• &nbsp;Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Küresel Gıda Fiyatları Endeksi Ağustos'ta bir önceki aya göre %2,1 düşüşle 121,4'e geriledi. Bu verilere göre, dünyada gıda fiyatları geçen yılın aynı dönemine göre ise %11,8 düştü. Türkiye’de ise gıda fiyatları Ağustos'ta yıllık %73,6 artış göstermişti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Küresel Gıda Fiyat Endeksi’nin geçen ay zayıf talep ve verimli bitkisel yağ ve süt üretimi nedeniyle %2,1 düşerek 121,4'e gerilediğini belirtti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bununla birlikte: Göstergeler, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle tahıl ihracatının Mart 2022'de kesintiye uğrayarak rekor seviyelere ulaşmasından bu yana %24 geriledi.</li></ul>

Pareto

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/lawyerselinyilmaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Av. Selin Yılmaz&nbsp;</a>- YATA International Başkanı24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna topraklarını işgali ile başlayan Rusya-Ukrayna savaşı devam ediyor. Bölgede yarattığı insanlık krizinin yanı sıra dünya çapında da büyük etkiler doğuran bu savaşın hızı yakın zamanda kesilecek gibi de durmuyor. Peki kısa ve orta vadede savaştan ne beklemeliyiz?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kara savaşından hava savaşına</h2>Öncelikle söylemek gerekir ki savaşın kısa vadede çözüme kavuşarak sona ermesi beklenmemekte. Şu ana kadar kara ağırlıklı ilerleyen savaşın da yakın zamanda yön değiştirerek hava üzerinden devam etmesi önemli bir olasılık olarak görülmekte. Reuters, şubat ayında Avrupalı ülkelerin istihbarat raporlarına ve Avrupalı bazı yetkililerin açıklamalarına dayanarak Rusya'nın teklediği kara savaşından uzaklaşarak savaşı havaya çekmek için bir süredir Ukrayna sınırına uçak yığını yaptığına ilişkin haber yapmıştı. Ukrayna ise bu konudaki endişesini Zelenski’nin ani Avrupa seyahatinde Batılı liderlerden talep ettiği hava savunma sistemleri ile göstermekte. Keza ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin Şubat ayında yaptığı açıklamasında Rusya’nın kara kuvvetlerinin çok güç kaybettiğinin fakat Rusya’nın elinde hala kuvvetli bir hava savunma sisteminin bulunduğunun altını çizdi.Bu sebeplerle savaşın kısa vadede hava sistemleri üzerinden devam etmesi, en büyük beklenti.Orta vadeli planlar ise her şeyden önce savaş sonrasında Ukrayna’nın nasıl yeniden ayağa kaldırılacağına ilişkin.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681212324297.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="ççizim" ratio="1.27" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ukraynalı çocukların savaş çizimi - Reuters<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">21. yüzyılın Marshall Planı</h2>Bu konuda yapılan tartışmaların ve beklentilerin en temel noktasını ise 21. yüzyıla adapte edilmiş bir Marshall Planı oluşturmakta. Marshall Planı, İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa ekonomilerinin yeniden ayağa kaldırılması için Amerika Birleşik Devletleri’nin bir girişimiydi. Ortaya çıktığı dönemde ekonomik bir kalkınma programı olmasının yanı sıra yardımın gönderildiği ülkelerde demokratik istikrarın da sağlanması amacını taşıyan girişimin günümüz şartlarına uyarlanması kaçınılmaz. Bu durumda Ukrayna’ya ve Ukrayna’nın günümüzdeki durumuna göre hazırlanmış bir planın çeşitli ana başlıkları olacaktır.Öncelikle, savaş boyunca milyonlarca Ukraynalı canlarını kurtarmak için başka ülkelere göç etti. Milyonlarca vatandaşın finansal ve fiziki ihtiyaçlarının karşılanması da Ukrayna ve Avrupalı ülkelerde maddi bir yük doğurmaktadır. Ukrayna’nın ileriye yönelik ihtiyaçlarının karşılanmasının yanı sıra an itibarıyla de ekonomik ve insani ihtiyaçları başta olmak üzere güncel yardıma da gereksinim duyduğu gerçeği unutulmamalıdır. Bu sebeple yeni Marshall Planının 3 aşamalı olarak hayata geçirilmesi uygun olacaktır: Yerel, bölgesel ve ulusal seviye.Güncel yardımların büyük bir kısmı insani ve ekonomik olarak adlandırılsa da Avrupa Birliği üyelik başvurusu yapmış olan Ukrayna’nın politik olarak da stabilite sağlanması hususunda desteğe ihtiyacı olacaktır. Bunun için uluslararası bir anlaşma yapılarak düşünce kuruluşları, politikacılara kapasite geliştirme yapılması gibi çalışmaların da Ukrayna’da gerçekleştirileceği öngörülebilir. Bu çalışmaların G7 ülkelerince atanacak bir koordinatör ile yapılması gerekliliği German Marshall Fund gibi düşünce kuruluşlarının raporlarında öngörülmektedir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ukrayna AB'ye</h2>Ukrayna’nın Avrupa Birliği ve NATO üyelikleri konularına ilişkin ise farklı yollar söz konusu. Öncelikle belirtmek gerekir ki Ukrayna’nın kısa yahut orta vadede NATO üyesi olması mümkün gözükmemekte. Bunun temel sebeplerinden biri ise sıcak çatışma ihtimali, Ukrayna’nın politik olarak istikrarsız durumda olacağı ve birliğin gayrisafi milli hasılanın %2’sini ödemesinin pek de gerçekçi olmaması.Ayrupa Birliği konusunda ise net konuşmak şu aşamada kolay değil. Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyeliğinin NATO üyeliğinden daha yüksek ihtimalli olduğunu vurgulamak gerekir. Ukrayna’nın bu süreçte aldığı destek, Zelenski’nin yapmış olduğu Avrupa ziyareti ve Avrupa Birliği’nin süreçteki tutumu bizlere Avrupa Birliği’nin Ukrayna’nın üyeliğine daha sıcak baktığını göstermektedir. Dolayısıyla savaş sonrasında müzakerelerin hızlanması ve Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne girmesi muhtemel denilebilir. Ayrıca bu durum yalnızca doktrinde öngörüldüğü üzere yalnızca bir Marshall Planı ile değil, Avrupa Birliği’nin de fon ve hibe destekleriyle Ukrayna’nın daha hızlı ayağa kaldırabilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Putin'in akıbeti, nükleer tehdit</h2>Tabi savaşın kısa ve orta vadedeki beklentilerini konuşurken Rusya’nın da nasıl sonuçlarla karşılaşabileceğini tartışmak lazım. Fakat ne yazık ki savaşın akıbetinin bu kadar net olmadığı bir senaryoda Putin’in akıbetini ele almak pek de kolay olmayacaktır. Genel kanı, Putin’in akıbetinin Rusya’nın savaştan elde edeceği sonucun Rusları ne denli tatmin edeceğine göre şekilleneceğidir.Son olarak nükleer tehdit konusunun da değerlendirilmesi gerekmektedir. Rusya’nın nükleer silah kullanma ihtimali göz ardı edilemeyecek bir senaryodur. Fakat bunun doğuracağı yıkımla baş etmek ne Rusya için ne de dünyanın geri kalan kısmı için kolay olacaktır. Rusya’nın kontrolsüzce nükleer bombaları kullanma tehditleri endişelendirici bir seviyededir. Batı blokunun bu tehditlere cevabı ise Rusya’ya kıyasla imtinalıdır, keza olası talihsiz senaryoda Rusya’nın “yerle bir edileceği” ifade edilse de bunun konvansiyonel silahlar ile icra edileceği belirtilmiştir.Özetle Ukrayna-Rusya arasındaki savaşın kısa vadede sıcak bir savaş olarak, orta vadede de soğuk bir savaş olarak devam etmesi tahmin edilmektedir. Bölgedeki istikrarın yeniden sağlanması için tarafların sulh ile masaya oturması yalnızca savaşın tarafları için değil bütün dünya için en iyi sonuç olacaktır.

