Notos Dergi

Her şeye rağmen edebiyatın siyasete bulaşan alanlara kıyasla daha dik durduğunu düşünüyorum. Hâlâ “diplomatik” bir dili var edebiyatın. Hâlâ devlet karşısındaki, toplum karşısındaki, aidiyetler karşısındaki bireyi inceliyor. Bu da bir şeydir.

Hüsnü Arkan: "Bazı tarihlerde ya da bazı coğrafyalarda doğmuş olmak…"

Uyku, hâlâ bütünüyle çözülememiş bir gizem. Sinirbilimden psikolojiye kadar birçok bilim dalının uzun yıllardır ilgi duyduğu bir alan. Edebiyatın ve daha geniş olarak sanatın en büyük takıntılarından. Bedenin bir işlevinden ibaret değil, aynı zamanda rüyalar aracılığıyla büyük anlatılar da sunuyor. Artık uykuyu daha çok "yokluğu" üzerinden değerlendirmeye başladık. Kolektif bir uykusuzluk sorunuyla karşı karşıya olup olmadığımız sorusu giderek daha fazla görünürlük kazanıyor.İki saat daha az uyuyoruz Araştırmalar, atalarımızdan en az iki saat daha az uyuduğumuzu söylüyor. Teknolojik cihazlar ve internet mecralarındaki mesajlarla kuşatıldığımız bir dönemde bu durum elbette şaşırtıcı değil. Ancak yaşam kalitemizi giderek daha fazla etkileyen uykusuzluğun birçok olumsuz sonucu da var.Uykusuzluğa yol açan çeşitli faktörlerden bahsedilebilir. Alkol ve kafein tüketimi uykusuzluğa yol açan başlıca sebepler arasında yer alıyor. Ayrıca uzun saatler bilgisayar ve telefon ekranlarına bakmak, stresli çalışma ve okul hayatı da uykusuzluğa neden olabiliyor. Bunun yanında anksiyete de uyku düzenini kötü etkileyebiliyor.Dikkatimizi kaybediyoruz Michigan Devlet Üniversitesi’nin 2020’de gerçekleştirdiği <a fr-original-style="" href="https://msutoday.msu.edu/news/2019/science-underestimated-dangerous-effects-of-sleep-deprivation" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uykusuzluk araştırmasında</a>, 77 katılımcı bir laboratuvarda tüm gece uyanık kalırken, 63 katılımcı eve gidip kendi yatağında uyudu. &nbsp;Araştırmacılar, daha sonra katılımcılara birtakım dikkat testleri uyguladı. Uykusuz katılımcılar, uykusunu almış katılımcılara göre bariz biçimde daha kötü performans sergiledi. Ayrıca uykusuz grupta ertesi sabah dinlenmiş gruba kıyasla önemli ölçüde dikkat kaybı görüldü.&nbsp;Uykusuzluk hasara neden oluyor Son araştırmalar, uzun süre uykusuz kalmanın farelerde, köpeklerde, meyve sineklerinde ve insanlarda ölüme neden olabileceğini <a fr-original-style="" href="https://terrabayt.com/yasam/neden-uykuya-ihtiyacimiz-var/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>. Çünkü sinir hücreleri uykusuzluk hâlinde zarar görüyor. Hasar, uyku esnasında gerçekleşen tamir ve temizlik gibi metabolik süreçler devreden çıkarıldığında oluşuyor. Her gece altı saatten daha az uyuyan insanların daha yüksek ölüm riskine sahip olduğunu iddia eden araştırmalar da var.&nbsp;Uykunun başlıca işlevlerinin farkında olmak daha aydınlatıcı olabilir. Biz uyurken sürekli algıladığımız duyusal verilere cevap veren beynimizdeki sinirsel bağlantılar yeniden organize oluyor. Bunu bir tür arınma hâli olarak düşünebiliriz. Sürekli gündelik olarak devam eden bu süreç, öğrenmenin ve hafızanın da temel bileşenini oluşturuyor. Daha sembolik bir yerden açıklamaya çalışırsak, iyi bir uykuyu gündüzün günahlarından arınmayı sağlayan bir tapınak olarak <a fr-original-style="" href="https://aeon.co/essays/a-quantitative-theory-unlocks-the-mysteries-of-why-we-sleep" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değerlendirebiliriz</a>.&nbsp;Uyku endüstrisi büyüyor Daha fazla uykusuzluk ve daha iyi teknoloji kombinasyonu yeni bir endüstrinin ortaya çıkmasını sağladı: Uyku endüstrisi. Uykusuzluk sorunumuzun büyümesine katkıda bulunan teknolojiyi artık uyumaya yardımcı olması için kullanıyoruz.&nbsp;Oksijen ve aktivite monitörlerine sahip 300 dolara titan yüzükler satan “Oura Health” şirketi bunlardan biri. Global Market Insights’ın verilerine göre, bu tür şirketlerin toplam pazar büyüklüğü 2021’de yaklaşık 15 milyar ABD dolar civarındaydı. 2022’den 2030’a kadar da yaklaşık %18 oranında büyümeleri bekleniyor.Biliminsanları endişe duyuyor Biliminsanları test aşamasında randomize kontrollü klinik çalışmalardan yoksun olduğu için uyku teknolojilerinden endişe duyuyor. Yaşadığımız çağda artık neredeyse epidemiye dönüşen uykusuzluk, “uyku teknolojisi” girişimlerinin büyümesine yardımcı oluyor. Ancak bu endüstrinin sınırlarını bilmediğimiz için tam olarak neyin ortasında olduğumuzu da bilmiyoruz.Uykumuzu geri kazanmalıyız Hepimizin gündelik hayatını etkileyen uykusuzluk sorununun nasıl ve ne zaman çözülebileceğini henüz bilmiyoruz. Ancak daha sağlıklı yaşamak ve düşünmek için uykumuzu geri kazanmamız gerekiyor. Kronik uykusuzluğun kolektif bir rahatsızlığa dönüşmesi, öngörebildiğimizden çok daha büyük sorunlara yol açabilir.&nbsp;

