Geçtiğimiz yıldan bu yana pandemi koşulları altında faaliyetlerini sürdüren endüstriler, tedarik zincirlerinde çeşitli sıkıntılar yaşarken başta otomotiv ve tüketici elektroniği olmak üzere üretimlerinde bilgisayar çiplerine ihtiyaç duyan sektörler son dönemde büyük baskı altına girdi. Yarı iletken üretimini durma noktasına getiren yavaşlamalar, küresel çip kıtlığına sebep oldu. Şirketlerin kayıp beklentileri milyar dolarlara varırken tüketiciler teslimatların gecikmesi ve yeni ürünlerin piyasaya sürülmesinin ertelenmesiyle olumsuz etkilendi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler yaşandı?</h2>Çip krizinin bugünkü noktaya varmasında hem arz hem talep yönlü etkilerin aynı anda yarattığı “mükemmel fırtına” (perfect storm) bulunuyor. Bu etkilerin başlıcalarını sıralamak gerekirse:<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel çapta fabrikalarda üretime geçici olarak ara verilmesi ya da üretimin tamamen durdurulması, otomobil ve tüketici elektroniği üreticilerinin satın alma planlamalarında aksamalara yol açarak mevcut stokların tükenmesine neden oldu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Otomotiv sektöründe 2020’nin ilk yarısında araç talebinin düşmesiyle üretimin azaltılmasının ardından ikinci yarıda talebin geri dönmesiyle otomobil üreticileri ihtiyaç duydukları miktarda çip alamadı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Pandemi döneminde televizyonlar, bilgisayarlar ve oyun konsolları gibi elektronik ürünlere olan talebin hızla artmasıyla bunların üretimi için gereken çip miktarı artış gösterdi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Piyasadaki toplam arzın azalmasıyla üretim için çiplere ihtiyaç duyan şirketlerin kıt kaynaklar üzerindeki rekabeti arttı.</li></ol><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sektörlere nasıl yansıdı?</h2>Otomotiv sektöründe pek çok şirket, çip krizi nedeniyle üretime ara vermek durumunda kaldı. Ford, General Motors, Stellantis, Volkswagen, Daimler, Nissan ve diğer bazı büyük üreticiler yıl başından bu yana belirli aralıklarla fabrikalarında üretimi durdururken sektördeki kayıp beklentileri giderek arttı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ford: Geçtiğimiz hafta 2021 ilk çeyrek raporunu yayımlayan şirket, bu yıl çip kıtlığı nedeniyle toplam üretiminin 1,1 milyon araç azalmasını ve <a fr-original-style="" href="https://finance.yahoo.com/news/ford-sees-2-5-billion-223021200.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2,5 milyar dolar kayıp</a> yaşamayı beklediğini açıkladı. CEO Jim Farley, şirketin ikinci çeyrekte planladıkları üretimin %50’sini kaybedeceklerini öngördüklerini ve çip krizinin önümüzdeki yıla kadar devam edebileceğini belirtti.</li></ul>Tüketici elektroniği tarafında Apple ve Samsung gibi sektör lideri üreticiler, bazı üretim süreçlerinde ve dikeylerdeki satışlarda zorluklar yaşadıklarını açıkladı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Apple: Haziran ayında bitecek üç aylık dönemde satışlarının normale kıyasla 3 ila 4 milyar dolar arasında daha az olacağını öngören şirket, özellikle iPad ve Mac ürünlerinde sorun yaşacağını belirtiyor. CEO Tim Cook, sorunun ürünlerin temelinde yer alan yüksek performanslı çiplerden çok belirli bileşenlerin çalışmasını sağlayan eski teknolojili çiplerde olduğunu belirtti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Samsung: Küresel çip kıtlığı, Güney Kore merkezli şirketin bazı faaliyetlerini olumlu etkilerken bazılarında gerilemelere sebep olacak. Geçtiğimiz hafa yayımlanan ilk çeyrek raporunda Samsung, çip üretimi faaliyetlerinin ikinci çeyrekte hız kazanmasını beklediğini belirtirken diğer telefon üreticilerine tedarik ettiği ekranların satışının mevcut koşullar nedeniyle yavaşladığını; aynı zamanda kendi ürettikleri telefonlarda da parça eksikliği nedeniyle gelirlerin ve kârın azalmasını öngördüklerini açıkladı.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler olacak?</h2>Çip kıtlığı, yakın zamanda sona erecek gibi görünmüyor. Küresel tedarik zincirlerinin yapısındaki dengesizlikleri göz önüne seren bu durum, üreticileri bölgeselleşmeye teşvik edebilir. Mart ayı sonunda, ABD’de 20 milyar dolar yatırım yaparak kuracağı iki yeni fabrikayla üretim kapasitesini artırmayı planladığını açıklayan Intel’in CEO’su Pat Gelsinger’ın, Avrupa’da bir fabrika kurmak için yaklaşık 8 milyar avroluk sübvansiyon istediğine yönelik haberler basına yansıdı. Şirket, kesin rakama yönelik iddiaları reddetse de Gelsinger, AB liderlerine yarı iletken endüstrisine yatırım yapmaları konusunda net bir çağrıda bulundu. Önümüzdeki dönemde Intel’in yerelleşme ve bölgeselleşme stratejilerine benzer hamleleri diğer çip üreticilerinden de görmemiz ihtimaller dâhilinde.

İş dünyasından içgörü, sektör analizleri ve gelecek öngörüleri her pazartesi ve cuma e-posta kutunuzda.

İş dünyasındaki en önemli gelişmeler.

Pareto

Otomotiv ve tüketici elektroniği sektörleri, parça eksikliği nedeniyle üretim planlamalarında zor zamanlar geçiriyor.

