As you know, these bulletins are written to address issues related to institutional capacity. While contemplating the clearest indicator of an institutional or general collapse of capacity, I felt the need to revisit previous issues of the bulletin you are currently reading. We have published approximately 40 bulletins since 2020. Starting with the bulletin I wrote on October 7, 2020, I highlighted Recep Tayyip Erdoğan, Berat Albayrak, Lütfü Elvan, Naci Ağbal, Şahap Kavcıoğlu, Nurettin Nebati, and Murat Uysal in descending order of significance. These individuals have all surpassed the capacities of their respective institutions. If only these names had been recognized as leaders and pioneers while they were still aligned with their institutions. Unfortunately, the situation is quite the opposite. Except for Elvan and Ağbal to some extent, almost all of these individuals have focused on increasing Erdoğan's personal management capacity and influence, rather than preserving the institutional capacity they were entrusted with. The way these individuals are referred to, separate from the functioning and human resources of the institutions, serves as a strong indication of the institutional collapse that we have been reporting on in our bulletins.Adding to the list of names mentioned above, we now have a new "DUO": Mehmet Şimşek and Hafize Gaye Erkan. As you may have observed in last week's newsletter, Erdoğan conducted an election campaign that relied less on promises and more on securitization politics. Although I thought it was unlikely for the Şimşek move to occur after the election, Erdogan surprised me by making this move. Şimşek, a former minister well-known for his achievements, has returned to a ministerial position. However, this time he faces a much more formidable task: Erdogan's persistent interest rate policy. In fact, during a plane journey on June 14, Erdoğan made the following statement to journalists close to him, "Of course, some friends should not be under the misapprehension that 'the President is making a serious change in interest rate policies'. I am of the same opinion here. However, considering the current perspective of our Minister of Treasury and Finance, we have accepted that he should swiftly and easily take the necessary steps in collaboration with the Central Bank. We wished him 'good luck' and thus expressed our determination to reduce inflation to single digits."The keyword here is "accepted." Erdoğan does not say "we accepted"; he conveys that he reluctantly, hesitantly, and grudgingly permitted Şimşek to implement his policies. He emphasizes the limited time available and the need for swift implementation of any measures. Frankly speaking, I found it peculiar that Erdoğan made the move involving Şimşek, but I presumed that if he did, Şimşek would be in a very strong position. However, Erdoğan's statements indicate that Şimşek's influence is actually quite weak. Perhaps Şimşek's tenure as a minister will be shorter than initially anticipated.

The Freedom Observer

The way these individuals are referred to, separate from the functioning and human resources of the institutions, serves as a strong indication of the institutional collapse that we have been reporting on in our bulletins.

The Journey of Mehmet Şimşek and Hafize Gaye Erkan 

Bu Bültenleri bildiğiniz üzere kurumsal kapasiteyle ilgili problemleri tespit etmek üzere kaleme alıyoruz. Bir kurumun yahut genel olarak kurumların kapasitesinin çöküşüyle ilgili en net gösterge nedir diye düşünürken okuduğunuz Bültenin eski sayılarına bir göz atma ihtiyacı hissettim. 2020 yılından beri yaklaşık 40 bülten kaleme almışız. Bu bültenlerin ekonomiyle ilgili kısımlarının yazarı olarak ben o sürekli benzer isimler ve anlayışlar etrafında bir şekilde dolanıp durmuşum. 7 Ekim 2020’de yazdığım bültenle başlayan bu serüvende yoğunluk sırasına göre Recep Tayyip Erdoğan, Berat Albayrak, Lütfü Elvan, Naci Ağbal, Şahap Kavcıoğlu, Nurettin Nebati, Murat Uysal’dan bahsetmişim. Bu isimlerin hepsi kurumlarının önüne geçmişler. Keşke bu isimler kurumlarının önüne geçerken birer lider olarak, birer öncü olarak anılsalardı. Fakat durum maalesef tam tersi. Bu isimlerin neredeyse hepsi (Elvan ve Ağbal kısmen istisna) yönettikleri kurumların kapasitesini korumaktan ziyade en çok zikrettiğim isim olan Erdoğan’ın kişisel yönetim kapasitesini ve etkisini artırmaya çalıştı. Kurumların işleyişinden ve insan kaynağından farklı olarak öne çıkan bu isimler ve onların nasıl anıldıkları aslında bültenlerimize konu ettiğimiz kurumsal çöküşün güçlü bir göstergesi.Tüm bu isimlerden sonra artık yeni bir “DUO”muz var: Mehmet Şimşek ve Hafize Gaye Erkan. Geçen haftaki bültenden takip ettiğiniz üzere Erdoğan seçim döneminde vaatler üzerinden değil çoğunlukla güvenlikleştirme siyaseti üzerinden bir seçim kampanyası yürütmüştü. Seçimden sonra Şimşek hamlesinin gelmesi bana göre pek olası değilken Erdoğan benim tahminlerimi boşa çıkararak bu hamleyi yaptı. Şimşek herkesin başarılarıyla andığı eski bir bakan olarak tekrar bakanlık koltuğuna oturdu. Fakat bu sefer karşısında çok daha zorlu bir görev var: Erdoğan’ın asla vazgeçmediği faiz politikası. Nitekim 14 Haziran’da kendine yakın gazetecilerle yaptığı uçak yolculuğunda Erdoğan "Tabii bazı arkadaşlar ‘Cumhurbaşkanı faiz politikalarında ciddi bir değişime mi gidiyor’ gibi bir yanılgının içine düşmesin. Ben burada aynıyım. Ama Hazine ve Maliye Bakanımızın şu andaki düşüncesi noktasında, biz tabii kendisine burada atacağı adımları süratle, rahatlıkla Merkez Bankası’yla beraber atmasını kabullendik, ‘hayırlı olsun’ dedik ve bu şekilde de enflasyonu tek haneye düşürmekteki kararlılığımızı da bildirdik"[6] şeklinde bir açıklama yaptı.Buradaki kilit kelime “kabullendik” kelimesi. Erdoğan “kabul ettik” demiyor. Zoraki, isteksiz, gönülsüz bir şekilde kerhen Şimşek’in politikalarını uygulamasına izin verdiğini söylüyor. Bunun için de çok zamanı olmadığını belirterek ne uygulanacaksa “süratle” uygulanması gerektiğini vurguluyor. Açıkçası Erdoğan’ın Şimşek hamlesini yapmasını yadırgamıştım, ama bunu yapıyorsa Şimşek’in çok güçlü bir pozisyonda olacağını düşünmüştüm. Fakat Erdoğan’ın bu açıklamaları Şimşek elinin aslında çok zayıf olduğunun bir işareti. Belki Şimşek’e bakanlık için biçilen ömür sanıldığından daha kısa olacak, tabii Hafize Gaye Erkan’ın da.&nbsp;<a fr-original-style="" href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title=""> </a><hr align="left" size="1" width="33%" fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"> 1 &nbsp;696 sıra sayılı Komisyon Raporu için bkz. https://cdn.tbmm.gov.tr/KKBSPublicFile/D23/Y5/T1/DosyaKomisyonRaporunuVerdi/3ea5fa37-1bec-404e-9212-779e2ee28a83.pdf s. 20.2 &nbsp;Pilot kararlar: Y.T. [GK], B. No: 2016/22418, 30/5/2019; Hamit Yakut [GK], B. No: 2014/6548, 10/6/2021, Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve diğerleri [GK], B. No: 2018/14884, 27/10/2021. Pilot karar vermeden TBMM’ye bildirimde bulunulan kararlar: Süleyman Başmeydan&nbsp;[GK], B. No: 2015/6164, 20/6/2019; Atilla Yazar ve diğerleri [GK], B. No: 2016/1635, 5/7/2022.3 Y.T. kararında 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun sınır dışı etmeye ilişkin 53. maddesinin (3) numaralı fıkrasında değişiklik yapılması gerektiği belirtilmişti. 6/12/2019 tarihli ve 7196 sayılı Kanunun 75 inci maddesiyle ilgili hükümde değişiklik yapılmıştır.4 Esasen bu konuda AİHM daha önce Işıkırık/Türkiye kararında aynı yönde karar vermişti. Bu kararın uygulanması da hala Bakanlar Komitesi tarafından izlenmektedir.5 Deniz Yavuncu ve diğerleri [GK], B. No: 2018/5126, 23/2/2023.[6] https://www.trthaber.com/haber/gundem/cumhurbaskani-erdogan-bizi-mahcup-etmeyecekler-guzel-neticeler-alacagiz-774799.html

Özgürlük Gündemi

Kurumların işleyişinden ve insan kaynağından farklı olarak öne çıkan isimler ve onların nasıl anıldıkları aslında bültenlerimize konu ettiğimiz kurumsal çöküşün güçlü bir göstergesi.