Angst

Kronik uykusuzluk, birçoğumuzun yaşadığı ancak henüz yeterince ciddiye almadığı küresel bir soruna dönüştü. Uykumuzu geri kazanmanın yolunu bir an önce bulmamız gerekiyor.

Uykumuzu nasıl geri kazanacağız?

Uyku ve rüya mühendisliği alanında çok çeşitli duyusal uyarım teknolojileri uygulamalarının araştırıldığı bu yayın, neredeyse tüm duyusal uyaranların uykudaki deneyimi modüle etme potansiyeline sahip olduğunu temel alarak duyuları uyarmak için tasarlanan VR araçlarına değiniyor.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1053810020300325" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dream engineering: Simulating worlds through sensory stimulation</a>, teknolojik gelişmelerin yanında uyku manipülasyonunun mümkün olduğu bir dünyada etik anlayış konusuna da vurgu yapıyor.

Piksel.Bülten

(Caar-Haar vd. 2020)

Dream engineering: Simulating worlds through sensory stimulation

<h2>Rüyaları yönlendirmek mümkün mü? &nbsp;</h2>Uyku süreci bir insanın hayatının üçte birini oluşturuyor. MIT Dream Lab’den bir grup araştırmacı, günlük hayata kıyasla aktif değil gibi gözükse de uyku evresinin de bilinç ve bilinçaltı için çok önemli olduğunu ve kendine ait bir yaşam döngüsü olduğu düşüncesiyle, rüyaları yönlendirmek veya hafızayı güçlendirmek için bazı cihazlar tasarlıyor. <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://onezero.medium.com/@tessamlove">Tessa Love</a>, bu kapsamda gerçekleştirdiği bazı röportajları aktarıyor.• Dream Lab araştırmacılarından Adam Horowitz ve ekibi, Dormio adında bir bileklik üzerinde çalışıyor. Dormio <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="http://fizyoo.com/kas-tonusu/">kas tonusu</a> ve kalp ritmini ölçerek uyku ile uyanıklık arasındaki evreyi tespit ediyor. Kullanıcının bu evrede olduğuna karar veren cihaz, önceden kaydedilmiş belli kelimeler söyleyerek rüyaya yön vermeyi hedefliyor.• Bir başka Dream Lab araştırmacısı Judith Amores ve ekibi rüyaların ve uykunun hafızayı güçlendirici evrelerini inceliyor. Geliştirdikleri Bioessence adındaki giyilebilir koku üreticisi, kişinin uyku evrelerini takip ederek beynin hafıza taraması yaptığı evrede belirli kokular üreterek bazı anıların güçlenmesini ve rüyanın genişlemesini amaçlıyor.• Bu gelişmeler karşısında Arizona Üniversitesi’nden Rubin Naiman ise uyku evrelerine, rüyalara ve bilinçaltına bu gibi müdahalelerin günlük hayatımızı olumsuz etkileyebileceğini ve bilinçaltının da kendi zekâsı olduğunu unutmamamız gerektiğini belirtiyor. Naiman’a göre yapılması gereken, bilinçaltını domine etmektense onunla diyaloğa girebilmek.