Küresel çip krizi

İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>2009’da Bitcoin’in piyasaya sürülmesiyle hayatımıza giren kripto para kavramının niş bir ilgi alanından finans dünyasının ana ilgi odaklarından biri hâline gelmesi, çok uzun sürmedi. Başlangıçta bir grup “hayalperest” tarafından benimsenen ve özgürlükçü yapısıyla küresel finansal sisteme bir alternatif yaratması beklenen kripto paralar; dalgalı yılların, patlayan “balonların” ve kuşkucu yaklaşımların ardından bugün geldiğimiz noktada geleneksel finans ekosisteminin en büyük kurumları tarafından dahi benimsenmeye başladı. Özel sektör aktörleri, hızla yükselen bu trendi yakalamaya çalışırken günümüze kadar paranın kontrolünü tekelinde bulunduran devletler ve merkez bankaları da yeni paradigmada işlevselliklerini koruyabilmek için kendi varlıklarını dijitalleştirme çabalarına başladı.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler oluyor? </h3>2010’ların başından bu yana dünyanın farklı yerlerindeki merkez bankaları, kendi para birimlerinin dijital versiyonları (central bank digital currencies - CBDCs) üzerinde çalışıyor. CBDC çalışmaları, temel olarak iki farklı işlevi sağlamaya odaklanıyor: Toptan (wholesale) CBDC’ler, merkez bankası ve finansal kuruluşlar arasındaki işlemleri sağlamak için geliştirilirken bu yazının ana konusu olan perakende (retail) CBDC’ler, halkın genel kullanımı amacıyla geliştiriliyor. Aşağıdaki görsel, son beş yılda ilginin giderek arttığı CBDC çalışmalarının Şubat 2021 itibarıyla dünyadaki genel durumunu gösteriyor:<div fr-original-class="fr-img-space-wrap" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><span contenteditable="false" draggable="false" fr-original-class="fr-img-caption fr-draggable" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; position: relative; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-18T20:54:31.554Z_sm.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.16" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span contenteditable="true" fr-original-class="fr-inner" fr-original-style="" style="outline: transparent solid 0px; box-sizing: border-box; margin: auto; display: block; padding: 5px 5px 10px; font-size: 14px; font-weight: 400; opacity: 0.9; width: 100%;">Kaynak: Atlantic Council &amp; Belfer Center<h3 fr-original-class="fr-img-space-wrap2" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Temel avantajlar </h3>CBDC çalışmalarının arkasında yatan sebepler ülkeden ülkeye çeşitlilik gösterse de fiziksel paranın dijitalleşmesinin bazı temel avantajları bulunuyor. Merkez bankaları açısından CBDC’lerin, nakit yönetimi ile transferinin maliyetlerini azaltabileceği ve para politikası araçları ile aktarım mekanizmalarını güçlendirebileceği düşünülüyor. Bununla birlikte diğer paydaşlar açısından bakıldığında CBDC’lerin, kapsayıcı yapısıyla geleneksel bankacılık sisteminin dışında kalan kesimler için paraya hızlı ve güvenli erişim sağlayabileceği; ayrıca ekosistemde şeffaflığı teşvik ederek yasa dışı faaliyetleri azaltabileceği öngörülüyor.</div><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mevcut çalışmalar </h3>Çin’de durum: Çin, CBDC çalışmalarının en ileri seviyede olduğu ülkelerden biri konumunda bulunuyor. Çin merkez bankasının (PBoC) belli bölgelerde pilot uygulamalarını yürüttüğü “dijital yuan”, hâlihazırda 100 binden fazla vatandaş tarafından küçük çaplı ödemelerde <a fr-original-style="" href="https://news.cgtn.com/news/2020-12-12/Why-is-China-moving-to-digital-RMB--W3n61i8Wvm/index.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanılıyor</a>. PBoC, blok zinciri tabanlı dijital yuanı kamu bankalarına ve ülkenin popüler çevrim içi ödeme uygulamaları Alipay ile WeChat Pay’e aktararak buradan vatandaşlara dağıtılmasını sağlıyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çin’in vizyonu: CBDC hamlesini ülkenin “parasal egemenliğini” korumak için kilit bir adım olarak gören Çin, şimdilik sadece ülke içinde kullanılabilen dijital yuanı ileride yurt dışı ödemelerine de entegre ederek uluslararası ticarette yuanın payını artırmayı hedefliyor. Bununla birlikte dijital yuan sisteminin, şu anda ABD merkezli SWIFT sistemine yüksek derecede bağlı olan uluslararası yuan transferlerine alternatif bir alan açması da öngörülüyor.</li></ul>Avrupa’da beklentiler: CBDC araştırmalarını sürdüren Avrupa Merkez Bankası (ECB), geçtiğimiz hafta konu hakkında yürüttüğü kamuoyu araştırmasının sonuçlarını <a fr-original-style="" href="https://www.ecb.europa.eu/press/pr/date/2021/html/ecb.pr210414~ca3013c852.en.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı</a>. Anket sonuçlarına göre AB vatandaşlarının ve iş dünyasından paydaşların dijital avroya ilişkin beklentilerinin başında %43’le gizlilik, %18’le güvenlik ve %11’le avro bölgesinin tamamında geçerlilik geliyor. Katılımcılar, dijital avronun mevcut bankacılık ve ödeme sistemlerine entegre olmasını istiyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dijital avronun geleceği: ECB Yönetim Kurulu Üyesi Fabio Panetta, kurumun önümüzdeki aylarda dijital avroya ilişkin resmî araştırma sürecini başlatıp başlatmayacağına karar vereceğini; süreç başladığı takdirde bunun yaklaşık iki yıl sürmesini beklediklerini açıkladı. Bunun ardından gelecek birkaç yıllık üçüncü fazda entegre hizmetlerin geliştirileceğini ve testlerin başlatılacağını söyleyen Panetta, dijital avronun ancak tüm bu süreçlerin ardından yürürlüğe girebileceğini belirtti.</li></ul>ABD perspektifi ve diğerleri: ABD’de bir süredir bir dijital dolar platformu oluşturmak için prototipler geliştiren Boston Fed ve MIT, araştırmalarını yaz aylarında kamuoyuyla paylaşmayı <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-03-22/federal-reserve-s-digital-dollar-momentum-worries-wall-street" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">planlıyor</a>. Wall Street, gelişmelerden fazla memnun olmasa ve sistemin dışına itilmekten çekinse de Hazine Bakanı Janet Yellen ve Fed Başkanı Jerome Powell gibi isimler doların dijitalleştirilmesine sıcak bakıyor. Yine de projenin aceleye getirilmeyeceği biliniyor ve dijital doların en azından kısa vadede piyasaya sürülmesi beklenmiyor. Öte yandan, diğer bazı ülkelerde CBDC araştırmaları ve çalışmaları ileri seviyelere geldi. İsveç, “e-krona”sının pilot çalışmalarını 2022’ye uzatırken Rusya pilot çalışmalara bu yıl içinde, Japonya ise önümüzdeki aylarda başlamayı planlıyor. Brezilya’da dijital realin 2022’de tedavüle girmesi bekleniyor.

     

"Resmî" dijital para birimleri

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler oluyor?</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Çin’in Şanhay Borsası çatısı altında bulunan teknoloji şirketleri odaklı STAR Market’ta mart ayında 76 şirket halka arzını <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/361d84dd-7a64-4418-9a08-b522d4224060" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iptal etti</a>. Bu, şubat ayındaki iptallerin iki katından fazla olurken STAR’ın kurulduğu Temmuz 2019’dan bu yana halka arz başvurusunu geri çekenlerin toplam sayısı 180’i geçti. Geçtiğimiz yıl kasım ayı başında Alibaba Group iştiraklerinden finansal teknoloji şirketi Ant Group’un halka arzı yetkililer tarafından askıya alındığında bu rakam sadece 12’ydi.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden önemli?</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Çin, uzun zamandır yerel sermaye piyasalarını güçlendirme amacına yönelik politikalar uyguluyor. Özellikle geçtiğimiz yıl ABD’nin Çin merkezli şirketlerin ABD borsalarında listelenmesine yönelik şartları sıkılaştıran ve bazı şirketleri borsalardan çıkarmaya (delist etmeye) olanak tanıyan düzenlemeleri yasalaştırması, Çin’in planlarının aciliyetini artırıyor. Ne var ki, son aylarda ülkedeki yetkililerin halka açılacak şirketleri ilgilendiren düzenlemeleri sıkılaştırması, kısa vadede asıl stratejiye ters düşen bir etken olarak görünüyor. Kimi uzmanlar, Çin’in finansal piyasalarını dünyaya açma konusunda kaydettiği somut ilerlemenin kısmen gerilediğini belirtiyor. Financial Times’a bilgi veren bir kaynak, Çin’in menkul kıymetler düzenleme kurumunun (CSRC) hamlelerini “üç adım ileri iki adım geri gitmek” olarak nitelendiriyor ve halka arzlardaki yavaşlamanın bu yılın sonuna kadar sürebileceğine dikkat çekiyor. Geçtiğimiz yıl küresel piyasalara öncülük eden Çin borsalarının performansının diğer büyük ülkelerin borsalarından geride kaldığı 2021’de halka arzların yavaşlamasının piyasalardaki likiditenin azalmasına neden olabileceği de endişeler arasında bulunuyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler olabilir?</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Çin’de yetkililerin son zamanlardaki hamleleri, meyvelerini ancak uzun vadede verecek gibi görünüyor. J.P. Morgan’ın varlık yönetimi bölümünden stratejist Chaoping Zhu, nihai hedefin yatırımcıları sorunlu halka arz başvurularından doğacak risklerden korumak olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-03-23/shelved-ipos-surge-in-china-after-watchdog-tightens-scrutiny" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor</a>. CSRC Başkanı Yi Huiman da “sıcak para” akışlarının piyasaların sağlığı açısından risk teşkil ettiğini ve bunun sıkı denetim altında tutulması gerektiğini savunuyor. Bloomberg’e göre CSRC, bu ay içinde birtakım yeni düzenlemeleri hayata geçirerek STAR’da listelenmek isteyen şirketler için çıtayı daha da yükseltmeyi planlıyor. Kurum, bu düzenlemeler sayesinde şirketlerin teknoloji geliştirmeye ve inovasyona gerçek anlamda bağlı ve finansal açıdan sağlıklı olduğunu görmek istiyor. Tarihin en büyüğü olması beklenen Ant Group halka arzının akıbeti de bu koşullar altında belirsizliğini koruyor.

Yetkililerin halka arz koşullarını sıkılaştırması, ülkenin yerel sermaye piyasalarını güçlendirme yolunda soru işaretlerine neden oluyor.