Şimşek ve Erkan’ın Yolu

13 Ekim akşam saatlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Şahap Kavcıoğlu bir araya geldi. Bir fotoğrafın servis edildiği ve ayrıntı paylaşılmayan görüşmenin ardından Bloomberg, görüşmede Para Politikası Kurulu'ndan bir üyenin değiştirilmesinin de ele alındığını iddia etmişti.Nitekim haber gecikmedi. Resmî Gazete'de yayımlanan kararla TCMB Başkan Yardımcıları Prof. Dr. Semih Tümen,&nbsp;Dr. Uğur Namık Küçük&nbsp;ve Para Politikası Kurulu Üyesi Prof. Dr. Abdullah Yavaş görevden alındı. Başkan yardımcılığı görevine BDDK Başkan Yardımcısı&nbsp;Taha Çakmak,&nbsp;PPK üyeliğine Prof. Dr. Yusuf Tuna atandı.Hâlihazırda 9 lirayı aşan ve her gün rekor kıran dolar/TL kuru gece 9,18’i&nbsp;gördü. IHS Markit verilerine göre Türkiye'nin 5 yıllık kredi temerrüt risk primi (CDS) 453 baz puana ulaşarak&nbsp;6 ayın zirvesine tırmandı.&nbsp;<ul fr-original-style="list-style-type: disc; padding-inline-start: 20px;" style="list-style-type: disc; padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neler olmuştu?&nbsp;TCMB Başkanlığı'nda daha önce Murat Uysal görevden alınmış, yerine gelen Naci Ağbal&nbsp;da Mart 2021'de görevden alınarak yerini Şahap Kavcıoğlu'na bırakmıştı. Geçtiğimiz günlerde Reuters Erdoğan'ın faiz indiriminde geciktiği için Kavcıoğlu'na güvenini yitirdiğini iddia etmiş, İletişim Başkanı Fahrettin Altun ise bu iddiaları yalanlamıştı.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden?&nbsp;</h2>Reuters'ın&nbsp;iki kaynaktan edindiği bilgiye göre Küçük ve Yavaş,&nbsp;bir önceki Para Politikası Kurulu toplantısında faiz indirimine sıcak bakmadıkları için görevden alındı. Faiz indirimine mesafeli olanların kurumdan uzaklaştırıldığı, Kavcıoğlu'nun yeni üyelerle faiz oranlarını daha hızlı indirebilmenin önünü açtığı söylendi.Abdullah Yavaş yakın dönemde ABD'de yaşayıp PPK'lar için Türkiye'ye gelmesinin maliyeti Twitter’da gündem olmuştu.&nbsp;Dünya Finans Editörü&nbsp;Şebnem Turhan, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Kavcıoğlu’nun birlikte verdiği pozun ve sonrasındaki değişikliklerin sebebinin Kavcıoğlu’nun Plan ve Bütçe Komisyonu'nda karşı karşıya kaldığı muhalif vekillerin eleştirilerinin üzerine otoritesini göstermek olduğunu söylüyor. Piyasanın bu fotoğraftan sonra Kavcıoğlu'nun gitmeyeceğini anladığı söyleniyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yorumlar</h2>Koç Üniversitesi'nden Selva Demiralp&nbsp;"Merkez bankasında giderek sıklaşan görev değişiklikleri kredibiliteye gelen ek darbe olarak algılanıyor. Bu algı TL’den kaçışı tetikliyor. Para politikasında temel araç kredibilitedir. Fiyat istikrarını sağlayan, finansal istikrarı sağlayan bu kredibilitenin getirdiği güvendir."&nbsp;dedi.In Touch Capital'dan Piotr Matys&nbsp;"TCMB'nin gelecek hafta faizleri tekrar indireceğini" öngördü. Dolarizasyon trendinin süreceğini vurgulayan Matys bu kararların "topyekûn bir krize de yol açabileceğini" söyledi. Liranın değersizleştiği durumda faiz oranlarını düşürmenin makul bir strateji olabileceğini ifade eden Matys, durumun bu olmadığını ve küresel emtia fiyatlarının hâlihazırda yüksek olduğu ve daha da yükselebileceği bir dönemde Türkiye'nin istikrarlı hatta daha güçlü bir para birimine ihtiyacı olduğunu vurguladı.Eko Faktoring'den Arda Tunca "Dün geceki değişiklikler, TCMB'nin artık Türkiye'nin para politikasını yönetemeyecek durumda olduğunu güçlü bir şekilde gösteriyor" dedi.CHP lideri Kılıçdaroğlu "Erdoğan ve Merkez Bankası Başkanı el ele verdi, halkımızı fakirleştiriyorlar. Bu açıkça millete zulümdür. Şunu da söyleyeyim, Merkez Bankası Başkanı’nın bu ihanette sorumluluğu gitgide artıyor. Unutmayacağım bunu!" ifadelerini kullandı.