Spektrum

Bölgedeki istikrarın yeniden sağlanması için tarafların sulh ile masaya oturması bütün dünya için en iyi sonuç olacaktır.

Bir yılın ardından Ukrayna: Kısa ve orta vadede ne beklemeliyiz?

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/idil-ert%C3%BCrk-858b82110/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İdil Ertürk</a>&nbsp;&amp;&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mustafa-emircan-yaman/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emircan Yaman</a>Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılının dördüncü çeyreğine ilişkin dönemsel gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) istatistiklerini yayımladı. Veri setine göre Türkiye ekonomisi dördüncü çeyrekte çeyreklik bazda %0,9; yıllık bazda ise %3,5 büyüme kaydetti.&nbsp;Dördüncü çeyrek verisiyle birlikte yılın tamamında kaydedilen toplam ekonomik büyüme %5,6 ile pozitif trendini sürdürdü. Böylece büyüme verisi, piyasa beklentisi olan %5,2 ve Orta Vadeli Program’ın %5’lik hedefini aştı.2022 yılında toplam GSYH 905,5 milyar USD’ye ulaşırken, kişi başına düşen GSYH ise 10 bin 660 USD oldu. Bu noktada Türkiye’nin 0,401 gini katsayısı ile 37 OECD üyesi arasında gelir dağılımı eşitsizliğinin en yüksek olduğu beşinci ülke olduğunu hatırlatmakta da fayda var.Büyümede iç talep ve hanehalkı tüketiminin büyük etkisi gözlemlendi, hanehalkı tüketim harcamalarının 2022 büyümesi içindeki payı %57,5 oldu.Büyük oranda enflasyonun etkisiyle erkene çekilmiş harcamalar nedeniyle tüketime dayalı bir büyüme görülürken, mal ve hizmet ihracatının etkisi geçen yıla oranla nispeten sınırlı kaldı. Muhtemelen dış dünyadaki sıkılaştırıcı koşullar nedeniyle dış talep zayıflamaya devam ettikçe ihracatta düşüşün devam ettiğini görebiliriz.&nbsp;Yatırımları temsil eden gayri safi sabit sermaye oluşumu tarafında ise 2022 genelinde %2,8’lik büyüme gözlemlendi. Bu oran, geçtiğimiz yılda kaydedilen oranın altında olmakla birlikte, arzu edilen seviyenin de oldukça gerisinde yer alıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Veri seti incelemesi</h2>Sektörel dağılım incelendiğinde 2022 yılında en çok büyüyen sektör %21,8 ile finans ve sigortacılık oldu. Sektörde kaydedilen büyümede 2022’de kredilerde yaşanan genişlemenin ve TCMB politika faizinde yapılan indirimlerin etkili olduğunu söyleyebiliriz.&nbsp;Tarım sektörünün 2022 genelinde %0,6 büyürken yılın son çeyreğinde %0,3 daraldığını gözlemlendi. Bunda yılın büyük bölümünde etkisini sürdüren kuraklık ve birinci yılını dolduran Rusya-Ukrayna savaşı etkili oldu. 2023 yılı için de Türkiye’nin tarım ve hayvancılığın ön planda olduğu illerinde gerçekleşen büyük yıkım sebebiyle, hem gıda güvenliği hem de gıda enflasyon tarafında beklentiler pek pozitif yönde değil.Sanayi tarafında yıllık büyüme %3,3 oldu, yılın son çeyreğinde ise %3'lük daralma gerçekleşti.&nbsp;2022 yılında oldukça kötü bir performans sergileyen inşaat sektörü %8,4 oranında daraldı. Hizmet sektöründe 2022 yılında büyüme %11,7 ile çift haneli seviyelerde kaydedildi, dördüncü çeyrek büyümesi ise %8,6 oldu. Hizmetler sektörünün sanayiyi aşan performansı dikkat çekti fakat sanayi ve inşaat sektörlerinde 2023 yılında depreme bağlı ciddi büyüme görülmesi bekleniyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Emeğin payında azalma</h2>Bloomberg HT’nin haberine göre, 2022 yılında çalışanların büyümeden aldığı pay 1998 yılına uzanan veri setinin en düşük seviyesini görerek %26,5'e geriledi.&nbsp;Prof. Dr. Erinç Yeldan Yeldan, konuyla ilgili olarak "Yeni sistemle birlikte 2019’un ikinci çeyreğinden sonra reel milli gelir çeyrek dönemler bazında %60 arttı. Sermaye gelirlerindeki artış %80’e ulaşırken, işgücü gelirleri reel olarak sadece %23 arttı. Bunun sonucunda 2019’un ikinci çeyreğinden bu yana emeğin payındaki gerileme %7,1 iken sermayenin payındaki artış %7,7 oldu” yorumunu paylaştı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel büyüme ne durumda?</h2>Küresel tarafa bakıldığında, Türkiye’nin büyümesi büyük ekonomiler -ve daralan Rusya- arasında pozitif ayrışıyor. Sıkı para politikası, yükselen borçlanma maliyetleri ve yılın ilk yarısında kaydedilen teknik resesyon nedeniyle ABD ekonomisi 2022 yılını %2,1 ile ortalamanın altında bir büyüme ile tamamladı.&nbsp;Avro Bölgesi ekonomisi 2022 yılını %3,5 ile beklentilerin üstünde bir performans ile tamamlasa da artan faiz oranları, hanehalkı gelirlerinde yavaşlama ve yükselen enerji fiyatlarının 2023 yılında Avro Bölgesi’nde büyümeyi yavaşlatması bekleniyor.&nbsp;Faiz artırımları ve artan enflasyon finansal kırılganlığı, Rusya-Ukrayna savaşı ise gıda güvenliği riskini artırıyor. Çin’deki toparlanma, gelecek yılda küresel büyümeyi destekleyebilir ve küresel büyümeye en büyük pay Asya’dan gelebilir.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2023’e bakış</h2>Manşet enflasyonun baz etkisi nedeniyle gözlemlenen düşüşlere rağmen %45’in üzerinde kalması, işsizlik oranının ise %10 seviyesinin üzerinde seyretmesi hane halkının alım gücünü olumsuz etkilemeye devam ediyor.Yaklaşan seçimler nedeniyle artan belirsizliğin 2023 yılında da yatırımları etkileyeceği tahmin ediliyor. Girdi maliyetlerinde artışların sürmesi ise bir başka ihtimal olarak karşımızda duruyor. Ekonomik büyüme; hem seçimle beraber daha da artan belirsizlik hem de depremin yol açacağı büyük finansman ihtiyaçları sebebiyle 2023 yılında şoklara karşı oldukça savunmasız durumda.&nbsp;Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF), Türkiye ekonomisi için 2023 yılı büyüme tahminlerini 0,5 puan düşürerek sırasıyla %2,7 ve %3’e indirmişlerdi. Toplamda 11 ili etkileyen ve verdiği hasarın 34,2 milyar USD olduğu tahmin edilen depremlerin ardından Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) da 2022 yılı için büyüme tahminini 0,5 puan düşürerek %3 seviyesine indirdiğini duyurdu.Konuya ilişkin EBRD tarafından yayımlanan raporda Türkiye ekonomisinin büyüme oranlarına ilişkin, “Artan dış finansman gereksinimleri ve 2023'teki seçimlerle ilgili siyasi belirsizliğin önemli ekonomik kırılganlıklar yaratması nedeniyle 2023 ve 2024 yıllarında daha da düşerek %3'e gerilemesi beklenmektedir” ifadeleri yer almıştı.

