Bir rezerv para birimi tahtından edilebilir mi?

ABD dolarının dünyanın rezerv para birimi olma rolünü kaybetme olasılığı son dönemde yatırımcılar arasında gündem konusu. 

Bu kaygı, temelde ABD'nin karşı karşıya olduğu kültürel ve ekonomik zorluklardan kaynaklanırken; Çin, Rusya, Hindistan ve Brezilya doların uluslararası arenadaki hakimiyetini azaltmaya çalışıyor. Bu dört ülkeden oluşan grup 3,2 milyarlık bir nüfus ve yaklaşık 24 trilyon dolarlık bir GSYH'ye sahip. Bu rakam ABD ile aşağı yukarı aynı, 16,6 trilyon dolarlık Avrupa Birliği GSYH'sinden ise daha fazla.

Dolar neden popülaritesini kaybediyor?

Başlıca sebepler; mali sorumsuzluk, düşük faiz oranlarıyla yapay biçimde örtbas edilen büyüme ve düşük borçlanma maliyetleri olarak görülüyor. Kaldı ki, faiz oranlarındaki artışa rağmen yatırımcılar dolar yerine altına yatırım yapmayı tercih ediyor.

Doların uzun vadeli düşüşünün göstergesi olan bir diğer ölçüt ise, ABD Hazine tahvillerinin yıllardır gelişmiş ülke tahvillerinden daha yüksek getiri ve daha düşük fiyatlarla işlem görmesi. Normalde, rezerv para birimine sahip ülkelerin borçlarının ekonomik görünümlerine göre yüksek talep görmesi beklenir ve böylece daha düşük seviyelerde borç ihraç edebilirler. Bu durum artık ABD için geçerli değil.

Dahası: ABD yönetimi son olarak Rusya'yı uluslararası ödemeler sisteminden çıkarıp varlıklarına el koyarak doları bir silah olarak kullanmayı seçti. Ardından Çin, Hindistan ve diğer ülkeler, bir gün kendilerinin de giderek agresifleşen ABD'nin hışmına uğrayabilecekleri konusunda endişelenmeye başladı. 

Ek olarak: Ayrıca ülkeler, ABD'de küresel mali çöküşe ve erimeye neden olabilecek bir bankacılık sistemi krizinden de endişe duyuyor.

Şimdi pek çok ülke, ekonomik güvenliklerini göz önünde bulundurarak, döviz rezervlerini çeşitlendirmek suretiyle dolara olan bağımlılıklarını azaltıyor. Yabancı rezervlerde ABD dolarının pazar payı 25 yıl önce %70'in üzerindeyken günümüzde %50'nin altına düşmüş durumda. Dünyanın geri kalanının aktif olarak dolara bağımlılıktan uzaklaşmaya çalıştığı bir dönemdeyiz.

📌 Editörün önerisi: Dolar tarafında işler iyi gitmiyor mu?

• Rusya, Çin, İran, Brezilya, Arjantin, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan. Dolara bağımlılığı azaltmaya çalışan ülkelerin sayısı her geçen gün artıyor.

Bu esnada: Yuanın uluslararası ödeme aracı olarak kullanılma oranı artarken dolara paralel bir ticaret sisteminin temelleri konuşulmaya devam ediliyor.

• Reuters verilerine göre, Mart ayında yuan cinsinden yapılan sınır ötesi ödemeler ve makbuzlar bir önceki ayki 434,5 milyar dolar seviyesinden 549,9 milyar dolara çıkarak rekor kırdı. Böylece tüm işlemlerin %48,4'ünde yuan kullanılırken, doların payı %46,7'ye geriledi.

Ne dediler? Eski İngiltere Hazine Bakanı ve Goldman Sachs Portföy Yönetimi Başkanı Jim O'Neill:

Doların küresel finansal sistemdeki rolüne yönelik algılanan tehditler yeni bir şey değil; 1980'lerde kariyerime başladığımdan beri sık sık karşılaşılan bir durum. ABD'nin dünyanın en büyük ekonomisi olmadığı bir dönem gelirse, doların statüsü sorgulanacaktır. BRICS ve potansiyel BRICS-Plus ülkeleri, kendi tasarrufları için doların gerçek bir alternatifini bulamadıkça, doların üstünlüğü gerçekten de tartışmalı olmayacaktır. 

Kısa-orta vadede...

ABD hükümetinin artan siyasi ve ekonomik baskıları, daha fazla ülkeyi dolardan kaçınarak riskleri dağıtmak için dolar dışı para birimlerini, özellikle de yuan varlıklarını depolamaya itecektir. 

2015 yılında Çin, diğer ülkelerle doğrudan yuan bazlı işlemlere olanak tanıyan kendi uluslararası ödeme sistemi Sınır Ötesi Bankalar Arası Ödeme Sistemi'ni (CIPS) başlattı. Çin, CIPS'i kullanarak SWIFT'e olan bağımlılığı daha da azaltabilir. 

• CIPS, 2022 yılında 96,7 trilyon yuan –14,1 trilyon dolar– üzerinde işlem gerçekleştirip 109 ülke  1.420 finans kuruluşunu sisteme bağladı.

Çin'in bir diğer avantajı, dijital para birimi e-CNY'yi sınır ötesi işlemlerin artan kullanım senaryolarında deneyebilme potansiyeli. 

• Bank of International Settlement (BIS) tarafından yayınlanan bir rapora göre, geçtiğimiz yıl Çin'in dijital para birimi sınır ötesi işlemlerin gerçekleştirilmesine yönelik 22 milyon dolarlık bir pilot programda en aktif şekilde işlem gören token oldu.