Aposto Gündem

TCMB değişiklikleri: tepkiler ve öngörüler

İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>Tüketici enflasyonu ağustos ayında beklentileri ve %19 olan politika faizini aşarak %19,25’e çıkmış, reel faizin negatif değer almasına sebep olmuştu. Enflasyon rakamlarından sonra tüm gözler, TCMB’nin 23 Eylül’de gerçekleşecek Para Politikası Kurulu’na (PPK) çevrildi. Ekonomistlerin çoğunun beklentisi, faizin sabit tutulacağı yönündeydi. Piyasa beklenti anketine katılan 25 ekonomistten yalnızca 3 tanesi 100 baz puanlık indirim öngörmüştü. Haklı çıktılar: TCMB, 23 Eylül’de 100 baz puanlık indirim yaparak politika faizini %18’e indirdi. Ekonomistlerin kaygıyla karşıladığı bu karar, piyasaların ve vatandaşların aklındaki soruyu tekrar gündeme getirdi: Türkiye ekonomisi kur, enflasyon, faiz sarmalında neden debeleniyor?<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">TCMB’nin faiz kararları (2020-2021)</h3>• Mayıs 2020: Son faiz indirimi, 16 ay önce 22 Mayıs 2020’de Murat Uysal’ın başkanlığında politika faizinin 8,75’ten 8,25’e indirilmesiyle gerçekleşmişti.• Eylül 2020: Sonraki süreçte politika faizi, 3 ay sabit kalırken 25 Eylül 2020’de %10,25’e yükseltildi.• Kasım- Aralık 2020: En yüksek artışlar, kış aylarında gerçekleşti. Politika faizi, kasım ayında %15’e aralıkta ise %17’ye çıktı.• Mart 2021: Politika faizinin 200 baz puan arttırılarak %19’a yükseltilmesinin ardından TCMB Başkanı Naci Ağbal görevden alındı. Ağbal yerine göreve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ekonomistler tarafından eleştirilen “Faiz neden, enflasyon sonuçtur,” görüşünü benimseyen Şahap Kavcıoğlu atandı.<img src="https://images.aposto.com/2021/8/4/1632999490858.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.37" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çekirdek enflasyon: Satın alma gücünü dışlayan gösterge</h3>Aslında faiz indirimi, Naci Ağbal’ın faiz artışı sonrasında görevden alınmasından bu yana Türkiye’nin gündeminde olan bir konuydu. Son birkaç ayda ise çok daha sık konuşulur oldu. TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 8 Eylül’de yaptığı açıklamada TCMB’nin odağını manşet enflasyondan çekirdek enflasyona çevirdiğini belirtmişti. Bazı ekonomistlere göre, “Çekirdek enflasyonu esas alacağız,”&nbsp;açıklaması olası bir faiz indirimi için zemin hazırlığıydı.&nbsp;TCMB’nin referans verdiği çekirdek enflasyon; merkez bankası tarafından direkt olarak kontrol edilemeyen enerji ve gıdanın yanında dışsallık ve merkezi yönetime bağlı alkol, tütün ve altının dışarıda bırakılması ile oluşturulan C göstergesidir. Hemen hatırlatalım: TÜİK verilerine göre, ağustos ayında yıllık TÜFE artışı %19,5 olurken çekirdek enflasyon %16,76 olarak kaydedilmişti. Bu durum, son dönemde fiyat artışları nedeniyle gündemden düşmeyen gıda ve gıdayla ilişkili kalemlerin enflasyonda belirleyici olmasına atfediliyor.Prof. Dr. Selva Demiralp’e göre satın alma gücünü belirleyen gösterge, manşet enflasyon olduğundan TCMB’nin fiyat istikrarını sağlayabilmek adına manşet enflasyona odaklanması daha uygun bir politika. Toplum açısından bakıldığında; gıda, ulaşım, kira gibi harcamaların ciddi oranda artması hissedilen enflasyonun etkisini artırırken çekirdek enflasyona odaklanmak politikanın etki alanını sınırlandırıyor. Dolayısıyla çekirdek enflasyon vurgusu, teorik bir zemin oluşturma çabasından ziyade siyasi baskılar kaynaklı faiz indirimine “bahane” olarak yorumlanıyor.&nbsp;Köşe yazarı Barış Soydan’a göre faiz indiriminin önünü açan faktörlerden biri de Merkez Bankası ve külliye arasındaki soğukluk. Diyaloğun azalmasında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Ağustos ile birlikte enflasyonda düşüşü göreceğiz,” açıklamasından sonra aksiyon alınmamasının yanısıra Kavcıoğlu’nun İngilizce'sinin yetersiz oluşunun etkili olduğu konuşuluyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Faiz indirimi sebep, kur oynaklığı sonuç</h3>“Çekirdek operasyonu” olarak yorumlanan faiz indirimi, doların 24 saat içerisinde yaklaşık 20 kuruş değer kazanmasına ve 8,63 seviyesinde başlayan dolar/TL kurunun 8,80’i aşmasına sebep oldu.Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan’a göre, negatif reel getirinin TL cinsi tasarruflara olan talebi düşürmesiyle birlikte döviz talebinin yükselmesi kurun dengesinin bozulmasına sebep olup ek maliyet teşkil ederek enflasyon krizini derinleştirebilir. Enflasyonun piyasaları sıkıştırması önümüzdeki süreçte yeniden bir sıkılaşma olmasını zorunlu kılabilir. Bu durum, faiz yükünün azaltılmak istenmesine karşın daha yüksek kur, yüksek enflasyon ve dolayısıyla yine yüksek faiz etkisinin hakim olacağı bir kısır döngüyü besleyebilir.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Döviz mevzuatlarında yeni rekor:&nbsp;TCMB verileri, 27 Ağustos haftasında toplam döviz mevduatlarının bir önceki haftaya göre yaklaşık 4 milyar dolar artarak 236,2 milyar dolar seviyesine yükseldiğini gösterdi. &nbsp;&nbsp;</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kur-enflasyon-faiz: Aşılması güç(leştirilen) döngü</h3>Prof Dr. Selva Demiralp’e göre, her ne kadar çekirdek enflasyon vurgusu faiz indirimi için bir sinyal işlevi görse de enflasyonun neredeyse %20’ye ulaştığı, dış borç yükünün fazla, döviz rezervlerinin negatif olduğu bir ortamda faiz indirimi için elverişli bir ortam bulunmuyordu. Üstelik, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) bir gün öncesinde sıkılaşmaya gidileceğini açıklaması da makroekonomik şartları Türkiye’den çok daha elverişli birçok ülkeyi bile daha sıkı para politikasına yönlendirmişti. Piyasa dengelerini altüst edecek bu kararın alınması, TCMB’nin öngörüden yoksun ve güven vermeyen bir portre çizmesine neden olurken merkez bankasının bağımsızlığı tartışmalarını da alevlendirdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ekonomi yazarı Uğur Gürses, sıkılaşma gerekirken “prematüre-zorlama faiz indirimi” yapmanın &nbsp;uzun vadeli faizleri yüksek oranda yükselttiğine dikkat çekti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">TÜSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Simone Kaslowski, “Faizlerin kısa vadede düşmesi ile sağlayacağımız geçici rahatlama yerine, uzun vadede refah getirecek ve faizde kalıcı düşüşe imkân verecek politikalara odaklanmamız şart. Günü kurtarmak amacıyla atılan adımların daha ağır fatura çıkardığını unutmamak gerekli,”&nbsp;ifadelerini kulandı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Societe Generale Gelişen Piyasalar Müdürü Phoenix Kalen, dolar/TL’nin yıl sonu itibariyle 9,15 olacağını öngörerek faizin %19’da kalmasını beklediğini söyledi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Almanya merkezli Dekabank'tan ekonomist Janis Huebner ise “Pozitif reel faize yönelik iletişim, enflasyon beklentileri odaklı değişebilir. Yıl sonu için faiz oranının %18, enflasyonun ise %17,2 olmasını bekliyoruz,” dedi.</li></ul>

Pareto

Türkiye ekonomisi kur, enflasyon, faiz sarmalında neden debeleniyor?

Faiz indirimi ve enflasyon sarmalı

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/oğuzhan-aydın-98769652/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oğuzhan Aydın</a>İllüstrasyon:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>Geçtiğimiz salı günü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konuk olduğu bir televizyon programında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu ile görüştüğünü ve “şahsının faiz iddiası” olarak politika faizinin ilerleyen aylarda düşürülmesinin şart olduğunu belirtmesi üzerine Türk lirası, dolar karşısında tüm zamanların en düşük seviyesi olan 8,80’in üstünü gördü. Programın ardından Kavcıoğlu, TCMB’nin enflasyonla başa çıkabilmek için koşullar el vermedikçe hâlihazırdaki faiz politikalarını izlemeye devam edeceğini açıklayarak piyasaları bir nebze de olsa rahatlattı. Böylece Türk lirası, yıl başından bu yana %16’ya varan bir değer kaybı yaşayarak gelişmekte olan ülkelerin para birimleri arasında en çok değer kaybeden para birimi oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yerel etkiler</h2>Piyasaların programda yapılan açıklamalara bu denli büyük bir tepki vermesinin birden fazla nedeni var; ancak TCMB’nin bağımsızlığına dair endişelerin artması en büyük neden olarak öne çıkıyor.TCMB’nin bağımsızlığı: Türkiye’de son iki yılda TCMB başkanlığı koltuğuna Murat Çetinkaya, Murat Uysal, Naci Ağbal ve son olarak mart ayında göreve gelen Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu olmak üzere tam dört farklı isim oturdu. Normal şartlarda görev süreleri, dört yıl olarak belirlenen başkanların her birinin görev süreleri dolmadan Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından imzalanan kararnameler ile görevden alınması, “merkez bankasının bağımsızlığı” tartışmalarını gündeme getirdi. Geçtiğimiz hafta yayımlanan programda, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sürekli olarak “şahsım” kelimesini kullanması da hem yerli hem de yabancı aktörlerin bir kez daha TCMB’nin bağımsızlığını sorgulamasına neden oldu.Deutsche Welle’den Erdal Sağlam, uluslararası piyasalar dahil olmak üzere herkesin TCMB yönetimindeki aktörlerin liyakatinin şaibeli olduğu konusunda hemfikir olduğunu iddia ediyor. BBC’ye açıklamalarda bulunan analist Tim Ash ise yabancı yatırımcılar arasında TCMB’nin bağımsızlığı gibi bir inancın söz konusu olmadığını ve Türk lirasının değer kaybetme eğiliminin tersine dönmesinin beklenmediğini belirtiyor.Yabancı ve yerli yatırımcılar: Gelişmekte olan ekonomiler uzmanı Piotr Matys’e göre, Erdoğan’ın TCMB üzerinde etkisi olduğu sürece yabancı yatırımcılar TL varlıklarından kaçınmaya devam edecek. Türk lirası ve varlıklarına olan iştahsızlık, sadece yabancı yatırımcılar için geçerli değil. Hem bireysel hem de tüzel yerli yatırımcılar, Türk lirasından ziyade yabancı para birimlerini özellikle de doları tercih ediyor. TCMB tarafından açıklanan son verilere göre, bir önceki hafta yurtiçi yerleşik hesapların dolar mevduatı 354 milyon dolar arttı. Politika faizinin düşmesiyle reel negatif faiz getirisi sağlayan TL mevduatlarına para yatırılmaması ve daha çok güven veren yabancı varlıklara yatırım yapılması TL’ye olan talebi azaltarak para birimini iyice zayıflatıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel etkiler</h2>Çoğu ülkede karantina kurallarının gevşetilmesi ve özellikle ABD ve AB’nin başarılı aşılama programları ile normalleşme sürecine girmesi, tüketimi teşvik ederek ve buna bağlı olarak tedarik zincirinde aksamalara neden olarak özellikle ABD ve AB’de enflasyon beklentilerini yükseltti ve piyasalarda paniğe neden oldu. Bu panik, enflasyonu kontrol altına alabilmek adına piyasalarda Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz artırımına gitmesi gibi bir beklentiyi de beraberinde getirdi. Buna paralel olarak ABD Hazine Bakanı Janet Yellen “ekonominin fazla ısınmadığından emin olmak için” faiz artırımının gerekli olabileceğini doğruladı. Faiz artırımı beklentisinin güçlenmesi ve küresel piyasalardaki para bolluğu döneminin yavaş yavaş sona ermesi ise dolar ve avro gibi para birimlerinin değerlenmesine, dolayısıyla TL’nin daha fazla değer kaybetmesine neden oluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, faiz indirimine gidilirse ne olur?</h2>Koç Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Selva Demiralp, vakitsiz ve ekonomik göstergelere zıt düşecek maceracı faiz indirimlerinin TL’yi olası dolarizasyon potansiyeli dolayısıyla olumsuz yönde etkilediğini ve piyasa faizini yükselttiğini <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57328838" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediyor</a>. Demiralp, ek olarak asıl görevi fiyat istikrarını sağlamak olan TCMB’nin zamansız faiz indirimine gitmesinin enflasyonu iyice çığırından çıkarması ihtimaline de değiniyor. Jason Tuvey ise faiz indiriminin kısa vadede ekonomiyi büyüteceğini ifade ederken enflasyon beklentilerini bulanıklaştıracağına dikkat çekiyor.

