Geçtiğimiz hafta Pennsylvania Üniversitesi’ne bağlı Wharton School’da organizasyonel psikolog olarak çalışan Adam Grant, Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda katıldığı panelde yakın zamanda yayımlanan bir araştırmaya atıfta bulunarak haftada dört gün çalışmanın, çalışanların stresini azalttığını söyledi. Kâr amacı gütmeyen kuruluş 4 Day Week Global (4WDG) tarafından yapılan araştırma haftada dört gün çalışma uygulamasının çalışanların kaygı seviyelerinde de düşüşe yol açtığını, aynı zamanda şirketin verimliliğinde ve gelirlerinde artış sağladığını tespit etti. Üstelik çalışanlar daha fazla egzersiz yaptıklarını ve daha iyi uyuduklarını, bu durumun da esenliklerini artırdığını belirtiyordu.&nbsp;Haftalık çalışma günü sayısını beşten dörde ve çalışma saatini genellikle 40’tan 32 ila 34 saate düşüren ilk büyük ölçekli, bağımsız pilot program ilk başta Birleşik Krallık başta olmak üzere ABD, Avustralya, İrlanda, Yeni Zelanda ve Kanada’da çalışanlar istihdam eden 33 şirket ile yapıldı. Çalışanların ücretlerinde hiçbir kesinti olmadan yapılmadı. 4 Day Week Global, Autonomy, Cambridge Üniversitesi ve Boston College’dan araştırmacılar tarafından yürütülen altı aylık pilot çalışmalar Haziran 2022’de başladı. Eylül ayında çalışmanın gidişatına dair yapılan anketler çalışmaya katılan çoğu şirketin bu uygulamayı devam ettirmeyi planladığı gibi çeşitli olumlu sonuçlara işaret ediyor; aralık ayında açıklanmaya başlayan yeni verilerin de eklenmesiyle haftada dört gün çalışmanın hem şirketler hem de çalışanlar için anlamlı faydalar sağladığı yönündeki görüşler giderek güçleniyordu.4 Day Week Global’in CEO'su Joe O Connor, programı duyururken "Pandemiden sonra şirketler rekabetin yeni ölçütünün yaşam kalitesi olduğunu ve sonuç odaklı çalışmanın en önemli şey olduğunu fark etmeye başladı. Bu esnekliği sağlayabilmek yetenekleri elde tutma konusunda bir avantaj sağlamak için araç. Büyük İstifa’nın da etkisiyle artık çok çeşitli sektörlerden çalışanların daha kısa süreler boyunca ve daha akıllıca çalışarak daha iyi sonuçlar üretebileceğini gördük.” demişti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Özellikle ABD ve Avrupa’da pandemide azalan istifa oranları, iş-yaşam dengesinin sorgulandığı ve değiştiği bu dönemin ardından 2021’de ciddi ölçüde artmaya başlamıştı. 2021'de ABD’de 47 milyondan fazla kişi işinden istifa etmişti. O dönemden bu yana 2022’de Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan ekonomik krizin ve şirketlerin hayatta kalma içgüdüsünün etkisiyle artan mesai saatleri karşısında çalışanların iş-yaşam dengelerini korumak için yaptıkları bazı davranışlara yeni isimler verilse de, Büyük İstifa gelecek yıllarda da işgücü piyasası üzerinde etkiye sahip olacak bir trend olarak görülüyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuçlar ne gösteriyor?</h2>4 Day Week Global pilot programa katılan 33 şirketten 27’si ile yapılan ankete dair sonuçlarını derlediği raporda, "Şirketler performanslarından, üretkenliklerinden ve genel deneyimlerinden son derece memnun ve neredeyse tamamı haftada dört günlük programı kalıcı hâle getireceğini taahhüt ediyor veya sürdürmeyi planlıyor.” ifadelerine yer <a fr-original-style="" href="https://www.4dayweek.com/news-posts/4-day-week-pioneering-pilot-program-a-huge-success-new-research-reveals" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verdi.</a> Üstelik şirketlerin gelirleri deneme süresinin başında aralık ayına kadar %8,14, bu süreç geçen yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığındaysa %37,55 artmıştı.Çalışanların %16,7’si, aynı işi daha sıkı bir programa sıkıştırmanın streslerinin arttırdığını belirtse de elde edilen sonuçlar genel olarak çalışanların haftada dört gün çalışma düzeninden memnun kaldığını ve programın çalışanlar için çeşitli açılardan olumlu sonuçlar sağladığını gösteriyordu. Bunun bir kanıtı, şirketlerdeki istifa sayısının mütevazı bir ölçüde de olsa azalması, çalışan sayısının ise artmasıydı. Bu konuda veri sağlayan 18 şirketin çalışan sayısı programın başlangıcından sonunda kadar %12,16 arttı. Önceden 100 çalışandan 1,76’sı istifa ederken program süresince bu oran 1,70’e düştü. Üstelik çalışanların %32,4'ü, deneme süresi boyunca stres seviyelerinin düştüğünü söyledi. %45'inden fazlası işlerinden duydukları tatminin arttığını, %60'ı iş-yaşam dengesini iyileştiğini belirtti. Çalışmaya katılanların %67'si daha az tükenmişlik yaşıyor, çalışmadan geçirilen ekstra bir günün etkisiyle haftada yaklaşık 23 dakika daha fazla egzersiz yapıyor ve uyku sorunlarının %8 oranında azaldığını bildiriyordu.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kalıcı olabilir mi? </h2>Yıl boyunca farklı zamanlarda büyük ölçekli işten çıkarmalarla çalkalanan teknoloji sektörünü ayrı tutarsak, iş dünyası gündeminde önemli yer tutan “sessiz istifa” başta olmak üzere iş-yaşam dengesini düzenlemeye yönelik kavramların öne çıkışı, çalışanların şirketlerinden ve mesleklerinden beklediklerinin makro ekonominin de etkisiyle değişmesi gibi çeşitli nedenler, şirketler için işgücü yönetimini her zamankinden daha önemli hâle getiriyor. Araştırmadan çıkan bazı sonuçlar ise haftada dört gün çalışmanın şirketlerin gündeminde önemli bir yer edinebileceğine işaret ediyor.Deneye katılan çalışanların %97'si haftada dört gün çalışmaya devam etmek istediğini söylüyor. Haftada ekstra bir boş güne sahip olmanın parasal değeri sorulduğunda %70'i, beş günlük bir programa geri dönebilmeleri için bir sonraki işlerinin %10 ila %50 arasında daha fazla ödeme sunması gerektiğini belirtiyor.

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

4 Day Week Global tarafından yapılan araştırma haftada dört gün çalışma uygulamasının çalışanların kaygı seviyelerinde de düşüşe yol açtığını, aynı zamanda şirketin verimliliğinde ve gelirlerinde artış sağladığını tespit etti. 

Haftada dört gün çalışma düzeni kalıcı olabilir mi?

