalan haber” yayılmasını engelleyecek tedbirler de bulunuyor. Bu ülkelerin düzenlemelerinde, belirtilen kapsamdaki hedeflerin gerçekleşmesi için ana sorumluluk platformlara ve platform temsilcilerine veriliyor. Platformların sorumluluğu, kullanıcılarına yalan haber/sakıncalı içerikleri “kolay ve hızlı” bildirebilecekleri bir mekanizma sunmak ve bu isteklerine 24 saat içerisinde yanıt vermek üzerine. Sakıncalı içerik ülke kanunlarında “açık ve net” şekilde belirtilen kapsamda görülüyorsa platform tarafından kaldırılıyor. Platformlar sorumluluklarını yerine getirmediği takdirde, yetkili devlet kurumu platformu cezalandırılabiliyor. Ancak yetkili kurumun içeriğin niteliğini kararlaştırılması açısından bir yetki alanı yok.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">E, bizde de vardı</h2>Platform sorumlulukları geçen sene yayımlanan sosyal medya kanunu ile zaten Türkiye’de de düzenlendi. Yeni kanunun biraz daha ileriye giderek kişilerin bireysel sansürleme yapmasını sağlamak için bireysel cezalar öngöreceği belirtiliyor. Biraz araştırma yapınca, basında yer alan yeni tedbirler Hindistan, Malezya, Rusya, Çin ve Nijerya’daki sosyal medya kurallarını andırıyor.Kimlerin yolunda gidiyoruz, onlar ne kadar özgür?Freedom House Index’in 2020 verilerine göre bahsedeceğim ülkelerdeki internet özgürlüğü puanları şöyle:&nbsp;<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" fr-original-style="" style="border-collapse: collapse; border: none; empty-cells: show; max-width: 100%; box-sizing: border-box;"><tbody fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">ÜLKE</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">PUAN (100 üzerinden)</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">SIRALAMA (63 ülke arasında)</td></tr><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">Almanya</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">80</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">4</td></tr><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">Fransa</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">77</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">6</td></tr><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">Nijerya</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">60</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">26</td></tr><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">Malezya</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">58</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">28</td></tr><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">Hindistan</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">51</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">36</td></tr><tr fr-original-style="" style="user-select: none; box-sizing: border-box;"><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="103">Türkiye</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="55">35</td><td fr-original-style="" style="min-width: 5px; box-sizing: border-box; user-select: text; border: 1px solid rgb(221, 221, 221);" valign="top" width="191">46</td></tr></tbody></table> Bireysel suçların kapsamının iktidara yakın yeni bir kurum tarafından belirlenecek olması ihtimali kamuoyunda büyük kaygıyla karşılanıyor. Bu kadar muğlak ve geniş bir alanda karar verici merciinin siyasi yönlendirmelerle hareket edebilme ihtimali haklı olarak konuşuluyor. Tahmin etmeden de bu kararların yönünü görebiliriz.&nbsp;Reuters Enstitütüsü Dijital Raporu’nda “siyasi düşüncelerini açıklayanların hapis cezası alma oranı” %65 oranla Türkiye birinci sırada. Yani biz zaten ifade özgürlüğüne toleransı olmayan ülkeler arasında başı çekiyoruz. Peki yalnızca buna yönelik bir kurum ve düzenleme olduğunda sonuç ne olacak? Aynı raporda Malezya 3. sırada ve Malezya geçen hafta sakıncalı içerikleri yayan vatandaşın 6 yıl, gazetecinin ise 10 yıl hapis cezasıyla yargılanması teklif edildi. Aynı hafta bizde de 5 yıla kadar hapis cezası konuşuluyordu.Sorular ve örnek aldığımız ülkelerdeki bazı sonuçları:&nbsp;•&nbsp;Kamu güvenliği sınırı nasıl belirleniyor?