Çin'de sıkışan halka arzlar

<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">"İnanıyorum ki şimdi harekete geçersek, 50 yıl sonra insanlar geri dönüp bakacak ve ‘Amerika’nın geleceği kazandığı an buydu’ diyecek.”</blockquote>ABD Başkanı Joe Biden, çarşamba günü Pittsburgh şehrine gerçekleştirdiği bir ziyarette toplam değeri 2 trilyon doları aşan altyapı yatırımları planını kamuoyuyla paylaştı. Geçtiğimiz ay yasalaşan 1,9 trilyon dolarlık mali teşvik paketinden sonra Biden yönetiminin ikinci büyük girişimi olan bu planın önümüzdeki aylarda ABD siyasi gündeminin odak noktasında olması bekleniyor. Resmî adıyla “Amerikan İş Planı” (American Jobs Plan) olarak tanıtılan plan, temelde üç amaç barındırıyor: İstihdam yaratmak, ülkenin altyapısını yeniden inşa etmek ve ABD’yi küresel düzlemde başta Çin olmak üzere diğer ülkelerin bir adım önüne taşıyacak şekilde rekabetçi kapasiteyi artırmak.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Planın ana hatları: Yerel kamu yatırımlarının ekonominin içindeki payının 1960’lı yıllardan bu yana %40 azaldığını belirten Beyaz Saray, uzun yıllardır yatırım yapılmaması nedeniyle bozulmaya başlayan yolları, köprüleri, su sistemlerini ve diğer temel altyapı unsurlarını tamir etmeyi ve geliştirmeyi hedefliyor. Bu bağlamda Biden yönetimi, yüzey ulaşımına 620 milyar dolar kaynak ayırmayı öngörüyor. Bu kaynağın 30 bin kilometreden fazla yol ve yüzlerce köprü için harcanması planlanıyor. 85 milyar dolarlık bir kısım toplu taşımaya ayrılırken havalimanları için 25 milyar dolar, limanlar ve su yolları için 17 milyar dolar harcanacak. Bunun yanı sıra planda ülkedeki su sistemlerinin yenilenmesi için 111 milyar dolarlık ve geniş bant internet erişiminin özellikle kırsal kesimlerde yaygınlaştırılması için 100 milyar dolarlık yatırım kalemleri bulunuyor. Biden yönetiminin iklim değişikliğiyle mücadele hedefleri kapsamında da önemli bir yer tutan planda elektrikli araçların yaygınlaştırılması için 174 milyar dolarlık yatırım yapılmasını öngörüyor. Elektrikli araç alacak müşteriler için vergi teşvikleri ve 10 yıl içinde 500 binden fazla şarj istasyonu kurulması için teşvik ve hibe verilmesi gibi adımlar da plan dâhilinde bulunuyor. Aynı zamanda elektrik şebekesine 100 milyar dolar yatırım yapılacak. Planda konutlar için 200 milyar dolardan fazla kaynak bulunuyor. Yaşlı ve engelli bireylerin bakıma ulaşımını kolaylaştırmak için 400 milyar dolar, iş gücü geliştirme programları için 100 milyar dolar, devlet okulları için 100 milyar dolar, araştırma ve geliştime faaliyetlerini fonlamak için 180 milyar dolar ve yerel üretimi desteklemek için 300 milyar dolar harcama yapılması planlanıyor. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nasıl fonlanacak? Biden yönetimi, toplam büyüklüğü 2,3 trilyon doları bulan planı fonlamak için kurumlar vergisini %21’den %28’e çıkarmayı, uluslararası vergilendirmeyle ilgili düzenlemeleri sıkılaştırmayı ve birtakım başka düzenlemeler yaparak vergi gelirlerini artırmayı hedefliyor. Böylece 15 yıl içinde 2 trilyon doların üzerinde ek gelir elde etmeyi ve Amerikan İş Planı’nı bununla finanse etmeyi hedefleyen Beyaz Saray, vergi artışının uzun vadede bütçe açıklarını azaltmak konusunda da fayda sağlayacağını belirtiyor. Bununla birlikte bu hamlenin dünya genelinde kurumlar vergisi oranlarının sürekli azalmasına neden olan “dibe yarıştan” çıkmayı sağlayacağı ve ABD’nin çok taraflı müzakerelerle küresel bir minimum vergi oranı oluşturmak için anlaşmaya varmak istediği vurgulanıyor. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlk tepkiler ve gelecek: Amerikan İş Planı, belirli noktalarda hem Cumhuriyetçilerden hem de Demokratlardan eleştiri aldı. Senato Azınlık Lideri Mitch McConnell, planı bir “Truva atı” olarak nitelendirdi ve bunun içinde “daha fazla borçlanma ve ekonominin verimli kısımları üzerine bindirilecek büyük vergi artışları” olduğunu söyledi. Cumhuriyetçi Parti’den diğer bazı isimler de Biden’ın kurumlar vergisini artırma ve 2017’de eski başkan Donald Trump döneminde geçirilen vergi yasasının belli kısımlarını yürürlükten kaldırma planlarını sertçe eleştirdi. Öte yandan, bazı Demokrat yasa koyucular paketin kapsamını yetersiz bulduklarını açıkladı. Vaşington’dan Temsilci Pramila Jayapal, planlanan yatırım miktarının artırılması ve kapsamın genişletilmesi gerektiğini belirtirken New York’tan Temsilci Alexandria Ocasio-Cortez, MSNBC’de konuk olduğu bir programda “mümkün olsa 10 yıl için 10 trilyon dolarlık bir paketin ideal olacağını” ifade etti. Bir önceki teşvik paketinden farklı olarak aciliyetinin daha düşük olması nedeniyle üzerinde daha uzun bir süre çalışılacak olan plan, en erken yaz aylarına kadar Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasında büyük tartışmalara yol açacak. Biden ise tüm bu süreci iyi yönetebilir ve planını gerçekleştirebilirse başkanlık kariyerine önemli bir başarı daha eklemiş olacak.</li></ul>

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

ABD Başkanı Joe Biden, değeri 2 trilyon doları aşan yatırım planıyla ABD ekonomisinin temellerini sağlamlaştırmayı ve geleceğini dönüştürmeyi hedefliyor.