Geçtiğimiz günlerde Trendyol’un hızlı market teslimatlarını gerçekleştiren ve Trendyol Go çatısı altında çalışan, bordroda olmayan ve paket başına çalışan motorlu kuryeler, şirketin İstanbul’daki şubelerinin önünde eylem yaptı. Eylemin ardından işçilerin şirket yöneticileriyle görüştüğü ve taleplerini ilettikleri belirtilirken Umut-Sen’in Twitter’da yaptığı açıklamada, “Sefalet zammına ve ağır çalışma şartlarına karşı iki gündür iş bırakarak Trendyol ile görüşme gerçekleştiren Trendyol Go işçileri, taleplerinin çözümüne çalışılacağına ve pazartesi tekrar görüşme yapılacağına dair söz aldı. Gerekirse yine, daha güçlü geliriz.”&nbsp;ifadelerine yer verildi.Trendyol Go kuryelerinin talepleri arasında daha yüksek&nbsp;ücret artışı, yakıt giderlerinin Trendyol tarafından karşılanması, 10 saatlik emeğin karşılığının 30 paket atarak minimum 1.300 liraya yükseltilmesi, şirketin “kazandıran saatler” olarak da bilinen “alevli saatler” uygulamasında çalışma zorunluluğunun kaldırılması, mağaza ve müşteri mesafesinin azaltılması, asansör olmayan binalarda çıkma zorunluluğu en fazla 5 kat olması, mağazada bekleme sürelerinin sınırlandırılması gibi toplamda&nbsp;22 maddenin&nbsp;yer aldığı bildirildi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/3/1674076209087.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Trendyol kuryelerinin talepleri" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de kurye eylemleri</h2>Bu, Trendyol için çalışan kuryelerin ilk büyük eylemi değildi. Geçtiğimiz yıl enflasyonun %36 olarak açıklandığı ve asgari ücrete %50 oranında zam yapıldığı ocak ayında Trendyol Express çalışanı yüzlerce kurye, şirketin hak edişlerine yapmayı teklif ettiği %11 oranında zam karşısında kontak kapatmış, şirketin farklı şubelerinin önünde protestolar düzenlemişti. Cumhuriyet gazetesine konuşan işçiler, o dönemde Bağ-Kur ödemelerini kendilerinin yaptıklarını, yeme-içme masraflarını ve araçlarının tüm masraflarını da kendilerinin üstlendiğini belirtmiş; şirketin uyguladığı cezalara dahi %40 zam yaptığını <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/trendyol-kuryeleri-yuzde-11-zamma-karsilik-kontak-kapatti-1902623" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eklemişti.</a> Eylemlerin ikinci gününde Trendyol’un kuryelerine %38,8 zam uygulama kararı aldığını açıklaması ve bu konuda anlaşma sağlanmasıyla kuryeler 26 Ocak’ta protestolarına son vermişti.Trendyol kuryeleriyle yakın zamanlarda Yemeksepeti bünyesinde çalışan kurye ve depo işçileri, şirketin İstanbul’daki genel müdürlüğünün önünde eylem yaptı. İşçiler, “maaş, yemek ücretleri ve yan haklarda iyileştirme” talep etti. HepsiJet kuryeleri de daha yüksek zam, yakıt masraflarına destek gibi taleplerle eylemler yapmış; Hepsiburada yaklaşık iki ay süren eylemlerin ardından işçilerin taleplerini karşılamıştı. Yemeksepeti’nin bu konudaki adımı hakkındaki haberlerdeyse, yaklaşık 3 ay süren eylemlerin neticesinde taleplerine yanıt bulamayan, baskılara dayanamayan veya bu şartlar altında çalışmak istemeyen birçok kuryenin işten ayrıldığı aktarıldı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünyada neler oluyor?</h2>İş dünyasının gündemine çok önceden giren ancak pandeminin ardından tüketicilerin hayatlarına çok daha sık dokunmasıyla işçi hakları alanında da daha görünür hâle gelen “gig ekonomisi” çalışanları, yalnızca Türkiye’de değil dünyanın çeşitli yerlerinde de hakları için ayaklanıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Gig ekonomisini kadrolu ve kalıcı işlerin yerine kısa vadeli, proje bazlı sözleşmelerle yapılan veya serbest çalışma şeklinde tanımlanan çalışma biçimi olarak açıklamak mümkün. Gig ekonomisi çalışanları genellikle kadrolu ve kurumsal çalışanlardan farklı olarak, asgari ücret, haksız işten çıkarmalar karşısında güvence, işveren tarafından yapılan emeklilik ve sağlık ödemeleri, yaralanmalar için tazminat veya ücretli izin hakları gibi olanaklara sahip değil. Teknolojiye ve bilgiye dayalı işlerde de sık sık başvurulan; Just Eat, Uber, DoorDash, GrubHub&nbsp;gibi çeşitli uygulamalarla da esnek bir piyasa oluşmasına katkı sağlayarak gelir fırsatları yaratan bu model, bu nedenlerle, bu kategorideki işgücünün kadrolu çalışanlara kıyasla çok daha sık karşı karşıya kaldığı, güvencesizliği ve hak ihlalleri gibi konularla sık sık gündeme geliyor.&nbsp;</li></ul>Örneğin geçtiğimiz haftalarda binlerce Uber şoförü, ücret zammı kararının engellenmesi nedeniyle New York’ta 24 saatlik greve gitti. New York Belediyesi Taksi ve Limuzin Komisyonu'nun aralık ayında Uber sürücülerinin ücretlerine yapılacak onaylamasının ardından Uber kuruma dava açmış, artışların şirkete ayda 21 milyon ila 23 milyon dolara mal olacağını ve Uber'in ücretleri %10 artırmaya zorlayacağını belirtmişti. 6 Ocak’ta görülen davada yargıç Uber’i haklı bulmuş ve bu zorunluluğu geçersiz kılmıştı.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/3/1674071271048.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Uber eylemi" ratio="1.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Andrew Kelly/ReutersMart 2022’de Just Eat, Deliveroo ve Uber sürücüleri, ücret yapılarındaki değişiklikler ve giderek artan yakıt maliyetleri nedeniyle gelirlerinin düştüğünü, yükselen enflasyon ortamında çalışarak zarar ettiklerini belirterek İrlanda’nın Belfast şehrinde altı saatlik grev yaptı. Aralık 2021’deyse Just Eat'in taşıma operasyonlarındaki ortağı Stuart Delivery, kuryelerinin ödeme yapısında değişiklikler yaptı. Bu yeniden yapılanmanın taban ücret oranını düşürdüğünü belirten sendika, şirketin farklı şubelerinde ücretlerde düzenlemeler yaptığını ancak Sheffield’da yapmadığını belirterek süresiz greve gitme kararı aldı. Böylece Birleşik Krallık tarihinin en uzun grevi gerçekleşti ve işçiler yaklaşık 3 ay boyunca grevlerini sürdürdü.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yasalar ne söylüyor?</h2>Türkiye'de bu konuda atılan son yasal adım, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Şubat 2022'de esnaf-kurye modelinin sınırlandırılması için çalışma başlatmasıydı. Buna göre, ilk etapta şirketlerin çalıştırdıkları motokurye sayısının %10'unu bünyesinde istihdam etme ve kendi ekipmanını bulundurma şartının artırılacağı, böylece kadroya geçişin hızlandırılacağı belirtildi. Ayrıca şirketlerin çalıştırdıkları motokuryelere karşı yasal sorumlu olmalarının sağlanacağı aktarıldı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir?&nbsp;Evrensel'den Arif Koşar'ın haberine göre, esnaf-kurye modelinde şefin teklifini kabul eden kuryeler öncelikle şirketin yönlendirmesi ile bir şahıs şirketi kuruyor ve yasal açıdan "işçi ile işveren" değil "anlaşma yapmış iki şirket" olduğu için işçi haklarını koruyan kanunlar bu ilişkide geçerli olmuyor.</li></ul>Dünyada da bu konuda adımılar atılıyor. Aralık 2021’de Avrupa Komisyonu’nun önerdiği yönerge dijital işgücü platformları aracılığıyla çalışan kişilere, fiili çalışma düzenlemelerine karşılık gelen yasal istihdam statüsü verilmesini sağlamayı öngörüyor. Platformun bir "işveren" olup olmadığını belirlemek içinse çalışanın performansını dijital olarak ölçmesi, dış görünüşe yönelik standartlar belirlemesi gibi bazı koşullardan ikisini yerine getirmesiyse yetiyor.2022’nin mart ayında, Avustralya’nın Adil Çalışma Komisyonu (FWC), eski Deliveroo sürücüsünün bağımsız bir çalışan veya taşeron değil, Deliveroo Australia’nın çalışanı olduğuna karar verdi. Haziran ayında ise Uber ve Avustralya’da faaliyet gösteren Transport Workers’ sendikası, istihdam standartları ve yan haklar konusunda anlaşmaya vardı ve endüstriye yönelik standartlar oluşturmak için hükümetin finanse edeceği, bağımsız bir düzenleyici kurumun oluşturulmasına karar verdi.ABD’de ise Çalışma Bakanlığı’nın ekim ayında sunduğu ve şirketlerin işçilere taşeron gibi davranmasını zorlaştıracak yasa tasarısı kabul edilirse, şirketler, "ekonomik olarak kendilerine bağımlı" olan işçileri taşeronlardan daha fazla sosyal yardım ve yasal güvence elde etme hakkına sahip çalışanlar olarak kabul edecek.

Türkiye’de ve dünyada "gig ekonomisi" eylemleri

Tarım makineleri üreticisi Deere, geride bıraktığımız hafta sonu American Farm Bureau Federation ile imzaladığı ön anlaşma ile artık çiftçilerin kendi çiftlik ekipmanlarını tamir etmelerine veya bağımsız tamir atölyelerine götürmelerine olanak sağlayacağını <a fr-original-style="" href="https://www.wsj.com/articles/deere-to-allow-farmers-to-repair-their-own-equipment-11673228580" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">taahhüt etti.</a> Bu anlaşmanın arkasında, bir süredir çiftçilerin ve çeşitli kurumların Deere’yi ekipmanlarının tamirinin kendisinin belirlediği yetkili noktalarda ve bayilerinde yapılması için özel yazılımlar ve sensörler kullanmakla suçlamasının olduğu aktarıldı. Bu durum da yüksek teknolojili ekipmanların çiftçilerin maliyetlerinin artmasına neden oluyordu. Deere’nin American Farm Bureau Federation ile yaptığı anlaşmanın tamamlanmasıyla çiftçilerin sahibi oldukları ekipmanların onarımı için gereken onarım kodları, kılavuzlar ve rehberler gibi kaynaklara erişmesinin mümkün olacağı bildirildi.Deere, son dönemde traktörlerini ve araçlarını teknolojiyle donatmasının ardından bu tür şikayetlere daha fazla maruz kalsa da operasyonlarında teknolojinin kritik rol oynadığı şirketler ile tüketiciler ve tüketiciyi koruyan organizasyonlar arasındaki&nbsp;“onarım hakkı”&nbsp;meselesi özellikle teknoloji şirketlerinin eleştirilere maruz kaldığı başlıca alanlardan biri olarak öne çıkıyor. Bununla birlikte, onarım hakkına dair yasaların 2012’de ABD’de ilk olarak araç sektöründe ortaya çıktığı ve ardından tüketicileri savunan organizasyonların elektronik cihazlar ve tarım makineleri gibi ürünler için de bu düzenlemelerin yapılması talebinde bulunduğu <a fr-original-style="" href="https://www.politikyol.com/microsoft-ve-apple-cihaz-onarim-hakki-yasalarina-savas-aciyor/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiliyor.</a> Tüketici organizasyonlarınca başlatılan “onarım hakkı” hareketi de tüketici elektroniği sektöründen şirketlerin orijinal yedek parçalar&nbsp;satması ve onarım kılavuzları yayımlaması talebinde bulunuyor.Bu durum bir süredir düzenleyicilerin de radarındaydı. &nbsp;2021 yılının Temmuz ayında Biden yönetimi, üreticilerin cep telefonu gibi ürünlerinin onarımında rekabet karşıtı davranışlarını kısıtlamak ve çiftlik ekipmanı üreticilerince uygulanan makinelerin bağımsız tamirciler tarafından tamir edilmesine yönelik kısıtlamayı kaldırmak için bir kararname <a fr-original-style="" href="https://www.recyclingtoday.com/news/preisdent-biden-right-to-repair/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkarmıştı.</a>&nbsp;2022’nin son günlerinde New York eyaletinde uygulamaya geçen <a fr-original-style="" href="https://www.nysenate.gov/legislation/bills/2021/S4104" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Digital Fair Repair Act</a> ile bu konu bir süre daha teknoloji gündeminde yer edinecek gibi görünüyor. Peki özellikle rekabet karşıtı davranışları nedeniyle soruşturmalara, cezalara maruz kalan ve hatta anlaşmalarını iptal etmek durumunda kalan teknoloji şirketleri bu konuda nasıl hareket ediyor?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şirketler nasıl adımlar atıyor?</h2>Günümüzde neredeyse her tüketici cep telefonu, kişisel bilgisayar (PC), tablet gibi cihazlarında çok da nadir olmayan aralıklarla çeşitli donanım ve yazılım arızalarıyla karşı karşıya kalıyor. Öyle ki, teknoloji şirketlerine danışmanlık hizmetleri sağlayan Creative Strategies, özellikle PC ve cep telefonu kategorilerinde donanım onarımının sektörde rekabeti belirleyecek kadar önemli bir güç olduğuna ve sektör oyuncularının, cihazlarının onarılabilirliğinin rekabet avantajı sağlayacağı düşüncesiyle hareket edeceğine <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/timbajarin/2021/12/29/the-next-big-tech-competitive-battleright-to-repair" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">inanıyor.</a>&nbsp;Bazı şirketler de bu konuda adımlar atmaya başlıyor. Örneğin Google nisan ayında Pixel telefonlarının yedek parçalarını iFixit üzerinden satmak için anlaşma <a fr-original-style="" href="https://www.ifixit.com/News/58542/working-with-google" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">imzaladı.</a> Apple da kullanıcıların ve bağımsız tamir merkezlerinin Apple mağazalarının kullandığı araçları kiralamasına ve orijinal yedek Apple parçaları satın almasına olanak tanıyan “Self Servis Onarım" adlı bir program başlattı ve bu kapsamda, cihazlarının onarımı için oluşturulan kılavuzlarını da tüketicilere sundu. Hatta Apple’ın yeni modeli iPhone 14'ün iPhone 7'den bu yana bireysel onarıma en çok olanak sağlayan iPhone olduğu; çünkü şirketin, modeli kullanıcıların iki vidayı sökerek hem cihazın arka camını hem de ekranını çıkarmasına ve değiştirmesine imkan tanıyacak şekilde yeniden tasarladığı <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/09/19/apple-iphone-14-easiest-to-fix-since-2016-ifixit.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aktarıldı.</a>Ağustos ayında M1 Macbook bilgisayarlarını da programa dahil eden Apple, bu programın özellikle Pro model Macbook’ların tamiri için yeterli olmadığı eleştirileriyle karşı karşıya <a fr-original-style="" href="https://www.ifixit.com/News/64072/apples-self-repair-program-manages-to-make-macbooks-seem-less-repairable" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaldı.</a> iFixit’in internet sitesinde yayımlanan bir yazıda, kullanıcıların Mac'in bataryalarını değiştirebilmek için yalnızca bataryanın değil, bilgisayarın ekranı dışındaki “top case” adlı bölümün tamamının değiştirilmesi gerektiği aktarıldı. Bu da yapılacak onarımın 500 dolara mal olduğu ve kullanıcıların 162 sayfalık adımları takip etmeleri gerektiği anlamına geliyor. iFixit’in batarya değişim kılavuzu ise yalnızca 26 sayfadan oluşuyor.