&nbsp;Rusya’da 2018 yılında sosyal medya ağında yalnızca 12 kişi olan bir kullanıcı yaptığı paylaşımla kamu güvenliğini riske attığı gerekçesiyle hapis cezası aldı.• Demokratik haklar iktidara karşı kullanılınca güvenlik ihlali mi olacak?&nbsp;Rusya'da muhalif gazete editörü hapisteki muhalefet liderine destek olarak düzenlenen bir mitingin tarihini ve saatini içeren bir duyuruda bulunduğu için gözaltına alındı. Ayrıca gençlerin birbirini sokak yürüyüşlerine çağırması kamu güvenliğini tehdit eden içerik olarak kabul edildi.• Siyasi görüşler arası çifte standart görecek miyiz?Daha iki hafta önce Hindistan ana muhalefet partisi lideri Raul Ghandi’nin kuralları ihlal etmesi sebebiyle hesabı erişime kapatıldı. Ayrıca Ghandi’yi retweetleyen ana muhalefet partisi resmi hesabı dahil olmak üzere pek çok vekilin ve 5 bin gönüllünün de hesabı kapatıldı. Fakat aynı kurallar iktidar partisi BJP'li bir siyasetçi tarafından da ihlal edildiğinde hesap kısıtlanmadı.Hindistan sosyal medya platformlarının kaybetmek istemeyeceği bir insan kaynağına sahip. Bu sebeple yeni sosyal medya düzenlemesi ifade özgürlüğü ve demokratik haklara aykırı olsa da en başta düzenlemeyi eleştiren platformlar bile şu an hükümetin söylediğini yapıyor. BM’den raportörler Hindistan hükümetine gönderdikleri sekiz sayfalık raporda “yeni kuralların uluslararası hukuk standartlarını karşılamadığını ve kullanıcıların mahremiyetini ve ifade özgürlüğünü ihlal ettiğini” belirtti. Sosyal medya platformları demokratik tarafta olduğunu iddia etse de günün sonunda o pazardaki kazancına bakıyor.Bu tür bir düzenleme teorik olarak da diğer ülkelerde gördüğümüz pratik sonuçları açısından da hak ihlaline yol açacak. İfade özgürlüğünün sınırları ve kişilere yüklenecek yeni suç tanımları denetlenme mekanizması olmayan siyasi bir kuruma veya kendi menfaatleri olan platformlara bırakılmamalı. Dezenformasyonu, mezenformasyonu ve nefret suçlarını önlemek kısıtlamalar olmadan mümkün.

Kamuoyunda endişe yaratan sosyal medya yasasıyla ilgili bilinenler ve başka ülkelerdeki düzenlemeler

Yeni sosyal medya yasası ile ne amaçlanıyor?

Geçen hafta İstanbul Ali Baba Sultan Cemevi ve Kültür Merkezi'ne saldırı gerçekleşti. Cemevinin arka penceresi kırılırken, Valilik ve İçişleri Bakanı 2 kişinin gözaltına alındığını açıkladı. Şüpheliler savunmalarında art niyetli olarak yapmadıklarını, gece alkol aldıklarını, cemevini sığınmak için kullandıklarını belirtti. Cemevi yetkilileri ise şüphelilerin savunmaları sonrası saldırının kötü niyetle yapılmadığını düşündüklerini iletti. İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı da yetkililerin şikayetçi olmadığını açıkladı. Savcılığın bu hususta şikayeti ön plana atması ise cemevlerinin ibadethane olarak görülüp görülmediğine dair sosyal medyada tartışma yarattı. Ayrıca 31 Mayıs 2021'de Sedat Peker’in atmış olduğu cemevlerine saldırı planı tweet’leri akıllara<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sedat_peker/status/1399386205033316355?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1399386205033316355%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.diken.com.tr%2Fsedat-peker-bir-cemevine-saldiri-plani-var%2F" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;geldi.</a>Neden:&nbsp;Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında ibadethaneler ve mezarlar olağan mal varlıklarından ayrılmakta ve ayrı bir korumaya tabii tutulmaktadır.TCK madde 153: İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçuna karşı bu mekanlar korunmaktadır. Mal varlığına zarar verme suçundan en büyük farkı ise şikâyet kapsamında olmamasıdır. İbadethane olarak kabul edilen mülklere karşı verilen zararlarda mal varlığı sahibinin şikayetine bakılmadan yargılama yapılır.&nbsp;Daha önce Alevilik ve Alevi inancının ibadethanesi olan cemevlerinin hukuki statüsü ile alakalı siyasi olarak birçok tartışma ve bu sebeple yaşanan hak kayıpları Türkiye’nin AİHM karşısında Alevi inancı özelinde birçok yargılamayla karşılaşmasına neden oldu. Bunlardan biri de özellikle Aleviliğin hukuki statüsünün tanınmasının öneminin vurgulandığı İzzettin Doğan davası.