Biden'ın dönüşüm planı

Önceki hafta sonu Merkez Bankası yönetiminde Cumhurbaşkanı Kararı’yla yapılan ani değişiklik, yerel ve uluslararası piyasalarda yatırımcıları hazırlıksız yakalayarak geçtiğimiz hafta boyunca büyük bir volatilite yaşanmasına neden oldu. Yeni TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun ilk açıklamaları ve bankalarla gerçekleştirdiği toplantılardan basına yansıyan haberler piyasalardaki karışıklığın önünü almaya yetmezken volatilitenin önümüzdeki günlerde de sürmesi bekleniyor. Piyasa analistlerinin Türkiye ekonomisinin geleceğine dair beklentileri de karışık seyrediyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Döviz piyasaları: Merkez Bankası’nın hamlelerinin döviz kurları üzerindeki etkisini somutlamak için bugünlerde yaşananları incelemeden önce yakın geçmişe bakmakta fayda var. Türkiye’nin makroekonomik durumu ve siyasi konjonktür nedeniyle yaşanan gelişmelere karşı hassas olan ve keskin tepkiler veren döviz kurları, 2018’de büyük bir artış göstermişti. Yıla 3,79 civarında başlayan dolar/lira kuru ağustos ayındaki yıl içi zirve noktasında 6,88’e kadar yükselirken dönemin TCMB Başkanı Murat Çetinkaya öncülüğünde para politikası konvansiyonel ekonomik kuramlara uygun olarak hızla sıkılaştırılmıştı. Politika faizi olarak belirlenen geç likidite penceresi borç verme faiz oranı Mayıs 2018’deki para politikası kurulu toplantısında 300 baz puan artırılarak %16,5’e yükseltilmiş, ardından para politikasında sadeleşmeye gidilerek politika faizi günümüzde de geçerli olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı olarak belirlenmiş ve bu rakam haziran ayında %17,75’e; eylül ayında ise %24’e yükseltilmişti. Döviz/lira kuru, kısmi olarak bu sıkı para politikasının etkisiyle yıl sonu itibarıyla 5,29’a gerilemişti. Aradan geçen dönemde Temmuz 2019’da Murat Çetinkaya görevden alınarak yerine yardımcısı Murat Uysal getirildi ve o aydan itibaren politika faizi kademe kademe aşağı çekilerek %8,25’e kadar geriletildi. Pandemiyle geçen 2020’de üçüncü çeyreğin sonuna kadar bu düzeyde seyreden faiz oranı, enflasyon görünümündeki riskler nedeniyle eylül ayında %10,25’e yükseltildi. Kasım 2020’de ise ekonomi yönetiminde iki önemli değişikliğe gidilerek TCMB Başkanlığı’na Uysal yerine Naci Ağbal, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Berat Albayrak yerine Lütfi Elvan getirildi. Uysal döneminde 5,63’ten 8,52’ye yükselen dolar/lira kuru, Ağbal’ın yaklaşık 4,5 aylık döneminde bir kez daha sıkı para politikalarına dönülmesi ve TCMB’nin uluslararası kredibilitesinin önemli ölçüde yeniden tesis edilmesiyle 7,21’e kadar geriledi. 20 Mart’ta Ağbal’ın görevden alınarak yerine Kavcıoğlu’nun atanması, para politikasının geleceğine ilişkin soru işaretleri oluşturdu ve geçtiğimiz hafta Türk lirası dolar karşısında yaklaşık %12 değer kaybetti. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kur beklentileri: Yeni Şafak gazetesindeki köşe yazılarında yüksek faiz oranlarına karşı tutumunu sık sık <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56487934" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaleme alan</a> Kavcıoğlu’nun Türkiye Bankalar Birliği yönetim kurulundaki bankaların genel müdürleriyle yaptığı toplantıda para politikasında değişiklik olmayacağını belirttiğine dair haberlerin basına yansımasına rağmen 15 Nisan’da gerçekleştirilecek para politikası kurulu toplantısından çıkacak kararlar analistlerin gözündeki belirsizliğini koruyor. Dolar kuru beklentilerinde ortak tema yükseliş olmakla birlikte rakamlar farklılık gösteriyor. Danske Bank ekonomistleri tahminlerini 8,00-8,50 aralığında yaparken Credit Suisse ekonomistleri çok kısa vadede 7,70-8,30 aralığına işaret ediyor ve yılın ikinci çeyreğinde tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 8,58’in geçilebileceğini belirtiyor. Commerzbank’tan bir teknik analist de 8,28 seviyesinin üzerine çıkılırsa rekorun zorlanabileceğini söylüyor. Capital Economics ise çok daha sert bir tahminle önümüzdeki para politikası kurulu toplantısında 200 baz puan faiz indirimi bekliyor ve gerileyen reel faiz oranları ile enflasyon görünümüne dair artan endişelerin lira üzerinde ilave aşağı yönlü baskılar yaratarak yıl sonunda kurun 9,50 seviyesine gelmesine neden olabileceğini <a fr-original-style="" href="https://www.fxstreet.com/news/usd-try-set-to-skyrocket-towards-950-by-year-end-ce-202103261214" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediyor</a>. Bunlarla birlikte Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) Başekonomisti Robin Brooks, dolar/lira kurunun “adil değer” tahminini 7,50’de tutacaklarını <a fr-original-style="" href="https://www.dunya.com/finans/haberler/spden-turkiye-degerlendirmesi-haberi-615764" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor</a>. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hisse ve tahvil piyasaları: TCMB yönetimindeki değişiklik, hisse ve tahvil piyasalarında da etkisini gösterdi. Geçtiğimiz haftaya önemli kayıplarla başlayan Borsa İstanbul’da pazartesi ve salı günleri birkaç kez devre kesici uygulaması tetiklenirken BIST 100 endeksi hafta ortasında tepki alımlarıyla hafif toparlanma eğilimi gösterse de haftayı %9,60 değer kaybıyla kapattı. Bu düşüşle birlikte yıl başından bu yana olan tüm kazançlarını silen endeks, 31 Aralık 2020 kapanışının %6,40 gerisine düştü. Uluslararası yatırımcı güvenini zedeleyen değişiklik sonrasında Borsa İstanbul’daki yabancı yatırımcı payı %44,23’e gerileyerek tarihin en düşük seviyesine geldi. Diğer yandan tahvil piyasalarında yaşanan çıkışlarla geçtiğimiz hafta 2 yıllık gösterge Hazine tahvili faizleri 300 baz puandan fazla artışla %19,44’e; 10 yıllık Hazine tahvili faizleri ise 480 baz puandan fazla artışla %18,93 seviyesine yükseldi. Yatırımcılar, 24 Mart’ta biten haftada lira cinsinden tahvil fonlarından 29,2 milyon dolarlık <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/article/turkey-market-funds/update-1-turkish-bond-funds-experience-biggest-weekly-selloff-this-year-lipper-data-idUSL8N2LO2UJ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkış yaptı</a>. Bu, 2021’de görülen en büyük haftalık satış dalgası oldu.</li></ul>

TCMB'deki başkan değişikliği, son bir haftada döviz, hisse ve tahvil piyasalarında çalkantılara neden oldu.

Piyasaların TCMB tepkisi

İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/littleblackdotdesign/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Ezgi Yıldız</a>Basılı medyanın dijitalleşme sürecindeki arayışlar, okurları sonsuza kadar kaydırılabilen akışlarla, algoritmaların parametrelerine hitap edecek şekilde yazılmış içeriklerle ve dikkat ekonomisinin kısıtlamalarıyla şekillenen bir manzarayla baş başa bıraktı. Medya endüstrisi sancılı bir dönemden geçerken bir zamanlar sadece bir pazarlama aracı olarak görülen e-posta bültenleri, gazetecilerin, yayıncıların ve bağımsız içerik üreticilerinin mecrayı keşfiyle yeniden hayat buldu. Editoryal bakımdan nitelikli ve yaratıcı işler için geniş bir alan açan bültenler, yayıncılık endüstrisi için yeni ve sürdürülebilir gelir modelleri oluşturulmasına imkân sağladı.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bültenlerin farkı: İş modellerine değinmeden önce bültenlerin diğer içerik formatlarından nasıl farklı olduğunu incelemekte fayda var. Günlük, haftalık ya da benzeri periyotlarda yayımlanan bültenler, ortalama iki ila on dakika arasında süren bir okuma tecrübesi sunuyor. E-postaların yapısı, sosyal medya platformlarının aksine tek kaydırmayla bir sonraki içeriğe geçişe ve böylece kısa bir süre içinde çok sayıda birbirinden bağımsız içeriğin tüketilmesine izin vermiyor. Ek olarak sosyal medya platformlarındaki kitlesel okuma ve yorumlama hâlinin aksine e-posta üzerinden sağlanan okuma deneyimi okuyucular ve yayıncılar arasında düşünsel düzlemde daha bireysel bir bağ kurulmasına olanak tanıyor. Bültenlerde kısa ya da uzun metinler ve görseller gibi farklı bileşenler bir araya gelerek bütünsel ve yalın bir tecrübe sunuyor. Diğer yandan, yayıncılar açısından baktığımızda bireysel olarak içerik ve okur kitlesi üzerinde kontrol sahibi olmak bültenleri diğer formatlar ve platformlara göre avantajlı kılıyor. Geleneksel medya kuruluşlarının iş modellerindeki sıkışmışlıktan uzaklaşmak, yayıncılara reklam kaygılarından uzak bir şekilde öncelikle okurları için içerik üretebilecekleri yaratıcı bir alan açıyor. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İş modelleri: Bülten yayıncılarının temel olarak üç gelir modeli bulunuyor. İlk yol, bültenlere sponsor almak ve içeriğin belli bir alanında onlara görünürlük sağlayarak gelir elde etmek. Sponsorluk modelinin iyi çalışan örneklerinden biri olarak 2015’te kurulan ABD merkezli Morning Brew’u gösterebiliriz. Beş farklı bülten yayımlayan ve podcast gibi diğer dikeylerde içerik üreten medya şirketi, geçtiğimiz yıl 2 milyon ücretsiz aboneye ulaştı. Bültenlerinde farklı sponsorluk modelleriyle çalışan şirketin CEO’su Alex Lieberman, geçtiğimiz yılki bir röportajında 2020’de 20 milyon dolar civarında gelir elde etmeyi öngördüklerini <a fr-original-style="" href="https://medianut.substack.com/p/the-morning-brew-newsletter-will" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi</a>. Sponsorluk modeli doğru kurgulandığında uzun vadede sürdürülebilir bir gelir kaynağı olsa da bazı yayıncılar bunun yerine ücretli abonelik modeline yöneliyor. Bu modelin iyi örneklerinden biri olarak Quartz, Kasım 2019’da 11 bin civarı ücretli aboneye sahipken Eylül 2020 itibarıyla bu rakamı 21 binin üzerine <a fr-original-style="" href="https://www.thedrum.com/news/2020/09/01/quartz-explains-how-it-doubled-subscriber-numbers-year" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">taşıdı</a>. Aylık 14 dolar ya da yıllık 100 dolar olmak üzere iki farklı abonelik planı sunan Quartz, üyelerine farklı bültenlere, içeriklere ve etkinliklere erişim sağlıyor. Bununla birlikte “üretici ekonomisinin”, ya da bir diğer deyişle “tutku ekonomisinin” dinamosu olan Patreon gibi üyelik platformlarında ekstra içerikler ya da özel bültenler paylaşarak “hayranlardan” gelir elde etmek, bağımsız bülten yayıncılarının üçüncü önemli gelir modeli olarak öne çıkıyor. </li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geniş perspektif: Bülten yayıncılığının son yıllardaki hızlı gelişimi, bu amaca yönelik tasarlanmış araçların ortaya çıkışını da beraberinde <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-02-08/substack-newsletters-are-unbundling-the-news-industry" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">getirdi</a>. Küresel çapta bireysel üreticilerin en çok kullandığı platformlardan biri olan Substack, 2017 yılında kuruldu. Üreticilerin hem ücretli hem ücretsiz bültenler yayımlayabildiği platformda, ücretli abonelik modelini uygulayan yayıncılardan %10 oranında komisyon alınıyor. Substack’te 500 binden fazla ücretli abone bulunuyor. Diğer yandan ocak ayında Twitter, 2015 yılında kurulan bülten platformu Revue’yu satın aldığını duyurdu. Bu satın almayla birlikte Revue, yayıncılardan aldığı komisyon oranını %5’e düşürdü. Bunun yanı sıra The New York Times’ın konuya hâkim kaynaklara dayandırdığı bir haberine göre Facebook da gazeteciler ve yazarlar için bülten üretmelerine imkân verecek araçlar üzerinde çalışıyor. Aposto! da başta gündem, sonra tematik bültenleriyle başladığı yolculuğunda eş zamanlı olarak medya teknolojileri üreterek bugün 100’den fazla yayıncının yer aldığı bir platform hâline geldi.</li></ul>