Geçtiğimiz hafta Türk lirası, dolar karşısında tüm zamanların en düşük seviyesi olan 8,80'in üstünü gördü.

Dolar/lira kurunda yeni zirve

Türkiye’de son iki yılda Merkez Bankası başkanlığı koltuğuna Murat Çetinkaya (2016-2019), Murat Uysal (2019-2020), Naci Ağbal (2020-2021) ve son olarak geçen hafta göreve gelen Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu olmak üzere tam dört farklı isim oturdu. Normal şartlarda görev süreleri, 2018’de yürürlüğe konan bir kanun ile dört yıl olarak belirlenen başkanların her birinin görev süreleri dolmadan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanan kararnameler ile görevden alınması, “merkez bankasının bağımsızlığı”&nbsp;tartışmalarını gündeme getirdi.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tarihsel bakış:&nbsp;Esasen merkez bankalarının ekonomi içindeki rolü, bağımsızlığı ve siyasi otoriteye karşı sorumluluğu sadece Türkiye’de değil; özellikle pandeminin de etkisiyle dünyanın hemen hemen her yerinde tartışılan bir konu hâline geldi. Şu anda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin çoğunda en azından kâğıt üstünde merkez bankaları bağımsız görünüyor; ancak&nbsp;tarihsel olarak baktığımızda merkez bankalarının bağımsızlığını kazanması aslında çok da eskilere dayanmıyor. Dünyada merkez bankalarının bağımsızlığı ile ilgili ilk ciddi adımlar, Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde atılmıştı. Fakat 1929'da başlayan Büyük Buhran&nbsp;esnasında hükümetler ekonomiye müdahalelerini hızla artırırken merkez bankaları, yeni yeni elde etmeye başladıkları bağımsızlıklarını usulca <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/14712" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaybetti</a>. 1946’da uygulanmaya başlayan Bretton Woods sistemi sayesinde merkez bankaları, hükümetler adına piyasadaki likiditeyi yöneten ve para politikaları konusunda hükümetlere danışmanlık yapan kurumlar hâline geldi. 1990'larda ise Yeni Zelanda Merkez Bankası başta olmak üzere birçok merkez bankası, fiyat istikrarına ulaşılması ve bunun sürdürülmesi amacıyla bağımsızlıklarını ilan etmeye başladı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Peki, bağımsızlık ne demek?&nbsp;Modern ekonomilerde bir merkez bankasının bağımsızlığı; amaç bağımsızlığı, araç bağımsızlığı, finansal bağımsızlık ve kurumsal bağımsızlık olmak üzere dört ayrı göstergeyle ölçülüyor. Amaç bağımsızlığı, kurumun kendi politikalarını bağımsız olarak belirlemesi ve uygulaması anlamına gelirken araç bağımsızlığı para politikası araçlarının ve yöntemlerinin, hükümetin veya bir başka kurumun onayına gerek duymadan serbestçe kullanabilmesi anlamına geliyor. Günümüzde “merkez bankası bağımsızlığı” denince akla gelen aslında araç bağımsızlığı. Zira araç bağımsızlığı, merkez bankalarının politika aracı olarak kullandığı kısa vadeli faiz oranlarına ilişkin kararları alırken bağımsız olmasını sağlıyor. Öte yandan, bir diğer gösterge olan finansal bağımsızlık, merkez bankasının bağımsız bir şekilde faaliyetlerini sürdürmesini sağlayacak mali kaynağa ve kendi bütçesini belirleme yetkisine sahip olduğu durumlarda sağlanıyor. Kurumsal bağımsızlık ise merkez bankasının üst düzey yöneticilerinin görev sürelerinin, atanma, çalışma ve görevden ayrılma kurallarının yasalarla düzenlendiği ve siyasi baskıdan uzak bir şekilde bu kuralların uygulandığı senaryoda elde ediliyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye’de bağımsızlık:&nbsp;Türkiye’de merkez bankası bağımsızlığı, 2000-2001 krizi esnasında göreve getirilen Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş&nbsp;döneminde sağlandı. Bu dönemde açıklanan “Ekonomiyi Güçlendirme” programı kapsamında 25 Nisan 2001’de 1211 sayılı kanunda yapılan değişiklikle, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın temel amacının fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek olduğu belirtildi. Üstelik, TCMB’nin bu amaca ulaşmak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisinin belirleyeceği de ifade edildi. 2002’de iktidara gelen AK Parti hükümeti de ekonomi politikaları açısından yeni bir döneme girdiği 2011’e kadar TCMB’nin bağımsızlığını korumak konusunda önemli adımlar attı. Son 10 yılda ise farklı bir yol çizildi. Koç Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü profesörlerinden Ziya Öniş, 2011’den sonraki dönemde AK Parti’nin ekonomik büyümeyi merkeze aldığını, büyük inşaat projelerine odaklandığını ve TCMB’nin bağımsızlığının sarsıldığını <a fr-original-style="" href="https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14683857.2019.1594856" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>. Nitekim, TCMB içinde “mali istikrarı savunanlara”&nbsp;karşılık “ekonomik büyüme için düşük faizden yana olan” iki ayrı cephenin olduğuna dair tartışmaların başlangıcı da o tarihlere dayanıyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İki yıl, dört başkan:&nbsp;Türkiye’de bu iki cephe arasındaki gerginlik, TCMB başkanlarının görev sürelerinin giderek kısalmasının arkasındaki en önemli nedenlerden biri. Cumhurbaşkanı Erdoğan, her fırsatta ekonomik büyüme için düşük faizden yana olduğunu belirtirken “yüksek faizin yüksek enflasyona neden olacağı” görüşünü savunuyor. TCMB başkanlarının faiz artırımı yoluyla enflasyonu ve liranın değer kaybını önlemeye çalışması ise Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın izlemek istediği politikayla çelişiyor. 20 Haziran 2019’da yabancı basın mensuplarının sorularını cevaplayan Erdoğan, “Ben Merkez Bankası’nın bağımsızlığı ifadesine katılıyorum. Ama şunu çok açık ve net söyleyeyim. Faiz politikalarına hele hele yüksek faiz politikasına karşıyım,” demiş ve eklemişti: “Benim ülkemde maalesef şu anda politika faizi %24. Onun için buraya kesin bir çözümü inşallah kısa zaman içerisinde getireceğiz.” Nitekim, bu konuşmadan bir ay sonra dönemin TCMB Başkanı Murat Çetinkaya, “kendine has tasarrufları” olduğu gerekçesiyle görevden alındı ve yerine Murat Uysal getirildi. Selefi Çetinkaya’nın aksine faizleri düşürmek konusunda daha net adımlar atan Uysal’ın başkanlığı ise bir yıl sürdü. Ekonomistler, Uysal’ın görevden alınmasında likidite uygulamalarıyla piyasaya uyguladığı faiz oranını %14,75’e çıkarmasının etkili olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54865120" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>. Öte yandan, Kasım 2020’de Uysal’ın yerine eski Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın göreve getirilmesinin birçok ekonomist açısından TCMB’nin bağımsızlığının ortadan kalkmasının göstergesi olarak yorumlandığını da unutmamak gerekiyor. Naci Ağbal’ın göreve gelmesinin ardından BBC Türkçe’ye açıklamalarda bulunan Işık Üniversitesi Öğretim Görevlisi Evren Bolgün, "TCMB’nin bağımsızlığı teknik ve fiili olarak ortadan kalkmıştır. Çünkü eski bir maliye bakanı, partili bir bakan, bütün ülkeyi temsil eden TCMB'nin başına getirildi," açıklamasında bulunurken Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova, “Naci Ağbal’ın Cumhurbaşkanı’na yakınlığı nedeniyle bu dönemde Maliye Bakanlığı'nın kontrolünden Cumhurbaşkanlığı'nın kontrolüne geçmiş bir TCMB ile karşılaşabiliriz,” ifadelerini kullanmıştı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Son değişimin ardından: Uzun bir süre görevde kalması beklenen Ağbal’ın politika faizini piyasa beklentilerinin üzerinde olacak şekilde 200 baz puan artırarak %19'a çıkarmasından iki gün sonra görevini 26. dönem AK Parti milletvekili Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’na bırakması kimse tarafından beklenmiyordu. Bu nedenle piyasalar, Ağbal'ın 132 gün sonra görevden alınmasına sert tepki verirken merkez bankası ile hükümet arasındaki gerginlik bir kez daha tartışmaların merkezine oturdu. Aslında, birçok ülkede bu iki kurum arasında gerginlik mevcuttur. Zira merkez bankaları, her zaman siyasi gündeme bağlı kalmadan uzun vadede olumlu sonuçlar elde etmek için adımlar atarken hükümetler, kısa vadede vatandaşları memnun etmeye yarayacak hedeflere odaklanır. Dolayısıyla öncelik çatışması her zaman yaşanır. Fakat son dönemde yaşanan başkan değişiklikleri, hükümetin önceliklerinin TCMB'nin politikalarından üstün olduğu algısını yaratıyor. Öte yandan merkez bankası politikalarında istikrarın sağlanamaması, plansızlık ve öngörülemezlik, hem yerli hem de yabancı yatırımcılar nezdinde kurumun kredibilitesinin düşmesine neden oluyor. Prof. Dr. Selva Demiralp, “TCMB Başkanı’nın kaderinin hükümetin elinde olmaması, fiyat istikrarından sorumlu olan merkez bankasının işini doğru yapabilmesi için elzem. Çünkü para politikasının sonuç vermesi 6-12 ayı buluyor. Hele de bizim gibi enflasyon sorununu bir türlü çözememiş bir ülkede bu süre daha da uzayabiliyor," <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-48939611" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">diyor</a>. Cumhuriyet'e açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Kamil Yılmaz ise 2018’de yayımlanan bir kanunla Cumhurbaşkanı’na tanınan TCMB Başkanı’nı görevden alma yetkisinin geri alınması gerektiğini vurguluyor. “TCMB’nin politika bağımsızlığı hükümet tarafından tanınmadan ne yerli ne de yabancı yatırımcıyı ikna etmek mümkün değildir,” diyen Yılmaz, “Son kararla birlikte TCMB’nin faiz oranını Cumhurbaşkanı izni olmadan artıramayacağı bir durum söz konusu ve böyle bir durumda TL’nin korumasız kalacağı aşikâr," diye de <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/prof-dr-kamil-yilmaz-83-milyon-fakirlesecek-1822771" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ekliyor</a>.<a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/prof-dr-kamil-yilmaz-83-milyon-fakirlesecek-1822771" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"> </a></li></ul>