EXANTE

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 yılına ilişkin gayri safi yurt içi hasıla verilerini yayımladı. Peki detaylarda neler var?

2022 GSYH verilerine kısa bir bakış

Döngüsel ekonomi ile ilgili çalışmalar her geçen gün artıyor olsa da döngüsel ekonomi alanında araştırmaları ile öne çıkan Circle Economy tarafından yayımlanan ve Döngüsel Ekonomi 101 olarak detaylı analizini gerçekleştirdiğimiz <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/kuresel-dongusellik-orani-ne-durumda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Circularity Gap Report 2023</a>’de gördüğümüz gibi, küresel döngüsellik oranı her geçen yıl azalıyor. Bu düzenli düşüşün birçok sebebi olsa da temelde Covid-19 pandemisi, küresel ekonomik kriz ve Rusya-Ukrayna savaşı akıllara ilk gelen nedenler arasında yer alıyor. Peki ya bu küresel krizler yaşanmasaydı gerçekten de küresel döngüsellik oranı her geçen yıl artacak ve döngüsel ekonomiye geçiş sürecimiz çok daha verimli bir şekilde mi yürütülecekti?Bu soruya net bir cevap vermek elbette imkânsız. Fakat Döngüsel Ekonomi 101 olarak bu konudaki görüşümüz döngüsel ekonomiye olan mevcut bakış açısı ve işleyişe bakıldığında ne yazık ki çok bir şeyin değişmeyeceği yönünde. Bunun temel nedeni ise iki yılı aşkın süredir üzerinde çalıştığımız, fakat devlet veya özel sektör gibi toplumsal yapıları oluşturan diğer paydaşların, bireylerin de bu sürece entegre edilerek toplumsal ve kültürel bir dönüşümün sağlanması gerektiğini fark etmemiş olmasıdır. Bu haftaki yazımızda döngüsel ekonomiye geçiş sürecinin en zorlayıcı ama bir o kadar da göz ardı edilen bireylere odaklanıyor,&nbsp;“tüketicilerin de bu dönüşüme entegre edilmesi neden önemli?” sorusunu tartışmaya açıyoruz. Tartışmamıza tam da bu konu özelinde hazırlandığı için kritik öneme sahip olan&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://link.springer.com/article/10.1007/s43615-021-00079-0" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Convergence of Public Participation, Participatory Design and NLP to Co-Develop Circular Economy</a>” makalesi eşlik ediyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toplumsal dönüşüm neden gerekiyor?</h2>Döngüsel ekonomi ile ilgili gelişmeler çoğunlukla devletlerin açıkladığı yeni yol haritaları veya regülasyonlar ile bunlara uymak zorunda kalan veya finansman bulma yolunda çalışmalar yapmak zorunda olduğu için süreçler işleten özel sektör tarafından yürütülüyor. 2000’lerin başında Çin’de başlatılan endüstriyel simbiyoz çalışmaları, ardından 2015 yılında Avrupa Komisyonu tarafından açıklanan 54 maddelik “Döngüsel Ekonomi Eylem Planı” ve 2019 yılında açıklanan “Yeşil Mutabakat” ile entegre edilen bu eylem planının küresel döngüsel ekonomi gündemini doğrudan etkilediğini görmek mümkün.Doğada milyonlarca yıldan bu yana var olan döngüsellik, insanlık için çok uzun yıllardır günlük hayatın temel bir parçası olsa da son 50-60 yıldır yeni bir konsept gibi ele alınıyor. Sürdürülebilirlik gündeminin de gelişmesiyle tamamen yanlış bir şekilde konumlandırılan döngüsel ekonomi, yalnızca fosil yakıtlarla mücadeleyi odağına almış sürdürülebilirlik çalışmaları içinde “yenilikçi atık yönetim stratejileri” kapsamında değerlendiriliyor. Bu da elbette döngüsel ekonominin sahip olduğu potansiyelin tamamen boşa gitmesine neden oluyor. Tüm bunlara rağmen son dönemde döngüsel ekonomi ile sürdürülebilirlik çalışmalarının yavaş yavaş birbirinden ayrıldığı, döngüsel ekonominin de sürdürülebilirlik gibi çatı bir konsept olduğu görüşünü savunanların sayısının arttığını gözlemlemek de mümkün. Bu da aslında döngüsel ekonomiye geçişin çok daha doğru, potansiyelinin farkında olunan bir şekilde yürütüldüğünü düşündürebilir. Ne yazık ki doğru anlamlandırmadaki bu artışa rağmen döngüsel ekonomiye geçişin hâlâ yanlış yürütüldüğünü, sadece atık yönetimine indirgendiğini görmek mümkün.Küresel döngüsel ekonomiye geçişin, döngüsel ekonominin gerçek potansiyelini yansıtacak şekilde, kapsamlı bir şekilde yürütülmesini sağlayacak en önemli araç ise bireyleri yani tüketicileri de bu dönüşüm sürecine dahil etmektir. Buradaki mantık ise aslında bireylerin daha az kaynak kullanmak veya atıkları daha verimli şekilde yönetmek konusundaki en etkili paydaş olduğu gerçeği ile temelleniyor. Döngüsel Ekonomi 101’i uzun zamandır takip eden okurlarımızın hatırlayacağı gibi, bir üretici bir ürün tasarlarken tüketici deneyimine ne kadar önem verirse versin, tüketim sırasında ve sonrasında yaşananları da tasarım sürecinde ele almazsa aslında değer zincirinin çok önemli bir parçasını hiçe saymış olacaktır. Bu da aslında devletlerin çıkarttığı yeni regülasyonların, üreticilerin belirlediği yeni “sürdürülebilir” ürünlerin bireylerin fikri alınmadığı taktirde beklenen etkiyi gösteremeyeceğini ve hedeflenen “sürdürülebilirlik” başarılarına ulaşılamayacağını açıkça göstermektedir.Bu kapsamda bakıldığında toplumsal ve kültürel dönüşüm için gündelik hayatın sosyolojik olarak ele alınması ve insanın özgür düşüncesi ile belirlediği gündelik hayat tercihlerinin aslında modern dünya düzeninde reklamlar tarafından ele geçirildiğinin farkına varılması gerekiyor. Bu aslında en basit hâliyle reklamlarla tüketiciler üzerinde yaratılan “talep” ve tüketicinin gerçekten kendi özgür iradesi ile belirlediği “ilgi” arasındaki farkın ön plana çıkartılması önem arz ediyor. Günümüzde tüketim alışkanlıklarımızın neredeyse tamamı reklamlarla şekilleniyor ve kişisel olarak kendi özgür satın alma kararlarımızı verdiğimizi düşündüğümüz anlarda bile bu reklamların ve dolayısıyla toplumsal düzenin de etkisinde olduğumuzu gözden kaçırıyoruz. Bu da en temelde “sürdürülebilirlik” adı altında hayata geçirilen çalışmaların reklamlarla tüketicilere benimsetilmesi, üreticilerin, tüketicilerin görüşlerini almadan ürettiği ürün ve hizmetleri diledikleri gibi pazarlamalarına olanak tanıyor. Böylece aslında sürdürülebilirlik çalışmalarının, mevcut düzendeki sorunları çözmek yerine, mevcut düzenin “sürdürülebilirliğini” sağlamak amacına hizmet ettiğini söylemek mümkün olabiliyor.Peki döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde tüketicilerin, yani toplumu oluşturan temel yapıtaşı olan bireylerin entegrasyonu nasıl sağlanabilir? Bu sorunun cevabı elbette fazlasıyla odaklı bir akademik çalışma ile mümkün olacaktır. Fakat genel bir çerçeve çizmek gerekirse, referans aldığımız makalede de yer verilen odak alanları şu şekilde.