Bayilerde sıkışan medya endüstrisi, e-posta kutularında yeni bir fırsat yakaladı.

Bayilerden e-posta kutularına

<h4>Neler oluyor?</h4><hr>Dünyanın en büyük dijital reklamcılık şirketi Google, geçtiğimiz hafta yayımlanan bir blog yazısında kullanıcıları ziyaret ettikleri siteler arasında takip eden çerezleri kullanmayı ve bireysel takip teknolojilerine yatırım yapmayı bırakmayı planladığını açıkladı. Söz konusu değişikliğe liderlik eden ürün yöneticisi David Temkin, dijital reklamcılık “insanların gizlilikleriyle ve kişisel kimliklerinin kullanımıyla ilgili endişeleri giderecek şekilde gelişmediği sürece özgür ve açık internetin geleceğini tehlikeye attıklarını” ifade etti.<h4>Neden önemli?</h4><hr>Sektörel danışmanlık firması Jounce Media’ya göre geçtiğimiz yıl küresel çapta yapılan 292 milyar dolarlık dijital reklam harcamasının %52’si Google tarafından <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDU0YzE3NmE5MzgwMDAwNzBiYzhjYyZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy53c2ouY29tJTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGZ29vZ2xlLXRvLXN0b3Atc2VsbGluZy1hZHMtYmFzZWQtb24teW91ci1zcGVjaWZpYy13ZWItYnJvd3NpbmctMTE2MTQ3ODAwMjE="">yapıldı</a>. Bununla birlikte “açık internette”, yani Facebook ya da YouTube gibi kapalı reklam sistemlerinin dışında reklamcıların harcadığı paranın %40 kadarı da Google’ın reklam satın alma araçlarından geçiyor. Açık ara pazar lideri konumunda bulunan Google’ın söz konusu kararı, tüm dijital reklamcılık sektörünün iş pratiklerinin dönüşümü için bir katalizör olabilir. Bununla birlikte, gizlilik konusundaki endişelerin giderek yükseldiği ve düzenleyici kurumların büyük teknoloji şirketleri üzerindeki baskısının arttığı bu dönemde Google’ın kullanıcı gizliliğini korumaya yönelik somut bir adım atması, şirketin geleceği açısından olumlu bir hamle olarak görülüyor.<h4>Neler olacak?</h4><hr>Google, bir süredir kullanıcıları bireysel olarak takip etmek yerine benzer ilgi alanlarına, dolayısıyla benzer tüketici profillerine sahip olan kullanıcıları gruplandıran yöntemler üzerinde çalışıyor. “Federated Learning of Cohorts” (FLoC) adı verilen ve makine öğrenimi prensiplerinden beslenen teknoloji, şirketin ilk olarak 2019 yazında duyurduğu ve geçtiğimiz yıl daha fazla kaynak ayırarak geliştirmeye başladığı Privacy Sandbox özelliğinin temelinde yatıyor. Şirketin yürüttüğü araştırmalar, FLoC teknolojisinin harcanan para başına dönüşüm oranı ölçütüne göre çerezlere dayalı reklamlardan alınan verimi en az %95 oranında koruduğunu gösteriyor. Google, şu an için kendi web tarayıcısı Chrome’a yerleşik olan Privacy Sandbox’ın çerezlerin kullanımı sonlandırıldıktan sonraki dönemde şirketin internet tabanlı ürünlerini çalıştıracağını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDU0YzE3NmE5MzgwMDAwNzBiYzhjYyZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmJsb2cuZ29vZ2xlJTI1MkZwcm9kdWN0cyUyNTJGYWRzLWNvbW1lcmNlJTI1MkYyMDIxLTAxLXByaXZhY3ktc2FuZGJveCUyNTJG"">söylüyor</a>.

Google, çerezlere dayalı bireysel takip sistemlerini kullanmayı bırakarak yeni teknolojilere geçiyor.