Onarım hakkı: Beklentiler, alınan sonuçlar

OECD'nin güncel verilerine göre, 2021'de OECD ülkelerinde bir çalışan ortalama 1.716 saat çalıştı. Meksika 2 bin 128 saatle mesai saatleri en fazla olan ülke olurken listede Türkiye 1.572 saat ile Slovakya, Slovenya, Letonya ve Japonya'nın hemen üzerinde <a fr-original-style="" href="https://data.oecd.org/emp/hours-worked.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer aldı.</a>Haftalık çalışma süresi bazında bakıldığındaysa 2020'de Türkiye'de bir çalışan haftada ortalama 45,6 saat&nbsp;çalışırken Birleşik Krallık’ta bu süre 36,6, ABD’de 38,8, İspanya’da 36,4, Almanya’da 34,5 Slovakya ve Portekiz’de 39,3 olarak öne <a fr-original-style="" href="https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=ANHRS" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı.</a> Öte yandan, çalışanların emekleri karşılığında elde ettiği asgari ücret 2020’de Birleşik Krallık’ta saatlik 11,2 dolar, ABD’de 7,6 dolar ve İspanya’da 10,7 dolarken Türkiye’de, İsrail’deki gibi 6,8 dolara karşılık geliyordu.&nbsp;OECD ülkeleri arasında çalışma süresi ortalamasının 37,2 saat olduğu 2010’da Türkiye, dünyada haftalık en fazla mesai saatine&nbsp;sahip ülkeydi. Türkiye’de haftada ortalama 50,8 saat çalışılırken Meksika’da bu süre 45, Kosta Rika’da 45,8 ve Kolombiya’da 49,4 saatti. Bu durum 2016’da Meksika’daki çalışma süresi Türkiye ile eşitlenene kadar bu şekilde devam etse de Türkiye haftalık çalışma süresi bakımından hâlâ birçok ülkenin önüne geçiyor.&nbsp;Bununla birlikte, yıllara göre veriler incelendiğinde emek yoğun Sanayi Devrimi’nden teknoloji ve verimlilik odaklı Endüstri 4.0 dönemine geçişin de etkisiyle, küresel ölçekte çalışma saatlerinin yıllar boyunca genellikle mütevazı ölçüde düştüğünü görmek mümkün. Örneğin; gelişmiş ülkeler, zaman içinde çalışma sürelerini kısaltmak için atılan&nbsp;"haftada 4 gün çalışma" uygulamasını denemek gibi adımlarla anılırken Türkiye’de tüm çalışanları kapsayan son düzenlemenin, haftalık çalışma saatinin 45 saat ile sınırlandırıldığı 2003 yılında yapıldığı görülüyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Farklı bir örnek: Güney Kore</h2>Bu bağlamda, çalışma saatlerinin uzunluğuyla bilinen Güney Kore şaşırtıcı bir örnek oluşturuyor; zira ülkede 2018’de hayata geçen ve çalışma saatlerini kısaltan düzenleme, bu yaz mercek altına alındı. Çalışma Bakanı Lee Jeong-sik, hükümetin haftalık çalışma süresini standart 40 saat, fazla mesaileri ise 12 saat ile sınırlandıran sistemi "çalışma hayatında verimliliği ve esnekliği artırmak için" aylık bazda revize etmeyi değerlendirdiğini söyledi. Teklif kabul edilirse işverenler 1 ayda toplamda 52 saate ulaşabilen fazla mesai sürelerinin o ay boyunca herhangi bir zamanda geçirilmesini isteyebilir. Böyle bir senaryoda, ülkedeki Çalışma Standartları Yasası'nda 7 günlük çalışma haftasını yasaklayan herhangi bir hüküm olmadığı için haftada 7 gün çalışan bir kişinin ayda 40,5 saate kadar fazla mesai yapabileceği, haftada 69, günde ise 14 saate kadar çalışabileceği <a fr-original-style="" href="https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/1071435.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanıyor.</a><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi:&nbsp;Güney Kore’de çalışanların, 2020’de saatte ortalama 8,9 dolar kazandığı belirtiliyor.&nbsp;</li></ul>Çalışma süreleri ve ücretleri ülkeden ülkeye farklılık gösterse de içinde bulunduğumuz yüksek enflasyon ve ekonomik kriz ortamında işverenlerin sağladığı asgari ücretin enflasyon karşısında eridiği, çalışanın alım gücünü koruyamadığı ve hem işveren hem çalışan için salt olumlu bir tablodan söz edilemediği belirtiliyor.&nbsp;Örneğin, geçtiğimiz günlerde Gazete Duvar,&nbsp;asgari ücretin 1.600 avro olduğu Almanya’da, yıl içinde kademeli biçimde 9,60 avrodan ekim ayında 12 avroya yükseltilen saatlik asgari ücretin kasım ayında açıklanan %10’luk enflasyon karşısında eridiğini ve Sol Parti ile uzmanların saatlik asgari ücretin 14 avroya yükseltilmesini talep ettiğini aktarmıştı.&nbsp;Buna ek olarak AB’de bakanlar, ekim ayında asgari ücretin çalışanların yaşaması için yeterli ve makul düzeyde olmasını sağlamak amacıyla yeni bir düzenlemeyi onayladı. Bu doğrultuda ücretin yaşam koşulları karşısında yeterli olup olmadığını sorgulamak için düzenli değerlendirmeler yapılacak ve medyan brüt ücretin %60 veya ortalama brüt ücretin %50’si referans aralığı olarak kullanılacak. Bu uygulamayı hayata geçirmek için ülkelere 2 yıl süre tanındığı, ancak sendikaların yaşam maliyetlerinin yükselmesiyle bu sürecin hızlandırılmasını talep ettiği aktarılıyor.Türkiye'de ise asgari ücret maratonu, komisyon bugünkü üçüncü toplantısında TÜRK-İŞ'in 9 bin liranın altına imza atmayacağını belirtmesi üzerine hâlâ devam ediyor. O sırada çalışma süreleriyle ilgili değişiklikler yapılıp yapılmayacağıysa gizemini koruyor. Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, yaz aylarında katıldığı bir etkinlikte şu ifadeleri kullanmıştı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“8 saati biz normal olarak algılamaya başladık. Oysa yeni teknolojiler, insanın emeğini ikame eden yeni bilgiler üretim sürecine girdikten sonra 8 saat mesai artık eski alışkanlığımızın bir parçası olarak duruyor diye düşünmemiz, eleştirmemiz lazım. Bugün birçok ülkede 8 saatin aşağıya çekilmesine dönük çalışmalar var. Geçtiğimiz günlerde İngiltere’de bu konuda pilot bir uygulama başlatıldı. Bunlar yaygınlaşacak. Muhtemelen 25 yıl sonra 6 veya daha az saat fiziki çalışma, onun dışında uzaktan çalışmanın da olduğu çalışma biçimleri devreye girecek. Bu kaçınılmaz. Teknoloji emeği ikame ettikçe, teknoloji üretim sürecinin mekanla bağını kopardıkça bu değişmeler kaçınılmaz olarak ortaya çıkacaktır.”</blockquote>

“Asgari ücret, azami mesai”