TCMB Başkanı'nın son iki yılda dört kez değişmesi, kurumun siyasi etkiden bağımsızlığının sorgulanmasına neden oluyor.

Merkez Bankası'nın bağımsızlığı

Önceki hafta sonu Merkez Bankası yönetiminde Cumhurbaşkanı Kararı’yla yapılan ani değişiklik, yerel ve uluslararası piyasalarda yatırımcıları hazırlıksız yakalayarak geçtiğimiz hafta boyunca büyük bir volatilite yaşanmasına neden oldu. Yeni TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun ilk açıklamaları ve bankalarla gerçekleştirdiği toplantılardan basına yansıyan haberler piyasalardaki karışıklığın önünü almaya yetmezken volatilitenin önümüzdeki günlerde de sürmesi bekleniyor. Piyasa analistlerinin Türkiye ekonomisinin geleceğine dair beklentileri de karışık seyrediyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Döviz piyasaları: Merkez Bankası’nın hamlelerinin döviz kurları üzerindeki etkisini somutlamak için bugünlerde yaşananları incelemeden önce yakın geçmişe bakmakta fayda var. Türkiye’nin makroekonomik durumu ve siyasi konjonktür nedeniyle yaşanan gelişmelere karşı hassas olan ve keskin tepkiler veren döviz kurları, 2018’de büyük bir artış göstermişti. Yıla 3,79 civarında başlayan dolar/lira kuru ağustos ayındaki yıl içi zirve noktasında 6,88’e kadar yükselirken dönemin TCMB Başkanı Murat Çetinkaya öncülüğünde para politikası konvansiyonel ekonomik kuramlara uygun olarak hızla sıkılaştırılmıştı. Politika faizi olarak belirlenen geç likidite penceresi borç verme faiz oranı Mayıs 2018’deki para politikası kurulu toplantısında 300 baz puan artırılarak %16,5’e yükseltilmiş, ardından para politikasında sadeleşmeye gidilerek politika faizi günümüzde de geçerli olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı olarak belirlenmiş ve bu rakam haziran ayında %17,75’e; eylül ayında ise %24’e yükseltilmişti. Döviz/lira kuru, kısmi olarak bu sıkı para politikasının etkisiyle yıl sonu itibarıyla 5,29’a gerilemişti. Aradan geçen dönemde Temmuz 2019’da Murat Çetinkaya görevden alınarak yerine yardımcısı Murat Uysal getirildi ve o aydan itibaren politika faizi kademe kademe aşağı çekilerek %8,25’e kadar geriletildi. Pandemiyle geçen 2020’de üçüncü çeyreğin sonuna kadar bu düzeyde seyreden faiz oranı, enflasyon görünümündeki riskler nedeniyle eylül ayında %10,25’e yükseltildi. Kasım 2020’de ise ekonomi yönetiminde iki önemli değişikliğe gidilerek TCMB Başkanlığı’na Uysal yerine Naci Ağbal, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Berat Albayrak yerine Lütfi Elvan getirildi. Uysal döneminde 5,63’ten 8,52’ye yükselen dolar/lira kuru, Ağbal’ın yaklaşık 4,5 aylık döneminde bir kez daha sıkı para politikalarına dönülmesi ve TCMB’nin uluslararası kredibilitesinin önemli ölçüde yeniden tesis edilmesiyle 7,21’e kadar geriledi. 20 Mart’ta Ağbal’ın görevden alınarak yerine Kavcıoğlu’nun atanması, para politikasının geleceğine ilişkin soru işaretleri oluşturdu ve geçtiğimiz hafta Türk lirası dolar karşısında yaklaşık %12 değer kaybetti. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kur beklentileri: Yeni Şafak gazetesindeki köşe yazılarında yüksek faiz oranlarına karşı tutumunu sık sık <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56487934" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaleme alan</a> Kavcıoğlu’nun Türkiye Bankalar Birliği yönetim kurulundaki bankaların genel müdürleriyle yaptığı toplantıda para politikasında değişiklik olmayacağını belirttiğine dair haberlerin basına yansımasına rağmen 15 Nisan’da gerçekleştirilecek para politikası kurulu toplantısından çıkacak kararlar analistlerin gözündeki belirsizliğini koruyor. Dolar kuru beklentilerinde ortak tema yükseliş olmakla birlikte rakamlar farklılık gösteriyor. Danske Bank ekonomistleri tahminlerini 8,00-8,50 aralığında yaparken Credit Suisse ekonomistleri çok kısa vadede 7,70-8,30 aralığına işaret ediyor ve yılın ikinci çeyreğinde tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 8,58’in geçilebileceğini belirtiyor. Commerzbank’tan bir teknik analist de 8,28 seviyesinin üzerine çıkılırsa rekorun zorlanabileceğini söylüyor. Capital Economics ise çok daha sert bir tahminle önümüzdeki para politikası kurulu toplantısında 200 baz puan faiz indirimi bekliyor ve gerileyen reel faiz oranları ile enflasyon görünümüne dair artan endişelerin lira üzerinde ilave aşağı yönlü baskılar yaratarak yıl sonunda kurun 9,50 seviyesine gelmesine neden olabileceğini <a fr-original-style="" href="https://www.fxstreet.com/news/usd-try-set-to-skyrocket-towards-950-by-year-end-ce-202103261214" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediyor</a>. Bunlarla birlikte Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) Başekonomisti Robin Brooks, dolar/lira kurunun “adil değer” tahminini 7,50’de tutacaklarını <a fr-original-style="" href="https://www.dunya.com/finans/haberler/spden-turkiye-degerlendirmesi-haberi-615764" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor</a>. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hisse ve tahvil piyasaları: TCMB yönetimindeki değişiklik, hisse ve tahvil piyasalarında da etkisini gösterdi. Geçtiğimiz haftaya önemli kayıplarla başlayan Borsa İstanbul’da pazartesi ve salı günleri birkaç kez devre kesici uygulaması tetiklenirken BIST 100 endeksi hafta ortasında tepki alımlarıyla hafif toparlanma eğilimi gösterse de haftayı %9,60 değer kaybıyla kapattı. Bu düşüşle birlikte yıl başından bu yana olan tüm kazançlarını silen endeks, 31 Aralık 2020 kapanışının %6,40 gerisine düştü. Uluslararası yatırımcı güvenini zedeleyen değişiklik sonrasında Borsa İstanbul’daki yabancı yatırımcı payı %44,23’e gerileyerek tarihin en düşük seviyesine geldi. Diğer yandan tahvil piyasalarında yaşanan çıkışlarla geçtiğimiz hafta 2 yıllık gösterge Hazine tahvili faizleri 300 baz puandan fazla artışla %19,44’e; 10 yıllık Hazine tahvili faizleri ise 480 baz puandan fazla artışla %18,93 seviyesine yükseldi. Yatırımcılar, 24 Mart’ta biten haftada lira cinsinden tahvil fonlarından 29,2 milyon dolarlık <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/article/turkey-market-funds/update-1-turkish-bond-funds-experience-biggest-weekly-selloff-this-year-lipper-data-idUSL8N2LO2UJ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkış yaptı</a>. Bu, 2021’de görülen en büyük haftalık satış dalgası oldu.</li></ul>