İzzettin Doğan ve diğerleri kararı:&nbsp;Daha önce AİHM önünde Alevi inancı özelinde eğitim hakkı, din ve vicdan özgürlüğü kapsamında ayrımcılık yasağına dayanarak ayrı kararlar verilmişti. Fakat Doğan ve diğerleri davası, önceki kararlar sonucu alınan aksiyonların yetersizliği ve davanın kapsam/önemin göz önünde bulundurularak 7 yargıçlı küçük daire yerine, kararları nihai olan 17 yargıçlı Büyük Daire’ye gönderildi. Bu sebeple de daha özel bir karardı.Belirtmek gerekir ki 47 ülkenin konsensüs içerisinde olmadığı din ve laiklikle ilgili kararlar çok tartışmalıdır. Üye ülkeler, laiklik mevzu olduğunda bunun çerçevesinin devletin takdir yetkisi altında olduğunu ve bu takdir yetkisinin de çok geniş olduğunu söylüyor. &nbsp;Ancak Doğan kararı biraz farklı.Cem Vakfı 2005 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Alevi ve diğer inançları da kapsayacak şekilde kamu hizmeti vermemesinden şikayetçi olmuştu. Vakfın talepleri arasında, Aleviliğe hukuksal statü tanınması, cemevlerinin ibadethane olarak tanınması, cemevi inşasına imkan tanınması, cemevlerinin işleyişi için kamusal fon öngörülmesi ve Alevi dedelerine devlet memuru statüsü kazandırılması da vardı. Başbakanlık, Diyanet İşleri’nin tüm dinlere “eşit” yaklaştığını, cemevlerine ibadethane statüsü verilemeyeceğini ve dieğr taleplerin gerçekleşmeyeceğini belirtmişti. Başbakanlığın bu yanıtı üzerine Alevi inancına bağlı bin 919 vatandaş Başbakanlığı yargıya şikayet etti, ancak mahkemeler Başbakanlığın ret yanıtının yürürlükteki yasalarla uyumlu olduğuna hükmetti. Bu karar 2 Şubat 2010 tarihinde Danıştay tarafından da onanmıştı. Bunun üzerine Cem Vakfı Başkanı Doğan, beraberinde 202 kişiyle birlikte konuyu 2010 yılında AİHM gündemine taşıdı.AİHM; devletin Alevileri resmen tanımaması ve hukuksal statü sağlamamasıyla, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin din ve vicdan özgürlükleriyle ilgili 9’uncu maddesinin ihlal edildiği sonucuna vardı. Mahkeme, Alevilerin hiçbir kamusal hizmetten faydalanamamalarını da “dini ayrımcılık” olarak tanımladı. Alevi inancını inkârın “laik devleti koruma” teziyle gerekçelendirilmesini de reddeden AİHM, Türkiye’de din ve inançlarla ilgili hukuksal yapının “nötr” kriterlere dayanmadığını ve bu durumun bazı inançların ayrımcılığa maruz kalmasına neden olduğunu not etti. Türkiye’de devletin din ve inançlara yaklaşımını “hedefle orantısız” olarak tanımlayan AİHM, Alevilere yönelik uygulamanın “akla uygun ve objektif temele dayanmadığına” ve bu nedenle Alevilere “dinsel ayrımcılık” yapıldığına hükmetti.Hukuksal açıdan bağlayıcı nitelikteki kararın Türkiye’de uygulanışıyla ilgili denetim sürecinin üç ay içinde Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi önünde başlaması bekleniyordu ancak 5 yıl geçmesine rağmen ilerleme olmadı.İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi başkanı Av. Tuğçe Duygu Köksal ile görüşmemizde şunları söyledi:&nbsp;“İzzettin Doğan davası büyük daire tarafından karar verildiğinde bireysel olarak başvuruculara ilişkin alınacak tedbirlerin yanında&nbsp;özellikle&nbsp;cemevlerinin&nbsp;ibadethane olarak tanınması konusunda genel tedbirleri de öngörmüştü.&nbsp;Okullarda müfredat ile ilgili çalışmaların devam ettiği bakanlar komitesine bildirmesine rağmen, kararın verildiğinden bu yana 5 yıldır ibadethane statüsünün tanınmasına yönelik herhangi bir gelişme ya da adım gözlemlenmemekte.&nbsp;Dolayısıyla bakanlar komitesi önünde bu soruşturmada yapılacak ibadethane değerlendirmesi önemli bir gelişme olabilirdi.&nbsp;Hala&nbsp;de suçun nitelik değiştirdiğinin kabulü mümkün. Yeter ki bu yönde yani kararın icrası yönünde bir irade olsun.”&nbsp;Cemevlerine yönelik saldırı iddiaları ve saldırılarda kamu kurumlarının aldığı tavır; art niyetle olmadığı iddia edilen saldırılarda bile Alevi yurttaşların kendisini güvensiz hissetmesi için sebep. Doğan kararına dair gelişmeler devletin yurttaşlarını güvende hissettirmesine dair yükümlülüğünü icra etmesi için önemli adımlar.

Nesibe Kırış