2021'de Amazon, Apple, Alphabet, Microsoft, Tesla ve Meta'nın toplam gelirleri yaklaşık 1,1 trilyon dolara ulaşıyordu; piyasa değerleriyse yarı yarıya artarak neredeyse 8 trilyon dolara <a fr-original-style="" href="https://www.wsj.com/articles/how-big-tech-got-even-bigger-11612587632" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yükselmişti.</a> Ekim 2021 itibarıyla bu rakam&nbsp;3 trilyon dolar düştü. Geçtiğimiz haftalarda Amazon, dünyada piyasa değeri 1 trilyon dolar düşen ilk halka açık şirket oldu. Şirketin değeri Temmuz 2021'de günü 1,88 trilyon dolar rekor piyasa değeriyle kapatmasının ardından yaklaşık 879 milyar dolara geriledi. Tabii Amazon yalnız değildi, Ekim 2021 ve Ekim 2022 arasında Alphabet ve Microsoft'un piyasa değeri yaklaşık 700 milyon dolar, Meta'nınsa 600 milyon dolar geriledi.&nbsp;Geçtiğimiz haftalarda birçok teknoloji şirketi azalan reklam gelirleri, düşen satışlar ve tedarik zinciri sorunları gibi nedenlerle geride bıraktığımız çeyreğe dair beklentilerin altında sonuçlar açıkladı. Makro ekonomik koşullara ayak uydurmak için çoğu, stratejilerini gözden geçirmek ve yeniden yapılandırmaya gitmek zorunda kaldı. Çeşitli maliyet tasarrufu önlemlerinin yanında neredeyse tüm büyük teknoloji şirketleri, işe alım hızını yavaşlatır ve gerekli olmayan işe alımları durdururken bazılarıysa işten çıkarmalar yapmaya veya halihazırdaki işten çıkarma planlarını genişletmeye başladı.&nbsp;Peki işten çıkarmalar etkili bir maliyet tasarrufu yöntemi mi? Şirketin uzun vadeli performansına olumlu katkı sağlıyor mu? Bu soruları, uzmanlardan görüşler ve araştırmalar ışığında yanıtlamadan önce teknoloji devlerinin yakın zamanda açıkladığı maliyet tasarrufu planlarına bakalım.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İşten çıkarmalar planlayan şirketler</h2><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Alphabet, 10 bin çalışanın işini kaybetmesiyle sonuçlanabilecek bir değerlendirme ve performans iyileştirme planı uygulayacağını açıkladı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Amazon'un CEO'su Andy Jessy "ekonomideki zorluklardan dolayı yıllık değerlendirme sürecinin her zamankinden daha zor olduğunu" belirterek 10 bin kişinin etkileneceği açıklanan işten çıkarmaların 2023'ün başlarında da devam edeceğini belirtti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cisco'nun yeniden yapılanma kapsamında 83 bin çalışanının %5'ine denk gelen yaklaşık 4 bin 100 kişiyi işten çıkaracağı, hibrit çalışma eğiliminin etkisiyle gayrimenkul portföyünü azaltacağı aktarıldı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Disney, ekonomik belirsizlik ve Disney+'taki zararın etkisiyle işe alımları durdurmayı ve bazı çalışanları işten çıkarmayı planladığını bildirdi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">HP, düşen bilgisayar satışlarının etkisiyle 2025 mali yılının sonuna kadar küresel işgücünün %12'sini işten çıkarmayı planladığını duyurdu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Intel, binlerce kişiyi işten çıkarmayı planladığını ve 2025'e kadar maliyetlerini yılda 10 milyar dolar düşürmek için yeniden yapılanmaya gideceğini duyurdu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Meta, 9 Kasım'da iş gücünün %13'üne karşılık gelen 11 binden fazla kişiyi işten çıkaracağını açıkladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Twitter'ın yeni sahibi Elon Musk şirketin işgücünün neredeyse yarısına denk gelen 3 bin 700 kişiyi işten çıkardı, ardından içerik denetleme ve pazarlama departmanı dahil pek çok farklı alanda görev yapan 5 bin 500 sözleşmeli çalışandan yaklaşık 4 bin 400'ünün işine son verdi.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Olumsuz gidişatın ardında ne yatıyor?</h2>Pandemi döneminde rekor kârlar elde eden teknoloji şirketlerinin pek iç açıcı olmayan gidişatının ardında şirkete özgü bazı faktörler olsa da belirli makro ekonomik koşulların özellikle teknoloji sektörünü derinden etkilediğini söylemek yanlış olmayacaktır. Nitekim pandemide insanlar internette çok daha fazla zaman geçirdi, online alışveriş biraz da zorunluluktan ana akım hâline geldi; Netflix, Amazon Prime gibi video akış hizmetlerine talep arttı ve kalıcı olacağı düşünülen bu gelişmeler, online reklam talebinin ve yazılım hizmetlerine ihtiyacın da artmasıyla teknoloji şirketlerine ciddi gelirler sağladı. Apple'ın kârı, artan iPhone satışlarıyla neredeyse 2 kat artarak 21,7 milyar dolara, Microsoft'un kârı bulut hizmetleri ve oyunlara artan talep nedeniyle %47 artarak 16,5 milyar dolara yükseldi. YouTube'un reklam geliri 2020'de 3,81 milyar dolarken bu dönemde 7 milyar dolar oldu. Şirketler yeni yatırımlar, satın almalar ve inovasyonlar yapma iştahı ve uzaktan çalışmanın dayanılmaz cazibesiyle çok sayıda yeni çalışanı bünyelerine kattı. Örneğin Meta'nın Mart 2020'de 48 bin 268 olan çalışan sayısı Eylül 2022 itibarıyla 87 binin üzerindeydi.&nbsp;Ancak normalleşmenin etkisiyle azalan çevrimiçi gelirler, Çin'de yakın zamana kadar devam eden ve Apple'ın iPhone 14 tedarikini sekteye uğratan protestolara yol açan Covid kısıtlamaları, tedarik zinciri sorunları, Apple'ın gizlilik kurallarında yaptığı değişiklikler ve ekonomik kriz ile yatırımcıların düşen risk iştahı teknoloji dünyasının devleri için zorlayıcı zamanları beraberinde getirdi.&nbsp;<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/jack/status/1588913276980633600" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/11/2022-12-02T06:11:18.116Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.43" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İşten çıkarmalar çözüm mü?</h2>İşten çıkarmaların şirketlerin hedeflediği tasarruflar için ne kadar anlamlı olduğuna dair görüşler genellikle çok iyimser bir tablo çizmiyor. Wharton'dan İşletme Profesörü Peter Cappelli, araştırmalarda işten çıkarmaların şirketlerin performansına katkı sağladığına dair bulgu elde edilmediğini <a fr-original-style="" href="https://knowledge.wharton.upenn.edu/article/how-layoffs-cost-companies/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor:</a> "Piyasanın gerilemesi gibi durumlarda kapasite fazlası olabilir, araştırmalar bu tür bağlamlarda işten çıkarmaların &nbsp;yardımcı olduğunu gösteriyor. Ancak kârlılığı artırmak için işten çıkarmalar yapmanın anlık, kısa vadeli gelir artışının ötesine geçtiğine dair hiçbir kanıt yok." Aposto'ya konuşan, University of Colorado'dan Profesör Wayne Cascio, 30 yıldan uzun süredir şirketlerin küçülmeleri üzerine yaptığı araştırmalar ışığında işten çıkarmaların hem doğrudan hem dolaylı maliyetleri olduğuna dikkat çekiyor ve "Şu anda şirketler yetenek bulmakta zorlanıyor, iş gücü piyasası oldukça sıkı. Böyle bir ortamda yapmak isteyeceğiniz son şey çalışanlarınızı çıkarmaktır."&nbsp;diyor.Araştırmalar da bu görüşleri destekliyor. University of Texas'tan araştırmacılar, işten çıkarmaların ardından şirketlerin hisselerinin değişmediğini veya negatif yönde etkilendiğini saptadı. Üstelik şirketlerin kârı düşüyor ve bu düşüş 3 yıl boyunca devam ediyordu. Fortune 500'den bir teknoloji şirketi üzerinde yapılan bir araştırma, şirketin iş gücünü %15 azaltmasının ardından geliştirdiği inovatif ürün sayısının %24 düştüğünü ortaya koydu. Harvard Business School'da (HBS) yapılan başka bir araştırmaysa perakende sektöründen bir şirketin işten çıkarma yaptıktan sonra kârının düştüğünü buldu.İşten çıkarmalar şirketlerin finansal sonuçlarını, kalan çalışanların motivasyonları ve şirketin itibarı gibi farklı açılardan da etkiliyordu. HBS araştırmasında da çalışanların moralinin düştüğü sonucu elde edilirken Cascio ise küçülmeye giden şirketlerde etkilenen ilk alanın moral olduğunun belirtildiğini söylüyor ve üretkenlik ile psikolojik güvenlik hissinin de zarar gördüğünü belirtiyordu. Tam da bu nedenlerle, çok da şaşırtıcı olmayan bazı sonuçlar söz konusu. Örneğin Stockholm University ve Canterbury University'den araştırmacılar, işten çıkarmanın ardından şirkette kalan çalışanların iş tatmininde %41, bağlılığında %36 ve performansında %20 düşüş yaşadığını ortaya koydu. University of Illinois'de yapılan araştırmaysa, işten çıkarma yapan şirketlerin Fortune'un en beğenilen şirketler listesindeki sıralamalarında gerilediğini tespit etti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Alternatif çözümler</h2>Cascio, şirketin elinde bulundurduğu ve kâr etmeyen birimi gibi bir varlığın elden çıkarılması gibi durumlarda işten çıkarmaların gerekli olabileceğini veya nakit akışını korumak için son çare olarak kullanılabileceğini belirtiyor. Ancak yetenek kıtlığını dikkate alarak çoğu şirketin maliyetleri kısmak için işe alımı durdurduğunu, seyahat ve eğlence maliyetlerini azalttığını, çalışanlara ücretsiz izin verdiğini veya Almanya'daki "kurzarbeit" programlarında olduğu gibi, işsizlik sigortası sağlamak için devlet kurumlarıyla birlikte çalışarak alternatif yollar bulmaya çalışabileceğini aktarıyor. Bu sayede çalışanlar işinden olmuyor ve şirketin talebi arttığında var olan yetenekleri yeniden kullanabilmesi mümkün oluyor.&nbsp;Her ne kadar kısa vadeli belirli avantajlar sağlasa da işten çıkarmalar şirketler için maliyet tasarrufu kadar maliyet kaynağı olarak da değerlendirilebilir. Wharton'dan Matthew Bidwell, işten çıkarmaların etkililiğinin sektörden sektöre, şirketten şirkete göre değişeceğini belirtse de KPMG'nin CEO Görünümü Raporu’nda ABD'deki CEO'ların%51'inin önümüzdeki 6 ayda iş gücünü azaltma ihtiyacı&nbsp;olabileceğini belirttiğini düşünürsek, işten çıkarmalar bir süre daha birçok şirketin gündemini meşgul edecek gibi görünüyor.

İş dünyasından içgörü, sektör analizleri ve gelecek öngörüleri her pazartesi ve cuma e-posta kutunuzda.

İş dünyasındaki en önemli gelişmeler.