TCMB'deki başkan değişikliği, son bir haftada döviz, hisse ve tahvil piyasalarında çalkantılara neden oldu.

Piyasaların TCMB tepkisi

Cumayı cumartesiye bağlayan gece Resmî Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı'yla, yaklaşık 4,5 ay önce atanan Naci Ağbal'ın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanlığı görevinden alınarak yerine 26. dönem AK Parti milletvekili Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’nun getirilmesi piyasalarda ve küresel ekonomi çevrelerinde volatiliteye sebep oldu. Aynı senaryo, 6 Kasım cuma gece yarısı yayımlanan bir Cumhurbaşkanı Kararı'yla Murat Uysal'ın yerine göreve getirilen Ağbal’da da yaşanmıştı. Naci Ağbal başkanlığındaki Merkez Bankası'nın politika faizini beklentilerin üzerinde 200 baz puan artırarak %19'a çıkarmasından 2 gün sonra gerçekleşen görev değişikliği, Merkez Bankası’nın zor ve yeni kazanılmaya başlanan kredibilitesinin yerini soru işaretlerine bırakmasına sebep oldu ve TL, dolar karşısında %10’un üzerinde tarihî bir değer kaybıyla işlem gördü. Merkez Bankası başkanlarının görev süreleri dolmadan yapılan değişiklerin ve atılan adımların birçok ekonomist ve uluslararası kuruluş tarafından bankanın bağımsızlığı ve enflasyonla mücadelesi bakımından geri adım olarak görülmesi, piyasalarda risk algısını artırdı.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dolar/TL'de dalgalı gün: Geçen haftayı 7,21 seviyesinden kapatan kur, gece saatlerinde Asya piyasalarının açılmasıyla 8,40 seviyesini aştı, haftanın ilk işlem gününde ise 8,05 seviyelerinden işlem görmeye başladı. TL'deki değer kaybının belirginleşmesiyle Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’dan “enflasyonda kalıcı düşüş sağlanana kadar mevcut politikaların süreceğine ve serbest piyasa mekanizmalarından taviz verilmeyeceğine” dair gelen yazılı açıklama sonrası Dolar/TL kuru yeniden 8 seviyesinin altına indi. Bluebay Asset Management’tan Timothy Ash TL’nin dolar karşısındaki çift haneli kaybını&nbsp;“Ağbal’ın görevden alınmasının maliyeti” sözleriyle yorumladı. İsveç merkezli uluslararası yatırım bankası Nordea’nın küresel strateji şefi Andreas Steno Larsen, “Erdoğan Merkez Bankası’nı yönettiği sürece Türk Lirası’nda hiçbir zaman boğa pozisyonu (iyimser pozisyon) almayacağız” <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/haber/isvec-bankasi-nordea-erdogan-merkez-bankasi-ni-yonettigi-surece-tl-ye-yatirim-yapmayacagiz,940710" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dedi</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Borsa:&nbsp;Borsa İstanbul'da BİST 100 endeksi güne %6,65 düşüşle başladı, işlemler geçici olarak durduruldu. İşlemler saat 10.30'da tekrar başladı ancak düşüşün %7'yi aşması sonrasında ikinci kez endeks bazlı devre kesici sistemi uygulamaya alındı. Öte yandan Borsa İstanbul, döviz ve altın vadeli işlemlerde %10 oranındaki üst fiyat limiti oranları %20’ye çıkardı ve piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin gözetim faaliyeti kapsamında anlık ve sürekli olarak izlendiğini belirterek usulsüz açığa satış işlemleri konusunda yatırımcıları uyardı. BIST 100 endeksi dünü %9,79 düşüşle tamamlarken 2013 yılından bu yana kaydedilen en sert düşüş olan bu gerilemeyle endeks 2021 yılının kazançlarını silmiş oldu. Marbaş Menkul Değerler Araştırma Müdürü Yusuf Topçu, borsada tarihî bir gün yaşandığını belirterek güçlü hisselerin borsayı ayakta tuttuğunu aktardı. Öte yandan, Türkiye'de faaliyetleri olan İspanya merkezli BBVA, İtalya merkezli UniCredit, Fransa merkezli BNP Paribas ve Hollanda merkezli ING Group gibi Euro bölgesi banka hisseleri de TL'nin değer kaybetmesiyle %0,5 ile %7,7 arasında düşüş <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/article/turkey-cenbank-europe-banks-factbox-int/factbox-european-banks-with-turkish-exposure-idUSKBN2BE1P8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaydetti</a>. İsviçre merkezli Julius Baer bankası, Türk hisse senetleri için tavsiyesini "nötr"den "piyasa altı getiri"ye düşürdü. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Optimal faiz: Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı Göksel Aşan döviz kuru konusunda, piyasada yavaş yavaş hareketliliğin azalacağını ifade ederek "Kısa zamanda, cuma günü olan kur seviyesine geri döneceğini düşünüyorum" açıklamasını <a fr-original-style="" href="https://www.dunya.com/finans/haberler/cumhurbaskanligi-finans-ofisi-baskani-asandan-doviz-kuru-aciklamasi-haberi-615325" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaptı</a>. AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Ekonomi İşleri Başkanı Nurettin Canikli, başkan değişikliğine ilişkin “optimal pozitif reel faiz seviyesini belirlemede para politikası araçlarını rasyonel kullanmayan merkez bankası başkanını değiştirmek piyasalara meydan okumak değil” değerlendirmesinde bulundu. Buna karşılık, “Buradaki 'pozitif reel faiz verilecek' kısmı 6 Kasım sonrasına ait. Ancak bunu yaparken Kobi'ler, inşaatçılar, ihracatçılar (hatta MÜSİAD) büyük hasar görürse, bunun doğuracağı siyasi faturayı üstlenemem diyor. Oradaki 'optimal seviye' teknik değil siyasi bir vurgu.” <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/umitak/status/1373952387677847553?s=20" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaşımında</a> bulunan ekonomist Ümit Akçay “Farklı sermaye fraksiyonları arasındaki dengeyi korumak ekonomi büyürken (2002-2013 arası) kolaydı. Ancak mesele yavaşlamanın külfetlerini dağıtmaya geldiğinde (2013 sonrası), dönemsel olarak farklı grupların talepleri iktidarın gündemini belirliyor.” dedi. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeni atanan başkan&nbsp;Kavcıoğlu'nun “İslamcı gazete Yeni Şafak'ın köşe yazarı” olduğunu belirten The Financial Times, haberinde “Merkez Bankası’nın başına daha düşük faiz oranları için lobi yapan bir akademisyen getirildi” ifadelerini kullanıyor. The Financial Times, Kavcıoğlu’nun Erdoğan'ın yüksek faiz oranlarının enflasyona neden olduğu yönündeki geleneksel olmayan görüşlerini paylaştığına dikkat çekerken Wall Street Journal (WSJ) gazetesi de Kavcıoğlu'nun Yeni Şafak'taki köşesinde bu faiz artırımını eleştirdiğini anımsatarak, bu durumun Ağbal dönemi politikaların tersine çevrileceği kaygılarını tetiklediğini aktarıyor. Nitekim, ABD merkezli yatırım bankası Goldman Sachs da raporunda Kavcıoğlu’nun Yeni Şafak gazetesindeki yazılarına dikkat çekerek “Gevşeme yanlısı görüşler dikkate alındığında yılın son çeyreğinde beklediğimiz faiz indirimlerinin çok daha önden yüklemeli bir şekilde yapılması riski görüyoruz” yorumunda bulunuyor. Türkiye'de Merkez Bankası'nı yönetmenin “uluslararası ekonomideki en riskli görevlerden biri olduğu” yorumunu yapan Bloomberg yazarlarından Daniel Moss, "Bu göreve gelen herkes ya TL'yi ya da Erdoğan'ı kaybetmekle karşı karşıya" diyor ve "en azından Kavcıoğlu kimi memnun etmesi gerektiğini biliyor" ifadelerini kullanıyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öngörüler:&nbsp;Morgan Stanley, görevden alınan Ağbal’ın sıkı bir para politikası uyguladığına dikkat çekerek “Sıkı para politikası devam etse bile daha zayıf bir TL ve daha yüksek bir enflasyon bekliyoruz. Politikalar terse döndürülürse TL’de daha da büyük bir hareket bekleriz” yorumunda bulunuyor. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, söz konusu sürpriz değişikliğin net portföy akımı başta olmak üzere sermaye akımlarının kısa vadede tersine dönebileceğini vurgulayarak not baskısını artıracağını belirtiyor. Capital Economics raporunda, “Enflasyonla mücadele dönemi bitmiş olabilir bir kez daha ödemeler dengesi kriziyle karşı karşıya kalınması gerçek bir ihtimal” ifadeleri yer alıyor. Gece yarısı kararlarını "son darbe" olarak niteleyen ekonomist Atilla Yeşilada, "Dolar 8’i görür ama bırakın piyasaları ben Türkiye ekonomisinin de bundan sonra toparlanabileceğini düşünmüyorum. Durgunluk başlayacak" yorumunda bulunuyor.</li></ul>