➡️ Karşılıklı iletişim: Üreticilerin veya devlet kurumlarının, döngüsel ekonomi ile ilgili yaptıkları çalışmalarda üstten bakan, sistemi kendi çıkarlarına göre tasarlayan bir tutum yerine bireylerin görüşlerinin alındığı bir iletişim yolu benimsemesi gerekiyor.Özellikle iş modeli veya ürün tasarım süreçlerinde son yıllarda çok daha popüler hâle gelen “paydaş görüşleri” alınırken, cevapları daha soru sorulmadan belirlenmiş sorularla değil, gerçekten tüketicilerin görüşlerini alarak tasarım süreçlerini yürütmek önem arz ediyor. Karşılıklı iletişim, tüketicilere X ürünü veya Y regülasyonu ile ilgili bilgi veren sorularla değil, ilgili ürün veya regülasyon ile ilgili tüketicilerin kendi özgür düşüncelerini paylaşabilecekleri soruların sorulması ile sağlanabilir.➡️ Yapay talep yerine ilgi ve değerler: Yukarıda bahsettiğimiz gibi, reklamlar günümüz toplumlarının yaşam biçimlerini, satın alma kararlarını ve diğer her türlü karar alma süreçlerini direkt olarak etkileme gücüne sahip. Bu da aslında bireylerin farkında olmadan, devamlı olarak reklamlara maruz kalarak, öznel olmayan “yapay” taleplere sahip olmasına neden oluyor.Elbette reklamlar, modern dünyanın en önemli araçları arasında ve bu da reklamların hayatımızdan çıkmasını imkânsız hâle getiriyor. Fakat özellikle döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde bireylerin doğru şekilde bilgilendirilmesi, bir ürün veya hizmet için yapay talep oluşturmak yerine, gerçekten tüketicilerin ilgi alanları ve değer yargıları dikkate alınarak tasarlanmış ürün ve hizmetlerin piyasa çıkması aslında döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde özellikle yenilikçi iş modellerinin de çok daha rahat bir şekilde benimsenmesine olanak tanıyacaktır.➡️ Birlikte karar alma: Özellikle devletler tarafından çıkartılan yeni regülasyonların büyük oranda özel sektörü ilgilendirdiğini görmek mümkün. Bunun temel sebebi de sürdürülebilirlik çalışmaları kapsamında kaynak kullanımının, atık yönetiminin veya değer zinciri içinde atılacak bir adımın her zaman üreticiler üzerinden kurgulanmış olması. Fakat gözden kaçırılan veya bilerek göz ardı edilen nokta, tüketicilerin değer zinciri içindeki her adım üzerinde direkt veya dolaylı olarak etkili olmasıdır.Burada dikkat edilmesi gereken nokta tüketicilerin sürdürülebilirlik çalışmaları kapsamında ne istediğini değil aslında neden istediğini anlamaktır. Yani hem üreticilerin hem de devlet kurumlarının döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde alacakları kararlarda, değer zincirinin en etkin paydaşı olan tüketicilerin “neyi, neden” istediklerinin anlaşılması gerekiyor. Bu sayede toplumsal dönüşüme olanak tanıyacak değişiklikler, yeni ürün ve hizmetler, toplum tarafından benimsenip teoride olduğu gibi pratikte de uygulanabilen regülasyonlar çıkartmak mümkün olabilir.➡️ Şeffaflık ve geri bildirim: Bugüne kadar devlet kurumları tarafından alınan kararların kaçında söz hakkınız olduğunu hatırlıyor musunuz? Ya da bir şirketin bir ürün tasarlarken gerçekten neden bu ürünü tasarladığı ile ilgili bilgilendirme? Alışık olmadığımız için bu sorulara “Ne gerek var ki?” gibi karşıt bir soruyla cevap vermek mümkün. Fakat, toplumsal dönüşüm odaklı döngüsel bir ekonomiye geçiş süreci kapsamında bakarsak aslında alınan tüm kararların, neden alındığının, arkasındaki sebeplerin ve beklentilerinin şeffaf bir şekilde paylaşılması, bireylerin bu konularda doğru şekilde bilgilendirilmesinin neden önemli olduğunu anlamak mümkün.Bu bilgilendirmeler temelde bireylerin bu dönüşüm sürecindeki görev ve sorumluluklarını anlamalarına ve teoride doğru kurgulanan ama gündelik hayata geçildiğinde çoğu zaman doğru şekilde uygulanamayan (evinizde organik atıkları ayırıp, sokağa çıktığınızda diğer atıklarla bu organik atıkları aynı çöp kutusuna atmak gibi) süreçlerin doğru anlaşılmasına olanak tanıyacaktır. Bu sayede toplumsal yapıları oluşturan tüm paydaşlar yeniliklerle ilgili geri bildirim verebilecekken aynı zamanda bu yeniliklerin doğru şekilde hayata geçirilmesine de katkı sağlayacaklardır.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">🔎 Döngüsel Ekonomi 101 yorumu: Tüketiciler, toplumsal yapıları oluşturan diğer paydaşlar gibi, sürdürülebilirlik veya döngüsel ekonomi gibi küresel dönüşüm gerektiren çatı konseptlerin benimsenmesi açısından kritik öneme sahip. Bireysel bazda farkındalığın artması, her türlü bilginin doğru şekilde paylaşılması ve açık bir iletişimin sağlanması toplumların refah seviyesini artıran en önemli etkenlerdir. Bu nedenle, bugün karşımıza farklı şekillerde çıkan regülasyonlara veya özel sektör tarafından sunulan “sürdürülebilir” çözümlere bakarken bireylerin ne kadar dahil edildiğini tartmak dilerseniz sürdürülebilirlik, dilerseniz döngüsel ekonomi dilerseniz de tamamen başka bir konsepte geçiş süreci için bireylerin en temel görevidir.İnsanlığın kolektif bir bilinçle oluşturduğu, modern dünyada reklamlarla her an dilediği gibi tasarladığı toplumsal yapıların her ne kadar farkında olunmasa da en güçlü paydaşı bireylerdir. Bu nedenle, döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde bireylerin süreçlere aktif olarak dahil edilmesi, karar alma süreçlerinde yer almaları ve her an diğer paydaşlarla fikir alışverişi yapılabilecek platformların kurulması gerekmektedir. Bu elbette bireylerin dışarıdan bir güç tarafından yönlendirilmeyi beklemek yerine kendi inisiyatifleri ile döngüsel ekonomi bakış açısını benimsemeleri, döngüsel ekonomi prensiplerini doğru ve eksiksiz bir şekilde öğrenmeleri (geri dönüşüm döngüsel ekonomi içerisinde tercih edilmeyen en son adım olması veya atık yönetiminin döngüsel ekonomi içerisinde küçük bir alan olması gibi gerçeklerin farkında olarak) ile mümkün olabilir. Bir diğer deyişle okumaya, araştırmaya ve bildiklerimizi her an eleştirerek doğru bilgiyi aramaya devam etmeliyiz.