Pareto

Pandemide rekor kârlar elde eden teknoloji şirketleri ekonomik kriz ortamında maliyet tasarrufu için çareyi çalışanlarını işten çıkarmakta buluyor. İşte tüm maliyetleriyle işten çıkarmalar.

İşten çıkarmalar kısa vadeli faydaların ötesine geçiyor mu?

Geçtiğimiz haftalarda Taylor Swift'in, yaklaşık 5 yılın ardından yapacağı ilk turnesi olan ve 52 konserden oluşan Eras turu biletlerinin ön satışlarına hayranlarından olağanüstü talep geldi. Live Nation Entertainment'a ait Ticketmaster üzerinden yapılan ve ilk başta yalnızca belirli bir üye grubuna açılan ön satışta 1 günde 2,4 milyon bilet satıldı. Şirket, bunun şu ana kadar 1 günde satılan en fazla bilet miktarı olduğunu belirtirken sistemde 3,5 milyar talep aldığını ve bunun önceki rekorun 4 katı&nbsp;olduğunu söyledi. Ticketmaster.com trafiği kaldıramadı ve hayranların çoğu, hatalar veren sitede bilet almak için uzun süre beklemek ve çoğunlukla da vazgeçmek durumunda kaldı.Kaosun ardından Ticketmaster "olağanüstü yüksek talep ve yeterince bilet bulunmaması nedeniyle" bu durumun yaşandığını belirterek genel satışı iptal etmek ve bazı üyelerinin bilet satın alabileceği tarihleri değiştirmek gibi çözümlere gitti. Swift ise yaşananlardan şirketi sorumlu tuttu ve açıklamasında şunları söyledi:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Kimse için mazeret üretmeyeceğim; böyle bir talebi karşılayıp karşılayamayacaklarını defalarca sorduk ve yapabileceklerine dair temin edildik. 2,4 milyon kişinin bilet alması gerçekten şaşırtıcı, ancak bunun için ayı saldırısına uğruyormuş gibi hissetmeleri beni çok öfkelendiriyor."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rekabetsizlik ve iptal çağrıları</h2>Yaşanan bu kaos, 2010 yılında birleşen Ticketmaster ile etkinlik mekanları işleten, turne reklamları hizmeti veren ve bilet satışı yapan Live Nation'ın piyasadaki rekabet dinamiklerine zarar verdiği, tekel hâline geldiği ve rekabetle karşı karşıya olmaması nedeniyle süreçlerini ve operasyonlarını iyileştirmek, kullanıcı deneyimi geliştirecek inovasyonlar yapmak için yeterince çaba harcamadığı eleştirilerini beraberinde getirdi.&nbsp;Ancak bu Ticketmaster'ın karşı karşıya kaldığı ilk olay değildi, zira birleşme sırasında şirketler, biletleme platformunu kullanmamayı tercih eden mekanlara karşı ayrımcılık yapmayacağı, kullanılan yazılımının lisansını rakiplerinden birine vereceği gibi taahhütlerde bulunmuş; 2020'deyse bunları yerine getirmediği gerekçesiyle&nbsp;ABD Adalet Bakanlığı (DOJ) bazı yeni düzenlemeler getirmişti. New York Times’a konuşan kaynaklar, DOJ'in Swift kaosundan bir süre önce etkinlik mekanları, tüketiciler ve bilet şirketlerinin şikayetleri üzerine Live Nation ve Ticketmaster'a yönelik soruşturma başlattığını, şirketin müzik endüstrisindeki hakim gücünü kötüye kullanıp kullanmadığının ise son olayların ardından gündeme geldiğini <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/11/18/technology/live-nation-ticketmaster-investigation-taylor-swift.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti.</a>&nbsp;Bloomberg'ün haberine göre, ABD'den senatörler Richard Blumenthal, Amy Klobuchar ve Edward Markey, DOJ'a gönderdiği notta "Live Nation'ın önceki 2 karara rağmen piyasadaki hakim konumunu kötüye kullanmaya devam ettiği tespit edilirse Ticketmaster ve Live Nation birleşmesini iptal etme ve şirketleri ayırma çağrısında bulunuyoruz." ifadelerine yer verdi.<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/AOC/status/1592587226801934336?s=20&t=f2d8DQuhYvjar-spDgnnfA" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/10/2022-11-29T17:41:47.370Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sorun gerçekten neydi?</h2>Ticketmaster ve Live Nation'ın en büyük hissedarı Liberty Media, Swift'in turnesinden sorumlu olan ve aynı zamanda Live Nation'ın rakibi AEG'nin Ticketmaster ile çalışmayı tercih ettiğini öne sürerken AEG ise CNBC'ye iddiaların doğru olmadığını söyledi ve Ticketmaster'ın etkinlik mekanlarının büyük çoğunluğuyla yaptığı özel anlaşmaları gerekçe göstererek "Biletleri Ticketmaster sistemi üzerinden satmak zorundaydık, başka seçeneğimiz yoktu." açıklamasında bulundu.&nbsp;Bu, yalnızca Taylor Swift'in yaşadığı bir sorun değildi, nitekim "Break Up Ticketmaster" (Ticketmaster’ı ayırın) adındaki koalisyon "Live Nation'ın biletleme ve canlı etkinlik mekanları pazarının %70'ini kontrol ettiğini, bu nedenle sanatçıların ve temsilcilerinin biletlerinin satılacağı platformlar konusunda çok az seçeneğe sahip olduğunu" aktardı.Üstelik grup, DOJ'i Ticketmaster ve Live Nation'a "bilet fiyatlarını yükselttiği" ve "çok yüksek ek ücretler aldığı" nedeniyle soruşturma açmaya çağırdı. DOJ'a yazan senatörler ise "2010'daki birleşmenin aslında rekabeti teşvik edeceğini ve bilet fiyatlarını düşüreceğini öngördüklerini; ancak Ticketmaster'ın tüm etkinlik türleri ve mekanları için fiyatları son 20 yılda 3 kattan fazla artırdığını" belirtti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fiyatlandırma:&nbsp;Ticketmaster'ın kulandığı bilet fiyatlandırma yöntemi, fiyatı talebe göre belirliyor ve sırada bekleyen kişi sayısı arttıkça fiyatların da artmasını sağlıyor. 2021'de Live Nation'ın 13 milyondan fazla bilet satışından 1 milyar doların üzerinde, rakibi AEG'ninse 3 milyon bilet satışından 281 milyon dolar hasılat elde ettiği aktarılıyor.</li></ul>Yale School of Management'tan Ekonomi Profesörü Florian Ederer ise, Ticketmaster'ın piyasada tek satıcı olmadığını, dolayısıyla tekel olmadığını belirtiyor. Ancak piyasada sahip olduğu %70 payın etkisiyle gücünü kötüye kullanabileceğini ve aslında 1995'ten beri satılan büyük konserlerin biletlerinin %80'inden fazlasından sorumlu olduğunu söylüyor. Öte yandan, The Economist'e konuşan Rutgers University'den Michael Carrier, bir pazarı kontrol etmek için %70'in üzerinde pazar payının yeterli olduğunu dile getiriyor.<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/RBReich/status/1594772149516079104" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/10/2022-11-29T17:57:39.820Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.76" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Tekelleşmenin genellikle benzersiz bir ürün veya hizmet sunulması suretiyle meydana geldiği de aktarılırken Ticketmaster'ın %30 olarak açıkladığı pazar payının inovasyon becerisinden kaynaklanmadığını düşünmek yanlış olmayacaktır; zira uyguladığı fiyatlandırma yöntemi, Live Nation ile birleşmesi sonucu ekosistem içinde elde ettiği avantajlar gibi faktörler, şirket için internet sitesini ve kullanıcı deneyimini iyileştirecek inovasyonlar ve yatırımlar yapma yönünde bir motivasyon kaynağı oluşturmuyor gibi görünüyor. Nisan 2021'de ABD Temsilciler Meclisi'nin 5 üyesinin, ABD Başkanı Joe Biden'ı "tekel" olarak adlandırdıkları Live Nation ve Ticketmaster birleşmesine yönelik soruşturma başlatmaya çağırdığını da düşünürsek tekelleşmeyi önleme konusunda özellikle son dönemlerde adımlar attığı gözlemlenen kurumların önümüzdeki süreçte müzik endüstrisinde rekabeti korumak için neler yapacağını bekleyip göreceğiz.