Dijital reklamcılıkta yeni pratikler

Hayatımızdaki “akıllı nesnelerin” sayısı her geçen gün katlanarak artıyor. Evlerimizdeki eşyalar, kullandığımız arabalar, ve dahi bunları üreten fabrikalar “akıllanıyor”. Daha fazla akıllı ürün, daha fazla bilgisayar çipinin kullanılmasını gerektiriyor; ancak son zamanlarda küresel çapta büyük bir çip kıtlığı yaşanıyor. Bu kıtlık, otomotiv başta olmak üzere pek çok sektörü büyük ölçüde olumsuz etkilerken hükümetleri de tedarik zincirlerini gözden geçirmeye itiyor.<ul><li>Neler oluyor? Bilgisayar çiplerine olan talep, tüm zamanların en yüksek seviyelerinde seyrediyor. Çoğu Uzak Doğu’da konumlanan çip üreticileri ise bu talebi karşılamakta büyük zorluklar yaşıyor. Üreticilerin talebe yetişememesinin birkaç temel sebebi bulunuyor. Geçtiğimiz yılın bahar aylarında pek çok sektörde fabrika üretiminin geçici olarak durdurulması, çip talebinin de dönemsel olarak düşmesine yol açtı. Aynı dönemde insanların evden çalışmaya ve eğitim almaya başlaması; bilgisayarlar, tabletler, kameralar, televizyonlar ve diğer elektronik ürünlere olan talebi artırdı. Bununla birlikte ekonomistlerin ve farklı sektörlerdeki talep planlamacılarının başarısız öngörüleri, üreticilerin uygun miktarlarda elektronik parça tedarik etmesinin önüne geçti ve arz talep dinamiklerini bozdu. Özellikle akıllı telefon ve otomotiv endüstrilerindeki yetersiz planlama, bugünlerde yaşanan çip kıtlığının önünü açtı. Pek çok şirketin daha önceden çip stoku yapmamış olması da kıtlığın şimdiki boyutlarına gelmesinde önemli bir rol oynadı. &nbsp;</li><li>Sektörel yansımalar: Küresel çip kıtlığının etkilerinin en fazla hissedildiği sektör, araçların motorları, hava yastıkları ve bilgi ekranları gibi temel parçalarının üretimi için çiplere gereksinim duyan otomotiv sektörü oldu. Dünya genelinde General Motors, Ford, Honda ve Nissan gibi büyük üreticiler, tedarikte yaşadıkları sıkıntılar nedeniyle fabrikalarındaki üretim kapasitesini geçici olarak azaltmak zorunda kaldı. General Motors, çip kıtlığının bu yılki kazançlarını 1,5 ila 2 milyar dolar arasında; Ford ise 1 ila 2,5 milyar dolar arasında azaltmasını beklediklerini açıklarken Honda ve Nissan yaşananlar nedeniyle mart ayında toplam 250 bin araç daha az satmayı beklediklerini söyledi. Danışmanlık firması AlixPartners, çip kıtlığının 2021’de küresel otomotiv endüstrisine yaklaşık 61 milyar dolara mal olacağını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDE0YWU0NmE5MzgwMDAwNzAxNmEwMiZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jbmJjLmNvbSUyNTJGMjAyMSUyNTJGMDIlMjUyRjExJTI1MkZob3ctY292aWQtbGVkLXRvLWEtNjAtYmlsbGlvbi1nbG9iYWwtY2hpcC1zaG9ydGFnZS1mb3ItYXV0b21ha2Vycy5odG1s"">tahmin ediyor</a>. Sektördeki kriz, yakın zamanda çözülecek gibi görünmüyor. Geçtiğimiz günlerde General Motors, Kuzey Amerika’daki üç fabrikasında bir süredir uyguladığı üretim kesintilerini bir süre daha uzatma ve dördüncü bir fabrikada da kesinti uygulama kararı aldı. Hollanda merkezli üretici Stellantis de kıtlığın yılın ikinci yarısında da devam edebileceği öngörüsünü paylaştı. &nbsp;</li><li>Çip üreticilerinin geleceği: Arz ve talep arasında yaşanan dengesizlik, pek çok sektör için ciddi sorunlar yaratmış olsa da gelişmelerin yarı iletken sektörünün kendisi için olumsuz olduğunu söylemek pek mümkün değil. Philadelphia borsasının yarı iletken sektöründe faaliyet gösteren en büyük 30 şirketi takip eden endeksi (PHLX Semiconductor Sector Index), son bir yıl içinde %70’ten fazla değer kazandı. Kıyaslamak gerekirse, ABD borsalarında listelenen 500 büyük şirketi takip eden S&amp;P 500 endeksi aynı dönemde %21 değer kazanırken ağırlıkla teknoloji alanında faaliyet gösteren şirketleri barındıran Nasdaq bileşik endeksi %47 değer kazandı. Yatırım bankası J.P. Morgan’dan sektör analisti Harlan Sur, son finansal raporlama döneminde takip ettikleri tüm çip üreticilerinin kârlarının analist beklentilerini aştığına dikkat çekiyor ve hisselerin değer kazanmaya devam edebileceğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDE0YWU0NmE5MzgwMDAwNzAxNmEwMiZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5tYXJrZXR3YXRjaC5jb20lMjUyRnN0b3J5JTI1MkZ3b3JsZHdpZGUtY2hpcC1zaG9ydGFnZS1leHBlY3RlZC10by1sYXN0LWludG8tbmV4dC15ZWFyLWFuZC10aGF0cy1nb29kLW5ld3MtZm9yLXNlbWljb25kdWN0b3Itc3RvY2tzLTExNjE0MDIwMTU2"">söylüyor</a>. Üreticilerin mevcut talebin %70’i ila %90’ı kadar ürün tedarik ettiğini belirten Sur, arzın talebi yakalamasının en az 3-4 çeyrek zaman alabileceğini; ardından müşterilerin elindeki ya da dağıtım kanallarındaki stokların normal seviyelere dönmesinin de 1-2 çeyrek daha süreceğini ifade ediyor. Diğer yandan, 2018’de yaşanan çip fazlalığı dönemini anımsatarak kısa vadede işler üreticiler için yolunda gitse bile süreç iyi yönetilmezse uzun vadede rüzgârın tersine dönebileceğini düşünen sektör analistleri de bulunuyor. &nbsp;</li><li>Geniş perspektif: Çip kıtlığı, ekonominin birçok sektörünü olumsuz etkilemenin yanı sıra küresel tedarik zincirlerindeki daha geniş çaplı yapısal dengesizliklere de bir kez daha ışık tuttu. Üretim süreçlerindeki dışa bağımlılık, hükümetleri bu konudaki politikalarını gözden geçirmeye itti. ABD Başkanı Joe Biden, sektör liderlerinin endişelerini dile getirmesinin ardından 24 Şubat’ta bir kararname imzalayarak aralarında yarı iletkenlerin ve medikal ürünlerin de bulunduğu dört temel ürün grubunun tedarik zincirlerinin incelenmesi için 100 günlük bir süreç <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDE0YWU0NmE5MzgwMDAwNzAxNmEwMiZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mdC5jb20lMjUyRmNvbnRlbnQlMjUyRjgzMzg4YjEzLWM1NjItNDkyYi05ZTBlLWJiMzA4NzRiYjc0YQ=="">başlattı</a>. Bununla birlikte söz konusu kararname, altı farklı sektörün tedarik zincirlerinin gözden geçirilmesi için de bir yıllık ayrı bir süreç başlatılmasını gerektiriyor. Kararnameyi imzalarken Beyaz Saray’da bir basın açıklaması yapan Biden, pandemi döneminde ABD’deki sağlık çalışanlarının koruyucu ekipmanlara ulaşımda yaşadığı sıkıntıları hatırlatarak ve isim vermeden de olsa Çin’i kastederek “Yabancı ülkelere bağımlı olmamalıyız, özellikle de çıkarlarımızı ya da değerlerimizi paylaşmayan birine,” ifadeleriyle konunun yönetimi nezdindeki ağırlığının altını çizdi. Çin tarafında ise yetkililer yurt içinde çip üretimi konusundaki eksikliklerini gidermek için hırslı planlar yapıyor ve ülkenin dışa bağımlılığını azaltmak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwNDE0YWU0NmE5MzgwMDAwNzAxNmEwMiZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jbmJjLmNvbSUyNTJGMjAyMSUyNTJGMDMlMjUyRjAxJTI1MkZjaGluYS1jYWxscy1mb3Itc3VwcGx5LWNoYWluLXJlc2lsaWVuY3ktbm8tY2hpcC1wcm9kdWN0aW9uLXRhcmdldHMuaHRtbA=="">istiyor</a>. Ülkedeki yetkililer, daha önce 2020’ye kadar kullandığı çiplerin %40’ını yurt içinde üretmeyi; bu rakamı 2025’e kadar %70 seviyesine çıkarmayı hedeflediğini açıklamıştı. Bu hafta pazartesi günü bir basın açıklaması yapan Çin Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı Sözcüsü Tian Yulong, söz konusu hedeflerden bahsetmemekle birlikte endüstrinin gelişimini destekleyecek birtakım teşvik adımları atacaklarını duyurdu. Son olarak, geçtiğimiz yıl aralık ayında Avrupa Birliği’nde 20 üye ülke, bölgedeki yarı iletken sektörünün değer zincirinin ve yüksek teknolojili üretim kapasitesinin güçlendirilmesi için ortak çalışmaya başlayacaklarını duyurmuştu. Yakın gelecekte diğer hükümetlerin de benzer adımlar atması ihtimal dâhilinde görünüyor.</li></ul>

Bilgisayar çiplerine olan talebin rekor seviyelere gelmesi, küresel çapta bir çip kıtlığı yaşanmasına neden oluyor.