Merkez Bankası'nda yaşanan sürpriz değişiklik piyasalarda sert tepkiye neden olurken uluslararası finans kuruluşları ve ekonomistler Türkiye ekonomisine dair karamsar bir tablo öngörüyor.

Sürpriz başkan değişimi sonrası piyasalar

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Naci Ağbal, geçtiğimiz cumartesi gününün ilk saatlerinde Resmî Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'yle görevden alındı ve yerine eski AK Parti milletvekili Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu atandı. Naci Ağbal başkanlığındaki TCMB, görev değişikliğinden iki gün önce Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini 200 baz puan artırarak %19'a çıkarmıştı. Faiz artırımı, ekonomistler ve piyasalar tarafından olumlu değerlendirilirken sonrasında gelen görevden alma ve yeni atama kararı ise şaşkınlıkla karşılandı.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ağbal dönemi:&nbsp;Yaklaşık beş ay önce 7 Kasım'da bir Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Murat Uysal'ın yerine göreve getirilen Ağbal, 132 günlük görev süresinde Türkiye'yi geleneksel para politikalarına döndürme sözü vermiş; politika faizini toplamda 875 baz puan artırmış ve yatırımcıların takdirini kazanmıştı. Son PPK toplantısında piyasalardaki 100 baz puanlık medyan beklentinin üzerinde gerçekleştirilen 200 baz puanlık faiz artırımı kararına gerekçe olarak son dönemdeki gelişmelerin enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve orta vadeli enflasyon görünümü üzerinde oluşturduğu yukarı yönlü riskler gösterildi. Politika faizini beklentilerin üzerinde artırma hamlesinin yerinde olduğu görüşünde birleşen ve kararın Türk lirası açısından olumlu olduğunu ifade eden ekonomistler, karar metninde yer alan "gerekmesi durumunda ilave parasal sıkılaşma yapılacaktır" vurgusunun "TCMB'nin kredisini artırmak, net duruşunu ve tutarlığını korumak" adına önemli olduğunu <a fr-original-style="" href="https://bigpara.hurriyet.com.tr/haberler/ekonomi-haberleri/ekonomistler-merkez-bankasinin-faiz-kararini-degerlendirdi_ID1468809/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ankara’nın cesur bankacısı: The Economist, “Ankara’nın Cesur Bankacısı: Naci Ağbal Türkiye’de parasal disiplini yeniden tesis etmeye çalışıyor” başlıklı yazısında Ağbal’ın “son birkaç ayda Türk lirasına yeni bir hayat verdiğini, TCMB'nin itibarını yükselttiğini ve rezervleri yeniden doldurmaya başladığını” belirtirken tebriği hak ettiğini vurguluyor. Nitekim, Ağbal’ın dümeni ele almasından bu yana Türk lirası dolar karşısında %15'ten fazla değer kazandı. Ağbal'ın enflasyonu %5’e çekmek için para politikasını sıkı tutacağına dair vaatlerine karşılık bu politikayı, hatta görevini sürdürüp sürdüremeyeceğinin belirsiz olduğunu belirten The Economist'in "Erdoğan şimdiden son faiz artışlarından rahatsızlığını dile getirdi. Cumhurbaşkanı iki yıldan kısa süre içinde Ağbal’ın iki selefini görevden aldı, üçüncüsünü almakta tereddüt etmeyebilir,” tahmininin doğru çıkması da pek vakit almadı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden gitti? Prof. Selva Demiralp, "Uyguladığı politikalar, finansal bir krizin eşiğine gelen ülkeyi uçurumun kenarından çekmiş ve finansal göstergeler nihayet toparlanmaya başlamıştı," yorumunda bulunduğu Ağbal'ın görevden alınmasının seleflerinin görevden alınmasından daha vahim olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56471865?at_campaign=64&at_custom1=%5Bpost+type%5D&at_medium=custom7&at_custom2=twitter&at_custom3=BBC+Turkce&at_custom4=55B8112A-89B3-11EB-A00F-4C9096E8478F" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>. Öyle ki, Ağbal'ın gidişini daha önceki dönemlerdeki gibi fiyat istikrarını bir kenara koyan ve faizi düşürüp kredileri desteklemek isteyen politikalara bir geri dönüş olarak yorumluyor. Öte yandan Financial Times, yeni başkan Kavcıoğlu'nun 2019'dan bu yana göreve gelen dördüncü başkan olduğunu ve bundan önceki üç başkanın dört yıllık süreleri dolmadan görevden alındığını hatırlatarak TCMB'deki yeni atama kararını, uzun süredir faizlerin düşük kalmasını isteyen Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "faizin sebep enflasyonun netice" olduğu yönündeki teorisine <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/86bef727-66dd-45cf-8ca6-85e846a276fd?list=intlhomepage" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bağlıyor</a>. Türkiye'de ekonominin büyüme ve birikim modelleri tıkandığı için faturanın faiz oranlarına ya da TCMB başkanlarına kesildiği düşüncesinde olan ekonomist Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ise "Türkiye, ekonomiyi yönetemediği için kendi içinde tutarlı olmayan zikzaklı kararlar almak zorunda kalıyor" diyor. Merkez Bankası başkanının bu kadar sık değiştirilmesine hiçbir mazeret gösterilemeyeceğini savunan Bloomberg yazarı Daniel Moss ise "Türkiye'de Merkez Bankası Başkanı olmak artık uluslararası ekonomideki en tehlikeli işlerden biri olarak &nbsp;nitelendirilmeli. Ancak bir muz cumhuriyeti böyle davranabilir, OECD ve G20 üyesi ülkeler değil," ifadelerini <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2021-03-21/erdogan-sacks-agbal-running-turkey-s-central-bank-is-a-perilous-job" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanıyor</a>. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeni başkan: Ağbal’ın yerine atanan Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’nun Yeni Şafak gazetesinde köşe yazarı olduğunu vurgulayan <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-03-19/turkey-president-removes-central-bank-chief-naci-agbal?sref=4TAH79Na" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bloomberg</a>, bu gazetenin son faiz artırımı kararını cuma günü “Bu operasyonu kim adına çektiniz?" başlığıyla manşete taşıdığını ve faiz kararını "ekonomik büyümenin zararına fakat Londra merkezli sıcak para sahiplerinin yararına" olarak açıkladığını hatırlatıyor. Kavcıoğlu'nun 9 Şubat tarihli yazısında, “Diğer ülkeler negatif faize sahipken Türkiye'de istikrarı yüksek faizde arayan köşe yazarları, bankacılar ve iş dünyası örgütlerini görmek üzücü” ifadelerini kullanması da küresel basında, yeni başkanın Cumhurbaşkanı Erdoğan gibi yüksek faizin enflasyona neden olacağı tezini savunduğu yönünde yorumlanıyor. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öngörüler: Kavcıoğlu, ilk açıklamasında enflasyonda kalıcı düşüşü sağlama temel hedefi doğrultusunda para politikası araçlarının etkin bir şekilde kullanılmaya devam edeceğini belirtti ve dün Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulu'ndaki bankaların genel müdürleriyle yaptığı toplantıda Bloomberg HT kaynaklarına göre mevcut sıkı para politikasında değişiklik olmayacağını ifade etti. Buna karşılık, ekonomist Prof. Dr. Cem Başlevent, “Ağbal’ın görevden alınmasının yaratacağı güvensizlik, kısa vadede faiz indirimi ve kur artışı olacağı beklentisi, perşembe günü yapılan faiz artışının ülkeye sıcak para girişi ve ters dolarizasyon gibi olumlu etkilerini ortadan kaldıracak,” açıklamasında <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/naci-agbalin-gorevden-alinmasina-uzmanlar-ne-dedi-6325276/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulundu.</a> Londra merkezli BlueBay varlık yönetimi şirketinden gelişen piyasalar stratejisti Tim Ash, "Piyasalar bu konuda ne düşündüklerini pazartesi günü açıklayacak ve büyük ihtimalle bu çirkin bir tepki olacak," derken Kanada merkezli yatırım bankası TD Securities gelişen piyasalar başstratejisti Cristian Maggio, yayımladığı piyasa notunda liranın&nbsp;birkaç gün içinde %10-15 kadar değer kaybetmesinin&nbsp;beklenebileceğini aktardı. Capital Economics analisti Jason Tuvey ise "TCMB'nin ülkenin enflasyon sorunuyla mücadele etme çabalarında sona gelinmiş gibi görünüyor. Bir kez daha çalkantılı bir ödemeler krizi güçlü bir olasılığa dönüştü," diyor.&nbsp;</li></ul>