Swift turnesi kaosunun ardında: ABD'de müziğin tekelliği

Amazon, geçtiğimiz haftalarda, dünyada piyasa değerinde 1 trilyon dolar kaybeden ilk halka açık şirket oldu. Teknoloji devinin hisseleri, 9 Kasım'da %4,3 düştü ve Temmuz 2021'de günü 1,88 trilyon dolar rekor piyasa değeriyle kapatmasının ardından değerlemesi yaklaşık 879 milyar dolara geriledi. Bundan yaklaşık 1 hafta sonra şirketin CEO'su Andy Jessy, çalışanlara gönderdiği e-postada "ekonomideki zorluklardan dolayı yıllık değerlendirme sürecinin her zamankinden daha zor olduğunu" belirterek 10 bin kişinin etkileneceği açıklanan işten çıkarmaların 2023'ün başlarında da devam edeceğini belirtti.Teknoloji sektöründe alarmların çaldığı tek şirket Amazon değildi, zira yükselen enflasyon, artan resesyon endişeleri, sıkı para politikaları ve beklentilerin altında seyreden finansal sonuçlar, teknoloji hisselerinde düşüşü beraberinde getirdi. Zorlu zamanlara hazırlıklı olmak için harcamalarını kısmayı planlayan şirketler çareyi işgücünü küçültmekte buldu. İşten çıkarmaları takip eden Layoffs.fyi'da yer alan bilgiye göre, kasım ayında 145 teknoloji şirketi işten çıkarma yapacağını açıklarken işini kaybeden teknoloji çalışanı sayısıysa 45 bin 265'i buldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Alphabet</h2>Aktivist yatırımcı Christopher Hohn, Google'ın çatı şirketi Alphabet'e, diğer teknoloji devlerine kıyasla maaşlarının çok yüksek olduğunu ve gereğinden fazla büyüyen işgücünün küçültülmesi gerektiğini söyledi. The Information&nbsp;ise henüz bu ölçekte işten çıkarmalar yapmayan Google'ın, 10 bin çalışanın işini kaybetmesiyle sonuçlanabilecek bir değerlendirme ve performans iyileştirme planı uygulamayı planladığını bildirdi. Buna göre, Google yöneticilerinden çalışanların %6'sını&nbsp;performanslarına göre sıralamaları istendi. Daha önce bu oranın %2 olduğu ve yeni performans sistemiyle prim ve hisse senedi ödemelerinin de yapılmayabileceği aktarıldı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Twitter</h2>Belki de bu dönemin en keskin işten çıkarma dalgası, Elon Musk'ın satın almasının ardından Twitter'da meydana geldi. Musk 4 Kasım'da şirketin işgücünün neredeyse yarısına denk gelen 3 bin 700 kişiyi&nbsp;işten çıkardı, ardından içerik denetleme ve pazarlama departmanı dahil pek çok farklı alanda görev yapan 5 bin 500 sözleşmeli çalışandan yaklaşık 4 bin 400'ünün işine herhangi bir bilgilendirme yapılmadan son verildiği aktarıldı. Musk'ın çalışanlara "Twitter 2.0'ı yaratmak için yoğun tempoda çalışmalarını ya da 3 aylık tazminatlarıyla işten ayrılmalarını" söylediği e-postasının ardından ise istifa dalgası başladı. Üstelik bu süreçte, işten çıkarılan bazı çalışanların becerileri sorgulanmadan çıkarıldığı ve geri çağırıldığı da ifade edildi. Ayrıca Musk'ı eleştirdiği için işten çıkarılanların olduğu da söylentiler arasındaydı.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1669143628939.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Twitter'ın İK yöneticisinin LinkedIn'de Musk'ı eleştirdiği için işten çıkarılan çalışana ilişkin gönderisi" ratio="1.58" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">O sırada:&nbsp;Musk, şirket günde 4 milyon dolar kaybederken işten çıkarmaların bir tercih olmadığını söyledi. Şirketin kurucusu ve eski CEO'su Jack Dorsey ise "Twitter'da yaşananlar için sorumluluğunu kabul ettiğini" ifade etti ve "şirketi çok hızlı büyüttüğü" için özür diledi.&nbsp;</li></ul><a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/jack/status/1588913276980633600" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/10/2022-11-22T19:01:26.340Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.43" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Meta&nbsp;</h2>Meta 9 Kasım'da iş gücünün %13'üne karşılık gelen 11 binden fazla kişiyi işten çıkaracağını açıkladı. Şirketin CEO'su Mark Zuckerberg, çalışanlara gönderdiği notta daha yalın ve verimli hâle gelmek için kritik olmayan harcamaları kısmak; metaverse, yapay zeka keşif motoru, reklam gibi alanlara odaklanmak ve 2023'ün ilk çeyreği boyunca işe alım yapmamak gibi adımlar atacaklarını duyurdu.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Covid'in başlangıcında, dünya hızla çevrimiçi hâle geldi ve e-ticarete artan eğilim, gelirlerde büyük bir artış sağladı. Birçok kişi, bunun pandemiden sonra da devam edecek kalıcı bir ivme olacağını tahmin ediyordu. Ben de öyle… Bu nedenle yatırımlarımızı önemli ölçüde artırma kararı aldım. Ne yazık ki, beklediğim gibi olmadı. E-ticaret eski trendlere geri dönmekle kalmadı, aynı zamanda makroekonomik gerileme, artan rekabet ve reklam harcamalarındaki düşüş, gelirimizin beklediğimden çok daha düşük olmasına neden oldu. Hata yaptım ve bunun sorumluluğunu alıyorum." -Mark Zuckerberg, Meta CEO'su</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gelecek</h2>Teknoloji sektörünün farklı oyuncuları da makro ekonomik ortamda maliyetlerini kısmak için çeşitli adımlar atıyor ve pek çoğu işten çıkarmayı bu bağlamda etkili bir yöntem olarak görüyor. Örneğin Cisco'nun 83 bin çalışanının %5'ine denk gelen yaklaşık 4 bin 100 kişiyi işten çıkaracağı aktarılıyor. Forbes'un gördüğü bir mesaja göre, çevrimiçi kullanılmış araba perakendecisi Carvana işgücünün %8’ini oluşturan 1.500 çalışanını işten çıkarmayı planlıyor. Ancak dünyanın en büyük şirketlerinde çalışma deneyimine ve önemli bir bilgi birikimine sahip bu çalışanlar için manzara o kadar karanlık görünmeyebilir.&nbsp;Geçtiğimiz günlerde Jaguar Land Rover, işten çıkarılan teknoloji çalışanları için otonom sürüş, elektrifikasyon, makine öğrenmesi ve veri bilimi gibi alanlarda 800 pozisyon içeren bir iş ilanı portalı açtı. Üstelik bazı şirketler, bu yetenekleri çekmek için çalışmalara dahi başladı. Örneğin hizmet sağlayıcı Calix'in CEO'su LinkedIn'de "Twitter ekibi, yaşadıklarınız için üzgünüm. Bu rahatsız edici. Calix'te harika ekip üyeleri arıyoruz," diyerek şirkete başvurmaları çağrısında bulundu.

Yanılan kurucular: Teknoloji şirketlerinde büyük işten çıkarmalar

Geçtiğimiz cumartesi günü, Türkiye genelinde ve Kuzey Kıbrıs'ta 12 Kasım 1999'da meydana gelen Düzce Depremi'nin&nbsp;yıl dönümü nedeniyle saat 18.57'de "çök kapan tutun" tatbikatı gerçekleştirildi. AFAD vatandaşların cep telefonlarına gönderilen "Hayati Uyarı Bildirimi" ile Türkçe ve İngilizce sesli uyarı yapıldı. Ancak özellikle sosyal medyada bildirimin geç geldiğine dair paylaşımlar dikkat çekti. RTÜK Üst Kurulu Üyesi İlhan Taşcı,&nbsp;Twitter hesabından&nbsp;"Günler öncesinden planlanan deprem tatbikatı uyarı bildiriminin bile zamanında verilemediği ülkede gerçeğinin olduğunu düşünmek ürkütücü!" paylaşımını yaptı.<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/ilhantasci/status/1591486731987324928" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/10/2022-11-16T20:10:04.100Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Evrensel'e konuşan Gebze Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi ve Jeofizik Mühendisi Dr. Savaş Karabulut, AFAD Başkanı’nın bu duruma yönelik "SİMAS butonunun aktif hâle getirilmesi" gerektiği açıklamasını, "Deprem anında genel iletişim araçlarının ulaşılamaz olduğu, elektriklerin kesildiği bir durum düşünüldüğünde, siren çalışmasının daha doğru bir uygulama olacağını düşünüyorum." diyerek değerlendirdi ve tatbikatın olası büyük bir afette haberleşme sıkıntısının yaşanacağını gösterdiğine dikkat çekti. 2 hafta önce İzmir'de meydana gelen 4,9 büyüklüğündeki depremin ardından akıllara yeniden İstanbul'da olması beklenen deprem ve olası senaryolar gelmeye başladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Olası bir depremde hangi bölgeler etkilenecek?</h2>Olası bir depremde meydana gelecek hasar zemin, fay hattına yakınlık, binaların yapılış yılı, afet sonrasında planlama gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle değişiyor. Deprem kuşağındaki Türkiye'de ve özellikle İstanbul'daki çarpık kentleşme, bu anlamda çok olumlu bir tablo çizmiyor. Nitekim İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanı Özlem Tut deprem senaryolarında fay hattına yakın, yeterli mühendislik hizmeti almamış yapılardan oluşan ve zeminin zayıf olduğu bölgelerin en büyük hasarı alacağını ifade etti. Evrensel'e konuşan Tut, İstanbul için bu ilçeleri "Haliç'in batısı ve TEM otoyolunun güneyindeki ilçeler. Fatih, Bayrampaşa, Güngören, Avcılar, Zeytinburnu, Esenyurt, Bahçelievler, Küçükçekmece, Beylikdüzü, Esenler, Bakırköy, Bağcılar, Büyükçekmece," olarak <a fr-original-style="" href="https://www.evrensel.net/haber/459543/4-binadan-biri-orta-ya-da-agir-hasar-gorecek" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sıraladı.</a> Ayrıca İBB'nin risk haritasında, İstanbul'da 7,5 şiddetinde deprem meydana gelirse toplamda 91 bin 81 binanın ağır veya çok ağır, 167 bin 116 binanın da orta hasar alacağı saptandı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Vergiler nasıl harcanıyor?</h2>Deprem meydana geldiğinde oluşabilecek hasarı en aza indirmek ve hazırlıklı olmak için tatbikatların yanı sıra yapılabilecek bazı düzenlemeler, hayata geçirilen uygulamalar var. Örneğin vatandaşlara ilk yardım eğitimi verilmesi, telefon ve internet altyapısının iyileştirilmesi, depreme karşı dayanıklı olmayan binaların yenilenip dayanıklı hâle getirilmesi bunlardan bazıları.Deprem kuşağında yer alan Türkiye'de, 17 Ağustos 1999'da meydana gelen, 20 bine yakın kişinin hayatını kaybettiği 1999 Depremi'nin ardından bu tür hazırlıkların yapılması, deprem sonrası yapılacak çalışmalar gibi konulara kaynak ayırmak için ek vergilerin yanı sıra özel iletişim vergisi ve özel işlem vergisi adında yeni vergiler toplanmaya başladı. Bu vergiler, %5 ek kurumlar vergisi, bir defalık emlak vergisi, ek motorlu taşıtlar vergisi ve cep telefonu konuşmalarından ve tesis ücretlerinden alınacak Özel İletişim Vergisi'ydi (ÖİV). ÖİV yaklaşık 1 yıl gibi bir süreyle uygulamaya alınsa da 2003'te çıkarılan 5035 Sayılı Kanun'la kalıcı oldu. Vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl'e göre, özel iletişim vergisinden Temmuz 2022 sonunsa kadar tahsil edilen tutar 83 milyar 621 milyon 940 bin liraydı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Hazine birliği"</h3>Özellikle deprem sonrasında yaşananlar, arama kurtarma ve enkaz kaldırma çalışmaları ile depremzedelerin mağduriyetlerinin giderilmediğine yönelik eleştiriler, pek çok kişinin deprem çalışmaları için harcanması planlanan bu meblağın sorgulamasına yol açtı. Örneğin 2020 Elazığ depreminden sonra CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, TBMM'ye verdiği soru önergesinde bugüne kadar ne kadar deprem vergisi toplandığını ve nerelere harcandığını sordu. Dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan kanundaki&nbsp;'Hazine birliği'&nbsp;ilkesine atıfta bulunarak "Belirli gelirler karşılığı olarak belirli harcama kalemleri veya projeler için ödenek tahsis edilmemekte, Hazine birliği kapsamında tüm gelirler halkımıza hizmet için yapılan tüm giderlerin karşılanması amacıyla kullanılmaktadır." dedi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl, bloğunda "[ÖİV ile toplanan] parayla tanesi 50 bin dolardan 764 bin konut yapılabilir, yani 2,5 milyon insanın sorunu çözülebilirdi ama olmadı."&nbsp;yazdı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">HDP, 2020'deki Elazığ depremi sonrasında Meclis Genel Kurulu'na deprem vergilerinin araştırılmasına yönelik önerge sundu. Önerge, AK Parti ve MHP'nin oylarıyla reddedildi.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toplanma alanlarına ne oluyor?</h2>Olası bir depremde ve sonrasında insanların toplanabilecekleri, barınabilecekleri alanlar depreme hazırlık çalışmalarında önemli yer tutuyor ve yine vergiler gibi, ne yazık ki bir deprem sonrasında gündeme geliyor ve yeterliliği konusunda eleştiriliyor Örneğin Eylül 2019'da İstanbul'da meydana gelen depremden sonra Medyascope'a konuşan TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı Cemal Gökçe, İstanbul'da 2003'te&nbsp;493 toplanma yeri&nbsp;bulunduğunu, 2003'ten sonraysa bu alanların 4'te 3'ünde inşaatlar yapıldığını, o sırada kaç adet deprem toplanma alanı olduğunu bilmediğini belirtmiş ve eklemişti: "Bu noktada İstanbul için denilebilir ki, evlerin içi dışarıdan daha az tehlikeli." Cumhurbaşkanı Erdoğan ise "Bazı açıklamalar yapılıyor, toplanma alanları gibi. AFAD'ın on binlerce ilan edilmiş toplanma alanları vardır."’&nbsp;açıklamasında bulundu. AFAD ise İstanbul'da 3 bin 21, Türkiye genelindeyse 18 bin 910 toplanma alanı bulunduğunu bildirdi.İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ise İstanbul'da&nbsp;77 toplanma alanı kaldığını söyledi ve "Keşke ben de 'On binlerce toplanma alanımız var,' diyebilseydim. Böyle bir şey yok ne yazık ki. Bu şehirdeki toplanma alanları ne yazık ki azalmıştır. Bazı semtlerde ve mahallelerde yok derecesindedir." dedi. Sözcü'nün haberine göre, İstanbul'daki 493 afet toplanma alanından 416 tanesi alışveriş merkezi, rezidans ve gökdelen gibi yapılara dönüştürüldü. Bunlardan bazıları Zincirlikuyu'daki Zorlu Center, Acıbadem'deki Akasya AVM, Beşiktaş'taki Selenium Plaza, Bakırköy'deki Capacity AVM, Bahçelievler'deki Ağaoğlu MyCity ve Maltepe'deki DAP Royal Center.