Yarı iletken endüstrisinin tedarik krizi

Son yıllarda ekonomik ve siyasi krizlerle boğuşan Venezuela’da pazar günü gerçekleştirilen seçimlerde Devlet Başkanı Nicolás Maduro’nun genel başkanlığını yaptığı Venezuela Birleşik Sosyalist Partisi’nin (PSUV) önderliğindeki Büyük Vatansever Cephe (GPP) ittifakı, kullanılan 5,2 milyon oyun yaklaşık %68’ini alarak Ulusal Meclis’te çoğunluğu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2U5NjUxMDk1MmFiMDAwODVkNTM0NSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5kdy5jb20lMjUyRnRyJTI1MkZtYWR1cm8tdmVuZXp1ZWxhZGEtc2UlMjUyNUMzJTI1MjVBN2ltaW4tZ2FsaWJpJTI1MkZhLTU1ODQzMDEx"">elde etti</a>. Böylece Maduro destekçileri, 2015 seçimlerinden bu yana muhalefetin kontrolünde olan meclisi geri alarak ülkedeki tüm siyasi kurumlarda yetkiyi tekeline almış oldu. GPP, net bir galibiyet elde etmiş olsa da muhalefetin seçimleri boykot etmesiyle katılım oranının sadece %31’de kalması sonuçların meşruiyetine dair soru işaretleri yaratıyor. Peki, Venezuela bugüne nasıl geldi?<ul><li>Arka plan: Venezuela, 300 milyar varili aşkın kanıtlanmış rezervle dünyanın en zengin petrol yataklarına sahip ülkesi konumunda bulunuyor. 20'nci yüzyılın başında endüstriyel üretime geçen ülke, ihraç ettiği petrolle kısa sürede Latin Amerika’nın en varlıklı ülkesi konumuna gelse de ekonomik gelişim sağlıklı ilerlemedi ve Venezuela ekonomisi büyük ölçüde petrole bağımlı hâle geldi. Yıllar boyunca gelip geçen farklı hükümetlerin ihraç kalemlerini çeşitlendirme ve ekonominin diğer sektörlerine yatırım yapma planlarına rağmen ülkenin ana gelir kaynağı hep petrol olarak kaldı. Bu nedenle de küresel petrol fiyatlarında yaşanan iniş ve çıkışlar, Venezuela ekonomisini doğrudan etkiledi. Örneğin, 1970’lerin başında petrol fiyatlarının artmasıyla hükümetin gelirleri katlanırken takvimler 1985’i gösterdiğinde fiyatların sert düşmesi, ülkeyi krize <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2U5NjUxMDk1MmFiMDAwODVkNTM0NSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ibG9vbWJlcmcuY29tJTI1MkZncmFwaGljcyUyNTJGMjAxOS12ZW5lenVlbGEta2V5LWV2ZW50cyUyNTJG"">sürükledi</a>. Gelirlerin iyi olduğu zamanlarda ekonomik politikaların sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tasarlanmaması, kriz zamanlarında Venezuela’yı dış çözümler aramak zorunda bıraktı. Nitekim 1989’da dönemin hükümeti Uluslararası Para Fonu’yla (IMF) bir yapısal reform anlaşması yaptı. Ardından ülkede geniş çaplı protestolar başladı ve Hugo Chávez siyaset sahnesine giriş yaptı.</li></ul>&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-07T21:01:51.629Z.jpeg" alt="Maduro"><figcaption>Leonardo Munoz / EPA-EFE / REX</figcaption></figure>&nbsp;<ul><li>Chávez dönemi: 1998’de devlet başkanı seçilen ve 1999’da göreve başlayan Hugo Chávez’in 14 yıl süren döneminde ülkenin sosyal ve ekonomik sorunlarını çözecek net hamleler yapılmadı. Chávez’in otoriter yönetimi, dış siyasette Venezuela’nın özellikle ABD’yi karşısına almasına neden olurken iç siyasette de kutuplaştırıcı bir etken oldu. Bu dönemde petrol endüstrisinin kamulaştırılmasının sürdürülerek gelirlerin sağlık, eğitim ve gıda gibi kalemleri sübvanse etmek için kullanılması, vatandaşların refahını ve hâliyle Chávez’in popülaritesini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2U5NjUxMDk1MmFiMDAwODVkNTM0NSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5wYnMub3JnJTI1MkZ3Z2JoJTI1MkZmcm9udGxpbmUlMjUyRmFydGljbGUlMjUyRnRpbWVsaW5lLWhvdy10aGUtY3Jpc2lzLWluLXZlbmV6dWVsYS11bmZvbGRlZCUyNTJG"">destekledi</a>; ancak diğer yandan ülkenin kamu harcamalarının kontrolden çıkmasına yol açtı. Chávez’in 2010’ların başında kötüleşen sağlığı, 2012’de tekrar başkan seçilmesine engel olmadı; ancak Chávez 2013’te hayatını kaybetti. Kendisinin halefi olarak görülen Nicolás Maduro, Chávez’in ölümünün ardından düzenlenen erken seçimlerde rakibi Henrique Capriles’i %1,5’lik bir oy farkıyla geçerek başkanlık makamına geldi. &nbsp;</li><li>Maduro dönemi: Maduro, kronik enflasyonla boğuşan ve birçok temel ihtiyaç maddesine erişimin kısıtlı olduğu bir ülkeyi devraldı. Bu karışık sosyoekonomik tabloya karşı 2014 başlarında muhalefet liderlerinden Leopoldo López, Maduro’nun görevden alınması için bir kampanya başlattı. Kısa sürede binlerce vatandaşın sokağa döküldüğü protestolar başladı ve çıkan çatışmalarda 43 kişi hayatını kaybetti. Diğer yandan yine 2014’te ülkenin merkez bankası büyüme, enflasyon ve kamu harcamaları gibi resmî ekonomik verileri yayımlamayı bırakacağını belirtti ve Venezuela’nın resesyona girdiğini açıkladı. Ertesi yıl gerçekleşen meclis seçimlerinde muhalefet, Ulusal Meclis’te üçte ikilik çoğunluğu elde etti. Ekonomi kötüye gitmeye devam ederken 2016 başında Maduro, “ekonomik olağanüstü hâl” ilan etti. 2017 yazında Maduro’nun girişimiyle düzenlenen seçimlerde Ulusal Meclis’e paralel bir “kurucu meclis” oluşturuldu. Latin Amerika’daki birçok ülke ve ABD, yeni yapının otoritesini tanımadığını açıkladı. Mayıs 2018’de düzenlenen başkanlık seçimlerinde Maduro tekrar seçildi; ancak seçimler uluslararası kamuoyu tarafından şaibeli olarak görüldü. Geçtiğimiz yılın başında Maduro’nun yeni dönemine başlamasıyla protestolar tekrar alevlendi. Muhalefet lideri Juan Guaidó, seçimlerin geçersiz olduğunu iddia ederek yeni seçimler yapılana kadar kendini geçici devlet başkanı ilan etti. ABD başta olmak 60’tan fazla ülke Guaidó’nun başkanlığını tanırken Rusya, Çin, Küba, İran ve Türkiye Maduro’nun arkasında durmaya devam ediyor. &nbsp;</li><li>Güncel durum: Guaidó önderliğindeki muhalif blok, seçimlere meşruiyet katmamak için boykot kararı almıştı. Boykota katılan partilerden bazıları Yüksek Mahkeme’nin baskısı sonucu sonradan karar değiştirerek seçime girdi. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), ABD ve Avrupa Birliği; pazar günü düzenlenen seçimlerin demokratik standartlarla uyuşmadığını belirterek sonucu meşru kabul etmeyeceklerini söyledi. Guaidó, önümüzdeki günlerde yeni bir seçim çağrısında bulunabilir. Yine de Maduro, seçimler sonucunda gücünü konsolide ederek ülke üzerindeki kontrolünü artırabilir. Hükümetin önde gelen isimlerinden Diosdado Cabello, 6 Aralık seçimlerinden sonra meclisten çıkacak ilk yasanın “hainleri cezalandırma” amacı taşıyabileceğini söylemişti. Venezuela’nın içinde bulunduğu çok boyutlu kriz, yakın zamanda çözüme kavuşacak gibi <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2U5NjUxMDk1MmFiMDAwODVkNTM0NSZ1c2VyPTVlNWJlYTU3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iYmMuY29tJTI1MkZ0dXJrY2UlMjUyRmhhYmVybGVyLWR1bnlhLTU1MjEzNjI0"">görünmüyor</a>.</li></ul>

Yaklaşık on yıldır sosyoekonomik krizle boğuşan Venezuela'daki siyasi durum belirsizliğini koruyor.