Döngüsel Ekonomi

Bireyleri dahil etmeden dönüşmek mümkün mü?

Yakın Bakış: Toplumsal dönüşüm

Pandemi dönemi sonrası 2022 yılı küresel piyasalarda bir dizi jeopolitik ve ekonomik çalkantının yaşandığı yıl oldu. Genişleyici para politikaları, tedarik zinciri kesintileri, hizmet sektöründen ürüne kayan tüketici talebi, güçlü istihdam ve ücret artışları, Rusya-Ukrayna savaşı ve Çin'in sıfır covid politikaları nedeniyle küresel anlamda enflasyon önlemleri son 40 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Para politikalarında değişimler</h2>Merkez bankaları inatla yükselen fiyatlara, son yılların en hızlı faiz artışlarıyla tepki verdi. Küresel piyasalar için en önemli 20 merkez bankasından 15'inin içinde olduğu, 80'den fazla merkez bankası 2022'de sıkı para politikasına geçiş yaptı. ABD’nin merkez bankası Fed, 2022'deki son yedi toplantıda gecelik federal fonlama faizini (Fed Funds Rate) toplam 425 baz puan puan artırdı. 2022'nin başlangıcında ise, piyasa oyuncuları sadece üç adet 25 baz puanlık bir faiz artışını fiyatlıyordu.Fed,&nbsp;Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BOE), 2022’nin son toplantılarında faiz artırım hızlarını yavaşlattı ancak sıkı para politikasının bitmekten hala çok uzak olduğunu belirtti.Fed, 0,75 puanlık peş peşe dört faiz artışının ardından 14 Aralık'ta faiz oranlarını yarım puan artırdı. Diğer yandan Fed üyeleri, faiz oranlarını daha önce tahmin ettiklerinden daha fazla artırmayı ve daha uzun süre yüksek tutmayı beklediğini belirtti. Fed'in en son üç aylık ekonomik projeksiyon özeti, 19 üyenin hepsinin medyan tahminine göre politika faizinin - şu anda %4,25-4,5'te - gelecek yılın sonunda %5,1'e ulaşmasını öngörüyor. Fed, enflasyonu düşürmek için "yeterince kısıtlayıcı" olana kadar politikayı sıkılaştırmayı planladığını açıkça ortaya koyuyor. Fed Başkanı Jerome Powell da son faiz artışının ardından “yeterince kısıtlayıcı” bölgeye yaklaşıldığını ancak henüz bu bölgede olunmadığını sözlerine ekledi.ECB,&nbsp;son iki toplantıda gerçekleştirdiği 75 puanlık faiz artışının ardından 15 Aralık'ta faiz oranlarını 50 baz puan yükselterek faiz artış hızını yavaşlatmış oldu. Böylelikle ECB 2022’de enflasyondaki ani artış nedeniyle on yıllık aşırı gevşek politikasını tersine çevirdi ve banka mevduatlarına ödediği faizi sadece dört ayda %-0,5'ten %2'ye yükseltti. &nbsp;Bununla birlikte ECB “enflasyon görünümündeki önemli yukarı yönlü revizyona dayanarak” faiz oranlarını daha da artırmayı hedeflediğini de belirtti. Euro bölgesi enflasyonu, Kasım ayında %10,0 ile Ekim ayında kaydedilen %10,6'nın biraz altındaydı.BOE,&nbsp;enflasyonun ekim ayında son 41 yılın en yüksek seviyesine ulaşmasıyla birlikte 15 Aralık'ta faiz oranlarını üst üste dokuzuncu kez artırarak faiz oranını %3'ten %3,5'e yükseltti. %0,5'lik artış, Kasım ayındaki %0,75'lik artışın altında kaldı, ancak daha fazla artış olması diğer merkez bankaları gibi ihtimaller dahilinde. BOE, "İstihdam piyasası sıkı olmaya devam ediyor ve fiyatlarda ve ücretlerde daha fazla kalıcılığa işaret edebilecek. Bu yüzden daha sıkı bir para politikasını haklı çıkarabilecek enflasyonist baskılara dair kanıtlar var." dedi.2022’de küresel para politikalarında uygulanan değişimlerin; hisse piyasaları, emtia fiyatları ve para birimleri üzerindeki etkisi oldukça keskindi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hisse piyasaları</h2>ABD hisse senedi endeksleri finansal krizin yaşandığı 2008 yılından bu yana en kötü yıllık performansını sergiledi. ABD’nin hisse piyasası endeksi olan S&amp;P 500 %18,1 değer kaybı ile yılı sonlandırdı. Endekste yer alan on bir sektörden yalnızca ikisi değer kazandı. Faiz artışlarına ve ekonomik büyümeye duyarlı sektörler zayıf performans gösterirken, ekonomik büyüme dinamiklerinden uzak olan sektörler daha güçlü performans sergiledi. Enerji sektörü 2021'deki %54,4’lük getirisinin ardından 2022’de de savaşın etkisiyle %65,4 değer kazandı. Yılı artıda kapatan diğer sektör olan kamu hizmetleri sektörü, yıllık %1,6 kazançla mütevazi bir performans sergiledi. Defansif sektörler olarak tanımlanan ve ekonomik büyümeye görece duyarsız kabul edilen temel tüketim ve sağlık sektörleri yılı yatay tamamladı. Ekonomik büyümeye duyarlı iletişim, lüks tüketim ve teknoloji sektörleri ise en düşük performansı gösteren sektörler oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Emtia fiyatları ve dolar</h2>Başta gıda ve enerji olmak üzere emtialar, büyük ölçüde Rusya'nın şubat ayı sonlarında Ukrayna'yı işgal etmesi nedeniyle alışılmadık derecede oynak hareketler sergiledi. Yılın ilk 3 ayında %41,8 yükselen Bloomberg Emtia Endeksi, yılı sadece %13,8'lik artışla tamamladı. Ham petrol fiyatları mart ayında 130.50$'da (+%73,5) zirve yapsa da yılı 80.26$'da (+%6,7) tamamladı.Yılın başında zayıf performans sergileyen değerli metaller, yılın sonlarında güç kazandı. Altın %0,3'lük düşüşle, gümüş ise %2,8'lik kazançla yılı geride bıraktı. Özetle değerli metaller hem hisse senedi hem de tahvil piyasaları karşısında nispeten daha güçlü performans sergiledi. Bu durum geçtiğimiz 10 yılda oldukça farklıydı. Son 10 yılda altın toplam %16,9 getiri sağlarken, S&amp;P 500’ün toplam getirisi %362 oldu. Altının son on yıldaki göze çarpan düşük performansı, büyük ölçüde düşük faiz ortamında yatırımcıların daha yüksek getiriye sahip büyüme hisselerine yatırım yapmasından kaynaklandı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni yıla başlarken</h2>Sıkı para politikalarının küresel ekonomi üzerindeki etkilerinin belirgin bir biçimde hissedileceği bir yıla başladık. Dünya genelinde enflasyon oranları zirve seviyelerden geri çekilirken büyüme konusu bir soru işareti olarak kalmaya devam ediyor. Ekonomik büyümeye ilişkin öncü indikatörler küresel ekonominin daralacağını ortaya koyuyor. IMF’in büyüme tahminlerini aşağı yönde revize etmesi, ekonomilerde daralmanın önümüzdeki verilere yansıyacağını teyit ediyor. 2022’de resesyon konuşmalarının bolca gündemde olacağı bir yıl bizi bekliyor.

Geçtiğimiz yıl dünya ekonomisinde yaşananlara bakış.