Quando

Uykuyu ne kadar çok seviyorsam rüya görmek de o kadar eğlenceli benim için. Gördüğüm rüyaları hatırlayamadığımda üzüldüğüm bile oluyor. Gerçek ile hayal arasında, yürümeyi sevdiğim ince bir çizgi gibi. Evet ben rüyalara anlam yüklemeyi seven ve hatta bir şekilde "hayra yormanın" yollarını arayan o romantiklerdenim.&nbsp;Uykunun rüya görülen evresinin REM safhası olduğu söyleniyor. Ya da başka bir deyişle anımsanabilen rüyaların bu bölümde görüldüğü. Bilimsel, psikolojik ya da dinî açıklamalarının haricinde rüya görmenin kişi için çok kişisel ve özel olduğunu düşünüyorum. Rüyalarım yarım kalıp uyandığımda keyfim kaçıyor, kendimi gözlerimi kapatıp devam etmesini beklerken buluyorum.Ancak her rüyam toz pembe diyarlarda geçmiyor tabii ki. Belirli dönemlerde tekrarlanan ve en çok hatırladıklarım içinde ön sıralarda yer alan rüyam pek de pozitif değil. Kâbus diye tanımlamam da doğru olmaz belki ancak oldukça gergin olduğunu söyleyebilirim. Bu bahsettiğim tekrar eden rüyalarımda kişi, konum ve olaylar değişse de ana tema değişmiyor: "Yabancılık". Bir şekilde dâhil olduğum olaylar içinde, tanımadığım insanların arasında buluyorum kendimi. Sanki birisi beni kolumdan tutup televizyon ekranına hiç bilmediğim alaturka bir dizinin içine yerleştiriyor. Atıf Yılmaz'ın Müjde Ar'ın baş rolünde yer aldığı meşhur "Aaahh Belinda"sı gibi dönüp duran ve çıkmaya çalıştığım bir kurguya hapsoluyorum. Kaçıp kurtulmak için debelenirken buluyorum kendimi. Herkesin sıçrayarak uyandığı meşhur bir rüyası vardır. Benimki pek masum, sadece kaldırımdan iniyorum. Gençliğimizde ne travmalar yaşadıysak meşhur kâbuslarımdan biri ise ÖSS sınavı.Rüyalar hakkında şimdiye dek yapılan pek çok araştırma, makale, film ve sergi var. King’s College London ve Ipsos MORI tarafından Haziran 2020'de yapılan bir araştırmaya göre, küresel Covid-19 krizinin getirdiği kaygı, stres ve endişe gündüz saatleriyle sınırlı değil, uyku ve rüya görmemizi de etkiledi. Buna cevaben Londra Müzesi, Kanada'daki Western University'de bulunan Museum of Dreams ortaklığında Londralıların rüyalarını topladığı bir projeye başladı. Guardians of Sleep, ham karşılaşmalar ve kişisel tanıklıklar olarak rüyaların toplanacağı bir proje olacak. Proje sonucunda neler çıkacağını heyecanla bekliyorum.<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMWJhN2I2MzcxNTc2MDAwNjhmZDNhNyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuaW5zdGFncmFtLmNvbSUyNTJGYnVyY3VkaW1pbGklMjUyRg==""">Burcu Dimili</a><a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMWJhN2I2MzcxNTc2MDAwNjhmZDNhNyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cubWV0aXNraXRhcC5jb20lMjUyRmNhdGFsb2clMjUyRmJvb2slMjUyRjYxMzY=""">“Rüyanın Gör Dediği”</a>&nbsp; Rüyalara anlam yüklemeyi, “hayra yormanın” da ötesinde, inanmaya meyilli biriyim. Rüyalarımı belirleyebildiğimi, bir aralar bunu başardığımı -belki de düşündüğümü- anımsıyorum. Sanırım ortaokuldaydık. Bir arkadaş grubuyla rüya üzerine konuşurken