Venezuela'da bitmeyen kriz

Her transfer döneminde spor basınının üzerinde “fikir yürütmeyi” en sevdiği konulardan olan ve taraftarların gündeminde bir numaraya yerleşen sansasyonel transferler, birçok farklı dinamiğe bağlı olarak gerçekleşiyor. Büyük isimlerin büyük takımlara gitmelerinin arka planında belki de en aktif rol alan grup ise menajerler. Kimi zaman aldıkları komisyonlar, kimi zaman piyasadaki manipülatif hamleleri dolayısıyla spor kamuoyunda eleştiri oklarının hedefi olan menajerler, özellikle sporcuların isimlerinin takımların önüne geçmeye başladığı bu zamanlarda sistemin en önemli paydaşlarından biri konumunda. Bu haftanın hikâyesinde, farklı sporlardan menajer profillerine ve düzenin geleceğine bakıyoruz.<ul><li>Ajanslar: Forbes’un bu alanda faaliyet gösteren en büyük ajansları sıraladığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mb3JiZXMuY29tJTI1MkZzcG9ydHMtYWdlbmNpZXMlMjUyRmxpc3QlMjUyRg=="">listesinin</a> 2019 güncellemesine göre listeye giren 43 şirket, toplamda 51,7 milyar dolarlık bir kontrat havuzunu yönetiyor ve komisyonlardan azami 2,7 milyar dolar <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mb3JiZXMuY29tJTI1MkZzaXRlcyUyNTJGamFzb25iZWx6ZXIlMjUyRjIwMTklMjUyRjEwJTI1MkYyMSUyNTJGbW9zdC12YWx1YWJsZS1zcG9ydHMtYWdlbmNpZXMtY2FhJTI1MkY="">kazanıyor</a>. Sektörün komisyon gelirleri, beş yıl önceye oranla %45’ten fazla artmış durumda. Listenin açık ara bir numarası konumunda olan Creative Artists Agency (CAA), 2018’den 2019’a yönettiği kontratların değerini 1,3 milyar dolar, komisyon gelirlerini 65 milyon dolar artırdı. &nbsp;</li><li>Futbolda menajerler: Odağımızı ajanslardan bireylere çevirdiğimizde karşımıza görece daha tanıdık isimler çıkıyor. Forbes’un menajerleri sıraladığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mb3JiZXMuY29tJTI1MkZzcG9ydHMtYWdlbnRzJTI1MkZsaXN0JTI1MkY="">listesinin</a> birinci ve üçüncü sırasında Jonathan Barnett ve Jorge Mendes’i görüyoruz. Stellar Group’a bağlı çalışan Barnett’in portföyünde Gareth Bale ve Saul Ñiguez gibi isimler bulunuyor. Barnett ayrıca, Bale’ın Eylül 2013’te dönemin dünya rekorunu kırarak 101 milyon avro bedelle Real Madrid’e gerçekleştirdiği transferin de mimarı. Kurucusu olduğu ajans GestiFute’de çalışan Jorge Mendes’in ise başta Cristiano Ronaldo ve José Mourinho olmak üzere birçok yüksek profilli müşterisi bulunuyor. Forbes listesinin beşinci sırasında bulunan bir diğer önemli menajer Carmine “Mino” Raiola da Zlatan Ibrahimovic, Paul Pogba ve Erling Håland gibi isimlerin kariyerini yönetiyor. Geçtiğimiz yıl Barnett, Mendes ve Raiola üçlüsünün elde ettiği toplam komisyon geliri yaklaşık 320 milyon dolar. &nbsp;</li><li>Diğer sporlar: 2013-2018 arasında Forbes listesinde zirveyi kimseye kaptırmayan Scott Boras, 2019’da Barnett’e geçilmiş olsa da hesaba dahil olmayan son sezon arasındaki (offseason) faaliyetlerinden sonra muhtemelen tekrar bir numaraya çıkacak. Ekim sonunda biten Major League Baseball sezonunun ardından sadece iki aylık bir dönemde aracılık ettiği anlaşmaların toplam değeri 1 milyar doları geçen Boras, MLB’de %5 olan tavan komisyon oranından en az 50 milyon dolar <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5tc24uY29tJTI1MkZlbi11cyUyNTJGc3BvcnRzJTI1MkZtbGIlMjUyRnNjb3R0LWJvcmFzLWhhcy1vZmZpY2lhbGx5LXNpZ25lZC1wbGF5ZXJzLXRvLW1vcmUtdGhhbi1kb2xsYXIxLWJpbGxpb24taW4tY29udHJhY3RzLXRoaXMtb2Zmc2Vhc29uJTI1MkZhci1CQllnZkcw"">kazandı</a>. Basketbola döndüğümüzde, kontratlarının toplam değeri 1,8 milyar dolar civarında olan müşteri portföyünde DeMarcus Cousins, Kemba Walker ve Nikola Jokic gibi isimleri bulunduran Jeff Schwartz, geçtiğimiz yıl komisyonlardan kazandığı 72,5 milyon dolarla alanında birinci sırada. &nbsp;</li><li>Gelecek: Uluslararası Birlik Futbolu Federasyonu (FIFA), geçtiğimiz yıl eylül ayında menajerlere ödenen ücretlere bir tavan belirlemeyi <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5maWZhLmNvbSUyNTJGd2hvLXdlLWFyZSUyNTJGbmV3cyUyNTJGZmlmYS1hbmQtZm9vdGJhbGwtc3Rha2Vob2xkZXJzLXJlY29tbWVuZC1jYXAtb24tYWdlbnRzLWNvbW1pc3Npb25zLWFuZC1saW1pdC1vbi0="">gündemine aldı</a>. Verilere baktığımızda, küresel çapta gerçekleşen transferler için ödenen komisyonlar 2014’ten 2019’a %170’in üzerinde artarak 650 milyon doları geçmiş durumda.</li></ul><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-06-12T07:07:54.728Z.jpeg" alt="statista"></figure><ul><li>FIFA’nın yeni tasarısı, transferlerde aracılık eden kişi ve kurumlar için %3 ila %10 arasında değişen komisyon üst limitleri öngörüyor. FIFA ayrıca; menajerler için zorunlu bir lisans sistemi uygulamayı, komisyonların FIFA’nın kurmakta olduğu bir platform üzerinden ödenmesini ve oyuncular-menajerler-kulüpler üçgeninde yaşanan anlaşmazlıkları çözecek bir mekanizma geliştirmeyi planlıyor. Futbol Menajerleri Birliği ise söz konusu düzenlemelerin “rekabete aykırı ve kanunsuz” olduğunu savunarak bu tasarıya <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZWxlZ3JhcGguY28udWslMjUyRmZvb3RiYWxsJTI1MkYyMDE5JTI1MkYxMiUyNTJGMTAlMjUyRmV4Y2x1c2l2ZS1mb290YmFsbC1hZ2VudHMtd2FnZS13YXItZmlmYS1jYXAtY29tbWlzc2lvbiUyNTJG"">karşı çıkıyor</a>. Diğer yandan, menajerleri tamamen devreden çıkarmayı amaçlayan bazı girişimler de hâlihazırda piyasada yer alıyor. Örneğin, 500’den fazla kulübün kullandığı Transfer Room adlı bir uygulamada kulüpler, oyuncularla ve onların kulüpleriyle doğrudan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVlZTJiMmRiYjg4NTI3MjUyZjEyMmQ1NiZ1c2VyPXVuZGVmaW5lZCZhdXRob3I9NWVjMzA3MTlhYTNhNTQyYzc5MTBkYTYxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50aGVndWFyZGlhbi5jb20lMjUyRmZvb3RiYWxsJTI1MkYyMDIwJTI1MkZqdW4lMjUyRjA3JTI1MkZwcmVtaWVyLWxlYWd1ZS1jbHVicy10dXJuLXRvLW9ubGluZS1kYXRpbmctbWV0aG9kcy1pbi10aGUtdHJhbnNmZXItbWFya2V0"">görüşebiliyor</a>. Menajerler yerine uygulamaya ödenen ücret, kulübün içinde bulunduğu ligin seviyesine bağlı olarak aylık 165 sterlinle 2,500 sterlin arasında değişiyor.</li></ul>

Punto, gazetecilikten beslenirken, spor kültürünü şekillendiren olayları neden ve sonuçlarıyla geniş perspektiften ele alır. Futbol, tenis, atletizm, voleybol ve basketbol başta olmak üzere tüm atletik branşların etrafında gelişen hikayeler, gelen kutunda.

Futbol, basketbol, tenis, atletizm ve voleybol etrafında gelişen hikayeler.

Punto 

Menajerler, özellikle sporcuların isimlerinin takımların önüne geçmeye başladığı bu zamanlarda sistemin en önemli paydaşlarından biri konumunda. Bu haftanın hikâyesinde, farklı sporlardan menajer profillerine ve düzenin geleceğine bakıyoruz.

İren Can Kuyucu