Olası bir depreme ne kadar hazırlıklıyız?

Dünya Ekonomik Forumu’nun (<a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2022/04/new-research-reveals-best-countries-entrepreneurs/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">WEF</a>) Global Entrepreneurship Monitor başlıklı araştırmasının sonuçlarına göre, bu yıl girişimciler için en iyi olanaklar sağlayan ülkeler listenin başında 6,8 puanla Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Hollanda ve Finlandiya yer alıyor. WEF’in 2 bin uzmanın katılımıyla birlikte 40 ülkeyi yeni girişimlere sağladığı fon miktarı, fonlara erişim kolaylığı, nitelikli destek programlarının varlığı, altyapı yeterliliği gibi ölçütleri dikkate alarak sıraladığı listede Türkiye ise Uruguay, Meksika ve Polonya’nın ardından 4,2 puanla 35. sırada bulunuyor.&nbsp;Genel olarak bir ülkede iş kurmak için dikkat edilen faktörler arasında ülkenin büyüme potansiyeli, gelir düzeyi, büyük pazarlara coğrafi yakınlığı, iş gücünün niteliği, gerekli altyapı şeklinde sıralanırken WEF’in raporunda hükümet desteklerinin sağladığı fayda da vurgulanıyor. Araştırmada ölçüt olarak kabul edilen ve okullarda girişimcilik eğitimi verilmesi de dahil olmak üzere 13 faktörün en az 4’ünün hükümetlerin doğrudan sorumluluğu kapsamında olduğu belirtiliyor. Nitekim pandeminin şirketler üzerindeki etkilerini en aza indirmeye yönelik programlar hayata geçirerek Ulusal Girişimcilik Bağlamı Endeksi’nde (NECI) istikrarlı bir iyileşme sağlayan BAE gibi ülkeler, listenin üst sıralarında geliyor.&nbsp;Birleşik Krallık merkezli Small Business Price’ın ülkedeki Ar-Ge yatırımları, yeni şirket kurulma ve kurulan şirketlerin hayatta kalma oranı gibi faktörleri dikkate alarak hazırladığı listedeyse en üst sıraya ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Fransa yerleşiyor. Başka bir araştırmaysa bir ülkede iş yapmanın her zaman ekonominin büyüklüğü ve gelişmişliğiyle bağlantılı olmayabileceğini gösteriyor. Muhasebe ve vergi süreçlerinin, şirket veya ticari bir varlık kurma ve sürdürmenin, insan kaynakları ve bordro kurallarının karmaşıklığı bakımından iş kurmak için en uygun ülkenin Danimarka, en elverişsiz koşullara sahip ülkelerden birininse Fransa olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/simonconstable/2021/06/30/denmark-tops-list-of-best-countries-for-business/?sh=32ee20ef2b76" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya koyuyor.</a> Danimarka’nın bu performansı elde etmesinde etkili faktörlerden biriyse ülkede şirket kurmak için gerekli tüm kayıtların tek bir noktadan yapılması ve bilginin gerekli tüm kurum ve kuruluşlara otomatik olarak aktarılması, bu sayede şirket kurmak için 1 günün dahi yeterli olması olarak öne çıkıyor.Bu verilerden de anlaşılacağı üzere, başka bir ülkede şirket kurmak ve geliştirmek için gerekli koşullar girişimcinin uzun vadeli hedefine ve işin doğasına göre farklılık gösteriyor. Bu nedenle özellikle Türk lirasının döviz karşısında değer kaybettiği günümüzde döviz ile kazanmak ve yurt dışında şirket kurmak isteyen girişimciler genellikle iş yapacakları ülkeye ve faaliyet gösterecekleri sektöre bağlı olarak lokasyona karar veriyor. Peki bu bağlamda yurt dışında iş kurmak isteyenlere ne gibi avantajlar sunuluyor?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öne çıkan ülkeler</h2>İstanbul Ticaret Odası’nın verilerine göre, Türkiye kaynaklı yurt dışı yatırımların bölgelere dağılımı incelendiğinde toplam 2 bin 43 yatırımın 756'sı AB ülkelerine, 450'si "Diğer Avrupa Ülkeleri" kategorisinde bulunan Birleşik Krallık, Rusya, Balkanlar, EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) üyeleri ve Doğu Avrupa bölgesine yapıldı. Bunun bir nedeni, AB’de kurulan şirketlerin üyelerin tabi olduğu ve birçok ülkeyle karşılıklı imzalanan serbest ticaret anlaşmalarından yararlanabilmesi. Üstelik EFTA ülkeleri, bölgenin ürün ticaretinin %80'inin gerçekleştirilmesini sağlayan ticaret ilişkileri ağlarından birine erişebiliyor ve bugün EFTA'nın Çin, Mısır, Singapur gibi, AB dışında 40 ülke ve bölge ile 29 serbest ticaret anlaşması var.İki bölgede de yer alan Estonya, özellikle dijital teknolojilerin süreçlere entegrasyonu sayesinde sağladığı kolaylığın etkisiyle yurt dışından girişimcilerin şirket kurmak için öncelikli olarak tercih ettiği ülkelerden. Öyle ki, Invest Estonia’nın sitesinde yer alan bilgilere göre ülkede kurulan şirketlerin %98’i online ortamda kuruluyor, bankacılık işlemlerinin %99’u online ortamda yapılıyor ve vergi beyanlarının %98’i online ortamda gerçekleşiyor. Ayrıca Estonya, neredeyse tüm ülkelerin vatandaşlarına lokasyondan bağımsız olarak şirket kurmalarına, uzaktan yönetmelerine ve vergi, gümrük, kayıt işlemleri gibi farklı hizmetlere erişebilmesine olanak sağlayan ve Estonya tarafından verilen bir dijital kimlik olan "e-İkamet" sunan ilk ülke. Ortalama şirket kurma süresinin 3 saat olduğu belirtilen Estonya’da e-İkamet hakkına sahip olan Avusturyalı girişimci Dominik Panosch, haziran ayında gerçekleştirilen London Tech Week’te sahnedeyken 15 dakika 33 saniye içinde Estonya’da bir şirket kurarak ülkenin önceki rekoru olan 18 dakika 3 saniyeyi geride bıraktı. Üstelik ilgili komite, belirlenen kriterleri karşılayan ve özellikle teknoloji odaklı girişimlerin kurucuları için, ülkede kaldıkları her ay en az 200 avro harcama taahhüdü karşılığında Startup Vizesi de <a fr-original-style="" href="https://startupestonia.ee/visa/eligibility-foreign-founder#eligibilityStart" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">veriyor.</a> Tüm bunlar Estonya’yı cazip bir girişim&nbsp;merkezi haline getirme potansiyeli taşıyor.Macaristan ise Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından sergilediği ve Batı ülkelerinin eleştirilerine yol açan, Rusya’ya karşı ılımlı olarak değerlendiren tavrından önce büyük olasılıkla yurt dışında şirket kurmanın en cazip olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/world-europe-63317158" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ülkelerdendi</a>, zira 2017’de Macaristan’da kurumlar vergisi oranı %9’a, işverenlerin sigorta katkı paylarıysa 2022'de %13'e düşürüldü. Öte yandan Macaristan merkezli şirketlerin, kuruluşundan itibaren 8 gün içinde ülkede bir banka hesabı açması yasal bir zorunluluk. Macaristan'da birçok banka, yabancıların geçerli pasaportlarıyla hesap açmasına izin verirken bazılarıysa oturma izni veya çalışma izni talep edebiliyor. Oturma izni almanınsa temellerinden biri, bir iş sahibi olmak olarak öne çıkıyor. Macaristan yine de Avrupa’da oturma izni konusunda süreçlerin en hızlı işlediği ülkelerden biri sayılıyor, çünkü ülkede şirket kuran ve en az 3 kişiye istihdam sağlayan şirket sahiplerine oturma izni alma imkanı veriliyor bu da 3 yıl sonra kalıcı oturma iznine dönüşebiliyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’den yurt dışına açılmak</h2>Yurt dışında sıfırdan şirket kurmaktan ziyade Türkiye’de var olan operasyonlarını yurt dışına taşımak isteyenler içinse yurt dışında şube açmalarına veya markalarını küresel bir marka haline getirmelerine yardımcı olacak, Ticaret Bakanlığı’nın sunduğu bazı destek ve teşvikler söz konusu. Bunlardan akla ilk gelen şüphesiz 2004’te yürürlüğe giren ve Türkiye merkezli markaların uluslararası alanda güçlenmesine katkı sağlamayı amaçlayan Turquality teşvik programı. Program kapsamında başvuru, ön inceleme ve danışmanlık şirketi tarafından yapılan değerlendirmeyi geçen markalara mağaza, ofis, servis, tanıtım gibi harcamaları için destek sunulurken aynı zamanda pazar araştırması çalışmaları ve raporları gibi bilgiler ile yönetim danışmanlığı ve liderlik gelişimi programı gibi çeşitli olanaklar <a fr-original-style="" href="https://www.turquality.com/destekler" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlanıyor.</a> &nbsp;Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın yayımladığı 2005/4 Sayılı “Yurt Dışında Ofis-Mağaza Açma İşletme ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ” kapsamındaysa yurt dışında şirket kuran yatırımcıların kira, ofis, tanıtım gibi harcamalarının&nbsp;%60’a varan kısmı, belirli limitler çerçevesinde Para Kredi Koordinasyon Kurulu tarafından karşılanıyor. T.C. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ise yurt dışı pazarlarda faaliyet göstermek isteyen işletmelere en az 6, en fazla 24 ay boyunca, %30’u geri ödemeli olmak üzere toplamda 300 bin TL destek sunuyor.