birisi, “Ben kendi rüyalarımı belirleyebiliyorum, istediğimi görebiliyorum,” demişti. O zamanlar sessiz kalıp hiçbir şey söylememiştim ama ben de o oyunu oynayabiliyordum bir zamanlar. Sonra ne olduysa yapamaz oldum ve bir deftere rüyalarımı yazmaya başladım. Yeşil retro tarzda bir defterdi, küçücüktü. Her gün uyanıp rüyalarımı yazıyordum. Sonra bir rüya rahatsız etmiş olmalı ki bıraktım. Zihnimin oyunlarını kontrol edemediğimi görmek ve bilinçaltıma, duygularıma “yabancı” olmak, korkutmuş olmalı belki de beni.&nbsp;O zamandan sonra rüyalarımı arkadaşlarıma anlatmaya başladım. Bir gün, dilimin dönmediği bir rüyamla başım dertteydi. Ne yapacağımı bilemeyip arkadaşımdan fikir aldım. “Suya anlat,” dedi. Gittim suya anlattım. O gün bugündür dilimin çözülmesi için bazı rüyalarımı suya anlatıyorum.&nbsp;<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMWJhN2I2MzcxNTc2MDAwNjhmZDNhNyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ0d2l0dGVyLmNvbSUyNTJGbXVobW1lZGF0YWxheQ==""">Muhammed Atalay</a>Kendini Bulma Savaşı İçindeyken bambaşka bir evrende hissettiren rüyalar kimi zaman bir başkasına anlatınca aynı etkiyi yaratmıyor. Öyle ki anlatırken bile insana basit geliyor. Bundan ötürü Muhammed gibi ben de bazı rüyalarımı suya anlatıyorum. İyi geliyor.Kendimi bir yabancı gibi hissettiğimden bahsettiğim rüyalarım bana Han Kang’ın Vejetaryen’ini anımsatıyor. Hayvansal ürünleri bir husumetim olmadan tüketmeme rağmen Vejetaryen beni çok etkileyen bir kitap olmuştu. Çünkü et yiyip yiyememe meselesinden öteye uzanan, bir kadının içsel yolculuğundan, kıyıda köşede kalmış tanımadığı yönleriyle karşılaşmasından etkilenmiştim.&nbsp;Vejetaryen toplum normları, kısıtlayıcı genellemeler, kabul görmeyen farklılıklar, ilişkiler, cinsellik ve saplantılar odağında gerçek ile gerçek dışı arasında dolaşıyor. Etkileyici rüya betimlemeleriyle içine çekiyor. Kendisine biçilen role uymak istemeyen bir kadının kendini bulma savaşını, vejetaryen olmaya karar verdikten sonra yaşadığı ilginç değişimin hikâyesini anlatıyor. Bense kitaptaki karakterin herkese anlatamadığı rüyalarını bize anlatmayı tercih ettiğini hayal ediyorum. Ve onu anlamaya çalışıyorum.Burcu DimiliRüyanın Kapısı Açıldığında&nbsp; Burcu’nun içsel yolculuk ve kıyıda köşede kalmış tanımadık yönlerden bahsetmesi aklıma Edward Hopper’ın Room by the Sea tablosunu getirdi.&nbsp;Hopper’ın stüdyosunun arka kapısından gördüğü manzaraya dayanıyormuş bu tablo. Bana söyledikleri ise rüyalarla iç içe. Hatta bir rüya anı.&nbsp;İçerideki koltukta uzanmış rüyaların kapısını açtığımda gördüğüm manzara hiç bilmediğim yerler olsa da duygularımı, zihnimde yansıyan ışığı ve zaman zaman bu kapıları kapatmayı öğrenmeye çalışıyorum.&nbsp;Uyandığımda uzunca bir süre duruyorum, rüyamı hatırlamaya ve anlamaya çalışırken sanki başka bir rüya uyduruyorum. Sonra onu anlatmaya çalışıyorum. Doğru mu yanlış mı, bilmiyorum ama açtığım kapılara güveniyorum.&nbsp;Muhammed Atalay

Uyku ile ilgili hikayeler