2022’de para politikaları ve finansal piyasalar

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)&nbsp;verilerine göre, Türkiye’nin ihracatı Ekim ayında geçen yıl aynı döneme göre yüzde 3 artışla 21,3 milyar dolar oldu. Kimya sektörü ise ekim ayında yüzde 15 artışla 2,6 milyar dolar ihracat gerçekleştirerek ekim ayında en çok ihracat yapan ikinci sektör oldu. Sektörün ilk 10 aylık ihracatı ise yüzde 37,1 artarak 28 milyar doları aştı. Böylece, ilk on aylık dönemde gerçekleştirdiği 28,1 milyar dolarlık ihracat ile yüzde 37,1 büyüdü.Kimya sektörünün Ekim ayı ihracat rakamlarını değerlendiren İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB)&nbsp;Yönetim Kurulu Başkanı Adil Pelister şunları söyledi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 20, 20); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 20, 20); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kimya sektörümüzün ekim ayı ihracatı geçen yıla kıyasla yüzde 15 artışla 2,6 milyar dolar oldu. 16 alt sektörümüzle birlikte otomotivden sağlığa, savunmadan gıdaya kadar diğer tüm sektörlere girdi sağlayan sektörümüzün performansı güncel gelişmelere bağlı olarak sınırlı bir artış gösterse de on aylık dönemde liderliğini korumaya devam ediyor. Sektörümüz bu yıl on aylık dönemde sektörümüz yüzde 37,1 büyüdü ve 28,1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Emtia fiyatları, Rusya-Ukrayna savaşı, enerji sorunu, yüksek enflasyon baskısı, faizler, resesyon sinyalleri gibi olumsuz küresel gelişmeler elbette sektörümüzü etkiliyor. Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) ve kapasite kullanım verilerinde gerileme olduğunu görüyoruz. Üretimdeki bu gerileme ve talepteki düşüş ilerleyen aylarda ihracatımıza da yansıyabilir. Özellikle enerji maliyetleri sektörümüz açısından önemli bir sıkıntı oluşturuyor. Bu dönemde daha kolay ulaşılabilir finansman ve nakit akışının sağlanması, öngörülebilir bir ortamın oluşturulması rekabet etme gücümüzü artıracaktır. Bu yönde ihracatçılarımıza yönelik desteklerin artırılmasını bekliyoruz. Her şeye rağmen ihracat hedefimize ulaşmak için çalışmaya devam edeceğiz.”</blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekim ayında en fazla ihracat yapılan ülke Hollanda oldu</h3>Hollanda, ekim ayında en çok ihracat yapılan ülke oldu. Ekim ayında Hollanda’yı takip eden ilk onda yer alan diğer ülkeler ise Rusya, Lübnan, ABD, İtalya, Irak, Almanya, Belçika, Romanya ve Fransa oldu. Ekim ayında ilk 10 ülke arasında en çok artış yüzde 278,66 ile Rusya'da oldu.Ekim ayında Hollanda’ya yapılan kimya ihracatı 197 milyon 205 bin dolar olarak gerçekleşti. Geçen yıl aynı döneme kıyasla yüzde 115,02 arttı. Ekim ayında Hollanda’ya en çok ihraç edilen ilk beş ürün grubu sırasıyla “mineral yakıtlar, mineral yağlar ve ürünler”, “plastikler ve mamulleri”, “anorganik kimyasallar”, “uçucu yağlar, kozmetikler ve sabun” ve “muhtelif kimyasal maddeler” oldu.2022 yılı Ocak-Ekim döneminde en çok kimya ihracatı yapılan ülkeler ise sırasıyla Hollanda, İtalya, ABD, Romanya, Lübnan, Almanya, Güney Afrika, Rusya, Irak ve İspanya.Ekim ayında en çok “plastikler ve mamulleri” ihracatı gerçekleştirildi ekim ayında kimyevi maddeler ve mamulleri ürün gruplarında plastikler ve mamulleri ihracatı, 766 milyon 59 bin dolarla kimya ihracatında ilk sırada yer aldı. İkinci sırada 732 milyon 722 bin dolarlık ihracatla mineral yakıtlar ve ürünler yer alırken, anorganik kimyasallar ihracatı 272 milyon 657 bin dolarla üçüncü sırada yer aldı. Anorganik kimyasalları takiben ilk onda yer alan diğer sektörler ise; ‘uçucu yağlar, kozmetikler ve sabun’, ‘kauçuk, kauçuk eşya’, ‘eczacılık ürünleri’, ‘boya, vernik, mürekkep ve müstahzarları’, ‘muhtelif kimyasal maddeler’, ‘yıkama müstahzarları’ ve ‘gübreler’ oldu.

En çok ihracat yapan ikinci sektör

Kimya sektöründe %37,1 büyüme

S&amp;P Global tarafından yayınlanan Avro Bölgesi İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi), ağustos ayında 0,1 puanlık düşüşle 49,6 seviyesine geriledi. Böylece endeks, ağustos ayında 50 eşiğinin daha da altına düşerek, bölgede imalatta yaşanan daralmanın derinleştiğini gözler önüne serdi.&nbsp;ABD’de ağustos ayı S&amp;P Global imalat PMI 0,8 puan azalışla 51,5’e gerileyerek son 27 ayın en düşük seviyesini kaydetti. Konu ile ilgili görüş bildiren S&amp;P Global Başekonomisti Chris Williamson, verilerin ekonomide “endişe verici bir bozulmaya” işaret ettiğini aktardı.Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin’de de benzer bir sonuçla karşılaşıldı. Ağustos ayında Çin Caixin imalat PMI 0,9 puanlık düşüşle 49,5 seviyesine gerileyerek 50 eşiğinin altına indi. Böylece endeks, mayıs ayından bu yana ilk kez 50 seviyesinin altına düşerek sektörde daralma sinyalleri verdi.S&amp;P Global konuya ilişkin yayınladığı raporda ağustos ayında küresel imalatın daraldığını, 30 ülke içinde yalnızca 10 ülkenin endekslerinde yükseliş kaydedildiğini aktardı.Ağustos ayında Almanya’da imalat PMI 0,2 puan düşüşle 49,1, İtalya’da 0,5 puan düşüşle 48, Polonya’da 1,2 puan düşüşle 40,9, Güney Kore’de 2,2 puan düşüşle 47,6, Tayvan’da ise 1,9 puan düşüşle 42,7 seviyesine gerileyerek küresel imalatta yaşanan daralmayı gözler önüne serdi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden?</h2>İmalatta yaşanan daralmanın en büyük sebebi olarak Rusya-Ukrayna savaşı neticesinde artan enerji fiyatları gösteriliyor. Avro Bölgesi üretici fiyat endeksi (ÜFE) verilerine göre üreticilerin yaptığı enerji harcamaları son 12 ayda %97,2 arttı. ABD ÜFE verisine göre ise üreticilerin kullandığı enerjinin fiyatı %36,8 artış gösterdi.&nbsp;Yaşanmakta olan enerji krizinin yanı sıra merkez bankaları tarafından enflasyonla mücadele adına alınan agresif faiz artırımı kararları da ekonomide yavaşlamaya sebep oluyor. ABD Merkez Bankasının (Fed) faiz artırma trendine başlamasından bu yana ABD ekonomisi ilk çeyrekte %1,5, ikinci çeyrekte ise %0,6 daralarak teknik resesyona girdi.Bu görünüm, özellikle büyük ekonomilerde enflasyon ve durgunluk fenomenlerinin aynı anda yaşanması (stagflasyon) endişelerini artırıyor.

Endeksler bize ne anlatıyor?