Uluslararası pazarlara açılmak isteyen girişimciler için öne çıkan ülkeler, destekler ve süreçler.

Şirket Göçü

Dün, Genel İş Konfederasyonu (CGT) sendikasından bir temsilci, Reuters'a TotalEnergies'in Gonfreville ve Feyzin rafinerilerindeki operasyonlarını etkileyen grevin dün 2 rafineride devam ettiğini söyledi. Bu haber, sendikanın geçtiğimiz gün ülke genelindeki işçileri 27 Ekim ile 10 Kasım tarihlerinde greve çağırmasının ardından geldi.&nbsp;Geçtiğimiz haftalarda, hatta aylardaysa bunun gibi birçok haber gündemde yer aldı, zira özellikle son haftalarda Fransa'da akaryakıt sektöründe başlayan, istasyonlarda yakıtın tükenmesi sonucunda kuyruklar oluşmasıyla hafızalarımıza kazınan ve diğer sektör çalışanlarına da yayılan grevler yeni başlamadı; bir süredir dünyanın birçok yerinde, farklı nedenlerle ve özellikle ulaştırma sektöründen çalışanların katılımıyla devam ediyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Havayolları</h3>Pandemi kısıtlamalarının kalktığı ve normalleşmenin görüldüğü 2022'de havayolları sektörü, tüketici tarafında ani talep artışıyla karşı karşıya kaldı. Havalimanlarının ve uçakların doluluk oranları, havayolu şirketlerinin yolcu sayıları arttı. Örneğin Türk Hava Yolları'nın (THY), koltuk kapasitesi Eylül 2022'de 2019 seviyelerinin %15,9 üzerine çıkarak 140,6 milyardan 150,9 milyara yükseldi ve şirket 7,3 milyon yolcu taşıyarak %85,4 doluluk oranına ulaştı. İrlanda merkezli Ryanair, şimdiye kadarki en yoğun 3. ayı olan eylül ayında 15,9 milyon yolcu taşıdı ve şirketin yolcu sayısı pandemi öncesi seviyelere göre %13 arttı.Geçtiğimiz hafta Almanya merkezli havayolu şirketi Lufthansa'nın iştiraki Eurowings'de pilotlar iş yüklerinin azaltılması, ücretlerinde artış, uçuş zamanlarına sınırlama getirilmesi gibi taleplerle 3 günlük grev yaptı. Grev sonucunda 488 uçuşun 240'ı iptal edilirken 25 bin yolcunun bu durumdan etkilendiği aktarıldı. Fransa'da eylül ayının ortalarında hava trafik kontrolörleri daha yüksek ücret, işe alımın artırılması gibi taleplerle 1 günlük greve gitti ve ülke genelinde 400'den fazla uçuş iptal edilirken 200 uçuş ertelendi.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1666725628343.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Roberto Pfeil/dpa/The Local<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi: Eurostat verilerine göre Avro Bölgesi'nde eylül ayı enflasyonu %10'dan %9,9'a revize edilirken Fransa'da enflasyon %6,2 oldu. Almanya'da tüketici enflasyonu (TÜFE) eylül ayında yıllık bazda %10, AB ile uyumlulaştırılmış verilerde %10,9 oldu ve Aralık 1951'den bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Demiryolu</h2>Birleşik Krallık'ta ve Belçika'daysa demiryolu çalışanları yaz aylarından bu yana enflasyonla orantılı ücret artışı isteğiyle greve gidiyor. Guardian'ın haberine göre, Birleşik Krallık'ta demiryolu çalışanlarının örgütlendiği Transport Salaried Staffs' Association, binlerce üyesinin 3, 5 ve 7 Kasım'da; tren şirketlerindeki üyelerinse 3, 7 ve 8 Kasım'da greve gideceğini açıkladı. Belçika'daysa ücret ve personel yetersizliği 9 Kasım'da genel grev çağrısı yapılmasına yol açtı. Demiryolu sendikaları, hükümetten bütçesini artan yaşam maliyetlerine uygun hâle getirmesini ve personel eksikliğini gidermesini talep etti. Nitekim Kamu hizmetleri sendikasının (CGSP) başkanı Pierre Lejeune, her ay 3 bin 500 seferin iptal edildiğini ve iptallerin %15'inin yeterli personel olmadığı için alındığını açıkladı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Akaryakıt</h3>Son zamanların en büyük grevlerinden birini beraberinde getirense 21 Eylül'de ExxonMobil'in tesislerinde başlayan ve TotalEnergies rafinerilerine, nükleer enerji şirketi EDF'in santrallerine yayılan ve bakım çalışmalarını geciktiren grevlerdi. Grevler ülkede akaryakıt üretimini ve akaryakıta erişimi kısıtlayarak benzin istasyonlarında yakıtın tükenmesine, vatandaşların yakıt almak için saatler boyunca kuyruklarda beklemesine yol açtı.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1666725266268.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Önünde araç kuyruğu oluşmuş TotalEnergies istasyonu" ratio="1.49" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Eric Gaillard/ReutersBu süreçte hükümet devreye girerek bazı depolardaki işçilerin işe dönmesini talep etti. TotalEnergies, Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire'nin&nbsp;"Kapasitesi olan şirketler ücretleri artırmakla yükümlü ve Total bunlardan biri."&nbsp;açıklamasının ardından sendikalar ile ücret görüşmeleri yaptı. Görüşmelerin çıkmaza girmesiyle grevler dün de 2 rafineride devam etti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi:&nbsp;Total, 2022'nin ilk yarısında yükselen fiyatların etkisiyle 18 milyar avro kâr elde etti ve hissedarlarına 2,5 milyar avro temettü ödedi.</li></ul>Üstelik Fransa'da sendikaların çağrısıyla toplu taşıma, eğitim, sağlık gibi farklı sektörlerden yüz binlerce çalışan hayat pahalılığı nedeniyle ve daha yüksek maaş talebiyle 18 Ekim'de yürüyüşler ve protestolar düzenledi. İçişleri Bakanlığı'na göre, ülke genelinde düzenlenen çok sayıda protestoda 107 bin, sendikalara göreyse 300 bin kişi yürüdü.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1666725351512.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Fransa'daki protestolardan fotoğraf" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Benoit Tessier/Reuters<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler olacak?</h2>Akaryakıt sektöründeki grevlerin boyutu ve etkisinin hafiflediği düşünebilir, zira Reuters'ın haberine göre, cuma günü itibarıyla Fransa'da benzin istasyonlarının yaklaşık %13'ünde tedarik sorunları devam ediyor. Önceki hafta bu oran %30'du. Yine de grevler bir süre daha farklı sektörden şirketleri ve hükümetleri zor durumda bırakacak gibi görünüyor, çünkü sendikalar önümüzdeki haftalar için grev çağrılarını yineliyor.Fransa'da CGT, 27 Ekim ve 10 Kasım'da tüm çalışanları enflasyona uygun ücret ve daha iyi çalışma koşulları talebiyle yeniden greve çağırdı. Grev hakkının korunmasını da isteyen sendika, hükümetin rafinelerdeki işçilerin zorla işe döndürülmesi prosedürünü kınadığını açıkladı. İle-de-France bölgesinde toplu taşıma sektöründe 10 Kasım'da büyük çaplı greve gitme çağrısı yapıldı. Sendikaların talepleriyse kötüleşen çalışma koşullarının iyileştirilmesi, yeni personel alımı ve enflasyona karşı maaş artışıydı. Birleşik Krallık'ta demiryolu işçilerinin örgütlü olduğu RMT sendikasının 15 Kasım'a kadar sürecek oylama sonucunda grevleri 6 ay daha sürdürüp sürdürmemeye karar vereceği aktarıldı.<a href="https://www.bbc.com/news/business-63284534" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.bbc.com/news/business-63284534" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.bbc.com/news/business-63284534" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>

Beste Göksel