TCMB, politika faizini 200 baz puan artırarak %19'a yükselttikten iki gün sonra Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Başkan Naci Ağbal görevden alındı ve yerine Şahap Kavcıoğlu getirildi.

Ağbal'ın son toplantısı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Uysal, gece yarısı alınan karar ve Resmî Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle görevden alınırken yerine eski Maliye Bakanı Naci Ağbal <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTc1YzY1MTVhOGI2MDAwNjE0ZjJhZiZ1c2VyPTVmNmY0ZjU0ZTAwMTZmMDAwODdlZjI5ZSZhdXRob3I9NWY3MDNlMDJlMDAxNmYwMDA4N2YyMjM1JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5kdW55YS5jb20lMjUyRmZpbmFucyUyNTJGaGFiZXJsZXIlMjUyRm1lcmtlei1iYW5rYXNpbmRhLW5hY2ktYWdiYWwtZG9uZW1pLWhhYmVyaS00ODgwNzc="">atandı.</a> &nbsp;<ul><li>Bir adım geriden:&nbsp;Bir önceki TCMB&nbsp;Başkanı Murat Çetinkaya da görev süresinin dolmasına yaklaşık 10 ay kala görevinden alınmış ve yerine dönemin Başkan Yardımcısı Uysal atanmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Çetinkaya için "Önceki Merkez Bankası Başkanı'nı görevden aldık çünkü laf dinlemiyordu" demişti. &nbsp;</li></ul>Uysal döneminin özetine geçmeden önce Erdoğan’ın ekonomi politikasına bakarsak her şey daha iyi anlaşılacak. Sonuçta ikilinin politikalarının uyumu, pazar ve brunch uyumundan daha ağır basıyor.<ul><li>Ekonomi 101: Faiz, enflasyonu belli bir hedefe getirmekle yükümlü olan merkez bankasının elindeki temel araçtır.&nbsp;Mekanizma şu şekilde çalışır: Arzda çok önemli bir değişiklik yokken mal ve hizmetlere olan talep belli sebeplerle artar. Piyasada sizi bugünkü tüketimden vazgeçirmeye değecek bir faiz yoksa, tasarruf etmek yerine tüketme ihtimaliniz daha yüksek. Bu durumda fiyatlarda yükseliş olmasın diye merkez bankası faizleri yükselterek talebi kısar, fiyatlar üzerindeki yukarı yönlü baskı azalır ve enflasyon tehlikesi giderilmiş olur. &nbsp;</li><li>Ek olarak: Enflasyonun bir diğer sebebi de maliyet kaynaklı fiyat artışlarıdır. Ülkemizde bu etkinin adı kurdur. Örnek üzerinden gidelim; ithal ettiğimiz enerji ya da ara malların fiyatları kurdaki yükseliş sonucu artıyor. Bu artış firmaların maliyetlerinin yükselmesine ve doğal olarak da bu artışın fiyatlara yansımasına sebep oluyor. Eğer faizleri düşürürseniz Türkiye’de yatırım yapmanın cazibesi azalır ve yabancı yatırımcının getireceği döviz kaynağından mahrum kalırsınız. Bu da döviz arzını azaltır ve doların fiyatının artmasına sebep olur. Bu durumda da merkez bankasının silahı, faizleri yükselterek kurdaki artışın önüne geçmek ve maliyetleri geriye çekerek enflasyonu düşürmektir. &nbsp;</li><li>Erdoğan ekonomisi: Ekonomistlerin faizlerin düşük tutulmasının enflasyona sebep olacağı düşüncesinin tam tersini baz alıyor. Faizin yükseltilmesinin enflasyona sebep olacağını düşünen Cumhurbaşkanı Erdoğan, faizin düşük olmasının bütün maliyet girdilerini düşüreceğine ve yatırımlarda patlamalar meydana getireceğine inanıyor. &nbsp;</li><li>Uysal dönemi: Göreve başladıktan sonra yapılan 1200 baz puanlık indirim kararıyla 2019'da dünyada en çok faiz indiren Merkez Bankası Başkanı olmuştu. İndirimler 2020 yılında da kapış kapış gitmeye devam etti ve ilk 5 ayda politika faizi 375 baz puan daha düşürüldü. Sürpriz bir kararla eylül ayı politika faizini 2 tam puan artırdı. Bunun üzerine optimist düşünmeye başlayan ekonomistler ve piyasalar, sürpriz yapmayı çok seven TCMB’nin ekim ayında faiz artırmama kararına karşı sert tepkiler verdi. Ekim ayı toplantısından sonra Dolar/TL 7,78'den 8,56'ya yükselerek rekor kırdı. Uysal, göreve başlarken 5,72 olan dolar kurunu 8,51 şeklinde hediye paketi yaparak devir teslimdeki verdiği çiçeklerlerle takdim etti. &nbsp;</li></ul>“Yumurta mı tavuktan, tavuk mu yumurtadan”a dönen faiz-enflasyon nedenselliğini Ağbal’ın nasıl yöneteceği piyasalarda merak konusu. Piyasa uzmanları, görev değişiminin ciddi bir adım olduğunun gösterilmesi için Ağbal'ın politika faizini en azından 500 baz puan artırması gerektiği konusunda görüş veriyor. Sürpriz yapmayı çok seven TCMB’nin doğru politikalarla bu zor dönemi geride bırakması dileğiyle, gözler 19 Kasım Para Politikası Kurulu toplantısına çevrildi.

Murat Uysal ile ilgili hikayeler