Küresel imalat PMI’da daralma sinyali

<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bloomberg'ün haberine göre Apple, 2023'te işe alımları yavaşlatmayı <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-18/apple-to-slow-hiring-and-spending-for-some-teams-next-year" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">planlıyor.</a> Bu karar şirket içindeki her ekibi etkilemeyecek ancak, şirketteki bazı gruplara gelecek yıl yeni çalışanlar eklenmeyecek. Habere göre şirketin bu kararı vermesinin arkasında Covid-19 salgını, Rusya-Ukrayna savaşı ve dünya genelindeki yüksek enflasyon bulunmakta. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Instagram, kullanıcılarının hem DM üzerinden satıcılara soru sormasına hem de siparişlerini takip etmelerine imkan sağlayacak özelliği kullanımına <a fr-original-style="" href="https://about.fb.com/news/2022/07/buy-products-on-instagram-in-chat/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sunuyor.</a> Kullanıcılar bu özellik sayesinde aynı zamanda yaptıkları alışverişlerin ödemelerini Instagram DM içinden direkt olarak gerçekleştirilebilecek. Söz konusu özellikler şu an için sadece ABD'deki kullanıcılar için sunulacak. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şifre paylaşımının önüne geçmek isteyen Netflix, ücretli profillerin ardından, hesaba farklı bir konumdan erişilmesi halinde de ek ücret alacağı bir sistemi test etmeye <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2022/7/18/23269063/netflix-home-password-account-sharing-latin-america-test" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başladı.</a> Uygulamanın testleri Dominik Cumhuriyeti, El Salvador, Guatemala, Honduras ve Arjantin’de başladı. Bloomberg tarafından paylaşılan detaylara göre Netflix hesabına farklı bir konumdan erişmek isteyen kullanıcılar, 2,99 dolar karşılığında ek ev satın almak zorunda olacak. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">TikTok’un sahibi ByteDance, yarı iletken sektörüne giriş yapacağını <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/07/19/tiktok-owner-bytedance-explores-self-designed-chips.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu.</a> ByteDance sözcüsü CNBC’ye verdiği demeçte, “TikTok başta olmak üzere birçok uygulama ve oyunun kahramanı ByteDance, çip tedariği sorunuyla karşı karşıya. Gereksinimlerimizi karşılayabilecek tedarikçi bulmakta zorlandığımız için çip tasarım sürecine giriş yapacağız.” ifadelerini kullandı. Üretilecek çipler, ByteDance tarafından geliştirilen video ve eğlence platformlarının sunucularında kullanılacak.</li></ul>

5 Dakikada Teknoloji Gündemi

Podcast bölümümüzdeki haberlerin ayrıntıları

397. Bölümün Transkripti

<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Fed, yüksek enflasyon ile son iki yılın para politikası arasındaki bağlantıyı gözden geçiriyor mu?”</blockquote>ABD Merkez Bankası Başkanı (Fed) Jerome Powell, 15 Haziran 2022’de politika faizini 1994’ten bu yana ilk kez 75 baz puan artırdıktan sonra kameraların karşısına geçtiğinde karşılaştığı sorulardan biri buydu. Powell’ın soruya cevabı, son zamanlarda üstlendiği ve eski Fed Başkanı Paul Volcker ile sıkça karşılaştırılmasına neden olan “enflasyon savaşçısı” duruşundan biraz farklı, suçu üstlenmekten uzaktı: “Ekonomiyi birçok farklı gücün yönlendirdiğinin farkındayız; ancak yakın tarihte pandemi, Rusya-Ukrayna savaşı ve Çin’deki kapanmalar gibi olağanüstü şoklarla karşılaştığımızı da göz ardı etmemek lazım.”Geçen yılın çoğunu, enflasyonun “geçici” olduğunu söyleyerek geçiren Powell, bu cevapla bir yandan yüksek enflasyon ortamında faiz artırımlarına devam edileceğinin sinyalini veriyordu; diğer yandan ise bir süredir karşılaştırıldığı eski Fed Başkanı Volcker’ın rolünü üstlenmeye henüz hazır olmadığını gösterir gibiydi. Peki, son dönemde Paul Volcker’ın adı neden bu kadar sık anılmaya başlandı? Jerome Powell, yeni Paul Volcker olabilir mi? Gelin birlikte inceleyelim.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Merkez bankacılığında bir efsane: Paul Volcker kimdir?</h3>1970’lerde tüm dünya petrol krizinin etkisindeyken ABD’de enflasyon, %12 seviyelerine ulaşmış; dönemin başkanı Gerald Ford, Whip Inflation Now (WIN) (Hemen enflasyonu kırbaçla) isimli bir program <a fr-original-style="" href="https://daktilo1984.com/yazilar/paul-volckerin-ardindan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başlatmıştı</a>. Vatandaşları tasarrufa yönlendirerek enflasyonu düşürmeyi amaçlayan WIN, beklenen başarıya ulaşamazken Ford’un görevi bıraktığı 1978’de enflasyon hala oldukça yüksekti. Bu noktada devreye, ABD’nin en etkili merkez bankası başkanlarından biri olarak görülen Paul Volcker girdi.Ağustos 1979’da Fed başkanı olarak atanan Volcker, göreve gelmeden önce dönemin başkanı Jimmy Carter’dan icraatlarını belirleyecek üç istekte bulundu: Fed tamamen bağımsız olacak, enflasyonla mücadeleye odaklanacak ve sıkı para politikası uygulayacaktı. Volcker yönetimi altında faizler, bir sene içinde %11 seviyelerinden %20’ye kadar yükseltildi. Haziran 1981’de ise %21,5 ile zirveyi gördü. Faiz artışları devam ederken ülkede işsizlik, %11’e çıkmış; otomobil üreticileri satamadıkları otomobillerin anahtarlarını Fed’e postalamaya, çiftçiler traktörleriyle Fed binasının etrafında tur atmaya başlamıştı.Volcker, dönemin istenmeyen adamıydı; ancak sıkı para politikasındaki inatçı yaklaşım işe yaradı. ABD’de enflasyon, 1980’de %14,6 ile zirveyi gördükten sonra Haziran 1983’te %2,5’a kadar <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/interactive/2015/12/11/business/economy/fed-interest-rates-history.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düştü</a>. 1980’lerin ortasında hem işsizlik hem de enflasyon 1970’lerdeki seviyelerinden çok uzakta rekor düşük seviyelere geriledi, faizler de aşamalı olarak düştü.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Jerome Powell, nasıl bir politika izledi?</h3>Volcker’ın başarısının yansımaları, yaklaşık 40 sene sürdü. 2020’lere geldiğimizde ise ABD, yeniden yüksek enflasyon tartışmalarının ortasında kaldı. Pandemi kısıtlamalarının başladığı Mart 2020’de %1,5 olan yıllık enflasyon, Mayıs 2022’de %8,6 ile son 40 yılın zirvesine çıktı. Buna karşılık, uzun bir süre enflasyonun “geçici” olduğuna dair söylemlerde bulunan hâlihazırdaki Fed Başkanı Powell, sene başında “Belki de 'geçici' terimini bırakmanın zamanı gelmiştir,” diyerek şahin olarak tanımlanan daraltıcı para politikasının sinyallerini verdi.Geçen yıl kasım toplantısıyla varlık alımlarının hızını düşürmeye başlayan Fed, mart ayında varlık alım operasyonunu tamamlayarak faiz artışlarına başladı. Banka, mart ayında 25 baz puan artışla 2018'den bu yana ilk kez faiz artırımına giderken mayısta, 50 baz puan ile 2000 yılından bu yana en hızlı faiz artışını gerçekleştirdi. Son olarak, haziran toplantısında faizler, 75 baz puan artışla %1,50-1,75 aralığına yükseltildi. Böylece, 1994’ten bu yana tek seferde en hızlı faiz artışı gerçekleştirilmiş oldu.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neden karşılaştırılıyor?</h3>ABD’de seneler sonra yükselen enflasyon ve ardından gelen faiz artışları, doğal olarak akıllara 1960 ve 1970’lerdeki yüksek enflasyon dönemini getirirken iki dönem sıkça karşılaştırılmaya başlandı. İki dönemin karşılaştırılmasının en büyük nedeni, her iki dönemde de enflasyonun genellikle düşük olduğu uzun bir süreden sonra hızla yükselmeye başlaması; ancak dönemler arasında ciddi farklılıklar olduğunu da göz ardı etmemek gerekiyor.Öncelikle benzerliklere bakacak olursak; iki dönemde de ağır fedaral harcamalar talebi artırırken enflasyonun yükselişinde etkili oldu. 1960 ve 1970’lerde, Vietnam savaşı ve “Büyük Toplum” programları; 2020’li yıllarda ise Covid-19 pandemisi devlet harcamalarını artırdı. 1970’lerde petrol krizi nedeniyle küresel enerji ve gıda fiyatlarında yaşanan şokların bir benzeri de günümüzde, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle yaşanmaya başlandı.Öte yandan, iki dönem arasında kritik farklılıklar da var. ABD’de Volcker öncesi dönemde, Fed’in faiz oranlarını yükselterek enflasyonla mücadele etme eğilimi, ekonomiyi yavaşlatma ve işsizliği artırma ihtimali nedeniyle siyasi direnişle karşılaşıyordu. Dolayısıyla Volcker, oldukça sert bir siyasi iklimde zor kararların insanı olmuştu. Buna karşılık, mevcut Fed Başkanı Powell’ın enflasyonu düşürme çabaları, en azından şimdiye kadar hem Beyaz Saray hem de Kongre'den hatırı sayılır bir destek <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/06/14/opinion/inflation-stagflation-economy.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">görüyor</a>.Ayrıca bazı ekonomistler, günümüzdeki Fed’in Volcker dönemine kıyasla enflasyon çok daha düşük seviyelerdeyken faiz artırımlarına başladığına ve bu nedenle Powell’ın Volcker kadar agresif bir tutum sergilemek zorunda kalmayacağına <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/03/14/business/economy/powell-fed-inflation-volcker.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dikkat çekiyor</a>. 40 yıl önce enflasyon yükselirken Fed yetkilileri, işgücü piyasasına çok fazla zarar vermekten endişe ettikleri için faiz oranlarını yükseltme konusunda daha çekimser davranmışlardı. Hızlı hareket etme konusundaki bu isteksizlik, enflasyonun ancak sert tedbirler sonucunda düşmesine neden olmuştu. Günümüzde ise Fed, kimilerine göre geç kalmış olsa da enflasyon henüz çift haneli rakamlara ulaşmadan sıkı para politikası uygulamaya başladığı için çoğu tüketici ve yatırımcı, maliyetlerin çok geçmeden daha düşük seviyelere dönmesini bekliyor.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şimdi ne olacak?</h3>Fed, son toplantısında bu yıla ilişkin enflasyon tahminini yükseltirken büyüme beklentilerini düşürdü. Enflasyon tahmini, 2022 için %4,3’ten %5,2’ye; 2023 için %2,7’den %2,6’ya, 2024 için %2,3’ten %2,2’ye çekildi. ABD ekonomisinin bu yıla ilişkin büyüme tahmini ise %2,8'den %1,7'ye düşürüldü. Tahminlerde yapılan değişiklik, Fed’in önümüzdeki dönemde enflasyonda hızlı bir düşüş beklemediğini gösteriyor; nitekim bu durum da “enflasyonla koşulsuz-şartsız bir şekilde savaşacağını” belirten Powell’ın gittikçe daha çok Volcker’ın agresif politikasına yaklaşma ihtimalini artırıyor.Eski Hazine Bakanı Larry Summers'ın kaleme aldığı yakın tarihli bir makale, Powell’ın enflasyonu hedeflendiği gibi %2’ye düşürmesi için 40 yıl önceki kadar sert önlemler alması gerektiğini öne sürüyor. Princeton Üniversitesi’nden bir profesör ise son dönemde sıkça gündeme gelen resesyon riskine dikkat çekerek “Kalıcı fiyat baskılarıyla başa çıkmak için aşırı agresif eylemler de tehlikeler taşıyor. Ekonomi, işsizliğin hızla arttığı çok şiddetli bir durgunluğa itilebilir,” ifadelerini <a fr-original-style="" href="https://time.com/6186929/federal-reserve-powell-inflation-recession/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanıyor</a>.

Fed Başkanı Jerome Powell'ın son dönemde başlatılan faiz artışlarıyla "enflasyon savaşçısı" rolüne bürünmesi akıllara Fed'in efsane başkanı Paul Volcker'ı getirdi.

Jerome Powell, yeni Paul Volcker olabilir mi?

ABD’de tüketici fiyatları, Mayıs 2022’de geçen yılın aynı dönemine göre %8,6 yükselerek 1981’den bu yana görülen en yüksek seviyeye ulaştı. Enflasyondaki aylık artış ise %1’e çıktı. Bu durum, enflasyonla mücadele kapsamında son iki ayda 75 baz puanlık faiz artışına giden ABD Merkez Bankası’nın (Fed) eylül ayına kadar faiz artırımlarına devam etmesi ihtimalini güçlendiriyor.Detaylar: ABD’de enflasyon, sene başında %7 ile 40 yılın zirvesine ulaşırken uzmanlar, bu raddeden sonra düşüşe geçeceği yorumunda bulunmuşlardı. Fakat piyasa beklentilerinin üstünde açıklanan rakamlar, aksini ortaya koydu. En hızlı yükseliş, enerji ve gıda fiyatlarında görülürken Rusya-Ukrayna savaşı ve Çin'in sıkı kapanma önlemlerinin tedarik zincirlerinde yol açtığı aksama, fiyatlardaki artışın sorumlusu olarak görülüyor. Veriler şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gıda endeksi, aylık bazda %1,2; yıllık bazda %10,1 artış kaydetti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji fiyatları, aylık %3,9 ve yıllık %34,6 arttı. Son dönemdeki yükselişiyle dikkat çeken benzin fiyatları ise aylık %4,1 ve yıllık %48,7'lik artış gösterdi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Barınma maliyetleri,&nbsp;aylık %0,6; yıllık %5,5 arttı.</li></ul>Şimdi ne olacak?&nbsp;Birçok kategorideki fiyat artışlarının devam etmesi, Fed’in faiz artırımı ve bilanço daraltma planlarını uygulamaya devam edeceğine işaret ediyor. Fed’in ilk toplantısı, bu hafta çarşamba günü gerçekleşecek. Piyasalar, şimdiden haziran, temmuz ve eylül ayı için 50 baz puanlık faiz artışını fiyatlandırmaya başlarken ekonomistler, yüksek enflasyon sonrası sıkılaşma döngüsünün resesyona yol açabileceğini belirtiyor.Kim, ne diyor? ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, geçen hafta yaptığı açıklamada odak noktalarının enflasyon olduğunu belirtirken resesyon ihtimalini reddetti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Önümüzdeki dönemde daha yüksek enerji ve gıda fiyatları riskleri görüyorum. Ekonomik büyümenin de yavaşlamasını bekliyorum; ancak resesyon yaşayacağımızı düşünmüyorum.”</blockquote>Geniş perspektif:&nbsp;Resesyon tartışmaları devam ederken Dünya Bankası da 2022 için küresel ekonomik büyüme tahminini %4,1’den %2,9’a düşürdü. Yüksek enflasyon ile durgunluğun bir arada görülmesi anlamına gelen "stagflasyon” riski konusunda uyaran kurum, dünyanın “önümüzdeki birkaç yıl boyunca ortalamanın üzerinde enflasyon ve ortalamanın altında bir büyüme” için hazırlanması gerektiğini belirtti. Dünya Bankası Başkanı David Malpass, şu açıklamada bulundu:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Ukrayna'daki savaş, Çin'deki kapanmalar, tedarik zincirlerindeki aksamalar ve stagflasyon riski, büyümeye darbe vuruyor. Birçok ülke açısından resesyonu önlemek zor olacak.”</blockquote>

Rusya-Ukrayna savaşı ile ilgili hikayeler